Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων του "Ασθένεια μελισσών Νοζεμίαση"

Τελευταία αναθεώρηση της 08:57, 2 Φεβρουαρίου 2016

Σπόρια της Νοζεμίασης όπως φαίνονται στο μικροσκόπιο

Η ασθένεια ^[1] αυτή οφείλεται στο πρωτόζωο Nosema apis και αποτελεί τη δεύτερη σηµαντικότερη ασθένεια των µελισσών. Πρόκειται για µια ασθένεια, µε την οποία ο µελισσοκόµος δεν έρχεται σε άµεση επαφή και ενίοτε αγνοείται, µπορεί όµως να προκαλέσειµεγάλα προβλήµατα.

Το πρωτόζωο αναπτύσσεται στα επιθηλιακά κύτταρα του στοµάχου της ενήλικης µέλισσας, ενώ τα ατελή στάδια δεν προσβάλλονται. ∆ιαταράσσεται η πέψη των µελισσών, οι οποίες καταναλώνουν περισσότερες τροφές και µειώνεται η διάρκεια ζωής τους. Στη συνέχεια, προσβάλλονται οι υποφαρυγγικοί αδένες, µε αποτέλεσµα να µην παράγουν αρκετό βασιλικό πολτό. Η βασίλισσα δεν τρέφεται κανονικά και περιορίζεται η ωοτοκία της. Οι µέλισσες παθαίνουν δυσεντερία, µε αποτέλεσµα να µη µπορούν να συγκρατήσουν τα περιττώµατά τους και να τα αφήνουν συχνά εντός της κυψέλης. Με αυτό τον τρόπο, η ασθένεια µεταδίδεται στις υπόλοιπες µέλισσες που θα πάνε να καθαρίσουν τα περιττώµατα, ενώ πηγή µόλυνσης είναι και η µολυσµένη τροφή. Τα σπόρια διατηρούν τη ζωτικότητά τους για 2 χρόνια στα περιττώµατα της µέλισσας, 2 µήνες στο έδαφος και 4 µήνες στο µέλι. Η ασθένεια είναι ενδηµική σε πολλές περιοχές της χώρας και η εµφάνισή της είναι εποχιακή. Το µέγιστο της ανάπτυξής της είναι την άνοιξη, ενώ το καλοκαίρι περιορίζεται σηµαντικά.

Η τροφοδότηση των µελισσών µε ακατάλληλες τροφές ευνοεί την εκδήλωση της νοζεµίασης. Το ίδιο συµβαίνει µε την τροφοδότηση µε σιρόπι αργά το φθινόπωρο. Ακόµη, οι κακές συνθήκες ξεχειµωνιάσµατος (υγρασία στην κυψέλη, παρατεταµένος χειµώνας, επιθεωρήσεις µε ακατάλληλες καιρικές συνθήκες κλπ.) και οι συχνές µετακινήσεις ευνοούν την εµφάνισή της. Γενικά, υπεύθυνες για την εκδήλωση της ασθένειας είναι καταστάσεις που προκαλούν δυσεντερίες στις µέλισσες, αλλά και αυτές που περιορίζουν τις µέλισσες εντός της κυψέλης για µεγάλο χρονικό διάστηµα.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα της ^[2] συγχέονται με εκείνα της παράλυσης, της δυσεντερίας και της δηλητηρίασης απο γεωργικά φάρμακα. Η ασθένεια παρουσιάζεται κυρίως την άνοιξη, ελαττώνεται πολύ το καλοκαίρι και μπορεί να ξαναρχίσει το φθινόπωρο με ηπιότερη όμως μορφή. Τα συμπτώματα που παρατηρούνται είναι:

• Οι άρρωστες μέλισσες δεν μπορούν να πετάξουν, σέρνονται στη γη, μπροστά στην κυψέλη και σε βαριά μορφή, πολλές μέλισσες είναι νεκρές σε όλο το μελισσοκομείο.

