Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων του "Καλλιέργεια λούπινου"

Τελευταία αναθεώρηση της 08:49, 21 Οκτωβρίου 2013

Καλλιέργεια λούπινου

Καλλιέργεια λούπινου

Το λούπινο καλλιεργείται ^[1] κυρίως για:

• ζωοτροφή, κυρίως ως καρπός και λιγότερο ως χορτομάζα,
• κατανάλωση του σπόρου από τον άνθρωπο λόγω της υψηλής του περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη και
• χρησιμοποίηση ως χλωρά λίπανση.

Η πρώτη είναι η κυριότερη χρήση του φυτού παγκοσμίως. Οι καρποί του λούπινου περιέχουν διάφορους αντιθρεπτικούς παράγοντες, όπως αλκαλοειδή, ολιγοζαχαρίτες, φυτικό οξύ και πολυφαινόλες. Επίσης τα λούπινα προκαλούν μία μυκοτοξίνωση η οποία καλείται λουπίνωση. Αυτή, υπάρχει κίνδυνος να εμφανισθεί σε πολλά είδη ζώων, όταν τραφούν με βλαστικά τμήματα του φυτού (κυρίως μετά τη συγκομιδή του καρπού), τα οποία έχουν προσβληθεί από τον μύκητα Diaporthe toxica (παλαιότερη ονομασία Phomopsis leptostromiformis). Ο μύκητας εκλύει τοξίνες, τις φομοψίνες, οι οποίες προκαλούν βλάβες κυρίως στο συκώτι του ζώου και σε προχωρημένη κατάσταση μπορεί να επιφέρουν και το θάνατό του.

Με τη βελτίωση δημιουργήθηκαν στα κυρίως καλλιεργούμενα είδη ποικιλίες με μικρή περιεκτικότητα σε αλκαλοειδή που ονομάζονται «γλυκά» λούπινα σε αντιδιαστολή με τις ποικιλίες υψηλής περιεκτικότητας σε αλκαλοειδή, τα «πικρά» λούπινα. Οι σπόροι των "γλυκών" λούπινων μπορούν να καταναλωθούν από τους ανθρώπους και τα ζώα χωρίς προβλήματα.

Το λούπινο καλλιεργείται σήμερα σε πολλές χώρες του κόσμου, με τη μεγαλύτερη ποσότητα παραγομένων σπόρων στην Αυστραλία. Ακολουθούν η Χιλή, η Γαλλία, οι χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, το Μαρόκο, η Ισπανία, η Πολωνία, το Περού. Στην πλειονότητα καλλιεργούνται τα «γλύκα» λούπινα. Η Αυστραλία είναι και η κυριότερη χώρα εξαγωγής λούπινων στην Ευρώπη και την Αμερική. Στις άλλες χώρες όπου καλλιεργούνται λούπινα, δεν υπάρχουν οργανωμένες εξαγωγές. Στη χώρα μας οι εκτάσεις που καταλαμβάνει το λουπινο είναι περιορισμένες και εντοπίζονται κυρίως στις νότιες περιοχές (Πελοπόννησος, Κρήτη).

Προετοιμασία εδάφους για καλλιέργεια λούπινου

Η προετοιμασία του εδάφους για την καλλιέργεια λούπινων γίνεται όπως αναφέρθηκε και στα προηγούμενα χειμερινά ψυχανθή. Ακολουθούνται δηλαδή οι ίδιες εργασίες που εφαρμόζονται στην προετοιμασία εδάφους για την καλλιέργεια της μηδικής, της αραχίδας αλλά και του βίκου.

Στο λούπινο μπορεί να εφαρμοσθεί και μειωμένη κατεργασία εδάφους, γιατί το ριζικό σύστημα είναι ισχυρό και μπορεί να εισχωρήσει εύκολα ακόμη και σε σκληρό έδαφος.

