Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων του "Συγκομιδή αραβόσιτου"

Από GAIApedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση
(Νέα σελίδα με '{{{top_heading|==}}}Καρποδοτικές καλλιέργειες - Γενικά{{{top_heading|==}}} Ο χρόνος φυσιολογικής ωρίμανσης τ...')
 
 
(3 ενδιάμεσες αναθεωρήσεις από ένα χρήστη δεν εμφανίζονται)
Γραμμή 29: Γραμμή 29:
 
Όπως προαναφέρθηκε, ο χρόνος της συγκομιδής (σε συσχετισμό με την υγρασία των καρπών) παίζει αποφασιστικό ρόλο στο μέγεθος των απωλειών. Κατά τους Stringfield και Anderson οι απώλειες καρπού ήταν μικρότερες από 2% όταν η υγρασία των καρπών ήταν 22%, κυμαίνονταν μεταξύ 2-6% όταν ο καρπός περιείχε υγρασία 15-17% και έφθαναν τα 9-13% όταν η υγρασία μειωνόταν στα 14-15%. Η κύρια αιτία των απωλειών λόγω καθυστερημένης συλλογής είναι τα αυξημένα ποσοστά πλαγιασμένων φυτών. Άλλοι παράγοντες οι οποίοι αυξάνουν το ποσοστό απωλειών είναι οι αυξημένες ταχύτητες όπως και η κακή ρύθμιση των μηχανών. Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί ότι οι αλωνιστικές μηχανές αποδίδουν και ένα ποσοστό σπασμένων καρπών. Το ποσοστό αυτό είναι μεγαλύτερο όσο μεγαλύτερη είναι η υγρασία του καρπού κατά τη συλλογή.
 
Όπως προαναφέρθηκε, ο χρόνος της συγκομιδής (σε συσχετισμό με την υγρασία των καρπών) παίζει αποφασιστικό ρόλο στο μέγεθος των απωλειών. Κατά τους Stringfield και Anderson οι απώλειες καρπού ήταν μικρότερες από 2% όταν η υγρασία των καρπών ήταν 22%, κυμαίνονταν μεταξύ 2-6% όταν ο καρπός περιείχε υγρασία 15-17% και έφθαναν τα 9-13% όταν η υγρασία μειωνόταν στα 14-15%. Η κύρια αιτία των απωλειών λόγω καθυστερημένης συλλογής είναι τα αυξημένα ποσοστά πλαγιασμένων φυτών. Άλλοι παράγοντες οι οποίοι αυξάνουν το ποσοστό απωλειών είναι οι αυξημένες ταχύτητες όπως και η κακή ρύθμιση των μηχανών. Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί ότι οι αλωνιστικές μηχανές αποδίδουν και ένα ποσοστό σπασμένων καρπών. Το ποσοστό αυτό είναι μεγαλύτερο όσο μεγαλύτερη είναι η υγρασία του καρπού κατά τη συλλογή.
 
   
 
   
 +
{{{top_heading|==}}}Υπολείμματα καρποδοτικής καλλιέργειας{{{top_heading|==}}}
  
 +
Τα φύλλα και τα στελέχη που παραμένουν στον αγρό μετά τη συγκομιδή του καρπού μπορούν να συλλεγούν και να χρησιμοποιηθούν ακέραια ή τεμαχισμένα ως [[Ζωοτροφές και πρόσθετες ύλες ζωοτροφών |ζωοτροφές]] ή να βοσκηθούν επί τόπου. Τα χονδρότερα τμήματα των στελεχών μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως στρωμνή.
  
 +
Εάν ένα ποσοστό υπολειμμάτων παραμείνει στον αγρό, συνιστάται να τεμαχίζεται με στελεχοκόπτη και να ενσωματώνεται με αναστροφή στο έδαφος το ταχύτερο δυνατό. Με τον τρόπο αυτό δίνεται περισσότερος χρόνος για την αποσύνθεση των φυτικών υλικών. Λόγω της χαμηλής περιεκτικότητας των υπολειμμάτων του αραβοσίτου σε άζωτο (περίπου 1% της ξηράς ουσίας), συνιστάται η προσθήκη αζωτούχου λιπάσματος στο έδαφος κατά τη διάρκεια της αποσύνθεσης για να μην υποστεί τις συνέπειες της πενίας εδαφικού αζώτου η επόμενη καλλιέργεια.
  
 +
{{{top_heading|==}}}Ξήρανση του προϊόντος{{{top_heading|==}}}
  
 +
Εάν ο καρπός δεν έχει ήδη αφυδατωθεί μέχρι το όριο υγρασίας για ασφαλή αποθήκευση (13.5%) είναι απαραίτητη η φυσική ή τεχνητή ξήρανση του προϊόντος. Η διαδικασία και οι δυνατότητες ξήρανσης διαφέρουν ανάλογα με τη μέθοδο συγκομιδής που ακολουθήθηκε: διαφορετική τεχνική χρησιμοποιείται ανάλογα με το εάν πρόκειται για σπάδικες χωρίς βράκτεια ή για αλωνισμένο καρπό.
  
