Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων του "Χουρμαδιά"

Από GAIApedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση
 
(20 ενδιάμεσες αναθεωρήσεις από 2 χρήστες δεν εμφανίζονται)
Γραμμή 1: Γραμμή 1:
 
{{{top_heading|==}}}Γενικά στοιχεία{{{top_heading|==}}}
 
{{{top_heading|==}}}Γενικά στοιχεία{{{top_heading|==}}}
−
Η [[Γενικά στοιχεία χουρμαδιάς|χουρμαδιά]] (Phoenix dactylifera L.) εκαλλιεργείτο στη Μεσοποταμία (το σημερινό Ιράκ) από το 3000 π.Χ. και αποτελούσε την κύρια τροφή για τους κατοίκους των ανατολικών μεσογειακών χωρών. Στο δυτικό ημισφαίριο μεταφέρθηκε από τους Ισπανούς μετά την ανακάλυψη της Αμερικής από τον Κολόμβο και σήμερα [[Καλλιέργεια χουρμαδιάς|καλλιεργείται]] συστηματικά στην Καλιφόρνια, Αριζόνα και το Τέξας των Η.Π.Α. Η Αίγυπτος αποτελεί την κύρια παραγωγό χώρα στην υφήλιο, η οποία ακολουθείται από το Ιράκ και Ιράν, που αποτελούν τις κύριες εξαγωγικές χώρες στον κόσμο. Επίσης σε εμπορική κλίμακα η χουρμαδιά καλλιεργείται στην Αλγερία, Τυνησία, Σαουδική Αραβία, Μαρόκο, Ισραήλ, Λιβύη, Πακιστάν, Ινδία και Μαυριτανία. Στην Ελλάδα απαντά ως καλλωπιστικό φυτό.
+
 
−
Ο [[Χουρμάδι|καρπός]] της χουμαδιάς τρώγεται νωπός ή αποξηραμμένος, όταν ωριμάσει, και χρησιμοποιείται για την παρασκευή οινοπνεύματος και ζάχαρης. Οι πράσινοι ανώριμοι καρποί χρησιμοποιούνται για ζωοτροφή.<ref name="Χουρμαδιά φυτό"/>
+
Η [[Χουρμαδιά|χουρμαδιά]] (Phoenix dactylifera L.) [[Καλλιέργεια χουρμαδιάς|καλλιεργείται]] στη Μεσοποταμία (το σημερινό Ιράκ) από το 3000 π.Χ. και αποτελούσε την κύρια τροφή για τους κατοίκους των ανατολικών μεσογειακών χωρών. Στο δυτικό ημισφαίριο μεταφέρθηκε από τους Ισπανούς μετά την ανακάλυψη της Αμερικής από τον Κολόμβο και σήμερα καλλιεργείται συστηματικά στην Καλιφόρνια, Αριζόνα και το Τέξας των Η.Π.Α. Η Αίγυπτος αποτελεί την κύρια παραγωγό χώρα στην υφήλιο, η οποία ακολουθείται από το Ιράκ και Ιράν, που αποτελούν τις κύριες εξαγωγικές χώρες στον κόσμο. Επίσης σε εμπορική κλίμακα η χουρμαδιά καλλιεργείται στην Αλγερία, Τυνησία, Σαουδική Αραβία, Μαρόκο, Ισραήλ, Λιβύη, Πακιστάν, Ινδία και Μαυριτανία. Στην Ελλάδα απαντά ως καλλωπιστικό φυτό. Το [[χουρμάδι|Χουρμάδι]] τρώγεται νωπός ή αποξηραμμένος, όταν [[Ωρίμανση χουρμαδιού|ωριμάσει]], και χρησιμοποιείται για την παρασκευή οινοπνεύματος και ζάχαρης. Οι πράσινοι ανώριμοι καρποί χρησιμοποιούνται για ζωοτροφή.<ref name="Χουρμαδιά φυτό"/>
  