Αμειψισπορά λούπινου

Τα λούπινα μπορούν να ενταχθούν σε οποιοδήποτε σύστημα αμειψισποράς όπως και τα άλλα ψυχανθή. Η αμειψισπορά λούπινο-σιτάρι αποδείχθηκε πολύ αποτελεσματική. Αναφέρεται ότι σε αμμώδη εδάφη η ευνοϊκή επίδραση του λούπινου στην ακολουθούσα καλλιέργεια κριθαριού ήταν μεγαλύτερη σε σύγκριση με την επίδραση καλλιέργειας μπιζελιού, λόγω της μεγαλύτερης ποσότητας υπολειμματικού αζώτου στις ρίζες του λούπινου. Σε βαριά εδάφη όμως η επίδραση των δύο ειδών ήταν ίδια.

Σπορά λούπινου

Εποχή σποράς

Σπόροι λούπινου

Για τις κλιματολογικές συνθήκες της χώρας μας συνιστάται η πρώιμη φθινοπωρινή σπορά (αμέσως μετά τις πρώτες βροχές) και μόνο σε πολύ ορεινές περιοχές η πρώιμη ανοιξιάτικη (Φεβρουάριο-Μάρτιο). Με την πρώιμη σπορά, λόγω της συνεχούς ανάπτυξης που παρουσιάζει το φυτό, δίνεται χρόνος να ωριμάσουν περισσότερες ταξιανθίες, οπότε αυξάνει η απόδοση. Επίσης με την πρώιμη σπορά το φυτό αποφεύγει τις υψηλές θερμοκρασίες και την ξηρασία στις αρχές του καλοκαιριού, από τις οποίες υποφέρει ιδιαίτερα.

Πυκνότητα σποράς

Σπόροι λούπινου

Διάφορες πυκνότητες φυτών μπορούν να δώσουν την ίδια απόδοση, λόγω της πλαστικότητας που μπορεί να αναπτύξει το φυτό ως προς τα χαρακτηριστικά διαμόρφωσης της απόδοσης. Σε αραιές φυτείες αναπτύσσονται περισσότερες διακλαδώσεις (μεγαλύτερος αριθμός λοβών ανά φυτό), σε πυκνές λιγότερες. Πάντως ο γενικός κανόνας είναι, σε όψιμες σπορές και σε περιοχές με μικρή βλαστική περίοδο, η πυκνότητα να είναι μεγαλύτερη, γιατί δεν προλαβαίνουν να ωριμάσουν οι σπόροι στις διακλαδώσεις. Σχετικά με την ποιότητα των σπόρων, αναφέρεται ότι οι συνθήκες ανάπτυξης επηρεάσαν σε μεγαλύτερο βαθμό την περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες στους σπόρους που αναπτύχθηκαν στις διακλαδώσεις, σε σύγκριση με εκείνους που αναπτύχθηκαν στον κεντρικό βλαστό. Γενικά η πρώιμη σπορά με μεγάλη πυκνότητα έδωσε τις υψηλότερες αποδόσεις σε πρωτεΐνες και λάδι. Επίσης μεγάλη πυκνότητα φυτών συνιστάται όταν χρησιμοποιούνται ποικιλίες υψηλών αποδόσεων σε συνθήκες που ευνοούν τη μεγάλη παραγωγή.

Ως ελάχιστος αριθμός για τη μέγιστη απόδοση, θεωρούνται τα 35-40 φυτά/m² και η επιδίωξη είναι τα 50-60 φυτά/m². Η ποσότητα του σπόρου εξαρτάται απ' το μέγεθός του, τη βλαστική του ικανότητα, τις συνθήκες σποράς, τα παθογόνα του εδάφους που μπορεί να καταστρέψουν το σπόρο και τα νεαρά φυτά και άλλους παράγοντες. Για τη χώρα μας συνιστώνται 12-14kg σπόρου/στρ. Η σπορά γίνεται με τις σπαρτικές των σιτηρών ή των ανοιξιάτικων καλλιεργειών μετά από ρύθμιση, καθώς και με ειδικές σπαρτικές, σε γραμμές που απέχουν μεταξύ τους 20-30cm. Το βάθος της σποράς δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 3-4cm. Λόγω του επίγειου τρόπου φυτρώματος του σπόρου, δυσκολεύεται η έξοδος των κοτυληδόνων όταν το βάθος είναι μεγάλο και ιδιαίτερα όταν το έδαφος είναι συνεκτικό. Οι σπόροι των εμπορικών ποικιλιών λούπινων έχουν μεγάλη διαπερατότητα στο νερό, οπότε δεν δυσκολεύεται η βλάστησή τους.