[[σχετίζεται με::Καλλιέργεια ανοιξιάτικων σιτηρών| ]]
+
Εάν χρησιμοποιείται απλή συλλεκτική σπαδίκων, οι σπάδικες συνήθως δεν αλωνίζονται αμέσως, αλλά αφήνονται να αφυδατωθούν μέχρι ο καρπός να γίνει αποθηκεύσιμος. Η ξήρανση των σπαδίκων μπορεί να πραγματοποιηθεί υπό φυσικές συνθήκες σε αλώνια ή όταν πρόκειται για μεγάλες ποσότητες προϊόντος σε ειδικά υπόστεγα (κν. κοτσερά ή κοτσέκια). Τα υπόστεγα αυτά είναι ελαφρές κατασκευές με πλευρές από ξύλινους πήχεις που αφήνουν διάκενα μεταξύ τους ή ακόμη και από συρματόπλεγμα έτσι ώστε να επιτρέπεται η ελεύθερη κυκλοφορία του αέρα μέσα στο υπόστεγο. Οι συνηθισμένες διαστάσεις μιας βασικής μονάδας είναι 2-3m ύψος, 1.5m πλάτος και μήκος ρυθμιζόμενο ανάλογα με την περιοχή: σε ξηρότερες περιοχές το μήκος μπορεί να είναι μεγαλύτερο από τις υγρότερες. Υπολογίζεται ότι 1m<sup>3</sup> υπόστεγου μπορεί να δεχθεί 500-550kg σπαδίκων. Αν και τα υπόστεγα αυτά παρέχουν έναν αποτελεσματικό τρόπο ξήρανσης, είναι δυνατό η ξήρανση να επιταχυνθεί με τεχνητά μέσα (ρεύμα θερμού ή ψυχρού αέρα), ιδίως σε περιοχές υγρές όπου η διαδικασία της ξήρανσης είναι βραδεία.
 +
 
 +
Εάν χρησιμοποιείται συλλεκτική και αλωνιστική και ο καρπός πρόκειται να αποθηκευθεί είναι απαραίτητη η τεχνητή του ξήρανση. Η ξήρανση αυτή είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί:
 +
#Στον ίδιο τον χώρο αποθήκευσης, εφόσον υπάρχει δυνατότητα (ξηραντήρες, δυνατότητα κυκλοφορίας του αέρα και εξαερισμού), #Τμηματικά, σε ειδικά ξηραντήρια (μόνιμα ή φορητά) απ' όπου το ξηρό προϊόν μεταφέρεται στον οριστικό χώρο αποθήκευσης,
 +
#Υπό συνεχή ρυθμιζόμενη ροή σε ειδικά ξηραντήρια απ' όπου μεταφέρεται στους τελικούς χώρους αποθήκευσης.
 +
 
 +
Η τεχνητή ξήρανση μπορεί να πραγματοποιηθεί:
 +
#Με δίοδο ρεύματος μη θερμαινόμενου αέρα όταν η υγρασία του καρπού κυμαίνεται μεταξύ 18-22%. Η μέθοδος αυτή εξοικονομεί ενέργεια αλλά είναι βραδεία και γι' αυτό δεν συνιστάται για ποσότητα καρπού μεγαλύτερη από 950tn σε κάθε χώρο αποθήκευσης.
 +
#Με ρεύμα θερμού αέρα όταν η υγρασία των καρπών φθάνει μέχρι 30%. Η χρησιμοποιούμενη ανώτατη θερμοκρασία του αέρα διαφέρει ανάλογα με τη χρήση του καρπού:
 +
*#Δεν πρέπει να ξεπερνά τους 38-44<sup>o</sup>C όταν το προϊόν χρησιμοποιηθεί ως πολλαπλασιαστικό υλικό,
 +
*#Όταν ο καρπός προορίζεται για βιομηχανικές χρήσεις, το ανώτατο όριο 60<sup>o</sup>C. Υψηλότερες θερμοκρασίες αλλοιώνουν την υφή της πρωτεΐνης και του αμύλου και μειώνουν την απόδοση του καρπού σε έλαιο και αλκοόλη,
 +
*#Όταν προορίζεται για κτηνοτροφή, η θερμοκρασία μπορεί να φθάσει τους 93-95<sup>o</sup>C χωρίς καμμία μείωση της θρεπτικής του αξίας.
 +
#Με συνδυασμό θέρμανσης και εξαερισμού (dryeration). Ο καρπός ξηραίνεται μέχρι 16-18% υγρασία σε θερμοκρασίες κοντά στους 90<sup>o</sup>C και μετά η ξήρανση διακόπτεται προσωρινά για εξισορρόπιση της υγρασίας. Μετά από λίγες ώρες ακολουθεί ψύξη και ξήρανση σε ρεύμα μη θερμαινόμενου αέρα μέχρι το επιθυμητό ποσοστό υγρασίας.
 +
 
 +
Υπολογίζεται ότι με τα σημερινά δεδομένα η ενέργεια που απαιτείται για τεχνητή ξήρανση των καρπών αντιπροσωπεύει περίπου το 5% της συνολικής που απαιτείται για την παραγωγή του αραβοσίτου. Οι δυσμενείς προοπτικές σχετικά με το μελλοντικό κόστος των υγρών καυσίμων σε συνδυασμό με τις ευνοϊκές κλιματολογικές συνθήκες της χώρας μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η τεχνητή ξήρανση του αραβοσίτου υπό τις ελληνικές συνθήκες αποτελεί μία σπατάλη ενέργειας η οποία είναι δυνατό να εξοικονομηθεί. Η αποφυγή της οψίμισης της παραγωγής, και επομένως η εξοικονόμηση ωφέλιμου χρόνου για την ξήρανση των καρπών, αποτελεί έναν τρόπο παρέμβασης ο οποίος είναι δυνατός στην πράξη με πρώιμες σπορές και επιλογή υβριδίων με το καταλληλότερο μήκος βιολογικού κύκλου για κάθε περιοχή.
 +
 
 +
Η σημασία της πρώιμης σποράς γίνεται σαφέστερη κατά τα τελευταία χρόνια λόγω της μεγάλης χρήσης των αποδοτικών απλών υβριδίων μεγάλου βιολογικού κύκλου από τους παραγωγούς.
 +
 
