Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων του "Αναπαραγωγή χοίρων"

Αναθεώρηση της 12:36, 15 Σεπτεμβρίου 2014

Ο τοκετός ^[1] είναι ένα από τα πλέον κρίσιμα στάδια, τόσο για τη χοιρομητέρα όσο και για τα νεογέννητα χοιρίδια, στην όλη παραγωγική διαδικασία της σύγχρονης χοιροτροφίας. Κατά το στάδιο αυτό μπορούν να ανακύψουν διάφορα προβλήματα με αποτέλεσμα το θάνατο ή τη μείωση των αποδόσεων της χοιρομητέρας και των χοιριδίων. Για το λόγο αυτό, είναι πολύ σημαντική η γνώση της φυσιολογίας και των γεγονότων εκείνων που έχουν άμεση σχέση με τον τοκετό ώστε να είναι δυνατή η αναγνώριση τυχόν προβλημάτων και η επέμβαση του ανθρώπου σε κάθε περίπτωση που απαιτείται.

Τα πολυτόκα ζώα παρουσιάζουν πολλές ιδιαιτερότητες κατά τον τοκετό. Η μεγάλη διαφορά από τα μονοτόκα ζώα έγκειται στο ότι κατά τον τοκετό ένα μέρος της τοκετοομάδας βρίσκεται στη μήτρα, ενώ άλλο μέρος έχει ήδη γεννηθεί. Στο χοίρο, όπως και σε άλλα είδη, τα έμβρυα είναι εκείνα που καθορίζουν το χρόνο έναρξης του τοκετού. Η έναρξη της διαδικασίας του τοκετού γίνεται από μηνύματα που στέλνει το κάθε έμβρυο και τα οποία δρουν συνεργιστικά στη μητέρα.

Σε μια τοκετοομάδα, με έμβρυα που βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια ωριμότητας, τα πιο αναπτυγμένα μπορούν να προκαλέσουν την έναρξη της διαδικασίας γέννησης όλης της τοκετοομάδας, γεγονός που έχει ως συνέπεια τη μεγαλύτερη πιθανότητα επιβίωσης των ταχύτερα αναπτυσσόμενων χοιριδίων (Φυσική επιλογή).

Διάρκεια κυοφορίας

Η μέση διάρκεια κυοφορίας κυμαίνεται ανάλογα με τη φυλή, το μέγεθος των τοκετοομάδων και την εποχή του έτους από 112 έως 116 ημέρες και κατά μέσο όρο εμφανίζεται να είναι 114 ημέρες (η ημέρα πρώτης οχείας θεωρείται ημέρα 0). Αυτή χαρακτηρίζεται από ένα μεγάλο σχετικά εύρος που φθάνει περίπου τις 10 ημέρες.

Το μεγάλο εύρος της διάρκειας της κυοφορίας κάνει απαραίτητη τη μεταφορά των εγκύων μητέρων στο θάλαμο τοκετών το αργότερο την 108 ημέρα κυοφορίας, δηλαδή κατά μία περίπου εβδομάδα πριν από τον θεωρητικά αναμενόμενο τοκετό, γιατί εάν ο τοκετός γίνει σε χώρους που δεν έχουν τον απαραίτητο εξοπλισμό τότε οι απώλειες των χοιριδίων είναι πολύ μεγάλες.

Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη διάρκεια της κυοφορίας δεν έχουν πλήρως διερευνηθεί. Εκτός από την φυλή και την τυχόν επίδραση του περιβάλλοντος, έχει διαπιστωθεί ότι υπάρχει στενή σχέση μεταξύ του μεγέθους της τοκετοομάδας και της διάρκειας της κυοφορίας.

Το ότι οι πολυπληθείς τοκετοομάδες τείνουν να γεννηθούν νωρίτερα από τις ολιγάριθμες, ερμηνεύεται ως αποτέλεσμα της αυξημένης παραγωγής ορμονών από τα επινεφρίδια των εμβρύων.

Στο χοίρο η προγεστερόνη είναι η υπεύθυνη ορμόνη για τη διατήρηση της κυοφορίας δρώντας ανασταλτικά στη σύσπαση του μυομητρίου. Η κύρια πηγή της προγεστερόνης του αίματος την περίοδο αυτή είναι τα ωχρά σωμάτια των ωοθηκών και έχει διαπιστωθεί ότι είναι αναγκαία η παρουσία τουλάχιστον 4-6 ωχρών για την παραγωγή της απαιτούμενης ποσότητας προγεστερόνης. Η προλακτίνη και η ωχρινοποιητική ορμόνη, θεωρούνται ως υπεύθυνες ορμόνες για τη συνέχιση της λειτουργικότητας των ωχρών σωματίων μέχρι περίπου δύο ημέρες από τον τοκετό. Επί πλέον, υπάρχουν ενδείξεις ότι είναι απαραίτητη η παρουσία εμβρύων ή εμβρυακού ιστού στη μήτρα για την προστασία των ωχρών σωματίων και τη συνέχιση της κυοφορίας.