Περιποιήσεις μετά τη σπορά

Η αντιμετώπιση των ζιζανίων γίνεται ικανοποιητικά με τη χρησιμοποίηση ζιζανιοκτόνων. Στην αμειψισπορά σιτάρι-λούπινο πρέπει να δίνεται προσοχή στα ζιζανιοκτόνα που θα χρησιμοποιηθούν στο σιτάρι και την εποχή που θα σπαρεί το λούπινο, ώστε να αποφευχθούν τοξικότητες και μειωμένο φύτρωμα.

Άρδευση λούπινου

Όσο αφορά στην άρδευση της καλλιέργειας του λούπινου, έλλειψη νερού στα κρίσιμα στάδια της άνθησης, της καρπόδεσης και του γεμίσματος των λοβών, μειώνει σημαντικά την απόδοση. Παρ' όλο ότι βρέθηκε κάποια γενετική παραλλακτικότητα ως προς την αντοχή στην ξηρασία, η στρατηγική της καλλιέργειας σε μη αρδευόμενους αγρούς θα πρέπει να τείνει προς την κατεύθυνση της συμπλήρωσης του βιολογικού κύκλου πριν από την εξάντληση του νερού στο έδαφος. Η αντοχή του φυτού στην κατάκλυση του εδάφους με νερό, εξαρτάται από το στάδιο ανάπτυξης. Ιδιαίτερα ευαίσθητοι είναι οι σπόροι που μπορεί να καταστραφούν με κατάκλυση λίγων ημερών. Το ριζικό σύστημα των φυτών επηρεάζεται από την κατάκλυση, αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό σε σχέση με άλλα ψυχανθή. Το L. luteus είναι το πιο ανθεκτικό, ακολουθούμενο από το L. angustifolius και το L. albus. Η κατάκλυση ευνοεί την προσβολή των ριζών από τους μύκητες Fusarium spp. και Botrytis cinerea.

Λίπανση λούπινου

Απαραίτητη θεωρείται η φωσφορική λίπανση για τις καλλιέργειες λούπινου. Καλιούχος λίπανση γίνεται μόνο στα πτωχά σε κάλιο εδάφη. Αζωτούχος λίπανση δεν συνιστάται, γιατί το λούπινο θεωρείται φυτό με ιδιαίτερα μεγάλη αζωτοδεσμευτική ικανότητα. Το λούπινο συμβιώνει με το ριζόβιο Bradyrhizobium sp. (Lupinus) το οποίο δεν είναι διαδεδομένο στα εδάφη των περιοχών με μεσογειακό κλίμα. Τα δεδομένα πολλών μετρήσεων σε διάφορες περιοχές του κόσμου, δείχνουν ότι το ισοζύγιο αζώτου από την καλλιέργεια, όταν στους υπολογισμούς ληφθεί υπόψη και το υπόγειο μέρος των φυτών, είναι σχεδόν πάντα θετικό και κυμαίνεται από 1,4 έως 18,1 kg Ν/στρ. Σε εδάφη όπου το λούπινο καλλιεργείται για πρώτη φορά ή έχει να καλλιεργηθεί για πολλά χρόνια (πάνω από 5), συνιστάται εμβολιασμός με κατάλληλα ριζόβια. Στην Αυστραλία όπου το λούπινο, όπως αναφέρθηκε, καλλιεργείται σε μεγάλες εκτάσεις, διατίθενται ανάλογα σκευάσματα. Σε πειραματικές καλλιέργειες λούπινου σε αγρούς της Β. Ελλάδας δεν διαπιστώθηκε σχηματισμός φυματίων, γεγονός που πιθανότατα υποδηλώνει την απουσία του κατάλληλου ριζόβιου στο έδαφος.