 
{{{top_heading|==}}}Βοτανικά χαρακτηριστικά{{{top_heading|==}}}
 
{{{top_heading|==}}}Βοτανικά χαρακτηριστικά{{{top_heading|==}}}
−
[[Image:Δέντρο χουρμαδιά.jpeg|thumb|200px|Δέντρο Χουρμαδιά]]
+
Η [[Χουρμαδιά|χουρμαδιά]] ανήκει στην οικογένεια Palmae και το επιστημνονικό της όνομα είναι Phoenix dactylifera L. Είναι δένδρο μεγάλου ύψους (15 μέτρα και πλέον) μονοκοτυλήδονο, δίοικο και αειθαλές με μεγάλη καλλωπιστική αξία. Το βλαστικό στέλεχος της χουρμαδιάς φέρει μονήρες αυξανόμενο σημείο, την επάκρια βλαστική κορυφή, δια της οποίας το φυτό αυξάνει καθ' ύψος. Τα φύλλα είναι μακριά (3-6 μέτρα), διατηρούνται ζωντανά για 3-7 χρόνια και αποβάλλονται βραδέως μετά τον θάνατο τους, κρεμασμένα για πολλά χρόνια γύρω από τον κορμό. Σε συστηματικά καλλιεργούμενες φυτείες τα φύλλα όταν ξεραθούν αποκόπτονται, αφήνοντας σπείρα από 100 ή περισσότερα πράσινα φύλλα στο επάκριο τμήμα του φυτού. Για την ανάπτυξη μιας ταξικαρπίας απαντούνται 7-8 φύλλα. Η αρσενική ταξιανθία (σπάδικας) έχει μήκος 0.6-1.2 μέτρα, παράγει εκατοντάδες άνθη και άφθονη γύρη, η οποία συλλέγεται εύκολα δι' αποκοπής της ταξιανθίας μόλις ανοίξουν τα άνθη, αποξηράνσεως αυτών υπο σκιά και χρησιμοποιήσεως της για τεχνητή επικονίαση. Τα θηλυκά άνθη  παράγονται σε μικρότερες ταξιανθίες. Όταν τα φυλλικά μέρη της ταξιανθίας ανοίξουν, για να αποκαλυφθεί ο σπάδικας, τα θηλυκά άνθη επιπάσσονται χειρωνακτικά ή μηχανικά με γύρη. Τα άνθη είναι μικρά σε μέγεθος και κίτρινα σε χρωματισμό. Ο [[χουρμάδι|καρπός]] είναι δρύπη, έχει σχήμα επίμηκες και χρώμα κατά την ωρίμανση κίτρινο ή καφετί. Η σάρκα είναι γλυκιά και οι σπόροι φέρουν πάντοτε γλυφές (αυλάκια).<ref name="Χουρμαδιά φυτό"/>
−
Η χουρμαδιά ανήκει στην οικογένεια Palmae και το επιστημνονικό της όνομα είναι Phoenix dactylifera L. Είναι δένδρο μεγάλου ύψους (15 μέτρα και πλέον) μονοκοτυλήδονο, δίοικο και αειθαλές με μεγάλη καλλωπιστική αξία. Το βλαστικό στέλεχος της χουρμαδιάς φέρει μονήρες αυξανόμενο σημείο, την επάκρια βλαστική κορυφή, δια της οποίας το φυτό αυξάνει καθ' ύψος. Τα φύλλα είναι μακριά (3-6 μέτρα), διατηρούνται ζωντανά για 3-7 χρόνια και αποβάλλονται βραδέως μετά τον θάνατο τους, κρεμασμένα για πολλά χρόνια γύρω από τον κορμό. Σε συστηματικά καλλιεργούμενες φυτείες τα φύλλα όταν ξεραθούν αποκόπτονται, αφήνοντας σπείρα από 100 ή περισσότερα πράσινα φύλλα στο επάκριο τμήμα του φυτού. Για την ανάπτυξη μιας ταξικαρπίας απαντούνται 7-8 φύλλα. Η αρσενική ταξιανθία (σπάδικας) έχει μήκος 0.6-1.2 μέτρα, παράγει εκατοντάδες άνθη και άφθονη γύρη, η οποία συλλέγεται εύκολα δι' αποκοπής της ταξιανθίας μόλις ανοίξουν τα άνθη, αποξηράνσεως αυτών υπο σκιά και χρησιμοποιήσεως της για τεχνητή επικονίαση. Τα θηλυκά άνθη  παράγονται σε μικρότερες ταξιανθίες. Όταν τα φυλλικά μέρη της ταξιανθίας ανοίξουν, για να αποκαλυφθεί ο σπάδικας, τα θηλυκά άνθη επιπάσσονται χειρωνακτικά ή μηχανικά με γύρη. Τα άνθη είναι μικρά σε μέγεθος και κίτρινα σε χρωματισμό. Ο καρπός είναι δρύπη, έχει σχήμα επίμηκες και χρώμα κατά την ωρίμανση κίτρινο ή καφετί. Η σάρκα είναι γλυκιά και οι σπόροι φέρουν πάντοτε γλυφές (αυλάκια).<ref name="Χουρμαδιά φυτό"/>
+
  
 
{{{top_heading|==}}}Κλιματικές συνθήκες{{{top_heading|==}}}
 
{{{top_heading|==}}}Κλιματικές συνθήκες{{{top_heading|==}}}
−
Η χουρμαδιά ανθίσταται στο χειμερινό ψύχος, αλλά υφίσταται ζημιά σε θερμοκρασίες -7<sup>0</sup>C. Για την παραγωγή [[Χουρμάδι|καρπών]] καλής ποιότητας, το καλοκαίρι πρέπει να είναι μακρύ, ζεστό και ξηρό με χαμηλή σχετικά ατμοσφαιρική υγρασία, αλλά επαρκή υγρασία στο ριζικό σύστημα του φυτού. Η χουρμαδιά αναπτύσσεται και ως καλλωπιστικο φυτό σε περιοχές όπου οι παραγόμενοι καρποί είναι κατώτερης ποιότητας.<ref name="Χουρμαδιά φυτό"/>
+
Η [[Χουρμαδιά|χουρμαδιά]] ανθίσταται στο χειμερινό ψύχος, αλλά υφίσταται ζημιά σε θερμοκρασίες -7<sup>0</sup>C. Για την παραγωγή [[Χουρμάδι|καρπών]] καλής ποιότητας, το καλοκαίρι πρέπει να είναι μακρύ, ζεστό και ξηρό με χαμηλή σχετικά ατμοσφαιρική υγρασία, αλλά επαρκή υγρασία στο ριζικό σύστημα του φυτού. Η χουρμαδιά αναπτύσσεται και ως καλλωπιστικο φυτό σε περιοχές όπου οι παραγόμενοι καρποί είναι κατώτερης ποιότητας.<ref name="Χουρμαδιά φυτό"/>
  
 
{{{top_heading|==}}}Εδαφικές συνθήκες{{{top_heading|==}}}
 
{{{top_heading|==}}}Εδαφικές συνθήκες{{{top_heading|==}}}
−
Η χουρμαδιά αναπτύσσεται σ' ευρεία ποικιλία εδαφικών τύπων. Το [[Τύποι εδαφών|έδαφος]] πρέπει να είναι βαθύ, καλοαποστραγγιζόμενο, αμμοπηλώδες, διαπερατό και καλοαεριζόμενο. Ανέχεται εδάφη περισσότερο αλκαλικά και αλατούχα από οποιοδήποτε άλλο καρποφόρο δέντρο, αλλά υπό τις συνθήκες αυτές δεν παράγει την καλύτερη βλάστηση και παραγωγή. <ref name="Χουρμαδιά φυτό"/>
+
Η [[Χουρμαδιά|χουρμαδιά]] αναπτύσσεται σ' ευρεία ποικιλία [[Τύποι εδαφών|εδαφικών τύπων]]. Το έδαφος πρέπει να είναι βαθύ, καλοαποστραγγιζόμενο, αμμοπηλώδες, διαπερατό και καλοαεριζόμενο. Ανέχεται εδάφη περισσότερο αλκαλικά και αλατούχα από οποιοδήποτε άλλο καρποφόρο δέντρο, αλλά υπό τις συνθήκες αυτές δεν παράγει την καλύτερη βλάστηση και παραγωγή.<ref name="Χουρμαδιά φυτό"/>
  
