Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων του "Βιομηχανική ντομάτα"
| (15 ενδιάμεσες αναθεωρήσεις από ένα χρήστη δεν εμφανίζονται) | |||
| Γραμμή 1: | Γραμμή 1: | ||
{{{top_heading|==}}}Γενικά στοιχεία{{{top_heading|==}}} | {{{top_heading|==}}}Γενικά στοιχεία{{{top_heading|==}}} | ||
| − | Η [[Βιομηχανική ντομάτα|τομάτα]] Lycopersicum esculentum ανήκει στην οικογένεια Solanaceae. Ζει μόνο μερικά χρόνια και ο συνήθως [[Καλλιέργεια βιομηχανικής ντομάτας|καλλιεργείται]] ως μονοετές φυτό με βιολογικό κύκλο 4-6 μήνες, ανάλογα με τις [[Κλιματικές συνθήκες βιομηχανικής ντομάτας| κλιματολογικές συνθήκες]] και την [[Ποικιλίες βιομηχανικής ντομάτας|ποικιλία]]. Τυπικά φτάνει τα 1-3m ύψος, αλλά δεν έχει αρκετά ανθεκτικό κορμό και στηρίζεται σε άλλα φυτά. Είναι αυτογονιμοποιούμενο φυτό με ερμαφρόδιτα άνθη. Παρόλα αυτά η επιστημονική εξέλιξη έχει επιτρέψει την υπό όρους σταυρογονιμοποιήση καθαρών σειρών και την παραγωγή υβριδίων, με βελτιωμένα γενετικά χαρακτηριστικά σε σχέση με τις ποικιλίες – γονείς. Η τομάτα, μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα, ήταν άγνωστη σε πολλούς λαούς, ενώ κάποιοι άλλοι τη θεωρούσαν δηλητηριώδη και τη χρησιμοποιούσαν ως καλλωπιστικό φυτό. Ο τόπος καταγωγής της θεωρείται η Νότια Αμερική (ιδιαίτερα το Περού) όπου ακόμη και σήμερα φυτρώνουν μόνες τους διάφορες παραλλαγές της άγριας τομάτας. Από το Περού, η άγρια τομάτα έφτασε στην Κεντρική Αμερική (Μεξικό) ως ζιζάνιο με σπόρους καλαμποκιού. Στην συνέχεια ήρθε στην Ευρώπη τον 16ο αιώνα μέσω Ισπανών εξερευνητών. Για δύο αιώνες περίπου θεωρείται περίεργο και επικίνδυνο είδος, ενώ δειλά δειλά χρησιμοποιείται στην Ισπανία, στην Ιταλία και στη Γαλλία. Στην Βόρεια Ευρώπη επικρατεί μεγάλος σκεπτικισμός μέχρι τον 18ο αιώνα, όπου και υπάρχουν κάποιες ενδείξεις για εμπορία της τομάτας στη Μεσόγειο. Το ίδιο μοτίβο επικρατεί στη Βόρεια Αμερική αλλά η καλλιέργεια και ευρεία χρήση της αρχίζει, μόλις μετά τα μέσα του 18ου αιώνα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η τομάτα μετά από μεγάλη περιπλάνηση στο γεωγραφικό χάρτη, μεταφέρθηκε στην Ελλάδα περίπου το 1818, όπου και άρχισε να καλλιεργείται. Οι περιοχές που καλλιεργούν τη βιομηχανική ντομάτα είναι οι νομοί Βοιωτίας, Δράμας, Ηλείας, Ημαθίας, Θεσσαλονίκης, Καρδίτσας, Κιλκίς, Λαρίσης, Μαγνησίας, Ξάνθης και Φθιώτιδας. | + | [[Image:Βιομηχανικές ντομάτες.jpeg|thumb|200px|Βιομηχανικές ντομάτες]] |
| + | Η [[Βιομηχανική ντομάτα|τομάτα]] Lycopersicum esculentum ανήκει στην οικογένεια Solanaceae. Ζει μόνο μερικά χρόνια και ο συνήθως [[Καλλιέργεια βιομηχανικής ντομάτας|καλλιεργείται]] ως μονοετές φυτό με βιολογικό κύκλο 4-6 μήνες, ανάλογα με τις [[Κλιματικές συνθήκες βιομηχανικής ντομάτας| κλιματολογικές συνθήκες]] και την [[Ποικιλίες βιομηχανικής ντομάτας|ποικιλία]]. Τυπικά φτάνει τα 1-3m ύψος, αλλά δεν έχει αρκετά ανθεκτικό κορμό και στηρίζεται σε άλλα φυτά. Είναι αυτογονιμοποιούμενο φυτό με ερμαφρόδιτα άνθη. Παρόλα αυτά η επιστημονική εξέλιξη έχει επιτρέψει την υπό όρους σταυρογονιμοποιήση καθαρών σειρών και την παραγωγή υβριδίων, με βελτιωμένα γενετικά χαρακτηριστικά σε σχέση με τις ποικιλίες – γονείς. Η τομάτα, μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα, ήταν άγνωστη σε πολλούς λαούς, ενώ κάποιοι άλλοι τη θεωρούσαν δηλητηριώδη και τη χρησιμοποιούσαν ως καλλωπιστικό φυτό. Ο τόπος καταγωγής της θεωρείται η Νότια Αμερική (ιδιαίτερα το Περού) όπου ακόμη και σήμερα φυτρώνουν μόνες τους διάφορες παραλλαγές της άγριας τομάτας. Από το Περού, η άγρια τομάτα έφτασε στην Κεντρική Αμερική (Μεξικό) ως ζιζάνιο με σπόρους καλαμποκιού. Στην συνέχεια ήρθε στην Ευρώπη τον 16ο αιώνα μέσω Ισπανών εξερευνητών. Για δύο αιώνες περίπου θεωρείται περίεργο και επικίνδυνο είδος, ενώ δειλά δειλά χρησιμοποιείται στην Ισπανία, στην Ιταλία και στη Γαλλία. Στην Βόρεια Ευρώπη επικρατεί μεγάλος σκεπτικισμός μέχρι τον 18ο αιώνα, όπου και υπάρχουν κάποιες ενδείξεις για εμπορία της τομάτας στη Μεσόγειο. Το ίδιο μοτίβο επικρατεί στη Βόρεια Αμερική αλλά η καλλιέργεια και ευρεία χρήση της αρχίζει, μόλις μετά τα μέσα του 18ου αιώνα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η τομάτα μετά από μεγάλη περιπλάνηση στο γεωγραφικό χάρτη, μεταφέρθηκε στην Ελλάδα περίπου το 1818, όπου και άρχισε να καλλιεργείται. Οι περιοχές που καλλιεργούν τη βιομηχανική ντομάτα είναι οι νομοί Βοιωτίας, Δράμας, Ηλείας, Ημαθίας, Θεσσαλονίκης, Καρδίτσας, Κιλκίς, Λαρίσης, Μαγνησίας, Ξάνθης και Φθιώτιδας.<ref name="Βιομηχανική ντομάτα2"/> | ||
{{{top_heading|==}}}Βοτανικά χαρακτηριστικά{{{top_heading|==}}} | {{{top_heading|==}}}Βοτανικά χαρακτηριστικά{{{top_heading|==}}} | ||
Το [[Βιομηχανική ντομάτα|φυτό]] αναπτύσσει ευδιάκριτη κεντρική ρίζα, αρκετές δευτερεύουσες και ριζικά τριχίδια, όταν ο σπόρος σπέρνεται απευθείας στη μόνιμη θέση. Επειδή όμως, κατά κανόνα τουλάχιστον, στην καλλιέργεια στο θερμοκήπιο η τομάτα μεταφυτεύεται μια ή περισσότερες φορές, η κεντρική ρίζα κόβεται, καταστρέφεται και το φυτό αρχίζει να παράγει με ευκολία πολλές δευτερεύουσες πλευρικές ρίζες, ακόμη και από το λαιμό του φυτού, γεγονός που θεωρείται πλεονέκτημα, γιατί διευκολύνει τη μεταφύτευση του φυτού, ακόμη και με γυμνή ρίζα ή μπάλα χώματος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αυτή είναι και η ενδεδειγμένη τεχνική της καλλιέργειας της τομάτας. Κατά το φύτρωμα και μετά την οριζοντιοποίηση των κοτυληδονόφυλλων από το αρχέφυτρο που βρίσκεται μεταξύ τους και που μπορεί να το δει κανείς σε τομή στο μικροσκόπιο, παράγεται ο κεντρικός βλαστός (βλαστάνουσα κορυφή). O κεντρικός βλαστός φέρει τα πραγματικά φύλλα, στις μασχάλες των οποίων υπάρχουν οφθαλμοί που δίνουν πλευρικούς βλαστούς. Η τομάτα έχει την τάση να σχηματίζει πολλούς βλαστούς. Τα πραγματικά φύλλα της τομάτας είναι σύνθετα. Κάθε φύλλο αποτελείται από ζεύγη φυλλαρίων και παράφυλλων, με ένα μόνο φυλλάριο στην άκρη. Ο αριθμός των ζευγών φυλλαρίων σε κάθε φύλλο ποικίλει ανάλογα με την ποικιλία, και από τη θέση του φύλλου επί του βλαστού. Είναι δυνατόν να απαντηθούν ποικιλίες με 3, 4 ή 5 ζεύγη