Συγκομιδή λούπινου

Καρποδοτική καλλιέργεια

Είναι απαραίτητη η έγκαιρη συγκομιδή για την αποφυγή απωλειών από το πλάγιασμα των φυτών, το πέσιμο ολόκληρων λοβών και το τίναγμα σπόρων. Οι νέες ποικιλίες που έχουν δημιουργηθεί, δεν τινάζουν εύκολα τους σπόρους. Ευκολότερη είναι η συγκομιδή των ποικιλιών περιορισμένης ανάπτυξης στις οποίες η ωρίμανση είναι περισσότερο συγχρονισμένη. Η συγκομιδή συνιστάται να γίνεται, όταν οι περισσότεροι λοβοί έχουν ωριμάσει, οι κατώτεροι σπόροι έχουν υγρασία 12%, ενώ το κατώτερο τμήμα των βλαστών είναι ελαφρώς πράσινο. Για τη συγκομιδή συνήθως χρησιμοποιούνται οι θεριζοαλωνιστικές μηχανές των σιτηρών. Οι απώλειες συγκομιδής είναι αρκετά μεγάλες, 5-10%. Σ' αυτό συντελούν τα ξυλοποιημένα στελέχη τα οποία κόβονται δύσκολα με τα μαχαίρια που έχουν οι θεριζοαλωνιστικές των σιτηρών. Έτσι τα φυτά κατά τη συγκομιδή αναταράσσονται και προκαλείται πέσιμο λοβών και σπόρων. Οι απώλειες μειώνονται με την τροποποίηση των μηχανών ή με τη χρησιμοποίηση ειδικών συλλεκτικών. Για αποφυγή των απωλειών συνιστάται η συγκομιδή να γίνεται τις πρωινές ώρες, όταν υπάρχει υγρασία επάνω στα φυτά. Τους σπόρους που μένουν στο έδαφος τους αξιοποιούν τα πρόβατα που βόσκουν τα υπολείμματα των φυτών. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται κατά τη συγκομιδή του λούπινου που θα χρησιμοποιηθεί για σπορά. Οι σπόροι λόγω του μεγαλύτερου μεγέθους και της πεπλατυσμένης μορφής τους σε σχέση με τα σιτηρά καθώς και της χαμηλής υγρασίας τους, είναι ευαίσθητοι στην πρόκληση ζημιών που μειώνουν τη βλαστική ικανότητα (διαχωρισμός κοτυληδόνων, καταστροφή του εμβρύου κ.λπ.). Οι ζημιές αυτές συνήθως δεν είναι ορατές, γιατί δεν καταστρέφεται το περισπέρμιο. Στις καλλιέργειες σποροπαραγωγής για την προστασία της βλαστικής ικανότητας των σπόρων και την αποφυγώ απωλειών, συνιστάται η συγκομιδή να γίνεται με υγρασία σπόρων 18-20% και στη συνέχεια ξήρανση στο 14%. Η θερμοκρασία ξήρανσης να μην υπερβαίνει τους 40^oC.

Χορτοδοτική καλλιέργεια

Ο θερισμός των "γλυκών" ποικιλιών λούπινων για παραγωγή χλωράς μάζας ή ενσιρώματος, γίνεται όταν οι περισσότεροι σπόροι βρίσκονται στο στάδιο της μαλακής ζύμης. Για ενσίρωση χρησιμοποιείται κυρίως μαζί με καλαμπόκι ή σιτηρά. Λόγω των χονδρών χυμωδών βλαστών, το λούπινο δε θεωρείται κατάλληλο για την παραγωγή σανού.

Σχετικές σελίδες

• Λούπινο
• Λούπινο προϊόν
• Ζωοτροφές
• Συγκομιδή λούπινου
• Μύκητες
• Ποικιλίες λούπινου
• Προετοιμασία εδάφους για καλλιέργεια λούπινου
• Αμειψισπορά λούπινου
• Σπορά λούπινου
• Άρδευση λούπινου
• Λίπανση λούπινου
• Συγκομιδή λούπινου

Βιβλιογραφία

1. ↑ "Ειδική γεωργία, Σιτηρά και ψυχανθή", Δέσποινα Παπακώστα-Τασοπούλου, Καθηγήτρια Γεωπονικής Σχολής Α.Π.Θ.