 
{{{top_heading|==}}}Επικονιάση - Γονιμοποίηση{{{top_heading|==}}}
 
{{{top_heading|==}}}Επικονιάση - Γονιμοποίηση{{{top_heading|==}}}
−
Η χουρμαδιά είναι φυτό δίοικο και κατά συνέπεια πρέπει να υπάρξει συγκαλλιέργεια  αρσενικών και θηλυκών ατόμων. Η αναλογία μεταξύ αρσενικών και θηλυκών ατόμων, που χρησιμοποιείται από τους περισσότερους παραγωγούς, είναι 1:25-30, αντίστοιχα. Αν και η μεταφορά της γύρης γίνεται με τον άνεμο, εφαρμόζεται ευρέως η τεχνητή επικονίαση για την επίτευξη καλύτερης καρπόδεσης. Η γύρη, μετά τη συλλογή της, συντηρείται σε γυάλινα βάζα στους -18<sup>0</sup>C τουλάχιστον για ένα χρόνο. Η άνθιση λαμβάνει χώρα την άνοιξη.<ref name="Χουρμαδιά φυτό"/>
+
Είναι δίοικο και κατά συνέπεια πρέπει να υπάρξει συγκαλλιέργεια  αρσενικών και θηλυκών ατόμων. Η αναλογία μεταξύ αρσενικών και θηλυκών ατόμων, που χρησιμοποιείται από τους περισσότερους παραγωγούς, είναι 1:25-30, αντίστοιχα. Αν και η μεταφορά της γύρης γίνεται με τον άνεμο, εφαρμόζεται ευρέως η τεχνητή επικονίαση για την επίτευξη καλύτερης καρπόδεσης. Η γύρη, μετά τη συλλογή της, συντηρείται σε γυάλινα βάζα στους -18<sup>0</sup>C τουλάχιστον για ένα χρόνο. Η άνθιση λαμβάνει χώρα την άνοιξη.<ref name="Χουρμαδιά φυτό"/>
  
 
{{{top_heading|==}}}Πολλαπλασιασμός{{{top_heading|==}}}
 
{{{top_heading|==}}}Πολλαπλασιασμός{{{top_heading|==}}}
−
Οι [[Ποικιλίες χουρμαδιάς|ποικιλίες]] της χουρμαδιάς πολλαπλασιάζονται αγενώς με παραφυάδες, που εκπτύσσονται από τον κορμό πλησίον της επιφάνιεας του εδάφους. Οι παραφυάδες που εκπτύσσονται πάνω από την επιφάνεια του εδάφους ριζοβολούν πολύ δύσκολα, εκτός και αν έχουν χαρακωθεί γύρω στην βάση τους. Ως μονοκοτυλήδονο φυτό δεν πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα ή με εμβολιασμό, γιατί στερείται καμβίου. Ο πολλαπλασιασμός με σπόρο δεν συνιστάται, γιατί τα χαρακτηριστικά του μητρικού φυτού δεν διατηρούνται στα θηλυκά σπορόφυτα, πέραν του ότι το 50% των σποροφύτων είναι αρσενικά.<ref name="Χουρμαδιά φυτό"/>
+
Οι [[Ποικιλίες χουρμαδιάς|ποικιλίες]] της [[Χουρμαδιά|χουρμαδιάς]] πολλαπλασιάζονται αγενώς με παραφυάδες, που εκπτύσσονται από τον κορμό πλησίον της επιφάνιεας του [[Εδαφικές συνθήκες χουρμαδιάς|εδάφους]]. Οι παραφυάδες που εκπτύσσονται πάνω από την επιφάνεια του εδάφους ριζοβολούν πολύ δύσκολα, εκτός και αν έχουν χαρακωθεί γύρω στην βάση τους. Ως μονοκοτυλήδονο φυτό δεν πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα ή με εμβολιασμό, γιατί στερείται καμβίου. Ο πολλαπλασιασμός με σπόρο δεν συνιστάται, γιατί τα χαρακτηριστικά του μητρικού φυτού δεν διατηρούνται στα θηλυκά σπορόφυτα, πέραν του ότι το 50% των σποροφύτων είναι αρσενικά.<ref name="Χουρμαδιά φυτό"/>
  