 +
Τέλος, θα μπορούσε να αναφερθεί ως δυνατότητα για το μέλλον η χρήση της ηλιακής ενέργειας στην τεχνητή ξήρανση του αραβοσίτου. Στις Η.Π.Α. εξετάζονται διάφορες μέθοδοι συλλογής και αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας οι οποίες βρίσκονται στο στάδιο του πειραματισμού. Είναι αυτονόητο ότι η ανάπτυξη μιας τεχνολογίας χρησιμοποίησης της ηλιακής ενέργειας για ξήρανση θα είχε τεράστια σημασία για τη χώρα μας.
 +
 
 +
{{{top_heading|==}}}Αποθήκευση{{{top_heading|==}}}
 +
 
 +
Η αποθήκευση του αραβοσίτου από τους παραγωγούς είναι δυνατό να αποφευχθεί εφόσον υπάρχει δυνατότητα άμεσης διάθεσης όλου του προϊόντος στο εμπόριο μετά τη συγκομιδή. Είναι όμως δυνατό και να επιδιώκεται, εάν ο παραγωγός κρίνει ότι οι αυξημένες δαπάνες αποθήκευσης πρόκειται να υπερκαλυφθούν από μελλοντική άνοδο των τιμών του προϊόντος στην ελεύθερη αγορά.
 +
Για την αποθήκευση του αραβοσίτου χρησιμοποιούνται ειδικά διαμορφωμένοι χώροι (σιλό) από μέταλλο, ξύλο ή τσιμέντο. Εάν η αποθήκευση είναι μακράς διάρκειας επιβάλλεται οι καρποί να έχουν ανώτατη υγρασία 13.5%. Εάν η αποθήκευση προβλέπεται να γίνει για περιορισμένο χρόνο είναι δυνατό ο καρπός να έχει υψηλότερα ποσοστά υγρασίας. Εκτός από την υγρασία του καρπού και η θερμοκρασία του περιβάλλοντος χώρου επηρεάζει σημαντικά τον μέγιστο χρόνο αποθήκευσης του προϊόντος.
 +
 
 +
0Είναι επίσης δυνατή η αποθήκευση αραβοσίτου με υγρασία ανώτερη από το όριο αποθήκευσης με τη χρήση ορισμένων συντηρητικών, κυρίως ασθενών οργανικών οξέων (προπιονικό οξύ ή μίγμα οξεικού και προπιονικού οξέος), τα οποία δεν επηρεάζουν τη θρεπτική αξία του προϊόντος ενώ ταυτόχρονα παρεμποδίζουν την ανάπτυξη μυκήτων. Τα συντηρητικά αυτά καθιστούν τους καρπούς ακατάλληλους για οποιαδήποτε άλλη χρήση εκτός από κτηνοτροφή, ενώ μπορούν να διαβρώσουν τις μεταλλικές επιφάνειες της αποθήκης.
 +
 
 +
{{{top_heading|==}}}Καλλιέργειες για ενσίρωση{{{top_heading|==}}}
 +
 
 +
Ο καταλληλότερος χρόνος συγκομιδής σε καλλιέργειες που προορίζονται για ενσίρωση θεωρείται ότι συμπίπτει με το στάδιο όπου όλοι οι καρποί έχουν ήδη αναπτύξει το βαθούλωμα στην κορυφή τους και έχουν αρχίσει να γυαλίζουν, δηλ. βρίσκεται πολύ κοντά στη φυσιολογική ωρίμανση των καρπών. Στο στάδιο αυτό οι καρποί έχουν πλησιάσει το μέγιστο της θρεπτικής τους αξίας ενώ παράλληλα τα φυτά δεν έχουν χάσει σημαντικό ποσοστό φυλλώματος. Εάν η συγκομιδή πραγματοποιηθεί νωρίτερα, όπως ήταν η παλαιότερη πρακτική, τότε θα υπάρχουν σημαντικές απώλειες σε ξηρά μάζα (περίπου 20%) και μείωση της θρεπτκής αξίας λόγω της ανωριμότητας των καρπών, δεδομένου ότι περίπου τα 2/3 των πεπτών θρεπτικών συστατικών του ενσιρωμένου αραβοσίτου προέρχονται από τους καρπούς. Αντίθετα, εάν η συγκομιδή καθυστερήσει, να γίνει, μειώνεται η πεπτικότητα των φύλλων και των στελεχών και γενικά η ποιότητα του ενσιρωμένου προϊόντος.
 +
 
 +
Μία επιτάχυνση της συγκομιδής συνιστάται σε περιπτώσεις μεγάλης ξηρασίας ή πρώιμου παγετού. Εάν ένα μεγάλο ποσοστό φυτών δεν έχει αναπτύξει σπάδικες λόγω της ξηρασίας, συνιστάται η συγκομιδή της καλλιέργειας πριν αρχίσουν να ξηραίνονται τα κατώτερα φύλλα. Εάν όμως έχει αναπτυχθεί ένα ικανοποιητικό ποσοστό σπαδίκων, συμφέρει περισσότερο η αναμονή για αύξηση της ωριμότητας των καρπών, έστω και εάν χαθεί ένα σημαντικό ποσοστό φυλλικής επιφάνειας. Μετά από παγετό η συγκομιδή πρέπει να αρχίσει το συντομότερο δυνατό.
 +
 
