Σπαράγγι φυτό
Περιεχόμενα
Γενικά στοιχεία
Το σπαράγγι (Asparagus officinalis) ανήκει στην οικογένεια Liliaceae και χρησιμοποιείται εδώ και 20 αιώνες τόσο για διατροφή όσο και για φαρμακευτικούς σκοπούς. Το εδώδιμο μέρος του φυτού είναι οι νεαροί τρυφεροί βλαστοί που περιέχουν την διουρητική ουσία, την ασπαραγίνη. Οι βλαστοί καταναλώνονται φρέσκοι, σε κονσέρβες ή κατεψυγμένοι ή σε διάφορα σκευάσματα όπως σούπες. Είναι ενδημικό φυτό της Ευρώπης και των Ανατολικών παραμεσόγειων χωρών της Δυτικής Ασίας και της Βόρειας Αφρικής. Στην Ελλάδα, το σπαράγγι καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά το 1961 στα Γιαννιτσά, αλλά τώρα καλλιεργείται και σε άλλες περιοχές της χώρας (κυρίως νομοί Έβρου, Ημαθίας, Πέλλης, Θεσσαλονίκης). Σήμέρα διακρίνουμε το λευκό και πράσινο σπαράγγι, αποτέλεσμα της καλλιεργητικής πρακτική που εφαρμόζεται.[1]
Βοτανικά χαρακτηριστικά
Το σπαράγγι είναι φυτό πολυετές και με θαμνώδη ανάπτυξη. Η καλλιέργεια ξεκινάει να δίνει παραγωγή τον 3ο χρόνο από τη σπορά και η απόδοσή του αυξάνει μέχρι τον 6ο - 10ο χρόνο. Η καλλιέργεια παραμένει παραγωγική για τουλάχιστον 12-15 χρόνια από την εγκατάστασή της. Το υπόγειο τμήμα του φυτού αποτελείται από το ρίζωμα, τις σαρκώδεις ρίζες και τις ινώδεις ρίζες. Το ρίζωμα είναι ένας μικρός σε μέγεθος υπόγειος βλαστός, όπου από οφθαλμούς στο ανώτερο τμήμα του σχηματίζονται οι βλαστοί, ενώ από οφθαλμούς στο κάτω μέρος του σχηματίζονται οι σαρκώδεις ρίζες. Το ρίζωμα σχηματίζεται κάθε χρόνο από εκείνο της προηγούμενης χρονιάς, το οποίο ξηραίνεται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα κάθε χρόνο το νέο ρίζωμα να πλησιάζει περισσότερο την επιφάνεια του εδάφους, όπου το υπόστρωμα είναι περισσότερο αφράτο. Οι σαρκώδεις ρίζες είναι χοντρές, ξεκινούν από το ρίζωμα και λειτουργούν ως αποθηκευτικά όργανα. Αναπτύσσονται κυρίως οριζόντια και λίγο προς τα κάτω, χωρίς όμως να διακλαδίζονται. Οι ινώδεις ρίζες είναι αρκετά λεπτές ρίζες με διαμέτρο 0,1 - 0,5mm και κάθε χρόνο σχηματίζονται εκ νέου. Βασικός τους ρόλος είναι η απορρόφηση νερού και θρεπτικών στοιχείων από το έδαφος. Το υπέργειο τμήμα του φυτού αποτελείται από τους βλαστούς, τα φύλλα και τα άνθη. Οι βλαστοί αναπτύσσονται την άνοιξη μόλις η θερμοκρασία του εδάφους ξεπεράσει τους 10oC από τους οφθαλμούς που σχηματίζονται στην πάνω επιφάνεια του ριζώματος από την προηγούμενη βλαστική περίοδο. Οι νεαροί βλαστοί συγκομίζονται όταν είναι ακόμα σαρκώδεις τρυφεροί και η κορυφή τους είναι ακόμα κλειστή. Το χρώμα τους μπορεί να είναι πράσινο ή και λευκό όταν αναπτύσσονται μέσα στο έδαφος. Όσοι από τους βλαστούς δεν συγκομιστούν, αναπτύσσονται σε ύψος 120 - 180cm και στην κορυφή διακλαδίζονται. Πάνω σε αυτούς