 
{{{top_heading|==}}}Ποικιλίες{{{top_heading|==}}}
 
{{{top_heading|==}}}Ποικιλίες{{{top_heading|==}}}
−
Οι ποικιλίες της χουρμαδιάς, ανάλογα με τον τύπο του καρπού, ταξινομούνται σε μαλακές, ημίξηρες και ξηρές, αν και η υφή της σάρκας είναι φυσιολογική για μια ποικιλία, όταν ωριμάσει καλά μπρορεί να τροποποιηθεί από τις περιβαλλοντικές συνθήκες της φυτείας. Στο Ιράκ καλλιεργείται ευρέως η ποικιλία "Zahidi" (ημίξηρη), αλλά εξαγώγιμες είναι η Sayer (μαλακή), "Halawy"(μαλακή) και "Khadrawy" (μαλακή). Στην Αίγυπτο καλλιεργούνται οι "Saidy", "Samani", "Hayami" και "Zagloul". Στην Αλγερία οι "Deglet Noor", "Rhars" και "Mech Degla" και στις Η.Π.Α. οι "Deglet Noor", "Medjool" (κατάγεται από το Μαρόκο), "Zahidi" και "Khadrowy".
+
Οι ποικιλίες της [[Χουρμαδιά|χουρμαδιάς]], ανάλογα με τον τύπο του [[Χουρμάδι|καρπού]], ταξινομούνται σε μαλακές, ημίξηρες και ξηρές, αν και η υφή της σάρκας είναι φυσιολογική για μια ποικιλία, όταν [[Ωρίμανση χουρμαδιού|ωριμάσει]] καλά μπρορεί να τροποποιηθεί από τις [[Κλιματικές συνθήκες χουρμαδιάς|περιβαλλοντικές]] συνθήκες της [[Φύτευση χουρμαδιάς|φυτείας]]. Στο Ιράκ [[Καλλιέργεια χουρμαδιάς|καλλιεργείται]] ευρέως η ποικιλία "Zahidi" (ημίξηρη), αλλά εξαγώγιμες είναι η Sayer (μαλακή), "Halawy"(μαλακή) και "Khadrawy" (μαλακή). Στην Αίγυπτο καλλιεργούνται οι "Saidy", "Samani", "Hayami" και "Zagloul". Στην Αλγερία οι "Deglet Noor", "Rhars" και "Mech Degla" και στις Η.Π.Α. οι "Deglet Noor", "Medjool" (κατάγεται από το Μαρόκο), "Zahidi" και "Khadrowy". Η "Neglet Noor" (ημίξηρη) παράγει καρπούς με μεγάλη περιεκτικότητα σε σακχαρόζη και μικρή σε υγρασία, όταν [[Ωρίμανση χουρμαδιού|ωριμάσουν]], γευστικούς, αρωματικούς, επιδεκτικούς στη συντήρηση, αλλά είναι ευαίσθητοι στη βροχή και την υψηλή σχετική υγρασία. Η παραγωγή κατά δένδρο ανέρχεται σε 100-150kg καρπούς, μέσου έως μεγάλου μεγέθους. Οι καρποί της ποικιλίας "Halawy" είναι μέτριου έως μέσου μεγέθους, ανεκτικοί στις καλοκαιρινές βροχοπτώσεις και την υψηλή σχετική ατμοσφαιρική υγρασία, αλλά σε βαριά εδάφη ζαρώνουν κατά την ωρίμανση.  Ωριμάζουν πρώιμα και η παραγωγή κατά δένδρο ανέρχεται σε 75-100Kg. Η ποικιλία "Khadrawy" παράγει καρπούς μικρού έως μέσου μεγέθους, γευστικούς και ανεκτικούς στις βροχοπτώσεις και την υψηλή σχετική ατμοσφαιρική υγρασία. Οι καρποί ωριμάζουν πρώιμα και η παραγωγή ανέρχεται σε 50-75kg/ δέντρο.<ref name="Χουρμαδιά φυτό"/>
−
Η "Neglet Noor" (ημίξηρη) παράγει καρπούς με μεγάλη περιεκτικότητα σε σακχαρόζη και μικρή σε υγρασία, όταν ωριμάσουν, γευστικούς, αρωματικούς, επιδεκτικούς στη συντήρηση, αλλά είναι ευαίσθητοι στη βροχή και την υψηλή σχετική υγρασία. Η παραγωγή κατά δένδρο ανέρχεται σε 100-150kg καρπούς, μέσου έως μεγάλου μεγέθους.
+
−
Οι καρποί της ποικιλίας "Halawy" είναι μέτριου έως μέσου μεγέθους, ανεκτικοί στις καλοκαιρινές βροχοπτώσεις και την υψηλή σχετική ατμοσφαιρική υγρασία, αλλά σε βαριά εδάφη ζαρώνουν κατά την ωρίμανση.  Ωριμάζουν πρώιμα και η παραγωγή κατά δένδρο ανέρχεται σε 75-100Kg. Η ποικιλία "Khadrawy" παράγει καρπούς μικρού έως μέσου μεγέθους, γευστικούς και ανεκτικούς στις βροχοπτώσεις και την υψηλή σχετική ατμοσφαιρική υγρασία. Οι καρποί ωριμάζουν πρώιμα και η παραγωγή ανέρχεται σε 50-75kg/ δέντρο.<ref name="Χουρμαδιά φυτό"/>
+
  
 
{{{top_heading|==}}}Ασθένειες{{{top_heading|==}}}
 
{{{top_heading|==}}}Ασθένειες{{{top_heading|==}}}
−
Μυκητολογικές Ασθένειες
+
Η [[χουρμαδιά|Χουρμαδιά]] είναι δέντρο που προσβάλλεται από κάποιες ασθένειες που αναγράφονται στον παρακάτω σύνδεσμο:
−
Η χουρμαδιά προσβάλλεται από αρκετούς μήκυτες οι οποίοι προκαλούν ζημιές τόσο στα δέντρα, όσο και στους καρπούς.
+
−
Bayond (Φουζαρίωση)
+
−
Η ασθένεια αυτή είναι η σημαντικότερη μυκητολογική ασθένεια της Χουρμαδιάς. Προκαλείται από τον ατελή μύκητα fusarium oxysporum.
+
−
Προσβάλλει τα αγγεία του ξύλου και τελικά τα δέντρα ξεραίνονται. Ο μύκητας εξαπλώνεται εύκολα στο έδαφος και προσβάλλει υγιή δέντρα ενώ δεν καταπολεμείτε με χημικά φάρμακα, ενώ έχουν βρεθεί ορισμένες ανθεκτικές ποικιλίες, οι οποίες όμως δεν έχουν καλής ποιότητας καρπούς.
+
−
Belaat
+
−
Η ασθένεια οφείλεται σε διάφορους μύκητες του γένους phytophthora. Η προσβολή, συνήθως, αρχίζει από τον λαιμό ή τις ρίζες των δέντρων. Ο φλοιός σε εκείνο το σημείο είναι πιο υδάρης, και ελαφρά βυθισμένος. Στην προσβεβλημένη περιοχή, εσωτερικά παρατηρείται καστανός μεταχρωματισμός, που φτάνει μέχρι τα αγγεία του ξύλου. Σε προχωρημένες προσβολές παρουσιάζεται και σήψη καρπών.
+
−
Σκυμμένο κεφάλι 
+
−
Η ασθένεια αυτή, οφείλεται στον ατελή μύκητα Chalara paradoxa και προκαλεί φράξιμο των αγγείων του ξύλου νεαρών φυτών. Τα προσβεβλημένα δέντρα έχουν ελαφρά σκυμμένη κορυφή, η οποία στην συνέχεια γίνεται πιο σκούρα και στο τέλος σαπίζει.
+
−
Διπλόδια
+
−
Η ασθένεια οφείλεται στον ασκομύκητα Lasidiplodia theodromae με ατελή μορφή Diplidia phoenicum. Η ασθένεια προκαλεί έλκη διαφόρων μεγεθών στα φύλλα και τον κορμό των δέντρων, ενώ σπάνια προσβάλει και καρπούς.
+
−
Taches brunes
+
−
Η ασθένεια οφείλεται στον ασκομύκητα Mycosphaerella cassiana, με ατελή μορφή Cladosporium herdarum. Η ασθένεια προσβάλει φύλλα και σπάνια καρπούς Τα συμπτώματα που εμφανίζονται στα φύλλα είναι ο σχηματισμός πολλών μικρών κηλίδων ακανόνιστου σχήματος χρώματος καφέ, και στο κέντρο τους εμφανίζονται μαύρα στίγματα. Στη συνέχεια οι κηλίδες εκκρίνονται, και μπορεί να ξεραθεί ολόκληρο το φύλλο.
+
−
Σήψεις καρπών
+
−
Οι σήψεις καρπών, οφείλονται σε διάφορους μύκητες και εμφανίζονται είτε πάνω στο δέντρο, είτε σε αποθηκευμένους καρπούς. Οι κυριότρεροι μύκητες που τις προκαλούν είναι: Alternaria sp, Aspergillus sp, fysarium sp, penicillium sp.
+
−
Σήψεις ταξιανθιών
+
−
Οι σήψεις ταξιανθιών προκαλούνται κυρίως από μύκητες οι οποίοι προσβάλουν τα αγγεία του ξύλου. Οι μύκητες αυτοί έιναι fusarium sp., thielobiopsis sp, diplodia sp.
+
−
Εκτός από τις ασθένειες που αναφέρθηκαν πιο πάνω αρκετοί μύκητες προκαλούν ασθένειες, λιγότερο σημντικές. Ένας από αυτούς είναι ο Omphalia Tralucida, ο οποίος προκαλεί σηψιριζίες, ο μύκητας Chaetospfaeropsis sp, ο οποίος προκαλεί μαύρες κηλίδες στα φύλλα. Επίσης, κηλίδες στα φύλλα προκαλούν και οι μύκητες Graphiola  phoenicis και Pestalotiopsis palmarum. Μία άλλη ασθένεια, γνωστή σαν Khamedj οφείλεται στον μύκητα Maugniella scaettae.
+
  