 +
Η συγκομιδή γίνεται με κοινές χορτοκοπτικές μηχανές ή με χορτοκοπτικές εφοδιασμένες με πρόσθετα εξαρτήματα τα οποία ταυτόχρονα κατατεμαχίζουν τη φυτική μάζα σε μικρά κομμάτια. Υπάρχει δυνατότητα τα φυτικά τμήματα μετά την κοπή να διοχετεύονται αμέσως σε όχημα συρόμενο από τον ελκυστήρα με τη βοήθεια ρεύματος αέρα. Ακολουθεί η μεταφορά και τοποθέτηση του προϊόντος στους σιρούς όπου θα συντελεσθεί η διεργασία της ενσίρωσης.
 +
 
 +
Υπολογίζεται ότι μία καλλιέργεια του αραβοσίτου για ενσίρωση αποδίδει 1000-5000kg προϊόντος υψηλής θρεπτικής αξίας ανά στρέμμα. Για τον λόγο αυτό θεωρείται ότι η καλλιέργεια του αραβοσίτου για ενσίρωση έχει υψηλό βαθμό εκμετάλλευσης της ηλιακής ενέργειας.
 +
 
 +
[[σχετίζεται με::Καλλιέργεια αραβόσιτου| ]]
 
[[πόσο αφορά σε γεωργό::30| ]]
 
[[πόσο αφορά σε γεωργό::30| ]]
 
[[πόσο αφορά σε γεωπόνο::10| ]]
 
[[πόσο αφορά σε γεωπόνο::10| ]]
 +
[[κατάσταση δημοσίευσης::10| ]]
 +
__NOTOC__

Τελευταία αναθεώρηση της 08:11, 3 Ιουλίου 2013

Καρποδοτικές καλλιέργειες - Γενικά

Ο χρόνος φυσιολογικής ωρίμανσης του καρπού του αραβοσίτου δεν συμπίπτει με το χρόνο συγκομιδής. Η σχετικά υψηλή υδατοπεριεκτικότητα του φυσιολογικά ώριμου καρπού δημιουργεί προβλήματα στην αποθήκευσή του λόγω αυξημένων κινδύνων προσβολών από μύκητες και βακτήρια. Καρποί προσβεβλημένοι από τον μύκητα Aspergillus flavus περιέχουν αφλατοξίνη η οποία προκαλεί συμπτώματα δυσπεψίας ή και το θάνατο σε ζώα και πτηνά. Παράλληλα, οι υγροί καρποί υφίστανται μεγάλες απώλειες σε ξηρή ουσία κατά την αποθήκευσή τους λόγω αυξημένης αναπνευστικής δραστηριότητας ("άναμμα" του καρπού). Η αποθήκευση των καρπών είναι ασφαλής μόνο όταν η υγρασία τους φθάσει το 13.5% ή το 15% αλλά με θερμοκρασία αποθήκευσης αρκετά χαμηλή. Η διατήρηση της καλλιέργειας στον αγρό μέχρι την επίτευξη της υγρασίας αποθήκευσης του καρπού με φυσική αφυδάτωση απαιτεί πολύ χρόνο. Αυτό οφείλεται στην επένδυση των σπαδίκων με τα βράκτεια, στην απομύζηση υγρασίας από τον άξονα του σπάδικα, ο οποίος είναι υδαρέστερος περίπου κατά 20% σε σχέση με τους καρπούς, και πιθανώς στην απομύζηση υγρασίας από φύλλα και στελέχη. Ο χρόνος αφυδάτωσης επηρεάζεται από διάφορα χαρακτηριστικά των βρακτείων: μικρότερος αριθμός βρακτείων, ίσου μήκους ή βραχύτερα βράκτεια από τον σπάδικα και λεπτά βράκτεια σχετίζονται με βραχύτερο χρόνο αφυδάτωσης. Η υδατοπερατότητα του περικαρπίου θεωρείται, επίσης ένας παράγοντας που επηρεάζει τον ρυθμό αφυδάτωσης των καρπών. Τα μορφολογικά και ανατομικά αυτά χαρακτηριστικά είναι βασικά υπεύθυνα για τις διαφορές στον ρυθμό αφυδάτωσης που παρατηρούνται μεταξύ πολλών υβριδίων. Από τους παράγοντες του εναέριου περιβάλλοντος, οι βαθμοημέρες θεωρείται ότι σχετίζονται στενότερα με τον ρυθμό αφυδάτωσης.

Η παρατεταμένη παραμονή της καλλιέργειας στον αγρό για φυσική αφυδάτωση του προϊόντος είναι παρακινδυνευμένη γιατί ενέχει κινδύνους απωλειών λόγω πλαγιάσματος και προσβολών από πτηνά. Επίσης δυσκολεύει το έργο των συλλεκτικών μηχανών και αυξάνει τις απώλειες καρπού από τη χρήση τους. Τέλος, στερεί τη δυνατότητα εκμετάλλευσης νωπών φυτικών τμημάτων ως κτηνοτροφών άμεσης κατανάλωσης. Ως συμπέρασμα προκύπτει ότι τόσο η πολύ πρώιμη όσο και κυρίως η πολύ όψιμη συγκομιδή έχουν σοβαρά μειονεκτήματα και επομένως ο χρόνος συγκομιδής θα πρέπει να τοποθετείται μεταξύ των δύο αυτών ακραίων περιπτώσεων. Ο προσδιορισμός του καταλληλότερου χρόνου συγκομιδής θα γίνει με βάση το ποσοστό υγρασίας των καρπών σε συσχετισμό με τον υφιστάμενο εξοπλισμό της εκμετάλλευσης σε μέσα συγκομιδής και τις δυνατότητες ξήρανσης και αποθήκευσης του προϊόντος. Γενικά, η συγκομιδή του αραβοσίτου θα πρέπει να πραγματοποιείται όταν ο καρπός έχει υγρασία 20-30%, ανάλογα με τα χρησιμοποιούμενα μέσα.

