Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων του "Ντομάτα θερμοκηπίου φυτό"
(Νέα σελίδα με '{{{top_heading|==}}}Γενικά στοιχεία{{{top_heading|==}}} Η ντομάτα ήρθε στη ζωή του...') |
|||
| (8 ενδιάμεσες αναθεωρήσεις από ένα χρήστη δεν εμφανίζονται) | |||
| Γραμμή 1: | Γραμμή 1: | ||
{{{top_heading|==}}}Γενικά στοιχεία{{{top_heading|==}}} | {{{top_heading|==}}}Γενικά στοιχεία{{{top_heading|==}}} | ||
| − | Η [[Ντομάτα θερμοκηπίου φυτό|ντομάτα]] ήρθε στη ζωή του ανθρώπου σχετικά πρόσφατα, καθώς μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα δεν ήταν ακόμα γνωστή στην κατανάλωση και τη θεωρούσαν δηλητηριώδη. Μέχρι εκείνη την περίοδο τη χρησιμοποιούσαν κυρίως στους κήπους ως καλλωπιστικό φυτό. Η ντομάτα και τα στενά συγγενικά της είδη έχουν το κέντρο καταγωγής τους στη Νότια Αμερική, σε μια μακρόστενη, ορεινή περιοχή των Άνδεων στο Περού, τον Ισημερινό και τη Χιλή. Πιθανολογείται ότι από την περιοχή αυτή, η άγρια τομάτα μεταφέρθηκε ως ζιζάνιο με σπόρους καλαμποκιού στην Κεντρική Αμερική και ιδιαίτερα στο Μεξικό, όπου καλλιεργήθηκε από τους Ινδιάνους και τους Ατζέκους, οι οποίοι την ονόμασαν ‘xitomatl’ που σήμαινε ‘στρογγυλό αντικείμενο με ομφαλό’. Για περισσότερες πληροφορίες που αφορούν τα γενικά στοιχεία της ντομάτας, μπορούμε να ανατρέξουμε στον παρακάτω σύνδεσμο: | + | [[Image:Ντομάτα θερμοκηπίου.png|thumb|px100|Ντομάτα θερμοκηπίου]] |
| + | Η [[Ντομάτα θερμοκηπίου φυτό|ντομάτα]] ήρθε στη ζωή του ανθρώπου σχετικά πρόσφατα, καθώς μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα δεν ήταν ακόμα γνωστή στην κατανάλωση και τη θεωρούσαν δηλητηριώδη. Μέχρι εκείνη την περίοδο τη χρησιμοποιούσαν κυρίως στους κήπους ως καλλωπιστικό φυτό. Η ντομάτα και τα στενά συγγενικά της είδη έχουν το κέντρο καταγωγής τους στη Νότια Αμερική, σε μια μακρόστενη, ορεινή περιοχή των Άνδεων στο Περού, τον Ισημερινό και τη Χιλή. Πιθανολογείται ότι από την περιοχή αυτή, η άγρια τομάτα μεταφέρθηκε ως ζιζάνιο με σπόρους καλαμποκιού στην Κεντρική Αμερική και ιδιαίτερα στο Μεξικό, όπου καλλιεργήθηκε από τους Ινδιάνους και τους Ατζέκους, οι οποίοι την ονόμασαν ‘xitomatl’ που σήμαινε ‘στρογγυλό αντικείμενο με ομφαλό’.<ref name="Βιολογική καλλιέργεια ντομάτας υπό κάλυψη"/> Για περισσότερες πληροφορίες που αφορούν τα γενικά στοιχεία της ντομάτας, μπορούμε να ανατρέξουμε στον παρακάτω σύνδεσμο: | ||
| − | [[Γενικά στοιχεία ντομάτας]] | + | [[Γενικά στοιχεία ντομάτας]]<ref name="Ντομάτα φυτό 1"/> |
{{{top_heading|==}}}Βοτανικά χαρακτηριστικά{{{top_heading|==}}} | {{{top_heading|==}}}Βοτανικά χαρακτηριστικά{{{top_heading|==}}} | ||
| + | [[Image:Βοτανικά χαρακτηριστικά ντομάτας.png|thumb|px100|Βοτανικά χαρακτηριστικά ντομάτας]] | ||
Η [[Ντομάτα θερμοκηπίου φυτό|ντομάτα]] είναι φυτό ποώδες, ετήσιο, διετές και σπανιότερα πολυετές. Έχει θαμνώδη μορφή σχηματίζοντας έναν κεντρικό και πολλούς πλάγιους βλαστούς. Οι [[Ποικιλίες ντομάτας θερμοκηπίου|ποικιλίες]] και τα υβρίδια τομάτας χαρακτηρίζονται από τον τρόπο ανάπτυξης και τη ζωηρότητα του φυτού, το μέγεθος και την εμφάνιση του καρπού, την αντοχή σε εχθρούς και ασθένειες. | Η [[Ντομάτα θερμοκηπίου φυτό|ντομάτα]] είναι φυτό ποώδες, ετήσιο, διετές και σπανιότερα πολυετές. Έχει θαμνώδη μορφή σχηματίζοντας έναν κεντρικό και πολλούς πλάγιους βλαστούς. Οι [[Ποικιλίες ντομάτας θερμοκηπίου|ποικιλίες]] και τα υβρίδια τομάτας χαρακτηρίζονται από τον τρόπο ανάπτυξης και τη ζωηρότητα του φυτού, το μέγεθος και την εμφάνιση του καρπού, την αντοχή σε εχθρούς και ασθένειες. | ||
| Γραμμή 13: | Γραμμή 15: | ||
* Ως προς την εμφάνιση (σχήμα) των καρπών διακρίνονται σε στρογγυλές, επιμήκεις, λείες και αυλακωτές. | * Ως προς την εμφάνιση (σχήμα) των καρπών διακρίνονται σε στρογγυλές, επιμήκεις, λείες και αυλακωτές. | ||
| − | * Ως προς την αντοχή σε [[Εχθροί | + | * Ως προς την αντοχή σε [[Εχθροί ντομάτας|εχθρούς]] και [[Ασθένειες ντομάτας|ασθένειες]].<ref name="Βιολογική καλλιέργεια ντομάτας υπό κάλυψη"/> |
Για περισσότερες πληροφορίες που αφορούν τα βοτανικά χαρακτηριστικά, μπορούμε να ανατρέξουμε στον παρακάτω σύνδεσμο: | Για περισσότερες πληροφορίες που αφορούν τα βοτανικά χαρακτηριστικά, μπορούμε να ανατρέξουμε στον παρακάτω σύνδεσμο: | ||
| − | [[Βοτανικά χαρακτηριστικά ντομάτας]] | + | [[Βοτανικά χαρακτηριστικά ντομάτας]]<ref name="Ντομάτα φυτό 1"/> |
{{{top_heading|==}}}Κλιματικές συνθήκες{{{top_heading|==}}} | {{{top_heading|==}}}Κλιματικές συνθήκες{{{top_heading|==}}} | ||
| Γραμμή 34: | Γραμμή 36: | ||