−
Φυσιολογικές Ανωμαλίες
+
[[Ασθένειες χουρμαδιάς]]<ref name="Ασθένειες και εχθροί χουρμαδιάς"/>
−
Χλωρώσεις
+
−
Αν είναι όλα τα φύλλα του δέντρου χλωρωτικά, τότε συνήθως είναι έλλειψη N. Όταν η χλώρωση παρουσιάζεται στα νέα φύλλα, τότε μπορεί να είναι είτε λόγω κακού αερισμού του εδάφους, είτε έλλειψη Fe ή S. Όταν η χλώρωση παρουσιάζεται στα παλιά φύλλα είναι έλλειψη N Mg ή Mg ή λόγω υπερβολικής υγρασίας. Χλώρωση στην περιφέρεια του φύλλου οφείλεται σε αλατότητα ή έλλειψη Mg. Όταν οι κηλίδες είναι ακανόνιστου σχήματος τότε οφείλονται σε ψυχρές θερμοκρασίες.
+
−
Νεκρώσεις
+
−
Όταν οι νεκρώσεις είναι στην άκρη ή στην περιφέρεια των παλιών φύλλων οφείλονται σε διακυμάνσεις θερμοκρασίας, χαμηλή υγρασία, αλατότητα ή έλλειψη K. Αν οι νεκρώσεις βρίσκονται στο κέντρο του φύλλου οφείλονται σε κάψιμο από ήλιο ή σε τοξικότητα N.
+
−
Παραμορφώσεις φύλλων
+
−
Αν τα νέα φύλλα είναι κατσιασμένα, οφείλεται σε έλλειψη μη ή άλλων ιχνοστοιχείων, αλατότητα, ή κακό αερισμό εδάφους. Αν τα φύλλα είναι μικρά και δεν είναι κανονικά οφείλεται σε έλλειψη ιχνοστοιχείων ή υψηλό φωτισμό.
+
−
Παραμορφώσεις κορμού
+
−
Αν ο κορμός είναι αδύνατος, λεπτός οφείλεται σε χαμηλό φωτισμό. Όταν ο λαιμός του δέντρου έχει αρχίσει να σαπίζει, οφείλεται σε αλατότητα, υπερβολική λίπανση, κακό αερισμό του εδάφους ή υπερβολική άρδευση.
+
−
Ριζικές ανωμαλίες
+
−
Αν οι ρίζες έχουν μικρή ανάπτυξη και είναι λίγες, οφείλεται σε αλατότητα, μεγάλης διακύμανσης της εδαφικής θερμοκρασίας, κακό αερισμό ή υπερβολική υγρασία.<ref name="Ασθένειες Χουρμαδιάς"/>
+
  