Μέθοδοι συγκομιδής

Η συγκομιδή μπορεί να γίνει χειρωνακτικά ή μηχανικά.

Η χειρωνακτική συγκομιδή συνίσταται στην αφαίρεση των σπαδίκων από τα φυτά και την απογύμνωσή τους από τα βράκτεια επιτόπου ή στις εγκαταστάσεις της εκμετάλλευσης. Ακολουθεί η αποξ'ηρανση σε αλώνια ή ειδικά διαμορφωμένα υπόστεγα και ο αλωνισμός, χειρωνακτικός ή μηχανικός, ανάλογα με τις υφιστάμενες δυνατότητες. Είναι εξαιρετικά δαπανηρή σε εργατικά: υπολογίζεται ότι μόνο η συλλογή των σπαδίκων απαιτεί 3.5-8 ανθρωποώρες/στρ. ανάλογα με την απόδοση της καλλιέργειας και τον τρόπο εργασίας και, εάν συνυπολογισθεί και η αφαίρεση των βρακτείων, ο αριθμός ξεπερνά τις 10 ανθρωποώρες/στρ.

Οι μηχανικές μέθοδοι συγκομιδής ξεκίνησαν από τις Η.Π.Α. το 1874. Σήμερα σχεδόν το σύνολο των καλλιεργούμενων με αραβόσιτο εκτάσεων στις γεωργικά προοδευμένες χώρες συγκομίζονται μηχανικά. Στη χώρα μας συγκομίζεται μηχανικά σχεδόν το σύνολο των καλλιεργούμενων εκτάσεων. Οι υψηλές απαιτήσεις της χειρωνακτικής συγκομιδής σε εργατικά σε συνδυασμό με τη διαρκή μείωση των διαθέσιμων εργατικών χεριών στις περιόδους αιχμής οδήγησαν αναπόφευκτα στη διαρκή εξάπλωση και τελειοποίηση των μηχανικών μέσων συγκομιδής του αραβοσίτου. Υπολογίζεται ότι με τη μηχανική συγκομιδή απαιτούνται περίπου 0.6-0.7 ανθρωποώρες/στρ., δηλ. τα εργατικά μειώνονται περίπου κατά 6 φορές συγκριτικά με τη χειρωνακτική συλλογή.

Για να είναι δυνατή η μηχανική συγκομιδή θα πρέπει τα φυτά να μην έχουν πλαγιάσει. Είναι επομένως ευνόητο ότι η μηχανική συγκομιδή δεν πρέπει να καθυστερεί, γιατί οι πιθανότητες πλαγιάσματος ενός σημαντικού αριθμού φυτών αυξάνονται όσο παρέρχεται ο χρόνος μετά τη φυσιολογική ωρίμανση των καρπών. Άλλοι παράγοντες οι οποίοι ευνοούν το πλάγιασμα στον αραβόσιτο είναι οι εξής:

  • Ασθένειες του λαιμού και του στελέχους και έντομα που προσβάλλουν το ριζικό σύστημα.
  • Υπερβολική ή μη εξισορροπημένη λίπανση. Η υπερβολική λίπανση αυξάνει δυσανάλογα το μέγεθος του σπάδικα συγκριτικά με την αντοχή του στελέχους. Εξάλλου έλλειψη καλίου εξασθενεί το ριζικό σύστημα και ευνοεί το πλάγιασμα.
  • Υπερβολικά μεγάλες πυκνότητες φυτείας εξασθενούν τα φυτά και αυξάνουν τους κινδύνους πλαγιάσματος, ιδίως εάν χρησιμοποιούνται υβρίδια ευαίσθητα στον ανταγωνισμό.

Τα διάφορα μέσα μηχανικής συγκομιδής του αραβοσίτου που διατίθενται σήμερα είναι τα εξής:

  1. Συλλεκτικές σπαδίκων (ear pickers ή pickers). Αποσπούν τους σπάδικες από τα στελέχη και απομακρύνουν τα βράκτεια. Στη συνέχεια οι σπάδικες μεταφέρονται σε ειδικά υπόστεγα όπου και αποξηραίνονται. Μπορούν να συγκομίζουν μία, δύο ή και περισσότερες γραμμές ταυτόχρονα. Συνήθως είναι αυτοκινούμενες, αλλά μπορούν να προσαρμόζονται και σε ελκυστήρες. Μπορεί να χρησιμοποιούνται όταν οι καρποί έχουν υγρασία 20% κατά ανώτατο όριο οπότε είναι δυνατή η άμεση αποθήκευση των σπαδίκων στα ειδικά υπόστεγα και η φυσική τους ξήρανση. Παρά το πλεονέκτημα για δυνατότητα φυσικής ξήρανσης η συλλογή στο στάδιο αυτό συνεπιφέρει μεγάλες απώλειες καρπού (από 5-10%), ιδίως, όταν συγκομίζονται μεγάλες εκτάσεις. Αυτό οφείλεται στην προχωρημένη ξήρανση των φυτών (αυξημένα ποσοστά πλαγιασμένων φυτών, σπασμένων στελεχών, πεσμένων και εύθραυστων σπαδίκων). Οπωσδήποτε είναι δυνατή η πρωϊμότερη συγκομιδή, όταν ο καρπός έχει υγρασία 22-24%, αλλά τότε είναι αναπόφευκτη μία τεχνητή ξήρανση των σπαδίκων.
  2. Συλλεκτικές-αλωνιστικές αραβοσίτου. Διακρίνονται σε απλές συλλεκτικές σπαδίκων που φέρουν πρόσθετο τον μηχανισμό αλωνισμού (picker-shellers) και σε ειδικές αυτοκινούμενες θεραλωνιστικές (combines). Οι τελευταίες μπορεί να είναι ή ειδικά κατασκευασμένες για αραβόσιτο ή θεραλωνιστικές μικρών σιτηρών με κατάλληλες μετατροπές και προσθήκες. Και οι δύο τύποι μηχανών συλλέγουν σπάδικες, απομακρύνουν τα βράκτεια και εκκοκίζουν τους σπάδικες αποδίδοντας τελικά έτοιμο τον καρπό. Παρέχουν τη δυνατότητα συγκομιδής σε υψηλότερα ποσοστά υγρασίας του καρπού (από 27%) σε σύγκριση με τις απλές συλλεκτικές σπαδίκων, αλλά μετά τη συγκομιδή επιβάλλεται η τεχνητή ξήρανση των καρπών.

