Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων του "Ο παράγοντας του στρες επηρεάζει τα άλογα"

Τελευταία αναθεώρηση της 09:59, 6 Φεβρουαρίου 2020

Πως το στρες επηρεάζει τα Άλογα

Γνωρίζουμε πως το άλογο ξεχωρίζει για την ικανότητά του να προσαρμόζεται στις διάφορες απαιτήσεις του ανθρώπου. Από τη φύση του μας έδωσε τη δυνατότητα να το εκμεταλλευτούμε με πολλούς τρόπους. Θυμηθείτε πως στο άλογο βασίζονταν κάποτε η μετακίνηση, η επικοινωνία, η καλλιέργεια, οι μάχες κ.λπ. Συνήθως αναγκάζαμε το άλογο να προσαρμοστεί σε όλα αυτά τα συστήματα, έχοντας πάντα υπόψη την δική μας διευκόλυνση. Στις περισσότερες περιπτώσεις μάλιστα, οι αντοχές του ζώου ωθούνταν στα άκρα. Ας δούμε όμως πως οι σημερινές δραστηριότητες ενός αλόγου προκαλούν στρες, επιφέροντας αρνητικές συνήθειες και άσχημη συμπεριφορά.

Ο κολικός ειδικά αν εμφανίζεται συχνά είναι σημάδι χρόνιου στρες.

Τι είναι το στρες

Το στρες από μόνο του δεν είναι κάτι κακό η κάτι καλό. Είναι μία αόριστη απάντηση του σώματος σε κάθε ερέθισμα. Κάποιες ορμόνες απελευθερώνονται στο αίμα μέσω των ενδοκρινικών αδένων, εξειδικευμένα νευρικά κύτταρα ανταποκρίνονται, δίνοντας στο σώμα εντολές για το πώς θα αντιδράσει. Για παράδειγμα, σε περίπτωση κίνδυνου, εκκρίνεται αδρεναλίνη που αυξάνει το ρυθμό αναπνοής, τους χτύπους της καρδιάς και ενισχύει τη δύναμη των μυών. Αυτές οι αντιδράσεις προετοιμάζουν το σώμα για να παλέψει ή να το σκάσει. Εδώ το στρες δρα ως καταλυτικός παράγοντας πολλαπλασιάζοντας την ενέργεια του σώματος, οξύνοντας τα αντανακλαστικά και μειώνοντας το χρόνο ανταπόκρισης του αλόγου. Αυτό ίσως να φαίνεται θετικό καθώς αυξάνει την ικανότητα του σώματος να ανταπεξέλθει σε απαιτητικές καταστάσεις. Όταν όμως μακροπρόθεσμα θέτουμε το άλογό μας σε καταστάσεις που πρέπει να υπερβεί τις δυνατότητές του, τότε πλέον δεν μιλάμε για απλό στρες αλλά για στενοχώρια.

Επίδραση εκτεταμένου στρες στη φυσική κατάσταση

Οι συνέπειες από πολύ στρες παρουσιάζουν αύξηση στην παραγωγή οξέων στο στομάχι, όπου με τη σειρά τους βοηθούν στη δημιουργία στομαχικού και δωδεκαδακτυλικού έλκους. Μερικές από τις ορμόνες και τους νευροδιαβιβαστές που παράγονται σε καταστάσεις άγχους έχουν διαπιστωθεί ότι επηρεάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα, αφήνοντας το σώμα ευαίσθητο σε μικρόβια και παράσιτα κάθε είδους.