 
{{{top_heading|==}}}Εχθροί{{{top_heading|==}}}
 
{{{top_heading|==}}}Εχθροί{{{top_heading|==}}}
−
Ζωικοί εχθροί
+
Η [[Χουρμαδιά|χουρμαδιά]] προσβάλλεται εδώ στην Ελλάδα κυρίως από 2 εχθρούς οι οποίοι αναλύονται στον παρακάτω σύνδεσμο:
−
Έντομα
+
−
Η χουρμαδιά προσβάλλεται από αρκετά έντομα, τα οποία επηρεάζουν την ανάπτυξη και την παραγωγή, αλλά σπάνια προκαλούν το θάνατο του δέντρου. Σημαντικές ζημιές προκαλούν διάφορα έντομα στους καρπούς μετά την συγκομιδή κατά την αποθήκευσή τους.
+
−
Ψευδόφιλος
+
−
Το σημαντικότερο έντομο που προσβάλει την Χουρμαδιά είναι το κολεόπτερο Pseuctophilus testaceus. Οι προνύμφες του εντόμου αυτού, μπορεί να εξασθενήσουν το δέντρο, μέχρι και τον θάνατο του. Αν εφαρμοστούν τα κατάλληλα καλλιεργητικά μέτρα, το σκαθάρι αυτό, μπορεί να ελεγχθεί. Τα καλλιεργητικά αυτά μέτρα είναι η αφαίρεση της βάσης των φύλλων και η διατήρηση του κορμού καθαρού και σκληρότερου για το ρυγχωτό σκαθάρι να ωοθετήσει.
+
−
Εφεστία
+
−
Ένα άλλο έντομο, το οποίο προκαλεί σημαντικές ζημιές, κυρίως στους καρπούς της Χουρμαδιάς είναι η εφέστια των σύκων. Είναι ένα λεπιδόπτερο (ephestia cautella) και προσβάλλει τους καρπούς, αφήνοντας τα αυγά της, σπάνια, πάνω στο δένδρο αλλά κυρίως στο έδαφος ή στους χώρους αποθήκευσης.
+
−
Καρπόφυλλος
+
−
Σημαντικές ζημιές προκαλούνται και από το Carpophilus hemipterus, το οποίο προκαλλεί καρπόπτωση και διάφορα σκισίματα στους καρπούς με αποτέλεσμα να ευνοεί την μόλυνση από άλλες ασθένειες (σήψεις).
+
−
Παρλατόρια
+
−
Σημαντικές ζημιές στα δέντρα της Χουρμαδιάς, προκαλεί και το ημίπτερο έντομο, της οικογένειας Diaspididae, Parlatoria blanchardi. Το έντομο, αυτό προσβάλει τα φύλλα της Χουρμαδιάς και σπάνια τους καρπούς. Οι ζημιές που προκαλεί το έντομο αυτό οφείλονται στο ότι απομυζεί χυμούς του δέντρου. Ένα άλλο έντομο της ίδιας οικογένειας που προσβάλει την Χουρμαδιά είναι το Aspidiotus hederal, το οποίο όμως προκαλεί ζημιές μικρότερης σημασίας.
+
−
Ισέρια ή Βαμβακάδα
+
−
Η ισέρια, είναι έντομο, το οποίο ανήκει στα ημίπτερα στην οικογένεια Margarodidae, και λέγεται Icerya purchasi. Το έντομο προσβάλει τα φύλλα της Χουρμαδίας, απομυζεί χυμούς και λόγω έκκρισης μελιτωδών ουσιών έχουμε ανάπτυξη καπνιάς.
+
−
Μύγα της Μεσογείου
+
−
Σημαντικές ζημιές, προκαλεί και το δίπτερο έντομο Ceratitis Capitata, της οικογένειας Tephritidae. Η προνύμφη αυτού του εντόμου τρέφεται από την σάρκα των χουρμαδιών και προκαλεί καρπόπτωση. Το χρώμα των καρπών αλλάζει, ενώ ευνοείται η ανάπτυξη ασθενειών.
+
−
Μπατρατσέντρα
+
−
Σημαντικές ζημιές στους καρπούς προκαλεί και το ημίπτερο έντομο Batrachedra amydrayla, της οικογένειας Cosmopterygidae.
+
−
Η προνύμφη, αυτού του εντόμου, ανοίγει στοές μέσα στον καρπό, στο σημείο κάτω από τον κάλυκα, με αποτέλεσμα να προκαλεί καρπόπτωση. Η προνύμφη στην συνέχεια προσβάλει τους διπλανούς καρπούς και δημιουργεί ένα μεταξένιο ιστό. Έτσι ορισμένοι χουρμάδες δεν πέφτουν στο έδαφος αλλά διατηρούνται εξ' αιτίας του ιστού. Οι χουρμάδες αυτοί συνεχίζουν να ωριμάζουν, αλλά στο σημείο που ακουμπάει με τον ιστό αποκτάει σκούρο μαύρο χρώμα 4 με 5 χιλιοστά σε διάμετρο.  Η επιδερμίδα σ' αυτό το σημείο είναι πολύ σκληρή. Όταν οι καρποί φτάσουν στο στάδιο rutab, η μαύρη κηλίδα χάνει το χρώμα της και γίνεται όμοιο με του υπόλοιπου καρπού, αλλά η επιδερμίδα παραμένει σκληρή.
+
  
−
Νηματώδεις
+
[[Εχθροί χουρμαδιάς]]<ref name="Ασθένειες και εχθροί χουρμαδιάς"/>
−
Οι νηματώδεις ζούν μέσα στο έδαφος και προσβάλουν τις ρίζες των δέντρων της Χουρμαδιάς, χωρίς να προκαλούν εμφανή συμπτώματα στα προσβεβλημένα δέντρα, γι' αυτό το λόγο συχνά, θεωρούνταν τροφοπενίες. Οι νηματώδεις που προσβάλουν την Χουρμαδιά και προκαλούν ζημιές είναι δύο:
+
−
Του γένους Meloidogyne
+
−
Αρκετά είδη αυτού του γένους που προσβάλουν την Χουρμαδιά, είναι τα εξής: Meloidogyne arenaria, Meloidogyne incota, Meloidogyne javacica. Οι νηματώδεις αυτοί δημιουργούν όγκους στις ρίζες των φυτών και καταστρέφουν τα αγγεία, με αποτέλεσμα οι ρίζες να σταματάνε να αναπτύσσονται. Αυτό σε συνδυασμό με την παρεμπόδιση της μεταφοράς νερού και ανόργανων στοιχείων έχει σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση τροφοπενιών, την μείωση της ανάπτυξης του φυτού και συχνά την ξήρανσή του, ιδίως σε περιόδους καταπόνησης (έλλειψης υγρασίας, θρεπτικών στοιχείων κ.α.)
+
−
Ο Pratylencys penetrans
+
−
Ο νηματώδης αυτός ανήκει στην οικογένεια Paratylenchidae, έχει πολύ μικρό μήκος (μικρότερος από 300 mm). Η ζημιά που προκαλεί ο νηματώδης οφείλεται σε πληγές που κάνει στις ρίζες. Από τις πληγές αυτές μπορούν να εισέλθουν διάφοροι μύκητες.<ref name="Ασθένειες Χουρμαδιάς"/>
+
  
 
==Σχετικές σελίδες==
 
==Σχετικές σελίδες==
Γραμμή 111: Γραμμή 59:
 
<references>
 
<references>
 
<ref name="Χουρμαδιά φυτό"> Ειδική δενδροκομία Τόμος V "Τροπικά φυτά", Ποντίκη Κων/νου, Καθηγητή Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών.</ref>  
 