φυλλαρίων. Τα άνθη της τομάτας εμφανίζονται σε ταξιανθίες, είναι τέλεια, αυτογονιμοποιούμενα, και ανεμόφιλα, με την έννοια πως ο άνεμος τινάζει τα άνθη με αποτέλεσμα την απελευθέρωση της γύρης, την επικονίαση και τη γονιμοποίηση. Ένας μέσος επιθυμητός αριθμός ανθέων ανά ταξιανθία που θα εξελιχθεί σε [[Προϊόν βιομηχανικής ντομάτας|καρπούς]] είναι 6-8 άνθη. Ο καρπός της τομάτας είναι πολύχωρος ράγα, με ποικίλα σχήματα. Ο καρπός [[Ποικιλίες βιομηχανικής ντομάτας|ποικιλιών]] με δύο χωρίσματα (χώρους) είναι συνήθως στρογγυλός, ενώ αυτών με 3, 4, 5 ή περισσότερα χωρίσματα είναι πεπλατυσμένος και πιθανόν ακανόνιστος. Το χρώμα της τομάτας είναι βαθύ πράσινο όταν ο καρπός είναι άωρος και σταδιακά κατά την ωρίμανση αλλάζει σε κιτρινοπράσινο, ρόδινο και τελικά αποκτά κόκκινο χρώμα στην πλήρη ωρίμανση. Ο σπόρος είναι ωοειδής, πεπλατυσμένος, χρώματος κίτρινο-καφέ χρυσαφένιο και η επιφάνειά του καλύπτεται με τριχοειδείς αποφύσεις που του δίνουν μεταξώδη επιφάνεια (διαφορά από μελιτζάνα και πιπεριά). Το μέγεθος των σπόρων είναι μικρό, διαμέτρου 3-5 mm. Πιο αναλυτικές λεπτομέρειες για τα βοτανικά χαρακτηριστικά της βιομηχανικής ντομάτας στον παρακάτω σύνδεσμο: | Το [[Βιομηχανική ντομάτα|φυτό]] αναπτύσσει ευδιάκριτη κεντρική ρίζα, αρκετές δευτερεύουσες και ριζικά τριχίδια, όταν ο σπόρος σπέρνεται απευθείας στη μόνιμη θέση. Επειδή όμως, κατά κανόνα τουλάχιστον, στην καλλιέργεια στο θερμοκήπιο η τομάτα μεταφυτεύεται μια ή περισσότερες φορές, η κεντρική ρίζα κόβεται, καταστρέφεται και το φυτό αρχίζει να παράγει με ευκολία πολλές δευτερεύουσες πλευρικές ρίζες, ακόμη και από το λαιμό του φυτού, γεγονός που θεωρείται πλεονέκτημα, γιατί διευκολύνει τη μεταφύτευση του φυτού, ακόμη και με γυμνή ρίζα ή μπάλα χώματος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αυτή είναι και η ενδεδειγμένη τεχνική της καλλιέργειας της τομάτας. Κατά το φύτρωμα και μετά την οριζοντιοποίηση των κοτυληδονόφυλλων από το αρχέφυτρο που βρίσκεται μεταξύ τους και που μπορεί να το δει κανείς σε τομή στο μικροσκόπιο, παράγεται ο κεντρικός βλαστός (βλαστάνουσα κορυφή). O κεντρικός βλαστός φέρει τα πραγματικά φύλλα, στις μασχάλες των οποίων υπάρχουν οφθαλμοί που δίνουν πλευρικούς βλαστούς. Η τομάτα έχει την τάση να σχηματίζει πολλούς βλαστούς. Τα πραγματικά φύλλα της τομάτας είναι σύνθετα. Κάθε φύλλο αποτελείται από ζεύγη φυλλαρίων και παράφυλλων, με ένα μόνο φυλλάριο στην άκρη. Ο αριθμός των ζευγών φυλλαρίων σε κάθε φύλλο ποικίλει ανάλογα με την ποικιλία, και από τη θέση του φύλλου επί του βλαστού. Είναι δυνατόν να απαντηθούν ποικιλίες με 3, 4 ή 5 ζεύγη φυλλαρίων. Τα άνθη της τομάτας εμφανίζονται σε ταξιανθίες, είναι τέλεια, αυτογονιμοποιούμενα, και ανεμόφιλα, με την έννοια πως ο άνεμος τινάζει τα άνθη με αποτέλεσμα την απελευθέρωση της γύρης, την επικονίαση και τη γονιμοποίηση. Ένας μέσος επιθυμητός αριθμός ανθέων ανά ταξιανθία που θα εξελιχθεί σε [[Προϊόν βιομηχανικής ντομάτας|καρπούς]] είναι 6-8 άνθη. Ο καρπός της τομάτας είναι πολύχωρος ράγα, με ποικίλα σχήματα. Ο καρπός [[Ποικιλίες βιομηχανικής ντομάτας|ποικιλιών]] με δύο χωρίσματα (χώρους) είναι συνήθως στρογγυλός, ενώ αυτών με 3, 4, 5 ή περισσότερα χωρίσματα είναι πεπλατυσμένος και πιθανόν ακανόνιστος. Το χρώμα της τομάτας είναι βαθύ πράσινο όταν ο καρπός είναι άωρος και σταδιακά κατά την ωρίμανση αλλάζει σε κιτρινοπράσινο, ρόδινο και τελικά αποκτά κόκκινο χρώμα στην πλήρη ωρίμανση. Ο σπόρος είναι ωοειδής, πεπλατυσμένος, χρώματος κίτρινο-καφέ χρυσαφένιο και η επιφάνειά του καλύπτεται με τριχοειδείς αποφύσεις που του δίνουν μεταξώδη επιφάνεια (διαφορά από μελιτζάνα και πιπεριά). Το μέγεθος των σπόρων είναι μικρό, διαμέτρου 3-5 mm. Πιο αναλυτικές λεπτομέρειες για τα βοτανικά χαρακτηριστικά της βιομηχανικής ντομάτας στον παρακάτω σύνδεσμο: | ||
| − | [[Βοτανικά χαρακτηριστικά βιομηχανικής ντομάτας]] | + | [[Βοτανικά χαρακτηριστικά βιομηχανικής ντομάτας]]<ref name="Βιομηχανική ντομάτα2"/> |
{{{top_heading|==}}}Κλιματικές συνθήκες{{{top_heading|==}}} | {{{top_heading|==}}}Κλιματικές συνθήκες{{{top_heading|==}}} | ||
Η [[Βιομηχανική ντομάτα|τομάτα]] είναι φυτό που [[Καλλιέργεια βιομηχανικής ντομάτας|καλλιεργείται]] κατά τη θερμή περίοδο του έτους και απαιτεί χρονική περίοδο διάρκειας τουλάχιστο 3–4 μηνών, από τη [[Σπορά βιομηχανικής ντομάτας|σπορά]] μέχρι την έναρξη της [[Συγκομιδή βιομηχανικής ντομάτας|συγκομιδής]]. Η θερμοκρασία είναι σημαντικός παράγοντας για το φύτρωμα των σπόρων, την ανάπτυξη των φυτών, τη γονιμοποίηση των ανθέων, την κανονική [[Ωρίμανση βιομηχανικής ντομάτας|ωρίμανση]] των [[Προϊόν βιομηχανικής ντομάτας|καρπών]] και γενικά τη φυσιολογική και παραγωγική εξέλιξη των φυτών της τομάτας. Το φύτρωμα των σπόρων επιτυγχάνεται κανονικά στη θερμοκρασία [[Εδαφικές συνθήκες βιομηχανικής ντομάτας|εδάφους]] 18-24<sup>o</sup>C και καθυστερεί σε χαμηλότερες θερμοκρασίες. Η καρπόδεση, στις περισσότερες ποικιλίες, γίνεται καλύτερα στους 16–22<sup>o</sup>C, ενώ δεν μπορεί να γίνει σε θερμοκρασίες άνω των 30–35<sup>o</sup>C και επίσης κάτω των 10–15<sup>o</sup>C λόγω σχηματισμού ατελούς άνθους ή γιατί η χαμηλή θερμοκρασία επιδρά δυσμενώς στη γονιμοποίηση. Εφόσον δε γίνει γονιμοποίηση, παρατηρείται πτώση του άνθους (ανθόρροια). | Η [[Βιομηχανική ντομάτα|τομάτα]] είναι φυτό που [[Καλλιέργεια βιομηχανικής ντομάτας|καλλιεργείται]] κατά τη θερμή περίοδο του έτους και απαιτεί χρονική περίοδο διάρκειας τουλάχιστο 3–4 μηνών, από τη [[Σπορά βιομηχανικής ντομάτας|σπορά]] μέχρι την έναρξη της [[Συγκομιδή βιομηχανικής ντομάτας|συγκομιδής]]. Η θερμοκρασία είναι σημαντικός παράγοντας για το φύτρωμα των σπόρων, την ανάπτυξη των φυτών, τη γονιμοποίηση των ανθέων, την κανονική [[Ωρίμανση βιομηχανικής ντομάτας|ωρίμανση]] των [[Προϊόν βιομηχανικής ντομάτας|καρπών]] και γενικά τη φυσιολογική και παραγωγική εξέλιξη των φυτών της τομάτας. Το φύτρωμα των σπόρων επιτυγχάνεται κανονικά στη θερμοκρασία [[Εδαφικές συνθήκες βιομηχανικής ντομάτας|εδάφους]] 18-24<sup>o</sup>C και καθυστερεί σε χαμηλότερες θερμοκρασίες. Η καρπόδεση, στις περισσότερες ποικιλίες, γίνεται καλύτερα στους 16–22<sup>o</sup>C, ενώ δεν μπορεί να γίνει σε θερμοκρασίες άνω των 30–35<sup>o</sup>C και επίσης κάτω των 10–15<sup>o</sup>C λόγω σχηματισμού ατελούς άνθους ή γιατί η χαμηλή θερμοκρασία επιδρά δυσμενώς στη γονιμοποίηση. Εφόσον δε γίνει γονιμοποίηση, παρατηρείται πτώση του άνθους (ανθόρροια). | ||