Το στρες στα άγρια (ελεύθερα) άλογα

Τα ελεύθερα άλογα βιώνουν εντελώς διαφορετικές καταστάσεις που προκαλούν άγχος από αυτές των κατοικίδιων. Παρότι πολλά έχουν γραφτεί για το άλογο σαν θήραμα, πολύ λίγες είναι οι περιοχές όπου το άλογο απειλείται από σαρκοφάγους κυνηγούς. Σε περιοχές των ΗΠΑ το πούμα, ο πάνθηρας μπορεί να επιτεθεί σε πουλάρια η στα αδύναμα μέλη της φυλής. Οι αρκούδες μπορεί να επιτεθούν σε άλογο, αλλά δεν αποτελούν σοβαρή απειλή. Η αφρικανική ζέβρα, που ανήκει στην οικογένεια ιπποειδών, απειλείται από μεγάλους θηρευτές όπως το λιοντάρι, την λεοπάρδαλη, την ύαινα και περνώντας από ποτάμια, από κροκόδειλους. Γενικά, μεγάλοι κυνηγοί που θεωρούνται απειλή, δεν ζούνε σε περιοχές όπου κατοικεί πλέον το άλογο. Η έλλειψη φαγητού και νερού μπορεί να προκαλέσει το λεγόμενο "Διατροφικό Στρες". Αλλά και πάλι, εκτός από περιπτώσεις υπερβολικής ξηρασίας, ακόμη και τα άλογα της έρημου Ναμίμπ διατηρούνται υγιή. Τα άγρια άλογα συνήθως δεν υπερασπίζονται περιοχές. Μεγάλες παρέες όμως γνωρίζουν περίπου το χώρο που χρησιμοποιούν για τις καθημερινές τους δραστηριότητες και μπορεί να αγχωθούν σε περίπτωση που μία άλλη αγέλη εισβάλει εκεί. Συνήθως αν ο νέος επιβήτορας διώξει τον παλιό, δημιουργείται μεγάλο στρες στις φοράδες και τα μικρά τους. Και φυσικά η ευθύνη του επιβήτορα να προστατεύει την αγέλη, θα του προκαλεί αρκετό άγχος κάποιες φορές. Παρόλα αυτά, μιλάμε για καταστάσεις μικρής διαρκείας και που σίγουρα δεν συμβαίνουν καθημερινά. Σε γενικές γραμμές τα άγρια άλογα ζουν χωρίς άγχος. Και φυσικά στερεοτυπική συμπεριφορά, όπως ύφανση, μάσημα ξύλου, αεροκατάπωση κ.λπ. δεν έχει μέχρι στιγμής παρατηρηθεί στις ελεύθερες αγέλες.

Χρόνια προβλήματα υγείας

Στα οικόσιτα άλογα, χρόνια προβλήματα όπως, συχνές ιογενείς λοιμώξεις, έλλειψη όρεξης χωρίς αιτία, περίοδοι κολικών και στομαχικών έλκων, ίσως είναι συνέπειες μακροπρόθεσμου στρες. Σε έρευνες που έγιναν στο Hong Kong, τις ΗΠΑ, την Αυστραλία, και την Αγγλία παρατηρήθηκε πως άλογα επιδείξεων και ιππόδρομου παρουσιάζουν σε μεγάλο ποσοστό, γαστρικά έλκη. Οι ενδείξεις μιλούν για 60% σε άλογα επίδειξης και για 90% σε άλογα ιπποδρόμου. Αναλυτικά, τα έλκη δημιουργούνται από περίσσεια οξέος στο επάνω μέρος του στομαχιού που –σε αντίθεση με το χαμηλότερο, στομαχικό μέρος– δεν προστατεύεται από τα οξέα και ένζυμα που διασπούν την τροφή. Το βασικό αίτιο που αυτά τα άλογα πάσχουν από αυτό το πρόβλημα είναι οι πολλές ώρες που μένουν στο box και η ελάχιστη ποσότητα χόρτου. Η κατανάλωση χόρτου, σανού ή τροφής (τριφύλλι) τακτικά, βοηθάει στην εξουδετέρωση γαστρικών οξέων. Ωστόσο, η δίαιτα στα συγκεκριμένα άλογα συνήθως βασίζεται σε υψηλές ποσότητες καρπού, που βασικά προκαλεί τις γαστρικές εκκρίσεις οξέων.

Μολονότι η παρατεταμένη κακή δίαιτα αποτελεί το βασικό αίτιο γαστρικών έλκων, το στρες που σχετίζεται με το περιβάλλον και την εντατική προπόνηση, μπορεί να είναι ένας ακόμη παράγοντας. Υπερβολική εξάσκηση μπορεί να μειώσει το αίμα που πηγαίνει στο στομάχι, ελαττώνοντας την προστασία κατά των οξέων. Οι μετακινήσεις, η αλλαγή περιβάλλοντος, η έλλειψη συντροφικότητας και επικοινωνίας και η συναναστροφή με ανόμοιους χαρακτήρες είναι παράγοντες που φέρνουν αρκετό στρες, προκαλώντας την έκκριση οξέων στο στομάχι. Τα πουλάρια είναι αρκετά ευάλωτα στα έλκη. Το στρες από τον πρόωρο χωρισμό τους από την μητέρα, μπορεί να προκαλέσει συσσώρευση οξέων στο στομάχι. Η συσσώρευση μπορεί να δημιουργήσει διάτρηση έλκους και θάνατο.

Συμπτώματα συμπεριφοράς

Συνήθως όταν υπάρχει στρες, προβλήματα δεν παρουσιάζονται μόνο στο σώμα αλλά και στη συμπεριφορά. Τα περισσότερα προβλήματα οφείλονται σε κακή ιδιοσυγκρασία ή σε ανεπαρκή εκπαίδευση, μπορεί όμως και να οφείλονται στο στρες που προκλήθηκε από το ακατάλληλο περιβάλλον, ή από τη λάθος πρακτική προπόνησης και χειρισμού.

Επιθετικότητα προς άλλα άλογα

Η επιθετικότητα προς τα άλλα άλογα μπορεί να είναι αποτέλεσμα περιβαλλοντικού στρες.

Εδώ μπορεί να δούμε το άλογο να κυνηγά, να δαγκώνει να κλωτσάει ή να απειλεί ότι θα κάνει κάτι αντίστοιχο, παράτυπη συμπεριφορά, καθώς τα άλογα είναι γενικά ήρεμα ζώα. Στη φύση η επιθετικότητα περιορίζεται σε λίγες περιπτώσεις, όπως την άφιξη ενός νέου επιβήτορα ή στην περίπτωση που η μητέρα προστατεύει το πουλάρι της από τις υπόλοιπες φοράδες. Απρόκλητη επιθετικότητα σε ένα οικόσιτο άλογο σημαίνει πως υπάρχει σοβαρό πρόβλημα στη διαχείριση.

Επιθετικότητα προς εμάς

Η επιθετικότητα προς τους ανθρώπους μπορεί να είναι προϊόν από κακές εμπειρίες ή αποτέλεσμα κακού περιβάλλοντος. Εδώ αυτή η φοράδα υπερασπίζεται τον προσωπικό της χώρο.

Πολύ σπάνια, κάτι τέτοιο μπορεί να οφείλεται σε κακή ιδιοσυγκρασία. Στις περισσότερες περιπτώσεις όμως, η επιθετικότητα είναι αποτέλεσμα από κακές εμπειρίες με ανθρώπους.

Ευερεθιστότητα και γενικά κακή διάθεση

Κακή διάθεση στο στάβλο. Απροθυμία να συνεργαστεί στον καθαρισμό, στην προετοιμασία, στο σέλωμα, στη βόλτα κ.λπ. Κάτι που όμως θα πρέπει να εξετάσετε ότι δεν συμβαίνει από παροδικό η χρόνιο πόνο.

Σωματική ένταση

Κοιτάξτε για τεταμένους, σκληρούς μύες γύρω από τα μάτια και το στόμα, τα πίσω αυτιά, γυρισμένα μάτια και την απειλητικά κινούμενη ουρά (το άλογο κουνάει έντονα την ουρά πάνω κάτω, πέρα δώθε η σε κύκλο βίαια κάτι που ξεχωρίζει από την χαρωπή κίνηση που κάνει για να διώξει τις μύγες).

Stable Vices

Είναι απλά η προσπάθεια του αλόγου να ανακουφίσει την αποτυχία του στο να εκτελέσει συγκεκριμένες διαδικασίες. Αναφέρομαι στη στερεοτυπική συμπεριφορά.

Βάδισμα στο χώρο

Μπορεί ένα άλογο να μην παρουσιάζει στερεοτυπική συμπεριφορά μέσα στο στάβλο, αλλά να περνάει ώρες βαδίζοντας άσκοπα ή κάνοντας κύκλους στο χώρο. Αυτό είναι ένα σημάδι ότι το άλογο νιώθει άβολα με κάτι στο γύρω περιβάλλον ή ότι δεν ταιριάζει με τα υπόλοιπα άλογα του χώρου. Οτιδήποτε μπορεί να ενοχλεί το άλογο, όπως σκυλιά, γάτες ή άλλα ζώα, φασαρία, πρόσφατες αλλαγές στο χώρο κ.λπ.

Απροθυμία να κινηθεί

Πολλές φορές το άλογο δεν θέλει να βγει από το στάβλο, να περπατήσει στο χωράφι, να πάει βόλτα κ.λπ. Πρέπει να γίνεται έλεγχος πάντα μήπως το πρόβλημα οφείλεται σε πόνο και όχι στο στρες.

Switch Off

Το άλογο μπορεί να είναι υπάκουο, αλλά να κάνει ό,τι του ζητηθεί με μηχανικό τρόπο σαν υπνωτισμένο.

Καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν στρες

Ο θηλασμός δεν αποτελεί μόνο διατροφική ανάγκη, αλλά και αίσθηση ασφάλειας, όπως γι' αυτό το 9 μηνών πουλαράκι.

Πρόωρος και απότομος απογαλακτισμός

Τα πουλάρια χρειάζονται την φροντίδα και την ασφάλεια που προσφέρει η παρουσία της μητέρας τους για πολύ περισσότερο χρόνο από αυτόν που ορίζουν οι συνηθισμένες πρακτικές απογαλακτισμού.

Περιορισμός στο στάβλο για μεγάλη περίοδο

Το άλογο δεν μπορεί να ικανοποιήσει την ανάγκη του, να κινηθεί και να φάει όπως έχει συνηθίσει.

Απομόνωση από συντροφιά μακροπρόθεσμα

Σαν κοινωνικά όντα τα άλογα έχουν την ανάγκη από παρέα.

Ανεπαρκής τροφή

Ο πεπτικός μηχανισμός του αλόγου απαιτεί αρκετές ώρες κατανάλωσης τροφής. Το άλογο στην φύση του αφιερώνει το 60% του χρόνου του στο φαγητό. Η έλλειψη φαγητού για αρκετή ώρα μπορεί να προκαλέσει πεπτικές αναταραχές, έλκη και στερεοτυπική συμπεριφορά.

Υπερβολική δόση καρπού

Η υψηλή σε ενέργεια τροφή, σε συνδυασμό με την ανεπαρκή άσκηση, θα προκαλέσουν υπερένταση, ανησυχία, ταραχή, εκρηκτικότητα και οπισθοδρόμηση στην ιππασία, καθώς και στομαχικές αναταραχές.

Ευερεθιστικότητα ή αδιαφορία

Για παράδειγμα ο στάβλος για ένα άλογο, μπορεί να το κρατά υπερβολικά ανήσυχο, δυνατές φωνές, γαυγίσματα, φασαρία και να μην του επιτρέπει να ξεκουραστεί σωστά. Ή το περιβάλλον του να είναι εντελώς γυμνό παρέχοντας ανεπαρκή δραστηριότητα για να το κρατήσει απασχολημένο.

Συμβίωση με επικίνδυνους η επιθετικούς συντρόφους

Παρότι τα άλογα έχουν ανάγκη από παρέα, σε πολλές μονάδες τα άλογα βρίσκονται περιορισμένα όλα μαζί, σε πολύ μικρό χώρο, μην έχοντας τη δυνατότητα φυγής σε περίπτωση καβγά.

Καταπιεστική εκπαίδευση

Μέθοδοι που βασίζονται στην "αρνητική ενίσχυση", ή σε ακατάλληλες ιδέες για το τι θεωρείται βασική αρχή σε κάθε άλογο. Ακόμη και μεταξύ έμπειρων εκπαιδευτών, υπάρχει μεγάλη σύγχυση πάνω στην έννοια "φυσιολογική" συμπεριφορά.

Υπερβολική άσκηση

Το άλογο πιέζεται στα, ή πέρα από τα, όρια των σωματικών και νοητικών του ικανοτήτων.

Χρήση τιμωρίας στην εκπαίδευση

Πολλοί εκπαιδευτές μπερδεύονται στη διαδικασία της εκμάθησής τους και χρησιμοποιούν την τιμωρία χωρίς να καταλαβαίνουν ότι το κάνουν.

Ασυνέπεια στην εκπαίδευση και το χειρισμό

Πολλοί τιμωρούν ή επιβραβεύουν το άλογό τους για μια συγκεκριμένη πράξη τη μια μέρα, αλλά όχι την επόμενη.

Σύγχυση εντολών από τον ιππέα-εκπαιδευτή

Κάτι πάρα πολύ συνηθισμένο, να δίνουν στο άλογο αντίθετες εντολές. Για παράδειγμα, χτυπώντας το άλογο στην κοιλιά για να ξεκινήσει έχοντας τα ινία τραβηγμένα.

Προετοιμασία αγώνων

Για πολλούς η επιτυχία στο διαγωνισμό είναι τόσο σημαντική, που τους κάνει να ξεχάσουν πως το άλογό τους δεν είναι μηχανή, αλλά έχει φυσικά όρια.

Συχνότητα διαγωνισμών

Κάποια άλογα προσαρμόζονται ευκολότερα στις απαιτήσεις της αγωνιστικής σε σχέση με άλλα.

Αποτυχία στο διαγωνισμό

Δεν θα πρέπει ποτέ να ρίχνετε την απογοήτευσή σας στο άλογο. Παρότι τα άλογα είναι πολύ εξυπνότερα από ό,τι πιστεύουμε, δεν μπορούμε να περιμένουμε να μοιράζονται μαζί μας τις ανθρώπινες προσδοκίες και να αντιληφθούν τον λόγο για τον οποίο οι αγώνες είναι κάτι τόσο σημαντικό για τον αναβάτη τους.

Κακές εμπειρίες στη μεταφορά

Άγαρμπη οδήγηση, ανεπαρκής χώρος στο τρέιλερ, έλλειψη ισορροπίας και κλειστοφοβία είναι πολλοί από τους παράγοντες που καθιστούν την μετακίνηση μια κακή εμπειρία, που κάνει το άλογο να νιώθει ανασφάλεια.

Συχνές και μεγάλες μετακινήσεις

Πολλά άλογα με τον καιρό μπορεί να συνηθίσουν στη διαδικασία της μετακίνησης. Άλλα πάλι όχι και η επανάληψη δημιουργεί όλο και περισσότερο στρες στο άλογο.

Ανύπαρκτα αιτήματα

Ένα αποτέλεσμα ιδεών και προκαταλήψεων από κάποιο εκπαιδευτή, αναβάτη, για ένα άλογο μιας συγκεκριμένης ράτσας. Οι ιδιαιτερότητες του κάθε αλόγου ποικίλουν, οδηγώντας τον καθένα να πιστεύει ότι αυτές θα ισχύουν για κάθε άλογο αυτής της φυλής.

Ο φόβος του αλόγου για το φράχτη είναι εμφανής στο μαζεμένο ρύγχος και τα ελαφρώς γυρισμένα μάτια.

Το γεγονός ότι μία κατάσταση προκαλεί στρες δεν αποτελεί από μόνο του αιτία για να ανησυχούμε ιδιαίτερα. Όπως και με τους ανθρώπους, τα υγιή άλογα μπορούν να ανταπεξέλθουν σε μέτριες καταστάσεις στρες. Το υπερβολικό και μακροπρόθεσμο άγχος θέτει την υγεία του αλόγου σε κίνδυνο. Επίσης ένας μεγάλος παράγοντας που επιδεινώνει την κατάσταση, είναι πως το ίδιο το άλογο δεν γνωρίζει και δεν μπορεί να ελέγξει τις καταστάσεις που του προκαλούν στρες. Για παράδειγμα, ένας επιτυχημένος διευθυντής, γνωρίζει της πτυχές, το βάθος και τις ευθύνες της επιχείρησής του. Μπορεί να ελέγξει το φόρτο και τον τρόπο της δουλειάς του, πληρώνεται περισσότερα, έχει καλύτερη ασφάλεια. Αντίθετα, σε έναν εργαζόμενο χαμηλότερης τάξης, δεν του δίνονται αυτές οι δυνατότητες, με αποτέλεσμα τη δημιουργία στρες και ανασφάλειας.

Τα άλογα έχουν ελάχιστο, αν όχι καθόλου, έλεγχο στη διαχείριση της ζωής τους, που σημαίνει πως οι πιθανότητες να περιορίσουν από μόνα τους το στρες, είναι ελάχιστες. Στο κάτω-κάτω, δεν έχουν τη δυνατότητα να ζητήσουν παραίτηση και να αλλάξουν ιδιοκτήτη. Όπως είδαμε παραπάνω υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις στις οποίες προκαλούμε άθελά μας στρες στο άλογο. Κάποιες από αυτές είναι πως χρησιμοποιούμε μεθόδους βολικές μόνο προς εμάς, αδιαφορώντας για την κατάσταση που βάζουμε το άλογο. Σε άλλες περιπτώσεις το πρόβλημα μπορεί να οφείλεται σε ανεπάρκεια στην αντίληψη, από εκπαιδευτές και αναβάτες σε θεμελιώδεις αρχές συμπεριφοράς ιπποειδών.

Συνήθως όλοι θέλουν να παρέχουν το καλύτερο στο άλογό τους, αλλά αποτυγχάνουν λόγω έλλειψης γνώσεων η ευελιξίας στην προπόνηση. Τα άλογα, όπως κι εμείς αρνούνται να συμμορφωθούν σε ακατάλληλες ιδέες για το πώς θα πρέπει να συμπεριφέρονται και να αντιδρούν σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Παρότι έχουν περάσει σχεδόν 6.000 χρόνια από την εξημέρωση του αλόγου, είμαστε ακόμη πολύ μακριά από το να καταλάβουμε πλήρως τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες τους. Οι ιδέες πάνω στη συμπεριφορά των ιπποειδών έχουν βελτιωθεί, καθώς επιστημονικές έρευνες μας έχουν διδάξει περισσότερα για τα άλογα και τους συγγενείς τους στην άγρια φύση. Όσο περισσότερα γνωρίζουμε, όλο και πιο πολύ συνειδητοποιούμε πόσα πρέπει ακόμη να μάθουμε. Παρόλα αυτά αν χρησιμοποιήσουμε τις γνώσεις που έχουμε συνετά και έχοντας την ευημερία του αλόγου μας υπόψη, μπορούμε εύκολα να αποφύγουμε η να ελαττώσουμε κάποια από τα προβλήματα συμπεριφοράς που προκύπτουν από τη μακροχρόνια, σχέση μας με το άλογο.