Εχθροί μαρουλιού
Αφίδες
Οι αφίδες εμφανίζονται και πολλαπλασιάζονται πάνω στα νεαρά φύλλα του μαρουλιού. Τρέφονται σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους, μυζώντας τους φυτικούς χυμούς. Τα φυτά εξασθενούν ενώ συγχρόνως προκαλούν παραμορφώσεις στα προσβεβλημένα μέρη με την έκκριση τοξικής σιέλου. Εκκρίνουν επίσης μεγάλες ποσότητες μελιτωδών ουσιών με βλαβερές συνέπειες για τα φυτά (π.χ. ανάπτυξη καπνιάς). Έμμεσα δημιουργούν σοβαρά προβλήματα επειδή λειτουργούν ως φορείς ιώσεων από προσβεβλημένα σε υγιή φυτά (π.χ. πράσινη αφίδα Myzus persica).
Ο βιολογικός έλεγχος των αφίδων επιτυγχάνεται με εισαγωγή παρασίτων (Aphidoletes aphidimyza, Chrysoperla carnea και Hippodamia convergens), με εισαγωγή αρπακτικών (Aphidius colemani, Aphidius ervi και Aphelinus abdominalis). Τα εν λόγω εμπορικά σκευάσματα εφαρμόζονται στη καλλιέργεια μόλις εμφανισθούν οι πρώτες αφίδες. Επιπλέον μπορούμε να κάνουμε τοποθέτηση κίτρινων παγίδων κόλλας (στα θερμοκήπια), είτε να εφαρμοστεί ψεκασμός με διάλυμα 2% καλιούχου σαπουνιού και 1% οινοπνεύματος. Επιπροσθέτως μπορούμε να κάνουμε επίπαση των σημείων προσβολής με κοσκινισμένη στάχτη ή και να γίνει ψεκασμός με εκχυλίσματα κρεμμυδιού-σκόρδου. Αν η χρήση των παραπάνω αποβεί αναποτελεσματική και μετά από σύμφωνη γνώμη του Οργανισμού Πιστοποίησης, μπορεί να γίνει ψεκασμός της καλλιέργειας με ροτενόνη (εκχύλισμα από τροπικά φυτά των γενών Derris, Lonchocarpus, Tephrosia), πύρεθρο (εξάγεται από το φυτό Chrysanthemum cinerariaefolium). Ενδεικτικά αναφέρονται μερικά εμπορικά σκευάσματα για την καταπολέμηση των αφίδων: Oikos, Quark, Rotena, Savona και φυσικό πύρεθρο.
Αλευρώδης
Ο αλευρώδης (Trialeurodes vaporariorum) κατάγεται από τροπικές χώρες, είναι έντομο πολυφάγο και συναντάται τόσο σε θερμοκήπια όσο και σε υπαίθριες καλλιέργειες. Το ακμαίο έχει 2 ζεύγη μεμβρανοειδών πτερύγων που καλύπτονται με κηρώδη ουσία στην οποία οφείλεται το λευκό τους χρώμα. Έχει πολύ μικρό μέγεθος και έχει στοματικά μόρια μυζητικού τύπου. Το θηλυκό εναποθέτει τα αυγά του στην κάτω επιφάνεια των κορυφαίων φύλλων και οι νεοεκκολαφθείσες προνύμφες βυθίζουν τα στοματικά τους μόρια στους φυτικούς ιστούς. Εκεί σταθεροποιούνται για τον υπόλοιπο βιολογικό τους κύκλο, μέχρι να εμφανισθούν τα ακμαία. Νεαρά άτομα αλευρώδη τρέφονται μυζώντας φυτικούς χυμούς από τους ιστούς, ενώ εκκρίνουν άφθονες ποσότητες μελιτωδών ουσιών που αποτελούν άριστο υπόστρωμα για την ανάπτυξη καπνιάς. Τα συμπτώματα που παρατηρούνται στα προσβεβλημένα φυτά είναι κιτρίνισμα των φύλλων, μερική φυλλόπτωση, κάλυψη φυτικών οργάνων με μελιτώματα, ανάπτυξη καπνιάς και επομένως μείωση της φωτοσυνθετικής ικανότητας των φυτών και υποβάθμιση της ποιότητας του εμπορεύσιμου προϊόντος.
Ο βιολογικός έλεγχος του Trialeurodes vaporariorum επιτυγχάνεται με εισαγωγή παρασίτων (Encarsia formoza, Eretmocerus californicus), εισαγωγή αρπακτικών (Macrolophus callginosus). Τα εν λόγω σκευάσματα εφαρμόζονται στη καλλιέργεια μόλις εμαφνισθούν τα πρώτα άτομα αλευρώδη. Επιπλέον μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε κίτρινες παγίδες κόλλας ή και να εφαρμοστεί ψεκασμός με σκεύασμα του μύκητα Beauveria bassiana (Naturalis) ή ψεκασμός με Oikos.