| − | Ανθόρροια επίσης συμβαίνει και όταν η υγρασία του αέρα και η ένταση του φωτός είναι μικρή. Η τομάτα παρουσιάζει “ποσοτική”, φωτοπεριοδική αντίδραση. Αυτό σημαίνει ότι ανθίζει σε οποιαδήποτε φωτοπερίοδο, αλλά όταν η φωτοπερίοδος είναι μικρή (κάτω από 12 ώρες) τότε ανθίζει νωρίτερα (πρωιμότερα).Το optimum της ανάπτυξης και καρπόδεσης της τομάτας συμβαίνει σε σχετικά μεγάλες εντάσεις φωτός (50.000 lux). Η ανάπτυξη του φυτού επιτυγχάνεται καλύτερα σε θερμοκρασίες 18-26<sup>o</sup>C. Η βλαστική ανάπτυξη είναι ταχύτερη όταν παρατηρείται διαφορά θερμοκρασίας ανάμεσα σε ημέρα και νύχτα 4–5<sup>o</sup>C (θερμοπεριοδισμός). Η άριστη θερμοκρασία νύχτας ποικίλλει με την ηλικία του φυτού. Αντέχει σε χαμηλές θερμοκρασίες 10-12<sup>o</sup>C και σε υψηλές μέχρι 38<sup>o</sup>C, με ανάλογη αναστολή της κανονικής ανάπτυξης του φυτού. Πολλά εξαρτώνται και από τον τύπο των ποικιλιών. Στην Ελλάδα καλλιεργούνται ποικιλίες προσαρμοσμένες στις ξηροθερμικές κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν. | + | Ανθόρροια επίσης συμβαίνει και όταν η υγρασία του αέρα και η ένταση του φωτός είναι μικρή. Η τομάτα παρουσιάζει “ποσοτική”, φωτοπεριοδική αντίδραση. Αυτό σημαίνει ότι ανθίζει σε οποιαδήποτε φωτοπερίοδο, αλλά όταν η φωτοπερίοδος είναι μικρή (κάτω από 12 ώρες) τότε ανθίζει νωρίτερα (πρωιμότερα).Το optimum της ανάπτυξης και καρπόδεσης της τομάτας συμβαίνει σε σχετικά μεγάλες εντάσεις φωτός (50.000 lux). Η ανάπτυξη του φυτού επιτυγχάνεται καλύτερα σε θερμοκρασίες 18-26<sup>o</sup>C. Η βλαστική ανάπτυξη είναι ταχύτερη όταν παρατηρείται διαφορά θερμοκρασίας ανάμεσα σε ημέρα και νύχτα 4–5<sup>o</sup>C (θερμοπεριοδισμός). Η άριστη θερμοκρασία νύχτας ποικίλλει με την ηλικία του φυτού. Αντέχει σε χαμηλές θερμοκρασίες 10-12<sup>o</sup>C και σε υψηλές μέχρι 38<sup>o</sup>C, με ανάλογη αναστολή της κανονικής ανάπτυξης του φυτού. Πολλά εξαρτώνται και από τον τύπο των ποικιλιών. Στην Ελλάδα καλλιεργούνται ποικιλίες προσαρμοσμένες στις ξηροθερμικές κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν.<ref name="Βιομηχανική ντομάτα2"/> |
{{{top_heading|==}}}Εδαφικές συνθήκες{{{top_heading|==}}} | {{{top_heading|==}}}Εδαφικές συνθήκες{{{top_heading|==}}} | ||
| − | Η [[Βιομηχανική ντομάτα|τομάτα]] [[Καλλιέργεια βιομηχανικής ντομάτας|καλλιεργείται]] σε όλα σχεδόν τα [[Τύποι εδαφών|εδάφη]], που δεν είναι υγρά. Προτιμά εδάφη [[Πηλώδη εδάφη|μέσης σύστασης]], [[Αμμώδη εδάφη|ελαφρά]], βαθιά, γόνιμα, στραγγερά. Για μεγάλη απόδοση, εφόσον δεν ενδιαφέρει η πρωιμότητα, προτιμώνται τα πηλώδη, αργιλλοπηλώδη ή [[Αργιλώδη εδάφη|βαρύτερα εδάφη]], τα οποία έχουν μεγάλη υδατοϊκανότητα και απορροφούν και συγκρατούν μεγάλες ποσότητες [[Ρόλος θρεπτικών στοιχείων στα φυτά|θρεπτικών στοιχείων]] όπως [[Φώσφορος|φωσφόρου]] και [[Κάλιο|καλίου]]. Εδάφη με ελαφρά μόνο κλίση είναι επιθυμητά για την καλλιέργεια της τομάτας. Όταν χρησιμοποιούνται εδάφη με μέτρια και απότομη κλίση θα πρέπει να λαμβάνονται μέτρα για τη διατήρηση του εδάφους και της υγρασίας. Το επίπεδο έδαφος μπορεί να μην έχει προβλήματα διάβρωσης αλλά μπορεί να έχει πρόβλημα στράγγισης και απόπλυσης. Εάν το υπέδαφος είναι διαπερατό και επιτρέπει άμεση στράγγιση δεν χρειάζεται να ληφθεί πρόνοια για υποστράγγιση. Σε όλες τις περιπτώσεις είναι επιθυμητή η μεγάλη περιεκτικότητα του εδάφους σε οργανική ουσία, καθώς και σε ανόργανα θρεπτικά στοιχεία. Καλύτερες αποδόσεις έχουν τα εδάφη που το pH είναι ελαφρά όξινο ή ουδέτερο. Το pH επιδρά επίσης στην πρόσληψη από τα φυτά των διάφορων θρεπτικών στοιχείων. Σε χαμηλό pH ελαττώνεται η αφομοιωσιμότητα του φωσφόρου και δημιουργούνται ασβεστίου, μαγνησίου και καλίου. Σε πολύ υψηλό pΗ σημειώνεται έλλειψη [[Σίδηρος|σιδήρου]] και [[Μαγγάνιο|μαγγανίου]]. Επίσης το pΗ επηρεάζει την συσσώρευση και δράση των μικροοργανισμών του εδάφους και την ανάπτυξη των [[Ασθένειες βιομηχανικής ντομάτας|ασθενειών]]. | + | Η [[Βιομηχανική ντομάτα|τομάτα]] [[Καλλιέργεια βιομηχανικής ντομάτας|καλλιεργείται]] σε όλα σχεδόν τα [[Τύποι εδαφών|εδάφη]], που δεν είναι υγρά. Προτιμά εδάφη [[Πηλώδη εδάφη|μέσης σύστασης]], [[Αμμώδη εδάφη|ελαφρά]], βαθιά, γόνιμα, στραγγερά. Για μεγάλη απόδοση, εφόσον δεν ενδιαφέρει η πρωιμότητα, προτιμώνται τα πηλώδη, αργιλλοπηλώδη ή [[Αργιλώδη εδάφη|βαρύτερα εδάφη]], τα οποία έχουν μεγάλη υδατοϊκανότητα και απορροφούν και συγκρατούν μεγάλες ποσότητες [[Ρόλος θρεπτικών στοιχείων στα φυτά|θρεπτικών στοιχείων]] όπως [[Φώσφορος|φωσφόρου]] και [[Κάλιο|καλίου]]. Εδάφη με ελαφρά μόνο κλίση είναι επιθυμητά για την καλλιέργεια της τομάτας. Όταν χρησιμοποιούνται εδάφη με μέτρια και απότομη κλίση θα πρέπει να λαμβάνονται μέτρα για τη διατήρηση του εδάφους και της υγρασίας. Το επίπεδο έδαφος μπορεί να μην έχει προβλήματα διάβρωσης αλλά μπορεί να έχει πρόβλημα στράγγισης και απόπλυσης. Εάν το υπέδαφος είναι διαπερατό και επιτρέπει άμεση στράγγιση δεν χρειάζεται να ληφθεί πρόνοια για υποστράγγιση. Σε όλες τις περιπτώσεις είναι επιθυμητή η μεγάλη περιεκτικότητα του εδάφους σε οργανική ουσία, καθώς και σε ανόργανα θρεπτικά στοιχεία. Καλύτερες αποδόσεις έχουν τα εδάφη που το pH είναι ελαφρά όξινο ή ουδέτερο. Το pH επιδρά επίσης στην πρόσληψη από τα φυτά των διάφορων θρεπτικών στοιχείων. Σε χαμηλό pH ελαττώνεται η αφομοιωσιμότητα του φωσφόρου και δημιουργούνται ασβεστίου, μαγνησίου και καλίου. Σε πολύ υψηλό pΗ σημειώνεται έλλειψη [[Σίδηρος|σιδήρου]] και [[Μαγγάνιο|μαγγανίου]]. Επίσης το pΗ επηρεάζει την συσσώρευση και δράση των μικροοργανισμών του εδάφους και την ανάπτυξη των [[Ασθένειες βιομηχανικής ντομάτας|ασθενειών]].<ref name="Βιομηχανική ντομάτα2"/> |
{{{top_heading|==}}}Επικονίαση{{{top_heading|==}}} | {{{top_heading|==}}}Επικονίαση{{{top_heading|==}}} | ||