Η χρήση των μηχανικών μέσων συγκομιδής του αραβοσίτου συνεπάγεται και ένα ποσοστό απωλειών καρπού το οποίο συνήθως κυμαίνεται μεταξύ 5-20%. Οι απώλειες αυτές αποδίδονται:

  • κυρίως στη μη συλλογή ενός ποσοστού σπαδίκων λόγω πλαγιασμένων φυτών ή άλλων αιτιών,
  • δευτερευόντως, σε καρπούς οι οποίοι αποσπάσθηκαν από τους σπάδικες κατά την αφαίρεση των βρακτείων και σκορπίσθηκαν στον αγρό και τέλος
  • σπανιότερα, σε ένα ποσοστό σπαδίκων που αποσπάσθηκαν από τα στελέχη κατά τη διάρκεια της συλλογής και έπεσαν στον αγρό.

Όπως προαναφέρθηκε, ο χρόνος της συγκομιδής (σε συσχετισμό με την υγρασία των καρπών) παίζει αποφασιστικό ρόλο στο μέγεθος των απωλειών. Κατά τους Stringfield και Anderson οι απώλειες καρπού ήταν μικρότερες από 2% όταν η υγρασία των καρπών ήταν 22%, κυμαίνονταν μεταξύ 2-6% όταν ο καρπός περιείχε υγρασία 15-17% και έφθαναν τα 9-13% όταν η υγρασία μειωνόταν στα 14-15%. Η κύρια αιτία των απωλειών λόγω καθυστερημένης συλλογής είναι τα αυξημένα ποσοστά πλαγιασμένων φυτών. Άλλοι παράγοντες οι οποίοι αυξάνουν το ποσοστό απωλειών είναι οι αυξημένες ταχύτητες όπως και η κακή ρύθμιση των μηχανών. Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί ότι οι αλωνιστικές μηχανές αποδίδουν και ένα ποσοστό σπασμένων καρπών. Το ποσοστό αυτό είναι μεγαλύτερο όσο μεγαλύτερη είναι η υγρασία του καρπού κατά τη συλλογή.

Υπολείμματα καρποδοτικής καλλιέργειας

Τα φύλλα και τα στελέχη που παραμένουν στον αγρό μετά τη συγκομιδή του καρπού μπορούν να συλλεγούν και να χρησιμοποιηθούν ακέραια ή τεμαχισμένα ως ζωοτροφές ή να βοσκηθούν επί τόπου. Τα χονδρότερα τμήματα των στελεχών μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως στρωμνή.

Εάν ένα ποσοστό υπολειμμάτων παραμείνει στον αγρό, συνιστάται να τεμαχίζεται με στελεχοκόπτη και να ενσωματώνεται με αναστροφή στο έδαφος το ταχύτερο δυνατό. Με τον τρόπο αυτό δίνεται περισσότερος χρόνος για την αποσύνθεση των φυτικών υλικών. Λόγω της χαμηλής περιεκτικότητας των υπολειμμάτων του αραβοσίτου σε άζωτο (περίπου 1% της ξηράς ουσίας), συνιστάται η προσθήκη αζωτούχου λιπάσματος στο έδαφος κατά τη διάρκεια της αποσύνθεσης για να μην υποστεί τις συνέπειες της πενίας εδαφικού αζώτου η επόμενη καλλιέργεια.

Ξήρανση του προϊόντος

Εάν ο καρπός δεν έχει ήδη αφυδατωθεί μέχρι το όριο υγρασίας για ασφαλή αποθήκευση (13.5%) είναι απαραίτητη η φυσική ή τεχνητή ξήρανση του προϊόντος. Η διαδικασία και οι δυνατότητες ξήρανσης διαφέρουν ανάλογα με τη μέθοδο συγκομιδής που ακολουθήθηκε: διαφορετική τεχνική χρησιμοποιείται ανάλογα με το εάν πρόκειται για σπάδικες χωρίς βράκτεια ή για αλωνισμένο καρπό.

Εάν χρησιμοποιείται απλή συλλεκτική σπαδίκων, οι σπάδικες συνήθως δεν αλωνίζονται αμέσως, αλλά αφήνονται να αφυδατωθούν μέχρι ο καρπός να γίνει αποθηκεύσιμος. Η ξήρανση των σπαδίκων μπορεί να πραγματοποιηθεί υπό φυσικές συνθήκες σε αλώνια ή όταν πρόκειται για μεγάλες ποσότητες προϊόντος σε ειδικά υπόστεγα (κν. κοτσερά ή κοτσέκια). Τα υπόστεγα αυτά είναι ελαφρές κατασκευές με πλευρές από ξύλινους πήχεις που αφήνουν διάκενα μεταξύ τους ή ακόμη και από συρματόπλεγμα έτσι ώστε να επιτρέπεται η ελεύθερη κυκλοφορία του αέρα μέσα στο υπόστεγο. Οι συνηθισμένες διαστάσεις μιας βασικής μονάδας είναι 2-3m ύψος, 1.5m πλάτος και μήκος ρυθμιζόμενο ανάλογα με την περιοχή: σε ξηρότερες περιοχές το μήκος μπορεί να είναι μεγαλύτερο από τις υγρότερες. Υπολογίζεται ότι 1m3 υπόστεγου μπορεί να δεχθεί 500-550kg σπαδίκων. Αν και τα υπόστεγα αυτά παρέχουν έναν αποτελεσματικό τρόπο ξήρανσης, είναι δυνατό η ξήρανση να επιταχυνθεί με τεχνητά μέσα (ρεύμα θερμού ή ψυχρού αέρα), ιδίως σε περιοχές υγρές όπου η διαδικασία της ξήρανσης είναι βραδεία.

Εάν χρησιμοποιείται συλλεκτική και αλωνιστική και ο καρπός πρόκειται να αποθηκευθεί είναι απαραίτητη η τεχνητή του ξήρανση. Η ξήρανση αυτή είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί:

  1. Στον ίδιο τον χώρο αποθήκευσης, εφόσον υπάρχει δυνατότητα (ξηραντήρες, δυνατότητα κυκλοφορίας του αέρα και εξαερισμού), #Τμηματικά, σε ειδικά ξηραντήρια (μόνιμα ή φορητά) απ' όπου το ξηρό προϊόν μεταφέρεται στον οριστικό χώρο αποθήκευσης,
  2. Υπό συνεχή ρυθμιζόμενη ροή σε ειδικά ξηραντήρια απ' όπου μεταφέρεται στους τελικούς χώρους αποθήκευσης.

Η τεχνητή ξήρανση μπορεί να πραγματοποιηθεί:

  1. Με δίοδο ρεύματος μη θερμαινόμενου αέρα όταν η υγρασία του καρπού κυμαίνεται μεταξύ 18-22%. Η μέθοδος αυτή εξοικονομεί ενέργεια αλλά είναι βραδεία και γι' αυτό δεν συνιστάται για ποσότητα καρπού μεγαλύτερη από 950tn σε κάθε χώρο αποθήκευσης.
  2. Με ρεύμα θερμού αέρα όταν η υγρασία των καρπών φθάνει μέχρι 30%. Η χρησιμοποιούμενη ανώτατη θερμοκρασία του αέρα διαφέρει ανάλογα με τη χρήση του καρπού:
    1. Δεν πρέπει να ξεπερνά τους 38-44oC όταν το προϊόν χρησιμοποιηθεί ως πολλαπλασιαστικό υλικό,
    2. Όταν ο καρπός προορίζεται για βιομηχανικές χρήσεις, το ανώτατο όριο 60oC. Υψηλότερες θερμοκρασίες αλλοιώνουν την υφή της πρωτεΐνης και του αμύλου και μειώνουν την απόδοση του καρπού σε έλαιο και αλκοόλη,
    3. Όταν προορίζεται για κτηνοτροφή, η θερμοκρασία μπορεί να φθάσει τους 93-95oC χωρίς καμμία μείωση της θρεπτικής του αξίας.
  1. Με συνδυασμό θέρμανσης και εξαερισμού (dryeration). Ο καρπός ξηραίνεται μέχρι 16-18% υγρασία σε θερμοκρασίες κοντά στους 90oC και μετά η ξήρανση διακόπτεται προσωρινά για εξισορρόπιση της υγρασίας. Μετά από λίγες ώρες ακολουθεί ψύξη και ξήρανση σε ρεύμα μη θερμαινόμενου αέρα μέχρι το επιθυμητό ποσοστό υγρασίας.

Υπολογίζεται ότι με τα σημερινά δεδομένα η ενέργεια που απαιτείται για τεχνητή ξήρανση των καρπών αντιπροσωπεύει περίπου το 5% της συνολικής που απαιτείται για την παραγωγή του αραβοσίτου. Οι δυσμενείς προοπτικές σχετικά με το μελλοντικό κόστος των υγρών καυσίμων σε συνδυασμό με τις ευνοϊκές κλιματολογικές συνθήκες της χώρας μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η τεχνητή ξήρανση του αραβοσίτου υπό τις ελληνικές συνθήκες αποτελεί μία σπατάλη ενέργειας η οποία είναι δυνατό να εξοικονομηθεί. Η αποφυγή της οψίμισης της παραγωγής, και επομένως η εξοικονόμηση ωφέλιμου χρόνου για την ξήρανση των καρπών, αποτελεί έναν τρόπο παρέμβασης ο οποίος είναι δυνατός στην πράξη με πρώιμες σπορές και επιλογή υβριδίων με το καταλληλότερο μήκος βιολογικού κύκλου για κάθε περιοχή.

Η σημασία της πρώιμης σποράς γίνεται σαφέστερη κατά τα τελευταία χρόνια λόγω της μεγάλης χρήσης των αποδοτικών απλών υβριδίων μεγάλου βιολογικού κύκλου από τους παραγωγούς.

Τέλος, θα μπορούσε να αναφερθεί ως δυνατότητα για το μέλλον η χρήση της ηλιακής ενέργειας στην τεχνητή ξήρανση του αραβοσίτου. Στις Η.Π.Α. εξετάζονται διάφορες μέθοδοι συλλογής και αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας οι οποίες βρίσκονται στο στάδιο του πειραματισμού. Είναι αυτονόητο ότι η ανάπτυξη μιας τεχνολογίας χρησιμοποίησης της ηλιακής ενέργειας για ξήρανση θα είχε τεράστια σημασία για τη χώρα μας.