Ο φωτισμός είναι παράγοντας αποφασιστικής σημασίας για την ομαλή ανάπτυξη και παραγωγή της τομάτας επειδή λαμβάνει μέρος και καθορίζει τις περισσότερες και σπουδαιότερες λειτουργίες της. Σε έλλειψη ή ανεπάρκεια φωτισμού, έστω αν οι υπόλοιποι παράγοντες βρίσκονται σε άριστα επίπεδα, το φυτό δεν αναπτύσσεται κανονικά. Επιδρά στην ανάπτυξη του φυτού και στη διάρκεια του βλαστικού του κύκλου, στη διαφοροποίηση των ιστών, στη δημιουργία σταθεροποιητικών ουσιών, στην έκπτυξη και ανάπτυξη των ριζών, στο μέγεθος, σχήμα, αριθμό, χρωματισμό βλαστών, φύλλων και [[Ντομάτα θερμοκηπίου προϊόν|καρπών]]. Επίσης επιδρά στην άνθηση, καρπόδεση, ποσότητα και ποιότητα της παραγωγής, πρωϊμιση της άνθησης και καρποφορίας. | Ο φωτισμός είναι παράγοντας αποφασιστικής σημασίας για την ομαλή ανάπτυξη και παραγωγή της τομάτας επειδή λαμβάνει μέρος και καθορίζει τις περισσότερες και σπουδαιότερες λειτουργίες της. Σε έλλειψη ή ανεπάρκεια φωτισμού, έστω αν οι υπόλοιποι παράγοντες βρίσκονται σε άριστα επίπεδα, το φυτό δεν αναπτύσσεται κανονικά. Επιδρά στην ανάπτυξη του φυτού και στη διάρκεια του βλαστικού του κύκλου, στη διαφοροποίηση των ιστών, στη δημιουργία σταθεροποιητικών ουσιών, στην έκπτυξη και ανάπτυξη των ριζών, στο μέγεθος, σχήμα, αριθμό, χρωματισμό βλαστών, φύλλων και [[Ντομάτα θερμοκηπίου προϊόν|καρπών]]. Επίσης επιδρά στην άνθηση, καρπόδεση, ποσότητα και ποιότητα της παραγωγής, πρωϊμιση της άνθησης και καρποφορίας. | ||
| − | Η σχετική υγρασία επιδρά στο φυτό και στην παραγωγή, όπως περίπου και το [[Άρδευση ντομάτας θερμοκηπίου|νερό]]. Επιδρά στο άνοιγμα και στο κλείσιμο των στοματίων των φύλλων. Σε φυσιολογικά επίπεδα (55 - 70%) παραμένουν ανοικτά. Το άνοιγμά τους δραστηριοποιεί τους μηχανισμούς εφοδιασμού του φυτού με νερό, θρεπτικά στοιχεία από το έδαφος, διοξείδιο του άνθρακα από τον αέρα κ.τ.λ., είναι προϋπόθεση και για την εξατμισοδιαπνοή, χάρη στην οποία διατηρείται η θερμοκρασία του φυτού σταθερή σε κανονικά επίπεδα. Υψηλότερη σχετική υγρασία στο χώρο του θερμοκηπίου, δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη και εξάπλωση πολλών ασθενειών και δε μπορεί να απελευθερωθεί η γύρη από τους ανθήρες. Σε χαμηλή σχετική υγρασία ξηραίνεται το στίγμα. Όταν η χαμηλή σχετική υγρασία συνοδεύεται από υψηλές θερμοκρασίες και κακή κυκλοφορία του αέρα, ξηραίνεται η γύρη και δε μπορεί να βλαστήσει. | + | Η σχετική υγρασία επιδρά στο φυτό και στην παραγωγή, όπως περίπου και το [[Άρδευση ντομάτας θερμοκηπίου|νερό]]. Επιδρά στο άνοιγμα και στο κλείσιμο των στοματίων των φύλλων. Σε φυσιολογικά επίπεδα (55 - 70%) παραμένουν ανοικτά. Το άνοιγμά τους δραστηριοποιεί τους μηχανισμούς εφοδιασμού του φυτού με νερό, θρεπτικά στοιχεία από το έδαφος, διοξείδιο του άνθρακα από τον αέρα κ.τ.λ., είναι προϋπόθεση και για την εξατμισοδιαπνοή, χάρη στην οποία διατηρείται η θερμοκρασία του φυτού σταθερή σε κανονικά επίπεδα. Υψηλότερη σχετική υγρασία στο χώρο του θερμοκηπίου, δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη και εξάπλωση πολλών ασθενειών και δε μπορεί να απελευθερωθεί η γύρη από τους ανθήρες. Σε χαμηλή σχετική υγρασία ξηραίνεται το στίγμα. Όταν η χαμηλή σχετική υγρασία συνοδεύεται από υψηλές θερμοκρασίες και κακή κυκλοφορία του αέρα, ξηραίνεται η γύρη και δε μπορεί να βλαστήσει.<ref name="Βιολογική καλλιέργεια ντομάτας υπό κάλυψη"/> |
| + | {{{top_heading|==}}}Εδαφικές συνθήκες{{{top_heading|==}}} | ||
| + | Η [[Ντομάτα θερμοκηπίου φυτό|ντομάτα]] προσαρμόζεται εύκολα σε διάφορους [[Τύποι εδαφών|τύπους εδαφών]]. Αναπτύσσεται όμως και παράγει καλύτερα στα [[Πηλώδη εδάφη|μέσης σύστασης]], βαθιά, γόνιμα, πλούσια σε οργανική ουσία, στραγγερά, καλά αεριζόμενα, με υψηλό βαθμό υδατοϊκανότητας, χωρίς προβλήματα από έλλειψη ή περίσσεια [[Ρόλος θρεπτικών στοιχείων στα φυτά|θρεπτικών στοιχείων]]. Όσον αφορά τις χημικές ιδιότητες του εδάφους, η πιο κατάλληλη αντίδραση για την [[Καλλιέργεια ντομάτας θερμοκηπίου|καλλιέργεια]] της τομάτας θεωρείται η περιοχή μεταξύ pH=6 - 6,5, αν και pH μέχρι 7,5 έχει καλά αποτελέσματα. Τα πιο κατάλληλα εδάφη είναι τα αμμοπηλώδη και τα πηλοαμμώδη. Για πρώιμη παραγωγή μπορεί να χρησιμοποιούνται και τα ελαφρά [[Αμμώδη εδάφη|αμμώδη εδάφη]], αλλά τα εδάφη αυτά είναι πτωχά, με χαμηλό βαθμό υδατοϊκανότητας. Τα αμμώδη πλεονεκτούν, όσον αφορά το χρόνο παραγωγής (πιο πρώιμη) και όχι το ύψος της παραγωγής. Επίσης, όχι πολύ κατάλληλα είναι τα βαριά πηλώδη εδάφη, γιατί στραγγίζουν δύσκολα, είναι προβληματικά όταν υπάρχει υψηλή συγκέντρωση αλάτων, γιατί η έκλυσή τους γίνεται δύσκολα. Το ριζικό σύστημα της τομάτας αναπτύσσεται μέχρι το βάθος των 75cm και θα πρέπει, όταν η φυσική στράγγιση του εδάφους δεν είναι ικανοποιητική, να προβλέπεται εγκατάσταση συστήματος στράγγισης στο θερμοκήπιο. Για τη βελτίωση του εδάφους είναι απαραίτητη η εφαρμογή άφθονης οργανικής ουσίας, όπου προστίθεται στο έδαφος με κομπόστ ή με χλωρή λίπανση ή με αμειψισπορά ή με κοπριά.<ref name="Βιολογική καλλιέργεια ντομάτας υπό κάλυψη"/> | ||
| + | {{{top_heading|==}}}Επικονίαση{{{top_heading|==}}} | ||
| + | Υψηλές αποδόσεις από [[Καλλιέργεια ντομάτας θερμοκηπίου|καλλιέργειες]] [[Ντομάτα θερμοκηπίου φυτό|ντομάτας]] στο θερμοκήπιο εξασφαλίζονται μόνο αν τα [[Βοτανικά χαρακτηριστικά ντομάτας θερμοκηπίου|άνθη]] καρποδέσουνν ικανοποιητικά. Η θερμοκρασία παίζει σημαντικό ρόλο στη διάρρηξη των ανθήρων και την εκτίναξη της γύρης. Έχει βρεθεί ότι τα καλύτερα αποτελέσματα παρατηρούνται όταν οι θερμοκρασίες είναι άνω των 21<sup>o</sup>C, ενώ θερμοκρασία κάτω από 18<sup>o</sup>C καθυστερεί την εκτίναξη της γύρης, και άνω των 32<sup>o</sup>C παρατηρείται μείωση της καρπόδεσης. Στη δεύτερη περίπτωση (υψηλή θερμοκρασία) το πρόβλημα μπορεί να μετατραπεί με σκίαση του θερμοκηπίου για μείωση της θερμοκρασίας ή με περιοδικό ψεκασμό των φυτών με σύστημα υδρονέφωσης ή άρδευσης με καταιονισμό. Η εξάτμιση που αναμένεται μειώνει τη θερμοκρασία στο θερμοκήπιο σε σχέση με τον εξωτερικό ατμοσφαιρικό αέρα, όμως η διαβροχή των φυτών εγκυμονεί κινδύνους προσβολής από [[Ασθένειες ντομάτας|ασθένειες]] και για αυτό θα πρέπει να σταματά νωρίς το απόγευμα, ώστε να στεγνώνουν τα φυτά πριν νυχτώσει.<ref name="Ντομάτα θερμοκηπίου"/> | ||
| + | {{{top_heading|==}}}Γονιμοποίηση{{{top_heading|==}}} | ||
| + | [[Image:Βομβύνος σε άνθος ντομάτας.png|thumb|px100|Βομβύνος σε άνθος ντομάτας]] | ||
| + | [[Image:Κυψέλη σε θερμοκηπιακή καλλιέργεια ντομάτας.png|thumb|px100|Κυψέλη σε θερμοκηπιακή καλλιέργεια ντομάτας]] | ||
| + | Για την υποβοήθηση της [[Επικονίαση ντομάτας θερμοκηπίου|επικονίασης]] και της γονιμοποίησης της [[Ντομάτα θερμοκηπίου φυτό|ντομάτας]] του θερμοκηπίου χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια (από το 1987 στην Ευρώπη και από το 1990 στην Ελλάδα) η μέθοδος της εισαγωγής του εντόμου Bombus terrestris (ο «βομβύνος της γης») συγγενές είδος με τη [[Μέλισσες|μέλισσα]]. Ο βομβύνος που χρησιμοποιείται σήμερα στα θερμοκήπια της χώρας μας εισάγεται από το εξωτερικό (Ολλανδία) σε μορφή αποικίας, μέσα σε ειδικές κυψέλες. Η εισαγωγή των κυψελών με τους βομβύνους γίνεται μόλις αρχίζουν να ανοίγουν τα πρώτα άνθη της τομάτας. Ο αριθμός των κυψελών ανά εκτάριο (10 στρέμματα) θα πρέπει να κυμαίνεται από 3 - 12, ανάλογα με το υβρίδιο της τομάτας που [[Καλλιέργεια ντομάτας θερμοκηπίου|καλλιεργείται]], την εποχή [[Φύτευση ντομάτας θερμοκηπίου|φύτευσης]], τη χρονική διάρκεια παραμονής της φυτείας στο θερμοκήπιο και το μέγεθος και ποιότητα της αποικίας (κυψέλης). Τοποθετούνται στη μέση του θερμοκηπίου, στο διάδρομο και σε χώρο ελεύθερο από φυτά ή άλλα αντικείμενα ώστε να μπορεί να ελέγχεται εύκολα από τον παραγωγό (να παρέχει τροφή και να ελέγχει την κατάσταση της κυψέλης) ή επίσης σαν θέση τοποθέτησης επιλέγεται το πιο δροσερό σημείο όταν οι θερμοκρασίες είναι ψηλές και το πιο θερμό σημείο όταν οι θερμοκρασίες είναι χαμηλές. | ||
| + | Η κυψέλη τοποθετείται χαμηλά το καλοκαίρι σε ύψος 0,5 - 1m από το [[Εδαφικές συνθήκες ντομάτας θερμοκηπίου|έδαφος]] πάνω σε ειδικές κατασκευές, ώστε να σκιάζεται από την καλλιέργεια και ψηλά το χειμώνα σε ύψος περίπου της κορυφής της καλλιέργειας πάνω σε ειδικές κατασκευές που κρέμονται από την οροφή ώστε να ζεσταίνεται γρήγορα με το πρώτο φως της μέρας. Με αυτόν τον τρόπο προστατεύονται από ποντίκια, μυρμήγκια, ακάρεα και άλλα έντομα. Για περισσότερη προστασία καλό θα είναι να εφαρμόζεται και γράσσο ή άλλο κατάλληλο υλικό στη βάση της κατασκευής που βρίσκεται η κυψέλη για να αποφεύγεται η άνοδός τους. Πάνω από την κυψέλη και σε κάποια απόσταση τοποθετείται σκέπαστρο από φελιζόλ ή χαρτόνι για προστασία της από την άμεση ακτινοβολία, ιδίως το καλοκαίρι όπου αναπτύσσονται υψηλές θερμοκρασίες. Η τοποθέτηση συνιστάται να γίνεται το απόγευμα και να παραμένει κλειστή για 1 - 2 ώρες ώστε να ηρεμίσουν τα έντομα. Στη συνέχεια, αφού κλειστούν όλα τα ανοίγματα του θερμοκηπίου, ανοίγονται οι κυψέλες για να βγουν οι βομβύνοι και να εξοικειωθούν με τον χώρο του θερμοκηπίου. Την επομένη, τα παράθυρα και οι πόρτες του θερμοκηπίου ανοίγονται αργά, αφού κλείσουν οι πόρτες εξόδου της κυψέλης και μένει ανοικτή μόνο η πόρτα εισόδου για να γυρίσουν οι βομβύνοι. Η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται 3-5 ημέρες για να συνηθίσουν το χώρο του θερμοκηπίου και τη θέση της κυψέλης. Μετά η κυψέλη παραμένει συνέχεια ανοικτή. Σύμφωνα με την εταιρεία παραγωγής και εμπορίας των βομβύνων θα πρέπει κάθε 8 - 12 εβδομάδες να τοποθετείται νέα κυψέλη στο θερμοκήπιο. Στην αρχή η αποικία είναι οργανωμένη και λειτουργεί αποτελεσματικά προς το τέλος όμως αποδιοργανώνεται, μειώνεται ο πληθυσμός των εργατριών γιατί ένα μέρος από τα αυγά που γεννάει η βασίλισσα τρώγονται από τις εργάτριες. Επομένως δεν υπάρχει μεγάλη ανάγκη για τροφή (γύρη) και μειώνεται αισθητά η αποτελεσματικότητα της επικονίασης. Για το λόγο αυτό η κυψέλη δεν εξυπηρετεί και πρέπει να αντικατασταθεί. Οι βομβύνοι τρέφονται από τη γύρη, η οποία είναι πλούσια σε πρωτεΐνη και από νέκταρ των ανθέων, το οποίο είναι πλούσιο σε υδατάνθρακες. Έτσι, παίρνουν μόνο γύρη από τα άνθη της τομάτας αφού είναι γνωστό ότι δεν παράγουν νέκταρ. Επομένως θα πρέπει να εφοδιαστούν με υδατάνθρακες από άλλη πηγή. Στην πράξη αυτό γίνεται με την τροφοδοσία της κυψέλης με ζαχαρόνερο (1:1 ζάχαρη–νερό, βάρος/όγκο), είτε με τη χρήση έτοιμων παρασκευασμάτων με φρουκτόζη, γλυκόζη και σακχαρόζη. Η τροφοδοσία πρέπει να είναι συνεχής καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής της κυψέλης στο θερμοκήπιο. | ||
| + | Οι βομβύνοι επισκέπτονται όλα τα ανοικτά άνθη μιας ταξιανθίας για τη συλλογή γύρης πριν μετακινηθούν σε άλλη ταξιανθία. Σε κάθε πτήση τους επισκέπτονται αρκετές ταξιανθίες και αρκετά άνθη, περίπου 20 / πτήση. Στην προσπάθεια τους να συλλέξουν γύρη «ανακατώνουν» το άνθος, οι γυρεόκοκκοι φεύγουν από τους ανθήρες και επικάθονται στο στίγμα συμβάλλοντας έτσι στην φυσική επικονίαση. Μερικές ημέρες μετά την επίσκεψη του βομβύνου σε ένα άνθος τομάτας, οι στήμονες αποκτούν καφέ χρώμα, αποτέλεσμα του τσιμπήματος που έχει κάνει προκειμένου να συλλέξει γύρη. Πρέπει να γίνεται συχνά έλεγχος στα άνθη, ώστε να διαπιστώνεται το ποσοστό επικονίασης που έχει επιτευχθεί. Για να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των βομβύνων σε μεγαλόκαρπα υβρίδια τομάτας, εφαρμόζεται αραίωμα των ανθέων σε κάθε ταξιανθία όταν ακόμα είναι κλειστά, ώστε οι βομβύνοι να περιορίζουν τη δράση τους σε μικρότερο αριθμό ανθέων. Απαραίτητες προϋποθέσεις για να δράσουν οι βομβύνοι είναι να επικρατούν οι κατάλληλες συνθήκες στο θερμοκήπιο, δηλαδή η θερμοκρασία να μην πέφτει κάτω από 10<sup>o</sup>C και να μην υπερβαίνει τους 35<sup>o</sup>C. επίσης πρέπει να επικρατούν και οι κατάλληλες συνθήκες για την βλάστηση των γυρεόκκοκων (Θ>12<sup>o</sup>C για τουλάχιστον 5 ώρες την μέρα). Οι καρποί που παράγονται λόγω της δράσης των βομβύνων είναι καλής ποιότητας, εύγευστοι, σφικτοί, καλοσχηματισμένοι, ομοιόμορφοι, με ελάχιστες παραμορφώσεις, γεμάτοι με σπόρους, εσωτερικά πλήρεις και αρωματικοί. Έχει παρατηρηθεί επίσης οτι δεν προσβάλλονται από βοτρύτη. Η χρήση των βομβύνων είναι η καλύτερη μέθοδος για την αύξηση της παραγωγής, γιατί εξασφαλίζει την τέλεια καρπόδεση και εξοικονομεί πολύτιμη ενέργεια για τον παραγωγό. Απαραίτητη είναι η συχνή δόνηση στα σύρματα από τους παραγωγούς, σχεδόν κάθε 2-4 μέρες για να μην υπάρχει πρόβλημα κινητικότητας στο θερμοκήπιο. Το σημαντικότερο μειονέκτημα της μεθόδου είναι το υψηλό κόστος αγοράς των κυψελών (γύρω στα 100 €). Άλλα μειονεκτήματα είναι η περιορισμένη χρήση φυτοπροστατευτικών ουσιών, όταν υπάρχει σοβαρό πρόβλημα και η ανάγκη εξασφάλισης ευνοϊκών συνθηκών για τον πολλαπλασιασμό και λειτουργία της αποικίας.<ref name="Βιολογική καλλιέργεια ντομάτας υπό κάλυψη"/> | ||
| + | {{{top_heading|==}}}Πολλαπλασιασμός{{{top_heading|==}}} | ||
| + | Ο πολλαπλασιασμός της [[Ντομάτα θερμοκηπίου φυτό|ντομάτας]] γίνεται με το σπόρο, όπου γίνεται η προετοιμασία φυτών σε σπορείο και φύτευση μετά στο θερμοκήπιο. Λεπτομέρειες αναλυτικές στις αντίστοιχες σελίδες [[Σπορά ντομάτας θερμοκηπίου|σποράς]] και [[Φύτευση ντομάτας θερμοκηπίου|φύτευσης]] του φυτού.<ref name="Ντομάτα θερμοκηπίου"/> | ||
| + | {{{top_heading|==}}}Ποικιλίες{{{top_heading|==}}} | ||
| + | Οι ποικιλίες και τα υβρίδια βελτιώνονται επίσης για ανθεκτικότητα σε ορισμένες ασθένειες και εχθρούς αλλά και στο σχίσιμο των καρπών και στο βραδύ μετασυλλεκτικό μαλάκωμα. Στον παρακάτω σύνδεσμο, αναγράφονται τα κυριότερα υβρίδια που χρησιμοποιούνται στη χώρα μας, με πιο συχνή τη χρήση της [[Ποικιλία ντομάτας θερμοκηπίου Elpida F1|Elpida F1]] που επιφέρει σημαντικότατα αποτελέσματα. | ||
| + | [[Ποικιλίες ντομάτας θερμοκηπίου]]<ref name="Βιολογική καλλιέργεια ντομάτας υπό κάλυψη"/> | ||
| + | {{{top_heading|==}}}Ασθένειες{{{top_heading|==}}} | ||
| + | Η ντομάτα είναι φυτό ευαίσθητο και επιρρεπής σε ασθένειες μυκητολογικής, βακτηριακής αλλά και ιολογικής φύσεως. Ο βοτρύτης, ο περονόσπορος, το ωΐδιο και η σκληροτίνια θεωρούνται οι πιο συχνές και άκρως επικίνδυνες ασθένειες. Στον παρακάτω σύνδεσμο, αναλύονται με λεπτομέρειες όλες οι ασθένειες που προσβάλλουν τη ντομάτα καθώς και οι τρόποι αντιμετώπισης αυτών. Στον παρακάτω σύνδεσμο, αναλύονται λεπτομερώς οι σημαντικότερες ασθένειες που προκαλούνται στη ντομάτα. | ||
| + | [[Ασθένειες ντομάτας]]<ref name="Ντομάτα φυτό 1"/> | ||
| + | {{{top_heading|==}}}Εχθροί{{{top_heading|==}}} | ||
| + | Η ντομάτα όπως συμβαίνει με τα περισσότερα κηπευτικά, προσβάλλεται από πολλούς εχθρούς όπως τα έντομα εδάφους, τους νηματώδεις, τη λιριόμυζα, το ακάρι αργύρωσης κ.ά. Αναλυτικά όλοι οι εντομολογικοί εχθροί της ντομάτας, καθώς και οι τρόποι καταπολέμησής τους παρατίθενται στον παρακάτω σύνδεσμο: | ||
| + | [[Εχθροί ντομάτας]]<ref name="Ντομάτα φυτό 1"/> | ||
| + | ==Πληροφοριακά στοιχεία== | ||
| + | {{Πληροφοριακά στοιχεία φυτού}} | ||
| + | ==Ευδοκιμεί στις περιοχές== | ||
| + | {{Γεωγραφικά πληροφοριακά στοιχεία}} | ||
| + | ==Σχετικές σελίδες== | ||
| − | [[ | + | * [[Καλλιέργεια ντομάτας θερμοκηπίου]] |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | [[ | + | * [[Ντομάτα θερμοκηπίου προϊόν]] |
| − | + | ||
| − | [[ | + | * [[Γενικά στοιχεία ντομάτας θερμοκηπίου]] |
| − | + | ||
| − | [[ | + | * [[Γενικά στοιχεία ντομάτας]] |
| − | + | ||
| − | [[ | + | * [[Βοτανικά χαρακτηριστικά ντομάτας θερμοκηπίου]] |
| − | + | ||
| − | [[ | + | * [[Βοτανικά χαρακτηριστικά ντομάτας]] |
| − | + | ||
| − | [[ | + | * [[Κλιματικές συνθήκες ντομάτας θερμοκηπίου]] |
| − | + | ||
| − | [[ | + | * [[Εδαφικές συνθήκες ντομάτας θερμοκηπίου]] |
| − | + | ||
| − | [[ | + | * [[Επικονίαση ντομάτας θερμοκηπίου]] |
| − | + | ||
| − | [[ | + | * [[Γονιμοποίηση ντομάτας θερμοκηπίου]] |
| − | + | ||
| − | [[ | + | * [[Πολλαπλασιασμός ντομάτας θερμοκηπίου]] |
| − | + | ||
| − | [[ | + | * [[Ποικιλίες ντομάτας θερμοκηπίου]] |
| − | + | ||
| − | [[ | + | * [[Ασθένειες ντομάτας]] |
| − | + | ||
| − | [[ | + | * [[Εχθροί ντομάτας]] |
| − | + | ||
| − | + | ==Βιβλιογραφία== | |
| − | + | <references> | |
| − | + | <ref name="Ντομάτα φυτό 1"> Η βιολογική καλλιέργεια της υπαίθριας τομάτας στη νήσο Κέα, πτυχιακή εργασία του φοιτητή Παούρη Βλάσιου, Θεσσαλονίκη 2012.</ref> | |
| − | + | <ref name="Βιολογική καλλιέργεια ντομάτας υπό κάλυψη"> Βιολογική καλλιέργεια ντομάτας υπό κάλυψη, πτυχιακή εργασία της φοιτήτριας Γρινιεζάκη Ελπινίκης, Ηράκλειο 2013.</ref> | |
| − | + | <ref name="Ντομάτα θερμοκηπίου"> Η τεχνική της καλλιέργειας των κηπευτικών στα θερμοκήπια, του Χρήστου Ολύμπιου, Καθηγητή Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήνα 2001.</ref> | |
| − | + | </references> | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
[[Category:Φυτό_Μ]] | [[Category:Φυτό_Μ]] | ||
Τελευταία αναθεώρηση της 12:48, 25 Νοεμβρίου 2015
Περιεχόμενα
Γενικά στοιχεία
Η ντομάτα ήρθε στη ζωή του ανθρώπου σχετικά πρόσφατα, καθώς μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα δεν ήταν ακόμα γνωστή στην κατανάλωση και τη θεωρούσαν δηλητηριώδη. Μέχρι εκείνη την περίοδο τη χρησιμοποιούσαν κυρίως στους κήπους ως καλλωπιστικό φυτό. Η ντομάτα και τα στενά συγγενικά της είδη έχουν το κέντρο καταγωγής τους στη Νότια Αμερική, σε μια μακρόστενη, ορεινή περιοχή των Άνδεων στο Περού, τον Ισημερινό και τη Χιλή. Πιθανολογείται ότι από την περιοχή αυτή, η άγρια τομάτα μεταφέρθηκε ως ζιζάνιο με σπόρους καλαμποκιού στην Κεντρική Αμερική και ιδιαίτερα στο Μεξικό, όπου καλλιεργήθηκε από τους Ινδιάνους και τους Ατζέκους, οι οποίοι την ονόμασαν ‘xitomatl’ που σήμαινε ‘στρογγυλό αντικείμενο με ομφαλό’.[1] Για περισσότερες πληροφορίες που αφορούν τα γενικά στοιχεία της ντομάτας, μπορούμε να ανατρέξουμε στον παρακάτω σύνδεσμο:
Βοτανικά χαρακτηριστικά
Η ντομάτα είναι φυτό ποώδες, ετήσιο, διετές και σπανιότερα πολυετές. Έχει θαμνώδη μορφή σχηματίζοντας έναν κεντρικό και πολλούς πλάγιους βλαστούς. Οι ποικιλίες και τα υβρίδια τομάτας χαρακτηρίζονται από τον τρόπο ανάπτυξης και τη ζωηρότητα του φυτού, το μέγεθος και την εμφάνιση του καρπού, την αντοχή σε εχθρούς και ασθένειες.
- Ως προς την ανάπτυξη και ζωηρότητά τους, οι τομάτες διακρίνονται σε συνεχούς και περιορισμένης ανάπτυξης. Στην 1η περίπτωση, όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν, ο κεντρικός βλαστός αναπτύσσεται διαρκώς. Στην 2η περίπτωση αυτός σταματά φυσιολογικά την ανάπτυξή του μετά από ορισμένο ύψος αλλά όμως και στις δύο περιπτώσεις οι πλάγιοι βλαστοί που εκπτύσσονται στις μασχάλες των φύλλων, ακολουθούν τρόπους ανάπτυξης ίδιους με τον κεντρικό βλαστό. Σήμερα, στα θερμοκήπια της χώρας μας καλλιεργούνται τομάτες συνεχούς ανάπτυξης.
- Ως προς το μέγεθος των καρπών διακρίνονται σε μεγαλόκαρπες, μεσόκαρπες, μικρόκαρπες και ενδιάμεσων κατηγοριών.
- Ως προς την εμφάνιση (σχήμα) των καρπών διακρίνονται σε στρογγυλές, επιμήκεις, λείες και αυλακωτές.
Για περισσότερες πληροφορίες που αφορούν τα βοτανικά χαρακτηριστικά, μπορούμε να ανατρέξουμε στον παρακάτω σύνδεσμο:
Βοτανικά χαρακτηριστικά ντομάτας[2]
Κλιματικές συνθήκες
Η ανάπτυξη και η παραγωγή της ντομάτας εξαρτώνται από τη θερμοκρασία, το φωτισμό και τη σχετική υγρασία. Για να αποδώσει το φυτό μεγαλύτερη παραγωγή και καλύτερη ποιότητα προϊόντος θα πρέπει οι εν λόγω παράγοντες να βρίσκονται στα άριστα (optimum) επίπεδα των αναγκών του. Επηρεάζει το ρυθμό φωτοσύνθεσης και επομένως της ανάπτυξης, το μήκος των μεσογονάτιων, το πάχος του βλαστού, τη σχέση βλαστού - ρίζας, το σχηματισμό των ταξιανθιών, τον αριθμό των ανθέων, την παραγωγή και βιωσιμότητα της γύρης, την καρπόδεση και ανάπτυξη του καρπού, την ποιότητα του καρπού κ.ά. Έχει διαπιστωθεί ότι οι θερμοκρασίες στο θερμοκήπιο δεν πρέπει να πέσουν κάτω από 13,5oC την νύκτα, γιατί μειώνεται η ανάπτυξη του φυτού και η φυσιολογική καρπόδεση, έστω και αν την ημέρα οι θερμοκρασίες είναι υψηλές. Επίσης δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερες των 27oC γιατί μειώνεται η ζωηρότητα του φυτού, συνεπώς και η παραγωγή. Το επίπεδο θερμοκρασίας είναι στενά συνδεδεμένο με τη ένταση φωτισμού, δηλαδή ποικίλει ανάλογα με την εποχή του έτους. Κατά τους μήνες Νοέμβριο, Δεκέμβριο, Ιανουάριο και Φεβρουάριο που η ένταση φωτισμού είναι γενικά μειωμένη συνιστώνται τις ηλιόλουστες ημέρες θερμοκρασία ημέρας 23oC και νύκτας 17oC, ενώ τις νεφοσκεπείς μέρες θερμοκρασία ημέρας 20oC και νύκτας 14oC. Κατά τους μήνες με αυξημένη ηλιοφάνεια (Σεπτέμβριο, Οκτώβριο, Μάρτιο, Απρίλιο, Μάιο και Ιούνιο) συνιστάται τις ηλιόλουστες ημέρες, θερμοκρασία ημέρας 27oC και νύκτας 20oC ενώ τις νεφοσκεπείς ημέρες, θερμοκρασία ημέρας 21oC και νύκτας 15oC. Η θερμοκρασία είναι πολύ σημαντικός παράγοντας για τα θερμοκήπια γιατί το χειμώνα βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα και το καλοκαίρι σε υψηλά. Και στις δύο περιπτώσεις απαιτούνται ειδικοί χειρισμοί και πολλά έξοδα για να διατηρηθεί η θερμοκρασία των θερμοκηπίων σε ανεκτά επίπεδα.
Θανατηφόρος θερμοκρασία: Ελάχιστη 0 - 2oC, μέγιστη 48 - 50oC. Όταν η θερμοκρασία διατηρηθεί κάτω από την ελάχιστη και πάνω από τη μέγιστη για μεγάλο χρονικό διάστημα το φυτό εξασθενεί ή καταστρέφεται.
Βιολογική θερμοκρασία: Ελάχιστη 8 - 10oC, μέγιστη 30 - 35oC. Μικρότερες ή μεγαλύτερες αντίστοιχα θερμοκρασίες από αυτές για πολύ χρονικό διάστημα δημιουργούν διαταραχές στο φυτό χωρίς να το καταστρέφουν.
Θερμοκρασία Φυτρώματος: Ελάχιστη 9 - 10oC, μέγιστη 35 - 40oC και άριστη 20 - 30oC. Όσο απομακρύνεται από τα άριστα επίπεδα, τόσο καθυστερεί το φύτρωμα και αυξάνει το ποσοστό των σπόρων που δε φυτρώνουν.
Θερμοκρασία ανάπτυξης και καρπόδεσης: Ημέρας 20 - 28oC και νύκτας 13 - 18oC. Είναι οι ιδανικές θερμοκρασίες για την καλή ανάπτυξη των φυτών. Όσο απομακρύνονται από τις κανονικές, τόσο αυξάνουν τα προβλήματα στην ανάπτυξη των φυτών, στη γονιμοποίηση και καρπόδεση και στην ανάπτυξη των καρπών. Σε υψηλότερες θερμοκρασίες παρατηρείται επιβράδυνση ή διακοπή της ανάπτυξης του φυτού, πρόωρη γήρανση, μείωση του μεγέθους των καρπών, μείωση της συνεκτικότητας του καρπού, πρώιμη και ακανόνιστη ωρίμαση, πρόωρη πτώση φύλλων, ανθέων και νεαρών καρπών και εγκαύματα φύλλων και καρπών. Σε χαμηλότερες θερμοκρασίες παρατηρείται μεταχρωματισμός των βλαστών και των φύλλων, ανωμαλίες στο έλασμα των φύλλων (πτυχώσεις, καρούλιασμα) ή και νέκρωση αυτών μερικώς ή ολικώς, ανθόπτωση (δεν γίνεται γονιμοποίηση), ξυλοποίηση διαφόρων οργάνων του φυτού, μικροκαρπία, παραμόρφωση καρπών, ανομοιόμορφος και ανεπαρκής χρωματισμός και σημαντική καθυστέρηση ωρίμασης.
Θερμοκρασία εδάφους: Ελάχιστη 13 - 14oC και άριστη 18 - 22oC. Μικρότερες ή μεγαλύτερες θερμοκρασίες δυσχεραίνουν την ανάπτυξη των φυτών, την ανανέωση του ριζικού συστήματος και την απορρόφηση νερού και θρεπτικών στοιχείων. Οι απαιτήσεις της ντομάτας σε θερμοκρασία αυξάνονται με την ηλικία του φυτού. Για την ανάπτυξη απαιτούνται υψηλότερες θερμοκρασίες απ’ ότι για την άνθηση.
Ο φωτισμός είναι παράγοντας αποφασιστικής σημασίας για την ομαλή ανάπτυξη και παραγωγή της τομάτας επειδή λαμβάνει μέρος και καθορίζει τις περισσότερες και σπουδαιότερες λειτουργίες της. Σε έλλειψη ή ανεπάρκεια φωτισμού, έστω αν οι υπόλοιποι παράγοντες βρίσκονται σε άριστα επίπεδα, το φυτό δεν αναπτύσσεται κανονικά. Επιδρά στην ανάπτυξη του φυτού και στη διάρκεια του βλαστικού του κύκλου, στη διαφοροποίηση των ιστών, στη δημιουργία σταθεροποιητικών ουσιών, στην έκπτυξη και ανάπτυξη των ριζών, στο μέγεθος, σχήμα, αριθμό, χρωματισμό βλαστών, φύλλων και καρπών. Επίσης επιδρά στην άνθηση, καρπόδεση, ποσότητα και ποιότητα της παραγωγής, πρωϊμιση της άνθησης και καρποφορίας.
Η σχετική υγρασία επιδρά στο φυτό και στην παραγωγή, όπως περίπου και το νερό. Επιδρά στο άνοιγμα και στο κλείσιμο των στοματίων των φύλλων. Σε φυσιολογικά επίπεδα (55 - 70%) παραμένουν ανοικτά. Το άνοιγμά τους δραστηριοποιεί τους μηχανισμούς εφοδιασμού του φυτού με νερό, θρεπτικά στοιχεία από το έδαφος, διοξείδιο του άνθρακα από τον αέρα κ.τ.λ., είναι προϋπόθεση και για την εξατμισοδιαπνοή, χάρη στην οποία διατηρείται η θερμοκρασία του φυτού σταθερή σε κανονικά επίπεδα. Υψηλότερη σχετική υγρασία στο χώρο του θερμοκηπίου, δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη και εξάπλωση πολλών ασθενειών και δε μπορεί να απελευθερωθεί η γύρη από τους ανθήρες. Σε χαμηλή σχετική υγρασία ξηραίνεται το στίγμα. Όταν η χαμηλή σχετική υγρασία συνοδεύεται από υψηλές θερμοκρασίες και κακή κυκλοφορία του αέρα, ξηραίνεται η γύρη και δε μπορεί να βλαστήσει.[1]
Εδαφικές συνθήκες
Η ντομάτα προσαρμόζεται εύκολα σε διάφορους τύπους εδαφών. Αναπτύσσεται όμως και παράγει καλύτερα στα μέσης σύστασης, βαθιά, γόνιμα, πλούσια σε οργανική ουσία, στραγγερά, καλά αεριζόμενα, με υψηλό βαθμό υδατοϊκανότητας, χωρίς προβλήματα από έλλειψη ή περίσσεια θρεπτικών στοιχείων. Όσον αφορά τις χημικές ιδιότητες του εδάφους, η πιο κατάλληλη αντίδραση για την καλλιέργεια της τομάτας θεωρείται η περιοχή μεταξύ pH=6 - 6,5, αν και pH μέχρι 7,5 έχει καλά αποτελέσματα. Τα πιο κατάλληλα εδάφη είναι τα αμμοπηλώδη και τα πηλοαμμώδη. Για πρώιμη παραγωγή μπορεί να χρησιμοποιούνται και τα ελαφρά αμμώδη εδάφη, αλλά τα εδάφη αυτά είναι πτωχά, με χαμηλό βαθμό υδατοϊκανότητας. Τα αμμώδη πλεονεκτούν, όσον αφορά το χρόνο παραγωγής (πιο πρώιμη) και όχι το ύψος της παραγωγής. Επίσης, όχι πολύ κατάλληλα είναι τα βαριά πηλώδη εδάφη, γιατί στραγγίζουν δύσκολα, είναι προβληματικά όταν υπάρχει υψηλή συγκέντρωση αλάτων, γιατί η έκλυσή τους γίνεται δύσκολα. Το ριζικό σύστημα της τομάτας αναπτύσσεται μέχρι το βάθος των 75cm και θα πρέπει, όταν η φυσική στράγγιση του εδάφους δεν είναι ικανοποιητική, να προβλέπεται εγκατάσταση συστήματος στράγγισης στο θερμοκήπιο. Για τη βελτίωση του εδάφους είναι απαραίτητη η εφαρμογή άφθονης οργανικής ουσίας, όπου προστίθεται στο έδαφος με κομπόστ ή με χλωρή λίπανση ή με αμειψισπορά ή με κοπριά.[1]
Επικονίαση
Υψηλές αποδόσεις από καλλιέργειες ντομάτας στο θερμοκήπιο εξασφαλίζονται μόνο αν τα άνθη καρποδέσουνν ικανοποιητικά. Η θερμοκρασία παίζει σημαντικό ρόλο στη διάρρηξη των ανθήρων και την εκτίναξη της γύρης. Έχει βρεθεί ότι τα καλύτερα αποτελέσματα παρατηρούνται όταν οι θερμοκρασίες είναι άνω των 21oC, ενώ θερμοκρασία κάτω από 18oC καθυστερεί την εκτίναξη της γύρης, και άνω των 32oC παρατηρείται μείωση της καρπόδεσης. Στη δεύτερη περίπτωση (υψηλή θερμοκρασία) το πρόβλημα μπορεί να μετατραπεί με σκίαση του θερμοκηπίου για μείωση της θερμοκρασίας ή με περιοδικό ψεκασμό των φυτών με σύστημα υδρονέφωσης ή άρδευσης με καταιονισμό. Η εξάτμιση που αναμένεται μειώνει τη θερμοκρασία στο θερμοκήπιο σε σχέση με τον εξωτερικό ατμοσφαιρικό αέρα, όμως η διαβροχή των φυτών εγκυμονεί κινδύνους προσβολής από ασθένειες και για αυτό θα πρέπει να σταματά νωρίς το απόγευμα, ώστε να στεγνώνουν τα φυτά πριν νυχτώσει.[3]
Γονιμοποίηση
Για την υποβοήθηση της επικονίασης και της γονιμοποίησης της ντομάτας του θερμοκηπίου χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια (από το 1987 στην Ευρώπη και από το 1990 στην Ελλάδα) η μέθοδος της εισαγωγής του εντόμου Bombus terrestris (ο «βομβύνος της γης») συγγενές είδος με τη μέλισσα. Ο βομβύνος που χρησιμοποιείται σήμερα στα θερμοκήπια της χώρας μας εισάγεται από το εξωτερικό (Ολλανδία) σε μορφή αποικίας, μέσα σε ειδικές κυψέλες. Η εισαγωγή των κυψελών με τους βομβύνους γίνεται μόλις αρχίζουν να ανοίγουν τα πρώτα άνθη της τομάτας. Ο αριθμός των κυψελών ανά εκτάριο (10 στρέμματα) θα πρέπει να κυμαίνεται από 3 - 12, ανάλογα με το υβρίδιο της τομάτας που καλλιεργείται, την εποχή φύτευσης, τη χρονική διάρκεια παραμονής της φυτείας στο θερμοκήπιο και το μέγεθος και ποιότητα της αποικίας (κυψέλης). Τοποθετούνται στη μέση του θερμοκηπίου, στο διάδρομο και σε χώρο ελεύθερο από φυτά ή άλλα αντικείμενα ώστε να μπορεί να ελέγχεται εύκολα από τον παραγωγό (να παρέχει τροφή και να ελέγχει την κατάσταση της κυψέλης) ή επίσης σαν θέση τοποθέτησης επιλέγεται το πιο δροσερό σημείο όταν οι θερμοκρασίες είναι ψηλές και το πιο θερμό σημείο όταν οι θερμοκρασίες είναι χαμηλές.
Η κυψέλη τοποθετείται χαμηλά το καλοκαίρι σε ύψος 0,5 - 1m από το έδαφος πάνω σε ειδικές κατασκευές, ώστε να σκιάζεται από την καλλιέργεια και ψηλά το χειμώνα σε ύψος περίπου της κορυφής της καλλιέργειας πάνω σε ειδικές κατασκευές που κρέμονται από την οροφή ώστε να ζεσταίνεται γρήγορα με το πρώτο φως της μέρας. Με αυτόν τον τρόπο προστατεύονται από ποντίκια, μυρμήγκια, ακάρεα και άλλα έντομα. Για περισσότερη προστασία καλό θα είναι να εφαρμόζεται και γράσσο ή άλλο κατάλληλο υλικό στη βάση της κατασκευής που βρίσκεται η κυψέλη για να αποφεύγεται η άνοδός τους. Πάνω από την κυψέλη και σε κάποια απόσταση τοποθετείται σκέπαστρο από φελιζόλ ή χαρτόνι για προστασία της από την άμεση ακτινοβολία, ιδίως το καλοκαίρι όπου αναπτύσσονται υψηλές θερμοκρασίες. Η τοποθέτηση συνιστάται να γίνεται το απόγευμα και να παραμένει κλειστή για 1 - 2 ώρες ώστε να ηρεμίσουν τα έντομα. Στη συνέχεια, αφού κλειστούν όλα τα ανοίγματα του θερμοκηπίου, ανοίγονται οι κυψέλες για να βγουν οι βομβύνοι και να εξοικειωθούν με τον χώρο του θερμοκηπίου. Την επομένη, τα παράθυρα και οι πόρτες του θερμοκηπίου ανοίγονται αργά, αφού κλείσουν οι πόρτες εξόδου της κυψέλης και μένει ανοικτή μόνο η πόρτα εισόδου για να γυρίσουν οι βομβύνοι. Η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται 3-5 ημέρες για να συνηθίσουν το χώρο του θερμοκηπίου και τη θέση της κυψέλης. Μετά η κυψέλη παραμένει συνέχεια ανοικτή. Σύμφωνα με την εταιρεία παραγωγής και εμπορίας των βομβύνων θα πρέπει κάθε 8 - 12 εβδομάδες να τοποθετείται νέα κυψέλη στο θερμοκήπιο. Στην αρχή η αποικία είναι οργανωμένη και λειτουργεί αποτελεσματικά προς το τέλος όμως αποδιοργανώνεται, μειώνεται ο πληθυσμός των εργατριών γιατί ένα μέρος από τα αυγά που γεννάει η βασίλισσα τρώγονται από τις εργάτριες. Επομένως δεν υπάρχει μεγάλη ανάγκη για τροφή (γύρη) και μειώνεται αισθητά η αποτελεσματικότητα της επικονίασης. Για το λόγο αυτό η κυψέλη δεν εξυπηρετεί και πρέπει να αντικατασταθεί. Οι βομβύνοι τρέφονται από τη γύρη, η οποία είναι πλούσια σε πρωτεΐνη και από νέκταρ των ανθέων, το οποίο είναι πλούσιο σε υδατάνθρακες. Έτσι, παίρνουν μόνο γύρη από τα άνθη της τομάτας αφού είναι γνωστό ότι δεν παράγουν νέκταρ. Επομένως θα πρέπει να εφοδιαστούν με υδατάνθρακες από άλλη πηγή. Στην πράξη αυτό γίνεται με την τροφοδοσία της κυψέλης με ζαχαρόνερο (1:1 ζάχαρη–νερό, βάρος/όγκο), είτε με τη χρήση έτοιμων παρασκευασμάτων με φρουκτόζη, γλυκόζη και σακχαρόζη. Η τροφοδοσία πρέπει να είναι συνεχής καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής της κυψέλης στο θερμοκήπιο.
Οι βομβύνοι επισκέπτονται όλα τα ανοικτά άνθη μιας ταξιανθίας για τη συλλογή γύρης πριν μετακινηθούν σε άλλη ταξιανθία. Σε κάθε πτήση τους επισκέπτονται αρκετές ταξιανθίες και αρκετά άνθη, περίπου 20 / πτήση. Στην προσπάθεια τους να συλλέξουν γύρη «ανακατώνουν» το άνθος, οι γυρεόκοκκοι φεύγουν από τους ανθήρες και επικάθονται στο στίγμα συμβάλλοντας έτσι στην φυσική επικονίαση. Μερικές ημέρες μετά την επίσκεψη του βομβύνου σε ένα άνθος τομάτας, οι στήμονες αποκτούν καφέ χρώμα, αποτέλεσμα του τσιμπήματος που έχει κάνει προκειμένου να συλλέξει γύρη. Πρέπει να γίνεται συχνά έλεγχος στα άνθη, ώστε να διαπιστώνεται το ποσοστό επικονίασης που έχει επιτευχθεί. Για να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των βομβύνων σε μεγαλόκαρπα υβρίδια τομάτας, εφαρμόζεται αραίωμα των ανθέων σε κάθε ταξιανθία όταν ακόμα είναι κλειστά, ώστε οι βομβύνοι να περιορίζουν τη δράση τους σε μικρότερο αριθμό ανθέων. Απαραίτητες προϋποθέσεις για να δράσουν οι βομβύνοι είναι να επικρατούν οι κατάλληλες συνθήκες στο θερμοκήπιο, δηλαδή η θερμοκρασία να μην πέφτει κάτω από 10oC και να μην υπερβαίνει τους 35oC. επίσης πρέπει να επικρατούν και οι κατάλληλες συνθήκες για την βλάστηση των γυρεόκκοκων (Θ>12oC για τουλάχιστον 5 ώρες την μέρα). Οι καρποί που παράγονται λόγω της δράσης των βομβύνων είναι καλής ποιότητας, εύγευστοι, σφικτοί, καλοσχηματισμένοι, ομοιόμορφοι, με ελάχιστες παραμορφώσεις, γεμάτοι με σπόρους, εσωτερικά πλήρεις και αρωματικοί. Έχει παρατηρηθεί επίσης οτι δεν προσβάλλονται από βοτρύτη. Η χρήση των βομβύνων είναι η καλύτερη μέθοδος για την αύξηση της παραγωγής, γιατί εξασφαλίζει την τέλεια καρπόδεση και εξοικονομεί πολύτιμη ενέργεια για τον παραγωγό. Απαραίτητη είναι η συχνή δόνηση στα σύρματα από τους παραγωγούς, σχεδόν κάθε 2-4 μέρες για να μην υπάρχει πρόβλημα κινητικότητας στο θερμοκήπιο. Το σημαντικότερο μειονέκτημα της μεθόδου είναι το υψηλό κόστος αγοράς των κυψελών (γύρω στα 100 €). Άλλα μειονεκτήματα είναι η περιορισμένη χρήση φυτοπροστατευτικών ουσιών, όταν υπάρχει σοβαρό πρόβλημα και η ανάγκη εξασφάλισης ευνοϊκών συνθηκών για τον πολλαπλασιασμό και λειτουργία της αποικίας.[1]
Πολλαπλασιασμός
Ο πολλαπλασιασμός της ντομάτας γίνεται με το σπόρο, όπου γίνεται η προετοιμασία φυτών σε σπορείο και φύτευση μετά στο θερμοκήπιο. Λεπτομέρειες αναλυτικές στις αντίστοιχες σελίδες σποράς και φύτευσης του φυτού.[3]
Ποικιλίες
Οι ποικιλίες και τα υβρίδια βελτιώνονται επίσης για ανθεκτικότητα σε ορισμένες ασθένειες και εχθρούς αλλά και στο σχίσιμο των καρπών και στο βραδύ μετασυλλεκτικό μαλάκωμα. Στον παρακάτω σύνδεσμο, αναγράφονται τα κυριότερα υβρίδια που χρησιμοποιούνται στη χώρα μας, με πιο συχνή τη χρήση της Elpida F1 που επιφέρει σημαντικότατα αποτελέσματα.
Ποικιλίες ντομάτας θερμοκηπίου[1]
Ασθένειες
Η ντομάτα είναι φυτό ευαίσθητο και επιρρεπής σε ασθένειες μυκητολογικής, βακτηριακής αλλά και ιολογικής φύσεως. Ο βοτρύτης, ο περονόσπορος, το ωΐδιο και η σκληροτίνια θεωρούνται οι πιο συχνές και άκρως επικίνδυνες ασθένειες. Στον παρακάτω σύνδεσμο, αναλύονται με λεπτομέρειες όλες οι ασθένειες που προσβάλλουν τη ντομάτα καθώς και οι τρόποι αντιμετώπισης αυτών. Στον παρακάτω σύνδεσμο, αναλύονται λεπτομερώς οι σημαντικότερες ασθένειες που προκαλούνται στη ντομάτα.
Εχθροί
Η ντομάτα όπως συμβαίνει με τα περισσότερα κηπευτικά, προσβάλλεται από πολλούς εχθρούς όπως τα έντομα εδάφους, τους νηματώδεις, τη λιριόμυζα, το ακάρι αργύρωσης κ.ά. Αναλυτικά όλοι οι εντομολογικοί εχθροί της ντομάτας, καθώς και οι τρόποι καταπολέμησής τους παρατίθενται στον παρακάτω σύνδεσμο:
Πληροφοριακά στοιχεία
Ευδοκιμεί στις περιοχές
Σχετικές σελίδες
Βιβλιογραφία
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Βιολογική καλλιέργεια ντομάτας υπό κάλυψη, πτυχιακή εργασία της φοιτήτριας Γρινιεζάκη Ελπινίκης, Ηράκλειο 2013.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Η βιολογική καλλιέργεια της υπαίθριας τομάτας στη νήσο Κέα, πτυχιακή εργασία του φοιτητή Παούρη Βλάσιου, Θεσσαλονίκη 2012.
- ↑ 3,0 3,1 Η τεχνική της καλλιέργειας των κηπευτικών στα θερμοκήπια, του Χρήστου Ολύμπιου, Καθηγητή Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήνα 2001.