| − | Η [[Κλιματικές συνθήκες βιομηχανικής ντομάτας|θερμοκρασία]] παίζει σημαντικό ρόλο στη διάρρηξη των ανθήρων και την εκτίναξη της γύρης. Έχει βρεθεί ότι τα καλύτερα αποτελέσματα παρατηρούνται όταν οι θερμοκρασίες είναι άνω των 21<sup>o</sup>C, ενώ θερμοκρασία κάτω από 18<sup>o</sup>C καθυστερεί την εκτίναξη της γύρης και άνω των 32<sup>o</sup>C παρατηρείται μείωση της καρπόδεσης. Στη δεύτερη περίπτωση (υψηλή θερμοκρασία) το πρόβλημα μπορεί να λυθεί με σύστημα άρδευσης την εφαρμογή [[Τεχνητή βροχή|καταιονισμού]]. | + | Η [[Κλιματικές συνθήκες βιομηχανικής ντομάτας|θερμοκρασία]] παίζει σημαντικό ρόλο στη διάρρηξη των ανθήρων και την εκτίναξη της γύρης. Έχει βρεθεί ότι τα καλύτερα αποτελέσματα παρατηρούνται όταν οι θερμοκρασίες είναι άνω των 21<sup>o</sup>C, ενώ θερμοκρασία κάτω από 18<sup>o</sup>C καθυστερεί την εκτίναξη της γύρης και άνω των 32<sup>o</sup>C παρατηρείται μείωση της καρπόδεσης. Στη δεύτερη περίπτωση (υψηλή θερμοκρασία) το πρόβλημα μπορεί να λυθεί με σύστημα άρδευσης την εφαρμογή [[Τεχνητή βροχή|καταιονισμού]].<ref name="Βιομηχανική ντομάτα3"/> |
{{{top_heading|==}}}Γονιμοποίηση{{{top_heading|==}}} | {{{top_heading|==}}}Γονιμοποίηση{{{top_heading|==}}} | ||
| − | Η γονιμοποίηση στην [[Βιομηχανική ντομάτα|τομάτα]] γίνεται φυσιολογικά, όταν επικρατούν ευνοϊκές συνθήκες [[Κλιματικές συνθήκες βιομηχανικής ντομάτας|θερμοκρασίας]], υγρασίας αέρος και [[Εδαφικές συνθήκες βιομηχανικής ντομάτας|εδάφους]], φωτισμού και εφαρμόζονται ισορροπημένη [[Λίπανση βιομηχανικής ντομάτας|λίπανση]]. Αντίθετα, φτωχή γομιμοποίηση σε καθ' όλα υγιή φυτά, εξαρτάται από τις περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν λίγο πριν και κατά την [[Επικονίαση βιομηχανικής ντομάτας|επικονίαση]]. Αρνητική επίδραση στη γονιμοποίηση έχουν π.χ χαμηλή ένταση φωτισμού, μικρή διάρκεια φωτισμού, υψηλές θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η άριστη θερμοκρασία για να επιτευχθεί η γονιμοποίηση κυμαίνεται γύρω στους 21<sup>o</sup>C, ενώ οι θερμοκρασίες πάνω και κάτω από το άριστο επηρεάζουν δυσμενώς τη γονιμοποίηση. Τα άριστα επίπεδα υγρασίας για ικανοποιητική φυσιολογική γονιμοποίηση κυμαίνονται μεταξύ 60-70% σχετική υγρασία (Σ.Υ). Η πολύ χαμηλή και η πολύ υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία επηρεάζουν δυσμενώς τη γονιμοποίηση. Χαμηλή υγρασία σε συνδυασμό με υψηλή θερμοκρασία προκαλεί επιμήκυνση του στύλου του άνθους πριν από την διάρρηξη των ανθήρων, με αποτέλεσμα η επικονίαση να αποτυγχάνει, γιατί το στίγμα βρίσκεται εκτός του κώνου των ανθήρων. | + | Η γονιμοποίηση στην [[Βιομηχανική ντομάτα|τομάτα]] γίνεται φυσιολογικά, όταν επικρατούν ευνοϊκές συνθήκες [[Κλιματικές συνθήκες βιομηχανικής ντομάτας|θερμοκρασίας]], υγρασίας αέρος και [[Εδαφικές συνθήκες βιομηχανικής ντομάτας|εδάφους]], φωτισμού και εφαρμόζονται ισορροπημένη [[Λίπανση βιομηχανικής ντομάτας|λίπανση]]. Αντίθετα, φτωχή γομιμοποίηση σε καθ' όλα υγιή φυτά, εξαρτάται από τις περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν λίγο πριν και κατά την [[Επικονίαση βιομηχανικής ντομάτας|επικονίαση]]. Αρνητική επίδραση στη γονιμοποίηση έχουν π.χ χαμηλή ένταση φωτισμού, μικρή διάρκεια φωτισμού, υψηλές θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η άριστη θερμοκρασία για να επιτευχθεί η γονιμοποίηση κυμαίνεται γύρω στους 21<sup>o</sup>C, ενώ οι θερμοκρασίες πάνω και κάτω από το άριστο επηρεάζουν δυσμενώς τη γονιμοποίηση. Τα άριστα επίπεδα υγρασίας για ικανοποιητική φυσιολογική γονιμοποίηση κυμαίνονται μεταξύ 60-70% σχετική υγρασία (Σ.Υ). Η πολύ χαμηλή και η πολύ υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία επηρεάζουν δυσμενώς τη γονιμοποίηση. Χαμηλή υγρασία σε συνδυασμό με υψηλή θερμοκρασία προκαλεί επιμήκυνση του στύλου του άνθους πριν από την διάρρηξη των ανθήρων, με αποτέλεσμα η επικονίαση να αποτυγχάνει, γιατί το στίγμα βρίσκεται εκτός του κώνου των ανθήρων.<ref name="Βιομηχανική ντομάτα3"/> |
{{{top_heading|==}}}Πολλαπλασιασμός{{{top_heading|==}}} | {{{top_heading|==}}}Πολλαπλασιασμός{{{top_heading|==}}} | ||
| − | Ο πολλαπλασιασμός της [[Βιομηχανική ντομάτα|τομάτας]] γίνεται με σπόρο. Συνήθως πρώτα γίνεται σπορά σε σπορείο και μετά από κάποιο χρονικό διάστημα τα μικρά φυτά μεταφύτευση στο τελικό σημείο, στο λαχανόκηπο. Έτοιμα σπορόφυτα υπάρχουν σε όλα τα κέντρα κήπου έτοιμα για [[Φύτευση βιομηχανικής ντομάτας|μεταφύτευση]]. Η σπορά γίνεται συνήθως στα μέσα Μαρτίου και η μεταφύτευση από Απρίλιο – Ιούνιο, αναλόγως και της περιοχής. Η μεταφύτευση στο τελικό σημείο θα πρέπει να γίνει όταν έχουν αναπτυχθεί 6–8 [[Βοτανικά χαρακτηριστικά βιομηχανικής ντομάτας|φύλλα]] και το αργότερο όταν υπάρχουν κλειστά άνθη. Φυτό που έχει ήδη ανθίσει πριν την μεταφύτευση, δεν θα δώσει πολλούς και καλούς [[Προϊόν βιομηχανικής ντομάτας|καρπούς]]. | + | Ο πολλαπλασιασμός της [[Βιομηχανική ντομάτα|τομάτας]] γίνεται με σπόρο. Συνήθως πρώτα γίνεται σπορά σε σπορείο και μετά από κάποιο χρονικό διάστημα τα μικρά φυτά μεταφύτευση στο τελικό σημείο, στο λαχανόκηπο. Έτοιμα σπορόφυτα υπάρχουν σε όλα τα κέντρα κήπου έτοιμα για [[Φύτευση βιομηχανικής ντομάτας|μεταφύτευση]]. Η σπορά γίνεται συνήθως στα μέσα Μαρτίου και η μεταφύτευση από Απρίλιο – Ιούνιο, αναλόγως και της περιοχής. Η μεταφύτευση στο τελικό σημείο θα πρέπει να γίνει όταν έχουν αναπτυχθεί 6–8 [[Βοτανικά χαρακτηριστικά βιομηχανικής ντομάτας|φύλλα]] και το αργότερο όταν υπάρχουν κλειστά άνθη. Φυτό που έχει ήδη ανθίσει πριν την μεταφύτευση, δεν θα δώσει πολλούς και καλούς [[Προϊόν βιομηχανικής ντομάτας|καρπούς]].<ref name="Πολλαπλασιασμός ντομάτας"/> |
| + | |||
| + | {{{top_heading|==}}}Ποικιλίες{{{top_heading|==}}} | ||
| + | Βασική προϋπόθεση για ευνοϊκό οικονομικό αποτέλεσμα στην καλλιέργεια της τομάτας είναι η εκλογή πιστοποιημένου σπόρου, της κατάλληλης ποικιλίας. Ο πιστοποιημένος σπόρος πρέπει να έχει ικανοποιητική φυτρωτική ικανότητα και δύναμη, να είναι καθαρής ποικιλίας, απαλλαγμένος από [[Ασθένειες βιομηχανικής ντομάτας|ασθένειες]] και να είναι απολυμασμένος. Θα ήταν σκόπιμο αν ήταν δυνατόν, όλες οι νέες ποικιλίες που εισάγονται κάθε χρόνο, να περνούν από τα ερευνητικά κέντρα για πειραματική καλλιέργεια, ώστε ο παραγωγός να έχει πιστοποιημένο σπόρο με θετικές πληροφορίες για τα χαρακτηρίσθηκα και την καταλληλότητα της κάθε ποικιλίας στην ελληνική πραγματικότητα. Η ενέργεια αυτή θα ήταν θετική και θα βοηθούσε τόσο τον παραγωγό, όσο και τον εισαγωγέα. Για να δημιουργηθεί μία ποικιλία απαιτεί χρόνο, χρήμα και αγορά διάθεσης, για τον λόγο αυτό επικρατούν στην αγορά οι εισαγόμενες ποικιλίες που δημιουργούνται σε συνθήκες και περιβάλλον διάφορο από το ελληνικό. Όσο αφορά τα γενετικά τροποποιημένα φυτά βιομηχανική τομάτας, με βάση απόφασης την Ευρωπαϊκής Ένωσης απαγορεύεται η καλλιέργεια τους σε όλο τον Ευρωπαϊκό χώρο. Για την προστασία αυτού του θεσμού υπάρχει στην Ελλάδα κάποιος οργανισμός με την επωνυμία ΚΕΕΠΥΕΛ ο οποίος κάνοντας εργαστηριακές εξετάσεις ελέγχει εάν τα εισαγόμενα σπόρια παρουσιάζουνε προσμίξεις με γενετικά τροποποιημένα σπόρια. Σήμερα κυκλοφορούν στην αγορά πολλές ποικιλίες και υβρίδια βιομηχανικής τομάτας με διάφορα χαρακτηριστικά η κάθε μία από αυτές και αναλύονται στον παρακάτω σύνδεσμο: | ||
| + | |||
| + | [[Ποικιλίες βιομηχανικής ντομάτας]]<ref name="Βιομηχανική ντομάτα1"/>, <ref name="Ποικιλίες βιομηχανικής ντομάτας"/>, <ref name="Υβρίδια βιομηχανικής ντομάτας"/> | ||
| + | |||
| + | {{{top_heading|==}}}Ασθένειες{{{top_heading|==}}} | ||
| + | Η βιομηχανική ντομάτα προσβάλλεται από κάποιες ασθένειες, με πιο σημαντικές τον περονόσπορο, τον βοτρύτη, το ωΐδιο, τις αδρομυκώσεις (φουζάριο και βερτισίλλιο), καθώς και από ιούς. Τις ασθένεις αυτές, στο που και γιατί προσβάλλουν την βιομηχανική ντομάτα, καθώς και οι τρόποι αντιμετώπισής τους, αναφέρονται στον παρακάτω σύνδεσμο: | ||
| + | |||
| + | [[Ασθένειες βιομηχανικής ντομάτας]]<ref name="Βιομηχανική ντομάτα2"/> | ||
| + | |||
| + | {{{top_heading|==}}}Εχθροί{{{top_heading|==}}} | ||
| + | Η λιριόμυζα, οι θρίπες, ο τετράνυχος και οι αφίδες είναι οι σημαντικότεροι και πιο συχνοί εντομολογικοί εχθροί της βιομηχανικής ντομάτας. Αναλύονται στον σύνδεσμο που ακολουθεί: | ||
| + | |||
| + | [[Εχθροί βιομηχανικής ντομάτας]]<ref name="Βιομηχανική ντομάτα2"/> | ||
| + | |||
| + | ==Πληροφοριακά στοιχεία== | ||
| + | |||
| + | {{Πληροφοριακά στοιχεία φυτού}} | ||
| + | |||
| + | ==Ευδοκιμεί στις περιοχές== | ||
| + | |||
| + | {{Γεωγραφικά πληροφοριακά στοιχεία}} | ||
| + | |||
| + | ==Σχετικές σελίδες== | ||
| + | |||
| + | * [[Καλλιέργεια βιομηχανικής ντομάτας]] | ||
| + | |||
| + | * [[Προϊόν βιομηχανικής ντομάτας]] | ||
| + | |||
| + | * [[Γενικά στοιχεία βιομηχανικής ντομάτας]] | ||
| + | |||
| + | * [[Βοτανικά χαρακτηριστικά βιομηχανικής ντομάτας]] | ||
| + | |||
| + | * [[Κλιματικές συνθήκες βιομηχανικής ντομάτας]] | ||
| + | |||
| + | * [[Εδαφικές συνθήκες βιομηχανικής ντομάτας]] | ||
| + | |||
| + | * [[Επικονίαση βιομηχανικής ντομάτας]] | ||
| + | |||
| + | * [[Γονιμοποίηση βιομηχανικής ντομάτας]] | ||
| + | |||
| + | * [[Πολλαπλασιασμός βιομηχανικής ντομάτας]] | ||
| + | |||
| + | * [[Ποικιλίες βιομηχανικής ντομάτας]] | ||
| + | |||
| + | * [[Ασθένειες βιομηχανικής ντομάτας]] | ||
| + | |||
| + | * [[Εχθροί βιομηχανικής ντομάτας]] | ||
| + | |||
| + | ==Βιβλιογραφία== | ||
| + | <references> | ||
| + | <ref name="Βιομηχανική ντομάτα1"> Η καλλιέργεια της βιομηχανικής τομάτας στo νομό Θεσσαλονίκης, πτυχιακή μελέτη του φοιτητή Σωτηρακόγλου Αθανάσιου, Ηράκλειο 2006.</ref> | ||
| + | <ref name="Βιομηχανική ντομάτα2"> Η Ολοκληρωμένη Διαχείριση της βιομηχανικής τομάτας στον νομό Ηλείας, πτυχιακή μελέτη του φοιτητή Γιαρμενίτη Χρήστου, Θεσσαλονίκη 2012.</ref> | ||
| + | <ref name="Βιομηχανική ντομάτα3"> Η τεχνική της καλλιέργειας των κηπευτικών στα θερμοκήπια, του Χρήστου Ολύμπιου, Καθηγητή Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήνα 2001.</ref> | ||
| + | <ref name="Πολλαπλασιασμός ντομάτας"> [{{#show:Ιστοσελίδα Θεσσαλική Γη/Καλλιέργεια της ντομάτας| ?has link}} Πολλαπλασιασμός ντομάτας].</ref> | ||
| + | <ref name="Ποικιλίες βιομηχανικής ντομάτας"> [{{#show:Ιστοσελίδα Spirou/Ποικιλίες βιομηχανικής ντομάτας| ?has link}} Ποικιλίες βιομηχανικής ντομάτας].</ref> | ||
| + | <ref name="Υβρίδια βιομηχανικής ντομάτας"> [{{#show:Ιστοσελίδα Pioneer/Υβρίδια βιομηχανικής ντομάτας| ?has link}} Υβρίδια βιομηχανικής ντομάτας].</ref> | ||
| + | </references> | ||
| + | |||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Βοιωτίας| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Λασιθίου| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Ηρακλείου| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Ρεθύμνης| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Χανίων| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Λακωνίας| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Μεσσηνίας| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Αρκαδίας| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Αργολίδας| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Αχαΐας| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Ηλείας| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Αιτωλοακαρνανίας| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Αττικής| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Ευβοίας| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Ευρυτανίας| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Φθιώτιδος| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Φωκίδος| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Κορινθίας| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Ζακύνθου| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Κέρκυρας| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Κεφαλληνίας| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Λευκάδος| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Άρτης| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Θεσπρωτίας| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Ιωαννίνων| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Πρεβέζης| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Καρδίτσης| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Τρικάλων| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Μαγνησίας| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Γρεβενών| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Λαρίσης| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Δράμας| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Ημαθίας| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Θεσσαλονίκης| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Καβάλας| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Καστοριάς| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Κιλκίς| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Κοζάνης| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Πέλλης| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Πιερίας| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Σερρών| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Φλωρίνης| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Χαλκιδικής| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Αγίου Όρους| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Έβρου| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Ξάνθης| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Ροδόπης| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Δωδεκανήσου| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Κυκλάδων| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Λέσβου| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Σάμου| ]] | ||
| + | [[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Χίου| ]] | ||
| + | |||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Βοιωτίας| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Λασιθίου| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Ηρακλείου| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Ρεθύμνης| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Χανίων| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Λακωνίας| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Μεσσηνίας| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Αρκαδίας| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Αργολίδας| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Αχαΐας| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Ηλείας| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Αιτωλοακαρνανίας| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Αττικής| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Ευβοίας| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Ευρυτανίας| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Φθιώτιδος| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Φωκίδος| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Κορινθίας| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Ζακύνθου| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Κέρκυρας| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Κεφαλληνίας| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Λευκάδος| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Άρτης| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Θεσπρωτίας| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Ιωαννίνων| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Πρεβέζης| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Καρδίτσης| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Τρικάλων| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Μαγνησίας| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Γρεβενών| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Λαρίσης| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Δράμας| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Ημαθίας| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Θεσσαλονίκης| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Καβάλας| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Καστοριάς| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Κιλκίς| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Κοζάνης| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Πέλλης| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Πιερίας| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Σερρών| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Φλωρίνης| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Χαλκιδικής| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Αγίου Όρους| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Έβρου| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Ξάνθης| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Ροδόπης| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Δωδεκανήσου| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Κυκλάδων| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Λέσβου| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Σάμου| ]] | ||
| + | [[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Χίου| ]] | ||
| + | |||
| + | [[Category:Φυτό_Μ]] | ||
| + | [[Category:Σολανώδες λαχανικό]] | ||
| + | [[παράγει::Προϊόν βιομηχανικής ντομάτας| ]] | ||
| + | [[πόσο αφορά σε γεωργό::30| ]] | ||
| + | [[πόσο αφορά σε γεωπόνο::30| ]] | ||
| + | [[κατάσταση δημοσίευσης::10| ]] | ||
Τελευταία αναθεώρηση της 14:50, 9 Ιουλίου 2015
Περιεχόμενα
Γενικά στοιχεία
Η τομάτα Lycopersicum esculentum ανήκει στην οικογένεια Solanaceae. Ζει μόνο μερικά χρόνια και ο συνήθως καλλιεργείται ως μονοετές φυτό με βιολογικό κύκλο 4-6 μήνες, ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες και την ποικιλία. Τυπικά φτάνει τα 1-3m ύψος, αλλά δεν έχει αρκετά ανθεκτικό κορμό και στηρίζεται σε άλλα φυτά. Είναι αυτογονιμοποιούμενο φυτό με ερμαφρόδιτα άνθη. Παρόλα αυτά η επιστημονική εξέλιξη έχει επιτρέψει την υπό όρους σταυρογονιμοποιήση καθαρών σειρών και την παραγωγή υβριδίων, με βελτιωμένα γενετικά χαρακτηριστικά σε σχέση με τις ποικιλίες – γονείς. Η τομάτα, μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα, ήταν άγνωστη σε πολλούς λαούς, ενώ κάποιοι άλλοι τη θεωρούσαν δηλητηριώδη και τη χρησιμοποιούσαν ως καλλωπιστικό φυτό. Ο τόπος καταγωγής της θεωρείται η Νότια Αμερική (ιδιαίτερα το Περού) όπου ακόμη και σήμερα φυτρώνουν μόνες τους διάφορες παραλλαγές της άγριας τομάτας. Από το Περού, η άγρια τομάτα έφτασε στην Κεντρική Αμερική (Μεξικό) ως ζιζάνιο με σπόρους καλαμποκιού. Στην συνέχεια ήρθε στην Ευρώπη τον 16ο αιώνα μέσω Ισπανών εξερευνητών. Για δύο αιώνες περίπου θεωρείται περίεργο και επικίνδυνο είδος, ενώ δειλά δειλά χρησιμοποιείται στην Ισπανία, στην Ιταλία και στη Γαλλία. Στην Βόρεια Ευρώπη επικρατεί μεγάλος σκεπτικισμός μέχρι τον 18ο αιώνα, όπου και υπάρχουν κάποιες ενδείξεις για εμπορία της τομάτας στη Μεσόγειο. Το ίδιο μοτίβο επικρατεί στη Βόρεια Αμερική αλλά η καλλιέργεια και ευρεία χρήση της αρχίζει, μόλις μετά τα μέσα του 18ου αιώνα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η τομάτα μετά από μεγάλη περιπλάνηση στο γεωγραφικό χάρτη, μεταφέρθηκε στην Ελλάδα περίπου το 1818, όπου και άρχισε να καλλιεργείται. Οι περιοχές που καλλιεργούν τη βιομηχανική ντομάτα είναι οι νομοί Βοιωτίας, Δράμας, Ηλείας, Ημαθίας, Θεσσαλονίκης, Καρδίτσας, Κιλκίς, Λαρίσης, Μαγνησίας, Ξάνθης και Φθιώτιδας.[1]
Βοτανικά χαρακτηριστικά
Το φυτό αναπτύσσει ευδιάκριτη κεντρική ρίζα, αρκετές δευτερεύουσες και ριζικά τριχίδια, όταν ο σπόρος σπέρνεται απευθείας στη μόνιμη θέση. Επειδή όμως, κατά κανόνα τουλάχιστον, στην καλλιέργεια στο θερμοκήπιο η τομάτα μεταφυτεύεται μια ή περισσότερες φορές, η κεντρική ρίζα κόβεται, καταστρέφεται και το φυτό αρχίζει να παράγει με ευκολία πολλές δευτερεύουσες πλευρικές ρίζες, ακόμη και από το λαιμό του φυτού, γεγονός που θεωρείται πλεονέκτημα, γιατί διευκολύνει τη μεταφύτευση του φυτού, ακόμη και με γυμνή ρίζα ή μπάλα χώματος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αυτή είναι και η ενδεδειγμένη τεχνική της καλλιέργειας της τομάτας. Κατά το φύτρωμα και μετά την οριζοντιοποίηση των κοτυληδονόφυλλων από το αρχέφυτρο που βρίσκεται μεταξύ τους και που μπορεί να το δει κανείς σε τομή στο μικροσκόπιο, παράγεται ο κεντρικός βλαστός (βλαστάνουσα κορυφή). O κεντρικός βλαστός φέρει τα πραγματικά φύλλα, στις μασχάλες των οποίων υπάρχουν οφθαλμοί που δίνουν πλευρικούς βλαστούς. Η τομάτα έχει την τάση να σχηματίζει πολλούς βλαστούς. Τα πραγματικά φύλλα της τομάτας είναι σύνθετα. Κάθε φύλλο αποτελείται από ζεύγη φυλλαρίων και παράφυλλων, με ένα μόνο φυλλάριο στην άκρη. Ο αριθμός των ζευγών φυλλαρίων σε κάθε φύλλο ποικίλει ανάλογα με την ποικιλία, και από τη θέση του φύλλου επί του βλαστού. Είναι δυνατόν να απαντηθούν ποικιλίες με 3, 4 ή 5 ζεύγη φυλλαρίων. Τα άνθη της τομάτας εμφανίζονται σε ταξιανθίες, είναι τέλεια, αυτογονιμοποιούμενα, και ανεμόφιλα, με την έννοια πως ο άνεμος τινάζει τα άνθη με αποτέλεσμα την απελευθέρωση της γύρης, την επικονίαση και τη γονιμοποίηση. Ένας μέσος επιθυμητός αριθμός ανθέων ανά ταξιανθία που θα εξελιχθεί σε καρπούς είναι 6-8 άνθη. Ο καρπός της τομάτας είναι πολύχωρος ράγα, με ποικίλα σχήματα. Ο καρπός ποικιλιών με δύο χωρίσματα (χώρους) είναι συνήθως στρογγυλός, ενώ αυτών με 3, 4, 5 ή περισσότερα χωρίσματα είναι πεπλατυσμένος και πιθανόν ακανόνιστος. Το χρώμα της τομάτας είναι βαθύ πράσινο όταν ο καρπός είναι άωρος και σταδιακά κατά την ωρίμανση αλλάζει σε κιτρινοπράσινο, ρόδινο και τελικά αποκτά κόκκινο χρώμα στην πλήρη ωρίμανση. Ο σπόρος είναι ωοειδής, πεπλατυσμένος, χρώματος κίτρινο-καφέ χρυσαφένιο και η επιφάνειά του καλύπτεται με τριχοειδείς αποφύσεις που του δίνουν μεταξώδη επιφάνεια (διαφορά από μελιτζάνα και πιπεριά). Το μέγεθος των σπόρων είναι μικρό, διαμέτρου 3-5 mm. Πιο αναλυτικές λεπτομέρειες για τα βοτανικά χαρακτηριστικά της βιομηχανικής ντομάτας στον παρακάτω σύνδεσμο:
Βοτανικά χαρακτηριστικά βιομηχανικής ντομάτας[1]
Κλιματικές συνθήκες
Η τομάτα είναι φυτό που καλλιεργείται κατά τη θερμή περίοδο του έτους και απαιτεί χρονική περίοδο διάρκειας τουλάχιστο 3–4 μηνών, από τη σπορά μέχρι την έναρξη της συγκομιδής. Η θερμοκρασία είναι σημαντικός παράγοντας για το φύτρωμα των σπόρων, την ανάπτυξη των φυτών, τη γονιμοποίηση των ανθέων, την κανονική ωρίμανση των καρπών και γενικά τη φυσιολογική και παραγωγική εξέλιξη των φυτών της τομάτας. Το φύτρωμα των σπόρων επιτυγχάνεται κανονικά στη θερμοκρασία εδάφους 18-24oC και καθυστερεί σε χαμηλότερες θερμοκρασίες. Η καρπόδεση, στις περισσότερες ποικιλίες, γίνεται καλύτερα στους 16–22oC, ενώ δεν μπορεί να γίνει σε θερμοκρασίες άνω των 30–35oC και επίσης κάτω των 10–15oC λόγω σχηματισμού ατελούς άνθους ή γιατί η χαμηλή θερμοκρασία επιδρά δυσμενώς στη γονιμοποίηση. Εφόσον δε γίνει γονιμοποίηση, παρατηρείται πτώση του άνθους (ανθόρροια).
Ανθόρροια επίσης συμβαίνει και όταν η υγρασία του αέρα και η ένταση του φωτός είναι μικρή. Η τομάτα παρουσιάζει “ποσοτική”, φωτοπεριοδική αντίδραση. Αυτό σημαίνει ότι ανθίζει σε οποιαδήποτε φωτοπερίοδο, αλλά όταν η φωτοπερίοδος είναι μικρή (κάτω από 12 ώρες) τότε ανθίζει νωρίτερα (πρωιμότερα).Το optimum της ανάπτυξης και καρπόδεσης της τομάτας συμβαίνει σε σχετικά μεγάλες εντάσεις φωτός (50.000 lux). Η ανάπτυξη του φυτού επιτυγχάνεται καλύτερα σε θερμοκρασίες 18-26oC. Η βλαστική ανάπτυξη είναι ταχύτερη όταν παρατηρείται διαφορά θερμοκρασίας ανάμεσα σε ημέρα και νύχτα 4–5oC (θερμοπεριοδισμός). Η άριστη θερμοκρασία νύχτας ποικίλλει με την ηλικία του φυτού. Αντέχει σε χαμηλές θερμοκρασίες 10-12oC και σε υψηλές μέχρι 38oC, με ανάλογη αναστολή της κανονικής ανάπτυξης του φυτού. Πολλά εξαρτώνται και από τον τύπο των ποικιλιών. Στην Ελλάδα καλλιεργούνται ποικιλίες προσαρμοσμένες στις ξηροθερμικές κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν.[1]
Εδαφικές συνθήκες
Η τομάτα καλλιεργείται σε όλα σχεδόν τα εδάφη, που δεν είναι υγρά. Προτιμά εδάφη μέσης σύστασης, ελαφρά, βαθιά, γόνιμα, στραγγερά. Για μεγάλη απόδοση, εφόσον δεν ενδιαφέρει η πρωιμότητα, προτιμώνται τα πηλώδη, αργιλλοπηλώδη ή βαρύτερα εδάφη, τα οποία έχουν μεγάλη υδατοϊκανότητα και απορροφούν και συγκρατούν μεγάλες ποσότητες θρεπτικών στοιχείων όπως φωσφόρου και καλίου. Εδάφη με ελαφρά μόνο κλίση είναι επιθυμητά για την καλλιέργεια της τομάτας. Όταν χρησιμοποιούνται εδάφη με μέτρια και απότομη κλίση θα πρέπει να λαμβάνονται μέτρα για τη διατήρηση του εδάφους και της υγρασίας. Το επίπεδο έδαφος μπορεί να μην έχει προβλήματα διάβρωσης αλλά μπορεί να έχει πρόβλημα στράγγισης και απόπλυσης. Εάν το υπέδαφος είναι διαπερατό και επιτρέπει άμεση στράγγιση δεν χρειάζεται να ληφθεί πρόνοια για υποστράγγιση. Σε όλες τις περιπτώσεις είναι επιθυμητή η μεγάλη περιεκτικότητα του εδάφους σε οργανική ουσία, καθώς και σε ανόργανα θρεπτικά στοιχεία. Καλύτερες αποδόσεις έχουν τα εδάφη που το pH είναι ελαφρά όξινο ή ουδέτερο. Το pH επιδρά επίσης στην πρόσληψη από τα φυτά των διάφορων θρεπτικών στοιχείων. Σε χαμηλό pH ελαττώνεται η αφομοιωσιμότητα του φωσφόρου και δημιουργούνται ασβεστίου, μαγνησίου και καλίου. Σε πολύ υψηλό pΗ σημειώνεται έλλειψη σιδήρου και μαγγανίου. Επίσης το pΗ επηρεάζει την συσσώρευση και δράση των μικροοργανισμών του εδάφους και την ανάπτυξη των ασθενειών.[1]
Επικονίαση
Η θερμοκρασία παίζει σημαντικό ρόλο στη διάρρηξη των ανθήρων και την εκτίναξη της γύρης. Έχει βρεθεί ότι τα καλύτερα αποτελέσματα παρατηρούνται όταν οι θερμοκρασίες είναι άνω των 21oC, ενώ θερμοκρασία κάτω από 18oC καθυστερεί την εκτίναξη της γύρης και άνω των 32oC παρατηρείται μείωση της καρπόδεσης. Στη δεύτερη περίπτωση (υψηλή θερμοκρασία) το πρόβλημα μπορεί να λυθεί με σύστημα άρδευσης την εφαρμογή καταιονισμού.[2]
Γονιμοποίηση
Η γονιμοποίηση στην τομάτα γίνεται φυσιολογικά, όταν επικρατούν ευνοϊκές συνθήκες θερμοκρασίας, υγρασίας αέρος και εδάφους, φωτισμού και εφαρμόζονται ισορροπημένη λίπανση. Αντίθετα, φτωχή γομιμοποίηση σε καθ' όλα υγιή φυτά, εξαρτάται από τις περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν λίγο πριν και κατά την επικονίαση. Αρνητική επίδραση στη γονιμοποίηση έχουν π.χ χαμηλή ένταση φωτισμού, μικρή διάρκεια φωτισμού, υψηλές θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η άριστη θερμοκρασία για να επιτευχθεί η γονιμοποίηση κυμαίνεται γύρω στους 21oC, ενώ οι θερμοκρασίες πάνω και κάτω από το άριστο επηρεάζουν δυσμενώς τη γονιμοποίηση. Τα άριστα επίπεδα υγρασίας για ικανοποιητική φυσιολογική γονιμοποίηση κυμαίνονται μεταξύ 60-70% σχετική υγρασία (Σ.Υ). Η πολύ χαμηλή και η πολύ υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία επηρεάζουν δυσμενώς τη γονιμοποίηση. Χαμηλή υγρασία σε συνδυασμό με υψηλή θερμοκρασία προκαλεί επιμήκυνση του στύλου του άνθους πριν από την διάρρηξη των ανθήρων, με αποτέλεσμα η επικονίαση να αποτυγχάνει, γιατί το στίγμα βρίσκεται εκτός του κώνου των ανθήρων.[2]
Πολλαπλασιασμός
Ο πολλαπλασιασμός της τομάτας γίνεται με σπόρο. Συνήθως πρώτα γίνεται σπορά σε σπορείο και μετά από κάποιο χρονικό διάστημα τα μικρά φυτά μεταφύτευση στο τελικό σημείο, στο λαχανόκηπο. Έτοιμα σπορόφυτα υπάρχουν σε όλα τα κέντρα κήπου έτοιμα για μεταφύτευση. Η σπορά γίνεται συνήθως στα μέσα Μαρτίου και η μεταφύτευση από Απρίλιο – Ιούνιο, αναλόγως και της περιοχής. Η μεταφύτευση στο τελικό σημείο θα πρέπει να γίνει όταν έχουν αναπτυχθεί 6–8 φύλλα και το αργότερο όταν υπάρχουν κλειστά άνθη. Φυτό που έχει ήδη ανθίσει πριν την μεταφύτευση, δεν θα δώσει πολλούς και καλούς καρπούς.[3]
Ποικιλίες
Βασική προϋπόθεση για ευνοϊκό οικονομικό αποτέλεσμα στην καλλιέργεια της τομάτας είναι η εκλογή πιστοποιημένου σπόρου, της κατάλληλης ποικιλίας. Ο πιστοποιημένος σπόρος πρέπει να έχει ικανοποιητική φυτρωτική ικανότητα και δύναμη, να είναι καθαρής ποικιλίας, απαλλαγμένος από ασθένειες και να είναι απολυμασμένος. Θα ήταν σκόπιμο αν ήταν δυνατόν, όλες οι νέες ποικιλίες που εισάγονται κάθε χρόνο, να περνούν από τα ερευνητικά κέντρα για πειραματική καλλιέργεια, ώστε ο παραγωγός να έχει πιστοποιημένο σπόρο με θετικές πληροφορίες για τα χαρακτηρίσθηκα και την καταλληλότητα της κάθε ποικιλίας στην ελληνική πραγματικότητα. Η ενέργεια αυτή θα ήταν θετική και θα βοηθούσε τόσο τον παραγωγό, όσο και τον εισαγωγέα. Για να δημιουργηθεί μία ποικιλία απαιτεί χρόνο, χρήμα και αγορά διάθεσης, για τον λόγο αυτό επικρατούν στην αγορά οι εισαγόμενες ποικιλίες που δημιουργούνται σε συνθήκες και περιβάλλον διάφορο από το ελληνικό. Όσο αφορά τα γενετικά τροποποιημένα φυτά βιομηχανική τομάτας, με βάση απόφασης την Ευρωπαϊκής Ένωσης απαγορεύεται η καλλιέργεια τους σε όλο τον Ευρωπαϊκό χώρο. Για την προστασία αυτού του θεσμού υπάρχει στην Ελλάδα κάποιος οργανισμός με την επωνυμία ΚΕΕΠΥΕΛ ο οποίος κάνοντας εργαστηριακές εξετάσεις ελέγχει εάν τα εισαγόμενα σπόρια παρουσιάζουνε προσμίξεις με γενετικά τροποποιημένα σπόρια. Σήμερα κυκλοφορούν στην αγορά πολλές ποικιλίες και υβρίδια βιομηχανικής τομάτας με διάφορα χαρακτηριστικά η κάθε μία από αυτές και αναλύονται στον παρακάτω σύνδεσμο:
Ποικιλίες βιομηχανικής ντομάτας[4], [5], [6]
Ασθένειες
Η βιομηχανική ντομάτα προσβάλλεται από κάποιες ασθένειες, με πιο σημαντικές τον περονόσπορο, τον βοτρύτη, το ωΐδιο, τις αδρομυκώσεις (φουζάριο και βερτισίλλιο), καθώς και από ιούς. Τις ασθένεις αυτές, στο που και γιατί προσβάλλουν την βιομηχανική ντομάτα, καθώς και οι τρόποι αντιμετώπισής τους, αναφέρονται στον παρακάτω σύνδεσμο:
Ασθένειες βιομηχανικής ντομάτας[1]
Εχθροί
Η λιριόμυζα, οι θρίπες, ο τετράνυχος και οι αφίδες είναι οι σημαντικότεροι και πιο συχνοί εντομολογικοί εχθροί της βιομηχανικής ντομάτας. Αναλύονται στον σύνδεσμο που ακολουθεί:
Εχθροί βιομηχανικής ντομάτας[1]
Πληροφοριακά στοιχεία
Ευδοκιμεί στις περιοχές
|
Σχετικές σελίδες
Βιβλιογραφία
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Η Ολοκληρωμένη Διαχείριση της βιομηχανικής τομάτας στον νομό Ηλείας, πτυχιακή μελέτη του φοιτητή Γιαρμενίτη Χρήστου, Θεσσαλονίκη 2012.
- ↑ 2,0 2,1 Η τεχνική της καλλιέργειας των κηπευτικών στα θερμοκήπια, του Χρήστου Ολύμπιου, Καθηγητή Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήνα 2001.
- ↑ Πολλαπλασιασμός ντομάτας.
- ↑ Η καλλιέργεια της βιομηχανικής τομάτας στo νομό Θεσσαλονίκης, πτυχιακή μελέτη του φοιτητή Σωτηρακόγλου Αθανάσιου, Ηράκλειο 2006.
- ↑ Ποικιλίες βιομηχανικής ντομάτας.
- ↑ Υβρίδια βιομηχανικής ντομάτας.