Θρίπας
Ο θρίπας (Frankliniella occidentalis) είναι είδος εξαιρετικά πολυφάγο, μήκους 0,8-1mm το ενήλικο με σώμα στενόμακρο, καστονόχρωμο και πτέρυγες πολύ στενές, με λεπτές τρίχες στην περίμετρό τους. Έχει 5-7 γενεές το έτος, διαχειμάζει ως ενήλικο στο έδαφος ή πάνω σε χαμηλή βλάστηση και ως νύμφη στο έδαφος. Την άνοιξη αρχίζει να ωοτοκεί και οι προνύμφες νύσσουν ή ξύνουν και μυζούν τρυφερούς φυτικούς ιστούς. Τα ενήλικα άτομα μπορούν επιπλέον να τραφούν με γύρη, νέκταρ και αυγά ακάρεων. Καταναλώνοντας χυμούς και τραυματίζοντας τους νεαρούς αναπτυσσόμενους φυτικούς ιστούς, προκαλούν χλωρωτικά στίγματα ή κηλίδες, ουλές, εσχαρώσεις, ρωγμές ή και παραμορφώσεις οργάνων. Τα στίγματα αυτά μειώνουν την εμπορική αξία των προϊόντων. Επίσης, ο τραυματισμός των φυτικών ιστών διευκολύνει την είσοδο βακτηρίων και μυκήτων.
Ο βιολογικός έλεγχος του θρίπα επιτυγχάνεται με εισαγωγή παρασίτων (Amblyseius cucumeris, Amblyselus degenerans και Orius sp), είτε με ανάρτηση μπλε παγίδων κόλλας για μαζική παγίδευση, είτε με ψεκασμούς με Laser και με εντομοκτόνο του μύκητα Beauveria bassiana (Naturalis).
Σαλιγκάρια
Τόσο τα σαλιγκάρια (Helix sp) όσο και οι γυμνοσάλιαγκοι (Limax sp) τρέφονται αποκλειστικά με το φύλλωμα των φυτών, ανοίγοντας μεγάλες ευδιάκριτες τρύπες πάνω στα φύλλα (φαγώματα). Η παρουσία τους ευνοείται από την υψηλή σχετική υγρασία, λόγω περιβαλλοντικών συνθηκών ή ακόμα και συχνών ποτισμάτων. Η αντιμετώπισή τους στηρίζεται κυρίως σε τακτικό έλεγχο της καλλιέργειας και στη συλλογή και καταστροφή τους με το χέρι. Η εργασία αυτή κυρίως γίνεται αργά το βράδυ ή νωρίς το πρωί. Εναλλακτικά μπορεί να κατασκευαστούν παγίδες για την προσέλκυση και ευκολότερη συλλογή τους. Μια τέτοια παγίδα είναι η τοποθέτηση δοχείων στο χωράφι σε όρθια θέση, όπου το άνω άκρο τους είναι ελεύθερο και περιέχουν στο εσωτερικό τους μικρή ποσότητα μπύρας. Τα σαλιγκάρια και οι γυμνοσάλιαγκοι προσελκύονται, πέφτουν και τελικά εγκλωβίζονται στο εσωτερικό του. Μία άλλη τεχνική είναι τοποθέτηση στο χωράφι τελάρων σε ανάποδη θέση, όπου στο εσωτερικό έχουν καλυφθεί με νάυλον. Κάτω από τα τελάρα φροντίζουμε να υπάρχει πάντα αρκετή υγρασία, έτσι ώστε να προσελκυθούν τα σαλιγκάρια ιδιαίτερα κατά τις ώρες μέσα στην ημέρα όπου υπάρχει έντονη ηλιοφάνεια.
Έντομα εδάφους
Τα κυριότερα έντομα εδάφους που προκαλούν μεγάλες ζημιές στην καλλιέργεια είναι ο κρεμμυδοφάγος, ο σιδηροσκώληκας και η μύγα καραφατμέ. Προκαλούν ζημιές στο υπόγειο τμήμα των φυτών (ρίζες τρυπημένες, φάγωμα λαιμού ή ριζών, κόψιμο των φυτών κάτω από την επιφάνεια του εδάφους κ.τ.λ). Επειδή το προνυμφικό τους στάδιο διαρκεί πολύ και οι προνύμφες είναι καλά προστατευμένες στο έδαφος, γι’ αυτό τα έντομα εδάφους είναι από τα πλέον επιβλαβή. Τα τέλεια ωοτοκούν στο έδαφος, σε μέρη που υπάρχει υγρασία. Η υγρασία παίζει καθοριστικό ρόλο στην επιβίωση των προνυμφών γι' αυτό και η δραστηριότητά τους περιορίζεται σε ξηρικά χωράφια και σε σκαλιστικές καλλιέργειες όπου οι προνύμφες έρχονται στην επιφάνεια του εδάφους, εξαιτίας της συχνής κατεργασίας του, με αποτέλεσμα το θάνατό τους εξαιτίας αφενός των ξηροθερμικών συνθηκών του περιβάλλοντος και αφετέρου της κατανάλωσης τους κυρίως από τα πουλιά.
Για την αντιμετώπιση των εντόμων του εδάφους μπορούν να ληφθούν καλλιεργητικά μέτρα, όπως βαθιά οργώματα ώστε να καταστραφούν οι προνύμφες που διαχειμάζουν στο έδαφος καθώς και καταστροφή των ζιζανίων - ξενιστών του εντόμου. Ένα άλλο καλλιεργητικό μέτρο είναι η αγρανάπαυση για 4 χρόνια με παράλληλη καταστροφή των αυτοφυών φυτών που αποτελούν τροφή για τις προνύμφες. Επίσης χρησιμοποιούνται δολώματα με πίτουρα ή πούλπα ζαχαρότευτλων, πύρεθρο και νερό. Εναντίον των προνυμφών των εντόμων μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί το βακτήριο Bacillus thuringiensis var kurstaki (Bactospeine, Bactecin D, Bactucide, Agree).