τους βλαστούς σχηματίζονται τα φύλλα κατά ζεύγη (3-8), είναι λεπτά σαν βελόνες και επιτελούν όλες τις βασικές λειτουργίες (φωτοσύνθεση, αναπνοή, διαπνοή). Τα πραγματικά όμως φύλλα του σπαραγγιού είναι πολύ μικρά, λεπιοειδή και μεμβρανώδη που καλύπτουν την κορυφή των νεαρών βλαστών. Όσο αφορά τα άνθη, αυτά σχηματίζονται σε διαφορετικά φυτά τα θηλυκά και τα αρσενικά άνθη, καθώς το σπαράγγι είναι δίοικο φυτό. Είναι μικρά, πρασινόκιτρινα και σχηματίζονται στις διακλαδώσεις των κλάδων, μόνα τους ή σε ομάδες των 2-3 ανθέων. Έχει παρατηρηθεί ότι τα φυτά που φέρουν αρσενικά άνθη είναι περισσότερο πρώϊμα, παραγωγικά και χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερη μακροζωία. Αντίθετα τα φυτά με θηλυκά άνθη σχηματίζουν βλαστούς με μεγαλύτερη διάμετρο.[2]
Κλιματικές συνθήκες
Το σπαράγγι είναι φυτό ψυχρής εποχής που αναπτύσσεται σε περιοχές με μέση μηνιαία θερμοκρασία 15-24oC και με αρκετά χαμηλές θερμοκρασίες το χειμώνα για παρατεταμένη περίοδο ληθάργου (3-5 μήνες). Οι άριστες θερμοκρασίες για την ανάπτυξη του φυτού είναι θερμοκρασία ημέρας 24-29oC και θερμοκρασία νύχτας 13-19oC. Η βλάστηση των οφθαλμών και η έξοδος των βλαστών από το έδαφος πραγματοποιείται μόλις η θερμοκρασία ξεπεράσει τους 10oC. Μετά την έξοδο τους όμως από το έδαφος οι τρυφεροί βλαστοί είναι ευαίσθητοι στις χαμηλές θερμοκρασίες. Η μέση ημερήσια θερμοκρασία επηρεάζει το ρυθμό ανάπτυξης των βλαστών, έτσι η ανάπτυξη του βλαστού την ημέρα είναι 1,8cm στους 13oC και 3cm στους 17oC. Εάν πάλι κατά τη διάρκεια της συγκομιδής επικρατήσουν υψηλές θερμοκρασίες, τότε υπάρχει κίνδυνος να ανοίξει η κορυφή των βλαστών, οπότε γίνονται μη εμπορεύσιμοι. Οι δυνατοί πάλι και ξηροί άνεμοι κατά την περίοδο της ανάπτυξης των τρυφερών βλαστών είναι ανεπιθύμητοι γιατί προκαλούν κύρτωση των βλαστών, οπότε γίνονται μη εμπορεύσιμοι. Οι δυνατοί πάλι και ξηροί άνεμοι κατά την περίοδο της ανάπτυξης των τρυφερών βλαστών είναι ανεπιθύμητοι γιατί προκαλούν κύρτωση των βλαστών και τους καθιστούν μη εμπορεύσιμους. Επιπλέον έλλειψη ή υπερβολική υγρασία την άνοιξη κατά την περίδο της συγκομιδής, προκαλεί μείωση της παραγωγής.[2]
Εδαφικές συνθήκες
Το σπαράγγι ανάλογα με την ποικιλία μπορεί να καλλιεργηθεί σε ποικιλία εδαφών, από αμμώδη έως ακόμα και βαριά εδάφη. Επειδή η καλλιέργεια είναι πολυετής και η επιτυχία της στηρίζεται στην καλή ανάπτυξη του υπόγειου τμήματος του φυτού και για αυτό προτιμούνται τα βαθιά και γόνιμα εδάφη. Τα ιδανικότερα εδάφη όμως είναι τα αμμοπηλώδη, πλούσια σε οργανική ουσία και τα καλά αποστραγγιζόμενα για την αποφυγή προσβολής από μύκητες εδάφους. Η αντίδραση του έδαφους πρέπει να είναι από ελαφρώς όξινη έως ουδέτερη (pH=6,5-7,5). Σε όξινα εδάφη με pH<6,2 περιορίζεται η βλάστηση του φυτού. Ακόμη καλό είναι τα επιλεγόμενα εδάφη να είναι απαλλαγμένα από πολυετή ζιζάνια γιατί θα δημιουργήσουν πρόβλημα στην ανάπτυξη των φυτών.[2]