• Ο πληθυσμός του μελισσιού ελαττώνεται πολύ και μένουν ασκέπαστες κηρύθρες με μέλι και γόνο. Η ελάττωση αυτή του πληθυσμού μπορεί να προκαλέσει ψήξη και θάνατο του γόνου.

• Πολλές από τις άρρωστες μέλισσες εμφανίζουν διάρροια, λερώνουν με τα περιττώματά τους τις κηρήθρες, τα εσωτερικά τοιχώματα και φαίνονται χαρακτηριστικά μπροστά στην είσοδο της κυψέλης.

• Εκτός από τις εργάτριες μπορεί να προσβληθεί και η βασίλισσα που συνήθως πεθαίνει αργότερα.

• Ένα χαρακτηριστικό ανατομικό γνώρισμα της ασθένειας είναι το πρησμένο στομάχι, που το χρώμα του είναι άσπρο και οι δακτύλιοι δεν ξεχωρίζουν εύκολα. Στις υγιείς μέλισσες το στομάχι έχει χρώμα κίτρινο/καφέ, δεν είναι πρησμένο και οι δακτύλιοι ξεχωρίζουν εύκολα.

• Με μικροσκοπική εξέταση διαπιστώνουμε αν υπάρχει η ασθένεια. Το υλικό που θα εξετάσουμε το παίρνουμε είτε από τα περιττώματα που βρίσκονται επάνω στις κηρήθρες είτε από ύποπτες μέλισσες των οποίων συνθλίβουμε τις κοιλιές σε φαρμακευτικό γουδί και εξετάζουμε το εκχύλισμα. Με την εξέταση αυτή, διαπιστώνουμε ότι τα σπόρια του πρωτόζωου τα οποία είναι ελλειψοειδή και στην περιφέρειά τους διαθλούν το φως έντονα.

• Στις προσβλημένες μέλισσες, οι υποφαρυγγικοί αδένες ατροφούν και περιορίζεται η ικανότητά τους να εκθρέψουν γόνο.

Το μελίσσι που πάσχει από νοζεμίαση, χάνει γρήγορα τον πληθυσμό του αργλα το χειμώνα και κυρίως την άνοιξη. Οι εργάτριες, επειδή δεν μπορούν να αποβάλλουν το χειμώνα τα περιττώματά τους έξω από την κυψέλη (λόγω κακοκαιρίας), μολύνουν με αυτά τις κηρήθρες. Όταν αργότερα άλλες εργάτριες της κυψέλης καθαρίσουν τις κηρύθρες με την προβοσκίδα τους, μολύνονται με τα σπόρια του πρωτόζωου. Όσο πιο βαρύς και μακρύς είναι ο χειμώνας και όσο πιο ψυχρή και φτωχή η άνοιξη, τόσο πιο έντονα είναι τα συμπτώματα και πιο μεγάλη η ζημιά από την ασθένεια.

Αντιμετώπιση

Για την αντιμετώπιση της νοσεμίασης χρησιμοποιούνται τα εγκεκριμένα σκευάσματα Φουμιντίλ που αντιπροσωπεύεται στην Ελλάδα από την CEVA HELLAS ΕΠΕ και το Φουμαγιλλίν, που είναι προϊόν της VETERIN ABEE. Η δραστική ουσία των δύο αυτών σκευασμάτων είναι το αντιβιοτικό φουμαγιλλίνη που απομονώθηκε από το μύκητα Aspergillus fumigatus. Η φουμαγιλλίνη θανατώνει τις βλαστικές μορφές του πρωτόζωου, ενώ δεν έχει καμία επίδραση στα σπόρια. Και στα δύο σκευάσματα που κυκλοφορούν, το κάθε φιαλίδιο των 25gr περιέχει 0,5gr δραστικής ουσίας και η εφαρμογή γίνεται με τους παρακάτω τρόπους:

α) Στο σιρόπι: Ένα φιαλίδιο διαλύεται σε 20lt σιρόπι και τροφοδείται σε 20 μελίσσια. Η επέμβαση επαναλαμβάνεται μέχρις ότου κάθε μελίσσι να λάβει 8 λίτρα θεραπευτικού σιροπιού με συνολική ποσότητα 200mg αντιβιοτικού. Η τροφοδότηση με σιρόπι το φθινόπωρο είναι η καλύτερη μέθοδος εφαρμογής. Είναι απαραίτητο στο διάστημα της θεραπευτικής επέμβασης να απομακρυνθούν τα πλαίσια με το σφραγισμένο μέλι που βρίσκονται στην περιοχή του γόνου και στη θέση τους να τοποθετηθούν άδειες κηρήθρες, ώστε οι μελίσσες να αποθηκεύσουν το συμπυκνωμένο σιρόπι. Το αντιβιοτικό παραμένει αναλλοίωτο στο αποθηκευμένο αυτό σιρόπι και προσφέρει στο μελίσσι προστασία για 6 περίπου μήνες.

β) Στην ζάχαρη άχνη: Ένα φιαλίδιο αναμιγνύεται καλά σε 10kg άχνη ζάχαρη. Σε κάθε μελίσσι δίνονται 500gr. H επέμβαση επαναλαμβάνεται 4 φορές με εβδομαδιαία διαστήματα. Γίνεται νωρίς την άνοιξη, όταν οι θερμοκρασίες είναι ακόμα χαμηλές και όταν υπάρχει δυσκολία να τροφοδοτηθεί το μελίσσι με σιρόπι.

γ) Στο ζαχαροζύμαρο: Το αντιβιοτικό δεν είναι αποτελεσματικό μέσα στο ζαχαροζύμαρο, γιατί η τροφή καταναλίσκεται από τις μέλισσες και δεν αποθηκεύεται. Η ποσότητα ζάχαρης που θα χρησιμοποιηθεί δεν είναι σημαντικός παράγοντας για την αποτελεσματικότητα της επέμβασης. Μπορεί να αυξηθεί ή να μειωθεί ανάλογα με την εποχή και τη δύναμη του μελισσιού. Η ποσότητα όμως που τελικά θα λάβει το μελίσσι θα πρέπει να μην αλλάξει. Οι επεμβάσεις πρέπει να γίνονται κάθε χρόνο σε περιοχές, όπου ενδημεί η αρρώστια. Δεν έχει παρατηρηθεί ανθεκτικότητα του παρασίτου Nosema apis στο αντιβιοτικό. Δεν έχουν αναφερθεί δυσμενείς επιπτώσεις στις μέλισσες και τα προϊόντα τους από τη χρησιμοποίηση της φουμαγιλλίνης. Οι επεμβάσεις το φθινόπωρο πρέπει να γίνονται μετά τον τελευταίο τρύγο και την άνοιξη νωρίς με μικρότερη ποσότητα αντιβιοτικού.

Πολλοί χειρισμοί βοηθούν στην πρόληψη της ασθένειας και μερικοί από αυτούς αναφέρονται παρακάτω:

• Κατά το φθινόπωρο να υπάρχει μέσα στην κυψέλη νέα και καλής ποιότητας βασίλισσα και μεγάλος αριθμός νεαρών εργατριών.

• Η ισορροπημένη διατροφή με μέλι και γύρη καλής ποιότητας είναι πρωταρχικής σημασίας.

• Για το ξεχειμώνιασμα, το μελισσοκομείο να έχει νότια έκθεση, να είναι προστατευμένο από ανέμους και να μην έχει πολύ υγρασία.

• Στο μέρος του μελισσοκομείου να υπάρχει καθαρό νερό και όχι στάσιμα νερά.

Βιβλιογραφία

1. ↑ Εχθροί κι ασθένειες των μελισσών, Νοζεμίαση
2. ↑ Μέλισσα και μελισσοκομική τεχνική, του Πασχάλη Χαριζάνη καθηγητή μελισσοκομίας Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήνα 1996.