<ref name="Χουρμαδιά φυτό"> Ειδική δενδροκομία Τόμος V "Τροπικά φυτά", Ποντίκη Κων/νου, Καθηγητή Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών.</ref>  
−
<ref name="Ασθένειες Χουρμαδιάς"> "Δυνατότητες Καλλιέργειας της χουρμαδιάς στην Κρήτη", Πτυχιακή εργασία, Μαλανδράκης Ιωάννης, Τμήμα Φυτικής παραγωγής, Τεχνολογικό Επαγγελματικό Ίδρυμα Κρήτης Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας, Ηράκλειο 2005 </ref>
+
<ref name="Ασθένειες και εχθροί χουρμαδιάς"> "Δυνατότητες Καλλιέργειας της χουρμαδιάς στην Κρήτη", Πτυχιακή εργασία, Μαλανδράκης Ιωάννης, Τμήμα Φυτικής παραγωγής, Τεχνολογικό Επαγγελματικό Ίδρυμα Κρήτης Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας, Ηράκλειο 2005</ref>
 
</references>
 
</references>
 +
 +
 +
[[σχετίζεται με::Χουρμαδιά| ]]
 +
[[κατάσταση δημοσίευσης::10| ]]
 +
__NOTOC__
 +
 +
[[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Λασιθίου| ]]
 +
[[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Ηρακλείου| ]]
 +
[[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Ρεθύμνης| ]]
 +
[[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Χανίων| ]]
 +
[[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Ηλείας| ]]
 +
[[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Κυκλάδων| ]]
 +
[[ευδοκιμεί στην περιοχή::Νομός Δωδεκανήσου| ]]
 +
 +
 +
[[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Λασιθίου| ]]
 +
[[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Ηρακλείου| ]]
 +
[[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Ρεθύμνης| ]]
 +
[[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Χανίων| ]]
 +
[[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Ηλείας| ]]
 +
[[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Κυκλάδων| ]]
 +
[[σχετίζεται γεωγραφικά με::Νομός Δωδεκανήσου| ]]
 +
 +
[[Category:Φυτό_Μ]]
 +
[[Category:Δένδρο]]
 +
[[Category:Δένδρο υποτροπικής προέλευσης]]
 +
[[παράγει::Χουρμάδι| ]]
 +
[[πόσο αφορά σε γεωργό::30| ]]
 +
[[πόσο αφορά σε γεωπόνο::30| ]]
 +
[[κατάσταση δημοσίευσης::10| ]]

Τελευταία αναθεώρηση της 14:17, 26 Φεβρουαρίου 2016

Γενικά στοιχεία

Η χουρμαδιά (Phoenix dactylifera L.) καλλιεργείται στη Μεσοποταμία (το σημερινό Ιράκ) από το 3000 π.Χ. και αποτελούσε την κύρια τροφή για τους κατοίκους των ανατολικών μεσογειακών χωρών. Στο δυτικό ημισφαίριο μεταφέρθηκε από τους Ισπανούς μετά την ανακάλυψη της Αμερικής από τον Κολόμβο και σήμερα καλλιεργείται συστηματικά στην Καλιφόρνια, Αριζόνα και το Τέξας των Η.Π.Α. Η Αίγυπτος αποτελεί την κύρια παραγωγό χώρα στην υφήλιο, η οποία ακολουθείται από το Ιράκ και Ιράν, που αποτελούν τις κύριες εξαγωγικές χώρες στον κόσμο. Επίσης σε εμπορική κλίμακα η χουρμαδιά καλλιεργείται στην Αλγερία, Τυνησία, Σαουδική Αραβία, Μαρόκο, Ισραήλ, Λιβύη, Πακιστάν, Ινδία και Μαυριτανία. Στην Ελλάδα απαντά ως καλλωπιστικό φυτό. Το Χουρμάδι τρώγεται νωπός ή αποξηραμμένος, όταν ωριμάσει, και χρησιμοποιείται για την παρασκευή οινοπνεύματος και ζάχαρης. Οι πράσινοι ανώριμοι καρποί χρησιμοποιούνται για ζωοτροφή.[1]

Βοτανικά χαρακτηριστικά

Η χουρμαδιά ανήκει στην οικογένεια Palmae και το επιστημνονικό της όνομα είναι Phoenix dactylifera L. Είναι δένδρο μεγάλου ύψους (15 μέτρα και πλέον) μονοκοτυλήδονο, δίοικο και αειθαλές με μεγάλη καλλωπιστική αξία. Το βλαστικό στέλεχος της χουρμαδιάς φέρει μονήρες αυξανόμενο σημείο, την επάκρια βλαστική κορυφή, δια της οποίας το φυτό αυξάνει καθ' ύψος. Τα φύλλα είναι μακριά (3-6 μέτρα), διατηρούνται ζωντανά για 3-7 χρόνια και αποβάλλονται βραδέως μετά τον θάνατο τους, κρεμασμένα για πολλά χρόνια γύρω από τον κορμό. Σε συστηματικά καλλιεργούμενες φυτείες τα φύλλα όταν ξεραθούν αποκόπτονται, αφήνοντας σπείρα από 100 ή περισσότερα πράσινα φύλλα στο επάκριο τμήμα του φυτού. Για την ανάπτυξη μιας ταξικαρπίας απαντούνται 7-8 φύλλα. Η αρσενική ταξιανθία (σπάδικας) έχει μήκος 0.6-1.2 μέτρα, παράγει εκατοντάδες άνθη και άφθονη γύρη, η οποία συλλέγεται εύκολα δι' αποκοπής της ταξιανθίας μόλις ανοίξουν τα άνθη, αποξηράνσεως αυτών υπο σκιά και χρησιμοποιήσεως της για τεχνητή επικονίαση. Τα θηλυκά άνθη παράγονται σε μικρότερες ταξιανθίες. Όταν τα φυλλικά μέρη της ταξιανθίας ανοίξουν, για να αποκαλυφθεί ο σπάδικας, τα θηλυκά άνθη επιπάσσονται χειρωνακτικά ή μηχανικά με γύρη. Τα άνθη είναι μικρά σε μέγεθος και κίτρινα σε χρωματισμό. Ο καρπός είναι δρύπη, έχει σχήμα επίμηκες και χρώμα κατά την ωρίμανση κίτρινο ή καφετί. Η σάρκα είναι γλυκιά και οι σπόροι φέρουν πάντοτε γλυφές (αυλάκια).[1]

Κλιματικές συνθήκες

Η χουρμαδιά ανθίσταται στο χειμερινό ψύχος, αλλά υφίσταται ζημιά σε θερμοκρασίες -70C. Για την παραγωγή καρπών καλής ποιότητας, το καλοκαίρι πρέπει να είναι μακρύ, ζεστό και ξηρό με χαμηλή σχετικά ατμοσφαιρική υγρασία, αλλά επαρκή υγρασία στο ριζικό σύστημα του φυτού. Η χουρμαδιά αναπτύσσεται και ως καλλωπιστικο φυτό σε περιοχές όπου οι παραγόμενοι καρποί είναι κατώτερης ποιότητας.[1]

Εδαφικές συνθήκες

Η χουρμαδιά αναπτύσσεται σ' ευρεία ποικιλία εδαφικών τύπων. Το έδαφος πρέπει να είναι βαθύ, καλοαποστραγγιζόμενο, αμμοπηλώδες, διαπερατό και καλοαεριζόμενο. Ανέχεται εδάφη περισσότερο αλκαλικά και αλατούχα από οποιοδήποτε άλλο καρποφόρο δέντρο, αλλά υπό τις συνθήκες αυτές δεν παράγει την καλύτερη βλάστηση και παραγωγή.[1]

Επικονιάση - Γονιμοποίηση

Είναι δίοικο και κατά συνέπεια πρέπει να υπάρξει συγκαλλιέργεια αρσενικών και θηλυκών ατόμων. Η αναλογία μεταξύ αρσενικών και θηλυκών ατόμων, που χρησιμοποιείται από τους περισσότερους παραγωγούς, είναι 1:25-30, αντίστοιχα. Αν και η μεταφορά της γύρης γίνεται με τον άνεμο, εφαρμόζεται ευρέως η τεχνητή επικονίαση για την επίτευξη καλύτερης καρπόδεσης. Η γύρη, μετά τη συλλογή της, συντηρείται σε γυάλινα βάζα στους -180C τουλάχιστον για ένα χρόνο. Η άνθιση λαμβάνει χώρα την άνοιξη.[1]

Πολλαπλασιασμός

Οι ποικιλίες της χουρμαδιάς πολλαπλασιάζονται αγενώς με παραφυάδες, που εκπτύσσονται από τον κορμό πλησίον της επιφάνιεας του εδάφους. Οι παραφυάδες που εκπτύσσονται πάνω από την επιφάνεια του εδάφους ριζοβολούν πολύ δύσκολα, εκτός και αν έχουν χαρακωθεί γύρω στην βάση τους. Ως μονοκοτυλήδονο φυτό δεν πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα ή με εμβολιασμό, γιατί στερείται καμβίου. Ο πολλαπλασιασμός με σπόρο δεν συνιστάται, γιατί τα χαρακτηριστικά του μητρικού φυτού δεν διατηρούνται στα θηλυκά σπορόφυτα, πέραν του ότι το 50% των σποροφύτων είναι αρσενικά.[1]

Ποικιλίες

Οι ποικιλίες της χουρμαδιάς, ανάλογα με τον τύπο του καρπού, ταξινομούνται σε μαλακές, ημίξηρες και ξηρές, αν και η υφή της σάρκας είναι φυσιολογική για μια ποικιλία, όταν ωριμάσει καλά μπρορεί να τροποποιηθεί από τις περιβαλλοντικές συνθήκες της φυτείας. Στο Ιράκ καλλιεργείται ευρέως η ποικιλία "Zahidi" (ημίξηρη), αλλά εξαγώγιμες είναι η Sayer (μαλακή), "Halawy"(μαλακή) και "Khadrawy" (μαλακή). Στην Αίγυπτο καλλιεργούνται οι "Saidy", "Samani", "Hayami" και "Zagloul". Στην Αλγερία οι "Deglet Noor", "Rhars" και "Mech Degla" και στις Η.Π.Α. οι "Deglet Noor", "Medjool" (κατάγεται από το Μαρόκο), "Zahidi" και "Khadrowy". Η "Neglet Noor" (ημίξηρη) παράγει καρπούς με μεγάλη περιεκτικότητα σε σακχαρόζη και μικρή σε υγρασία, όταν ωριμάσουν, γευστικούς, αρωματικούς, επιδεκτικούς στη συντήρηση, αλλά είναι ευαίσθητοι στη βροχή και την υψηλή σχετική υγρασία. Η παραγωγή κατά δένδρο ανέρχεται σε 100-150kg καρπούς, μέσου έως μεγάλου μεγέθους. Οι καρποί της ποικιλίας "Halawy" είναι μέτριου έως μέσου μεγέθους, ανεκτικοί στις καλοκαιρινές βροχοπτώσεις και την υψηλή σχετική ατμοσφαιρική υγρασία, αλλά σε βαριά εδάφη ζαρώνουν κατά την ωρίμανση. Ωριμάζουν πρώιμα και η παραγωγή κατά δένδρο ανέρχεται σε 75-100Kg. Η ποικιλία "Khadrawy" παράγει καρπούς μικρού έως μέσου μεγέθους, γευστικούς και ανεκτικούς στις βροχοπτώσεις και την υψηλή σχετική ατμοσφαιρική υγρασία. Οι καρποί ωριμάζουν πρώιμα και η παραγωγή ανέρχεται σε 50-75kg/ δέντρο.[1]

Ασθένειες

Η Χουρμαδιά είναι δέντρο που προσβάλλεται από κάποιες ασθένειες που αναγράφονται στον παρακάτω σύνδεσμο:

Ασθένειες χουρμαδιάς[2]

Εχθροί

Η χουρμαδιά προσβάλλεται εδώ στην Ελλάδα κυρίως από 2 εχθρούς οι οποίοι αναλύονται στον παρακάτω σύνδεσμο:

Εχθροί χουρμαδιάς[2]

Σχετικές σελίδες

Βιβλιογραφία

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Ειδική δενδροκομία Τόμος V "Τροπικά φυτά", Ποντίκη Κων/νου, Καθηγητή Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
  2. ↑ 2,0 2,1 "Δυνατότητες Καλλιέργειας της χουρμαδιάς στην Κρήτη", Πτυχιακή εργασία, Μαλανδράκης Ιωάννης, Τμήμα Φυτικής παραγωγής, Τεχνολογικό Επαγγελματικό Ίδρυμα Κρήτης Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας, Ηράκλειο 2005
Ανακτήθηκε από «http://www.gaiapedia.gr/gaiapedia/index.php?title=Χουρμαδιά&oldid=47593»