Αποθήκευση

Η αποθήκευση του αραβοσίτου από τους παραγωγούς είναι δυνατό να αποφευχθεί εφόσον υπάρχει δυνατότητα άμεσης διάθεσης όλου του προϊόντος στο εμπόριο μετά τη συγκομιδή. Είναι όμως δυνατό και να επιδιώκεται, εάν ο παραγωγός κρίνει ότι οι αυξημένες δαπάνες αποθήκευσης πρόκειται να υπερκαλυφθούν από μελλοντική άνοδο των τιμών του προϊόντος στην ελεύθερη αγορά. Για την αποθήκευση του αραβοσίτου χρησιμοποιούνται ειδικά διαμορφωμένοι χώροι (σιλό) από μέταλλο, ξύλο ή τσιμέντο. Εάν η αποθήκευση είναι μακράς διάρκειας επιβάλλεται οι καρποί να έχουν ανώτατη υγρασία 13.5%. Εάν η αποθήκευση προβλέπεται να γίνει για περιορισμένο χρόνο είναι δυνατό ο καρπός να έχει υψηλότερα ποσοστά υγρασίας. Εκτός από την υγρασία του καρπού και η θερμοκρασία του περιβάλλοντος χώρου επηρεάζει σημαντικά τον μέγιστο χρόνο αποθήκευσης του προϊόντος.

0Είναι επίσης δυνατή η αποθήκευση αραβοσίτου με υγρασία ανώτερη από το όριο αποθήκευσης με τη χρήση ορισμένων συντηρητικών, κυρίως ασθενών οργανικών οξέων (προπιονικό οξύ ή μίγμα οξεικού και προπιονικού οξέος), τα οποία δεν επηρεάζουν τη θρεπτική αξία του προϊόντος ενώ ταυτόχρονα παρεμποδίζουν την ανάπτυξη μυκήτων. Τα συντηρητικά αυτά καθιστούν τους καρπούς ακατάλληλους για οποιαδήποτε άλλη χρήση εκτός από κτηνοτροφή, ενώ μπορούν να διαβρώσουν τις μεταλλικές επιφάνειες της αποθήκης.

Καλλιέργειες για ενσίρωση

Ο καταλληλότερος χρόνος συγκομιδής σε καλλιέργειες που προορίζονται για ενσίρωση θεωρείται ότι συμπίπτει με το στάδιο όπου όλοι οι καρποί έχουν ήδη αναπτύξει το βαθούλωμα στην κορυφή τους και έχουν αρχίσει να γυαλίζουν, δηλ. βρίσκεται πολύ κοντά στη φυσιολογική ωρίμανση των καρπών. Στο στάδιο αυτό οι καρποί έχουν πλησιάσει το μέγιστο της θρεπτικής τους αξίας ενώ παράλληλα τα φυτά δεν έχουν χάσει σημαντικό ποσοστό φυλλώματος. Εάν η συγκομιδή πραγματοποιηθεί νωρίτερα, όπως ήταν η παλαιότερη πρακτική, τότε θα υπάρχουν σημαντικές απώλειες σε ξηρά μάζα (περίπου 20%) και μείωση της θρεπτκής αξίας λόγω της ανωριμότητας των καρπών, δεδομένου ότι περίπου τα 2/3 των πεπτών θρεπτικών συστατικών του ενσιρωμένου αραβοσίτου προέρχονται από τους καρπούς. Αντίθετα, εάν η συγκομιδή καθυστερήσει, να γίνει, μειώνεται η πεπτικότητα των φύλλων και των στελεχών και γενικά η ποιότητα του ενσιρωμένου προϊόντος.

Μία επιτάχυνση της συγκομιδής συνιστάται σε περιπτώσεις μεγάλης ξηρασίας ή πρώιμου παγετού. Εάν ένα μεγάλο ποσοστό φυτών δεν έχει αναπτύξει σπάδικες λόγω της ξηρασίας, συνιστάται η συγκομιδή της καλλιέργειας πριν αρχίσουν να ξηραίνονται τα κατώτερα φύλλα. Εάν όμως έχει αναπτυχθεί ένα ικανοποιητικό ποσοστό σπαδίκων, συμφέρει περισσότερο η αναμονή για αύξηση της ωριμότητας των καρπών, έστω και εάν χαθεί ένα σημαντικό ποσοστό φυλλικής επιφάνειας. Μετά από παγετό η συγκομιδή πρέπει να αρχίσει το συντομότερο δυνατό.

Η συγκομιδή γίνεται με κοινές χορτοκοπτικές μηχανές ή με χορτοκοπτικές εφοδιασμένες με πρόσθετα εξαρτήματα τα οποία ταυτόχρονα κατατεμαχίζουν τη φυτική μάζα σε μικρά κομμάτια. Υπάρχει δυνατότητα τα φυτικά τμήματα μετά την κοπή να διοχετεύονται αμέσως σε όχημα συρόμενο από τον ελκυστήρα με τη βοήθεια ρεύματος αέρα. Ακολουθεί η μεταφορά και τοποθέτηση του προϊόντος στους σιρούς όπου θα συντελεσθεί η διεργασία της ενσίρωσης.

Υπολογίζεται ότι μία καλλιέργεια του αραβοσίτου για ενσίρωση αποδίδει 1000-5000kg προϊόντος υψηλής θρεπτικής αξίας ανά στρέμμα. Για τον λόγο αυτό θεωρείται ότι η καλλιέργεια του αραβοσίτου για ενσίρωση έχει υψηλό βαθμό εκμετάλλευσης της ηλιακής ενέργειας.