Στάδια του τοκετού

Η διαδικασία του τοκετού μπορεί να χωριστεί σε τρία στάδια:

• Πρώτο στάδιο: Ο τράχηλος της μήτρας μαλακώνει και διευρύνεται ώστε να είναι δυνατή η εξώθηση των εμβρύων. Το μυομήτριο κάνει ρυθμικές συσπάσεις και προωθεί τα έμβρυα προς τον τράχηλο. Οι συσπάσεις γίνονται αρχικά κάθε 15 περίπου λεπτά και διαρκούν 5-10 δευτερόλεπτα, με την πρόοδο όμως του τοκετού γίνονται συχνότερες και εντονότερες. Το μόνο εξωτερικό γνώρισμα στο στάδιο αυτό είναι η αυξανόμενη ανησυχία της μητέρας.
• Δεύτερο στάδιο: Το πρώτο χοιρίδιο εισέρχεται στον τράχηλο και οι συσπάσεις της μήτρας γίνονται πολύ έντονες και είναι εύκολα ορατές εξωτερικά. Η διάρκεια του σταδίου αυτού μέχρι την τελική έξοδο όλων των χοιριδίων, διαρκέι από μία έως τρεις ώρες περίπου (δυνατό να είναι από 15 λεπτά μέχρι και 2 ημέρες).
• Τρίτο στάδιο: Στο στάδιο αυτό γίνεται η αποβολή των εμβρυακών σάκκων και πλακούντων. Ορισμένες φορές πλακούντες παρεμβάλλονται στη σειρά εξώθησης των χοιριδίων, φαινόμενο απόλυτα φυσιολογικό.

Συμπεριφορά της χοιρομητέρας κατά τη διάρκεια του τοκετού

Η αυξημένη ανησυχία που παρατηρείται πριν από την έναρξη του τοκετού συνεχίζεται και κατά το δεύτερο στάδιο, δηλαδή κατά την έξοδο των χοιριδίων. Ένα μικρό ποσοστό των χοιρομητέρων είναι πολύ ήσυχες και ξαπλώνουν πλευρικά καθόλη τη διάρκεια του δεύτερου σταδίου, ενώ οι περισσότερες είναι ανήσυχες. Εάν η μητέρα σηκώνεται και κάθεται συνεχώς ή γυρίζει από το ένα στο άλλο πλευρό δημιουργεί μεγάλους κινδύνους σύνθλιψης των νεαρών χοιριδίων, τα οποία έχουν την τάση διερεύνησης του νέου περιβάλλοντός τους για την ανεύρεση του μαστού.

Όταν συμπληρωθεί η εξώθηση των χοιριδίων η χοιρομητέρα ησυχάζει και ξαπλώνει πλευρικά εκθέτοντας και τις δύο σειρές θηλών για το θηλασμό των χοιριδίων. Πρέπει να τονιστεί ότι ο κίνδυνος τραυματισμού των χοιριδίων στην περίοδο αυτή είναι περίπου ο ίδιος είτε από τις σημαντικές είτε από τις μικρές κινήσεις της μητέρας, δεδομένου ότι τα χοιρίδια δεν έχουν την ικανότητα να μετακινηθούν γρήγορα (ασταθές βάδισμα). Οι χοιρομητέρες έχουν τη συνήθεια να σηκώνονται ή να κάθονται κοιλιακά μετά την εξώθηση καθενός από τα πράτω χοιρίδια, σε μία προσπάθεια διερεύνησης των γεγονότων που διαδραματίζονται γύρω τους. Αρκετές από αυτές επιχειρούν να δαγκώσουν τα νεογέννητα χοιρίδια, ίσως γιατί τα θεωρούν υπεύθυνα της ανησυχίας που αισθάνονται κατά τα αρχικά στάδια του τοκετού.

Η επιθετικότητα των χοιρομητέρων συνήθως υποεκτιμάται γιατί δεν παρακολουθούνται όλοι οι τοκετοί. Συνεχής παρακολούθηση 31 τοκετών έδειξε ότι το ποσοστό των χοιρομητέρων που επιχειρούν να δαγκώσουν τα πρώτα χοιρίδιά τους είναι αρκετά μεγάλο, ιδιαίτερα στις πρωτότοκες.