Πολλαπλασιασμός
Το σπαράγγι πολλαπλασιάζεται αγενώς με τα ριζώματα. Η παραγωγή όμως των ριζωμάτων προϋποθέτει πολλαπλασιασμό με σπόρο. Επομένως χρησιμοποιούνται και τα δύο είδη πολλαπλασιασμού στο σπαράγγι για την εγκατάσταση μιας καλλιέργειας. Τα έτοιμα ριζώματα από το εμπόριο, προτιμούνται καθώς η καλλιέργεια μπαίνει πιο γρήγορα στην παραγωγή σε σύγκριση με τη χρησιμοποίηση του σπόρου. Αρχικά η σπορά γίνεται σε ανοιχτά σπορεία, όπου τα μικρά φυτά παραμένουν εκεί για περίοδο περίπου 1 χρόνου. Στη συνέχεια μεταφυτεύονται στις τελικές θέσεις στο χωράφι. Με τον τρόπο αυτό υπάρχει η δυνατότητα επιλόγης των ριζωμάτων που σχηματίζουν βλαστούς καλύτερης ποιότητας. Τα 100gr σπόρου περιέχουν περίπου 5.000 σπέρματα, αλλά η βλαστικότητα του σπόρου φτάνει το 50%. Έτσι για φύτευση 1 στρέμματος όπου χρειάζονται περίπου 300 φυτά, στο σπορείο χρησιμοποιείται 100-150gr σπόρου. Η εμβάπτιση του σπόρου σε νερό θερμοκρασίας 30-35oC την προηγούμενη μέρα από τη σπορά, συντελεί θετικά στο φύτρωμα.[2]
Ποικιλίες
Αν και στο εμπόριο κυκλοφορούν ποικιλίες με διαφορετικά ονόματα, εν τούτοις σε αρκετές περιπτώσεις με διαφορετικά ονόματα, εν τούτοις σε αρκετές περιπτώσεις οι διαφορές τους είναι δύσκολο να καθοριστούν, παρά μόνο σε πολύ γενικές γραμμές. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το σπαράγγι πολλαπλασιάζεται με σπόρο και υπεισέρχονται διασταυρώσεις λόγω της φύσης των άνθεων (φυτό δίοικο), επομένως η ποικιλομορφία είναι ποικιλόμορφη, εκτός εάν εφαρμοστεί προσεκτικά και αυστηρά κάποιο πρόγραμμα επιλογής. Σήμερα με την εφαρμογή του μεριστωματικού πολλαπλασιασμού μπορούν να δημιουργηθούν καθαρές σειρές από αρσενικά και θηλυκά φυτά. Με τη διασταύρωση αυτών, τα υβρίδια τα οποία δημιουργούνται μπορεί να είναι πρώϊμα, ζωηρά, με ομοιόμορφους βλαστούς και με υψηλές αποδόσεις. Αναλυτικές πληροφορίες για τις ποικιλίες του σπαραγγιού στον παρακάτω σύνδεσμο:
Ασθένειες
Το σπαράγγι προσβάλλεται από κάποιες ασθένειες όπως το ωΐδιο, τη σκωρίαση, το φουζάριο και τη ριζοκτόνια. Αναλυτικά οι ασθένειες του σπαραγγιού καθώς και οι τρόποι καταπολέμησής τους αναγράφονται στον παρακάτω σύνδεσμο:
Εχθροί
Μία φυτεία σπαραγγιού θα πρέπει με κάθε τρόπο να διατηρείται μια ελεύθερη από τους εχθρούς που είναι δυνατόν να τη προσβάλλουν. Το σπαράγγι δεν έχει πολλούς εχθρούς, αλλά ο σημαντικότερος που μπορεί να προκαλέσει πολύ μεγάλη ζημιά στο σπαράγγι είναι ο κριόκερος, ο οποίος μαζί με τους άλλους εχθρούς αναλύονται στον παρακάτω σύνδεσμο:
Πληροφοριακά στοιχεία
Ευδοκιμεί στις περιοχές
|