Παρά το γεγονός ότι αρκετές χοιρομητέρες παρουσιάζουν κάποια επιθετικότητα και επιχειρούν ν αδαγκώσουν τα χοιρίδιά τους, λίγες από αυτές σκοτώνουν τα πρώτα και πολύ λιγότερες όλα τα νεογέννητα χοιρίδια. Στις τελευταίες αυτές χοιρομητέρες τα χοιρίδια πρέπει να απομακρύνονται αμέσως μετά τη γέννησή τους. Ύστερα από το τέλος του τοκετού, κι αφού μειωθεί η επιθετικότητα της χοιρομητέρας (επέμβαση με ηρεμιστικά φάρμακα ή και χωρίς αυτά), τα χοιρίδια επιστρέφονται σταδιακά για να θηλάσουν.

Διάρκεια του τοκετού

Η χρονική διάρκεια του κυρίως τοκετού (δεύτερο στάδιο) παρουσιάζει μεγάλη παραλλακτικότητα, η οποία οφείλεται κυρίως στις διαφορές μεταξύ των χοιρομητέρων. Οι πρωτότοκες έχουν ταχύτερο τοκετό από τις μεγαλύτερης ηλικίας χοιρομητέρες με μικρότερα μεσοδιαστήματα μεταξύ των χοιριδίων.

Όταν το δεύτερο στάδιο του τοκετού διαρκεί περισσότερο από πέντε ώρες κι όταν το διάστημα μεταξύ των χοιριδίων υπερβαίνει τη μία ώρα τότε μόνο θεωρείται ότι υπάρχουν προβλήματα υπερβολικής καθυστέρησης ή και διακοπής του τοκετού.

Συμπεριφορά των χοιριδίων και άλλα φαινόμενα σχετιζόμενα με τη γέννηση

Λίγα λεπτά μετά τη γέννησή τους τα χοιρίδια είναι ικανά να περπατήσουν και από ένστικτο προσπαθούν να φτάσουν το μαστό της χοιρομητέρας. Σαράντα πέντε περίπου λεπτά αργότερα όλα έχουν πάρει το πρώτο τους γεύμα από πρωτόγαλα.

Η προβολή κατά την έξοδο από το γεννητικό σύστημα της χοιρομητέρας παραλλάσει από χοιρίδιο σε χοιρίδιο, ορισμένα έχουν κομμένο τον ομφάλιο λώρο ενώ άλλα βγαίνουν τυλιγμένα στις εμβρυακές μεμβράνες. Όλα τα πιο πάνω είναι φαινόμενα που παρατηρούνται κατά τη γέννηση των χοιριδίων και είναι ενδεικτικά ενός φυσιολογικού ή μη τοκετού.

Προβολή των χοιριδίων

Σε αντίθεση με άλλα αγροτικά ζώα η προβολή των χοιριδίων με το κεφάλι είναι συχνή και θεωρείται απόλυτα φυσιολογική όπως και αυτή με τα εμπρόσθια άκρα. Περίπου 50% των χοιριδίων γεννιούνται με κεφαλική προβολή ενώ το υπόλοιπο 50% με προβολή των εμπρόσθιων άκρων.

Οποιαδήποτε άλλη προβολή, όπως αυτή της ουράς, θεωρείται εκτροπή από το φυσιολογικό. Έχει διαπιστωθεί ότι η προβολή με τα εμπρόσθια άκρα είναι δυνατό να έχει ως αποτέλεσμα την καθυστέρηση της εξόδου του χοιριδίου κατά ένα περίπου λεπτό της ώρας, χωρίς όμως αυτό να έχει επιπτώσεις στη βιωσιμότητά του.

Η έξοδος των εμβρύων, κατά γενικό κανόνα, γίνεται με τη γέννηση ενός χοιριδίου από κάθε κέρας της μήτρας, εναλλακτικά. Έχουν παρατηρηθεί όμως και περιπτώσεις που μόνο μετά τη γέννηση όλων των χοιριδίων από το ένα κέρας της μήτρας αρχίζει η γέννηση των χοιριδίων που βρίσκονται στο άλλο κέρας. Τα περισσότερα έμβρυα προβάλλουν κατά τη γέννηση όπως αυτά είναι τοποθετημένα μέσα στο κέρας της μήτρας από την 40η ημέρα κυοφορίας. Μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις που κατά την κάθοδο του χοιριδίου αυτό εισέρχεται στο άλλο κέρας της μήτρας αντί να κατευθυνθεί προς τον τράχηλο, τότε παρατηρείται αλλαγή της προβολής κατά τη γέννηση.

Βιβλιογραφία

1. ↑ "Χοιροτροφία I. Η εκτροφή του παχυνόμενου χοιριδίου", Στέλιος Δεληγεώργης, Επίκουρος Καθηγητής Εργαστηρίου Ζωοτεχνίας, Τμήματος Ζωικής Παραγωγής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών