Φυλλοξήρα αμπέλου

Μορφολογία

Φυλλοξήρα

Η φυλλοξήρα της αμπέλου εμφανίζεται με τέσσερις διαφορετικές μορφές:

1. Κηκιδόβια φυλλόβια.
2. Κηκιδόβια ριζόβια.
3. Φυλογόνα πτερωτή.
4. Έμφυλη άπτερη και οι ατελείς μορφές τους.

1. Θεμελιωτική κηκιδόβια : Το σώμα του είναι ωοειδές, με χρώμα κιτρινοπράσινο, λεπτότερο προς τα πίσω και μήκος 1-1,5 mm. Αναπαράγεται παρθενογενετικά και δημιουργεί νέες γενεές φυλόβιων κηκιδόβιων ατόμων. Αφού υποστεί τρεις εκδύσεις είναι σεξουαλικά ώριμο σε διάστημα 15 ημερών και ωοτοκεί 500-600 αυγά, τα οποία είναι κίτρινα και έχουν μήκος 0,3 mm.
2. Ριζόβια ακμαίο: Το σώμα του έχει σχήμα απιοειδές ή ωοειδές, με μήκος μέχρι 1mm με κιτρινοπράσινο χρώμα το καλοκαίρι και φαιοπράσινο το χειμώνα. Γεννάει γύρω στα 100 αυγά.
3. Φυλογόνα πτερωτή: Το σώμα του έχει μήκος 1,3 mm και το χρώμα του είναι κίτρινο-πορτοκαλί με σκούρο μεσοθώρακα. Γεννάει 1-8 αυγά, τα οποία είναι υπόλευκα και δικτυωτά.
4. Έμφυλη άπτερη: Έχει μικρό μέγεθος ( 0,25-0,45 mm ) και υποκίτρινο χρώμα. Είναι η μόνη μορφή που δεν έχει ρύγχος. Το θηλυκό τοποθετεί το αυγό στις ρωγμές των κληματίδων.

Βιολογία - ζημιές

Στην Αμερικάνικη άμπελο εμφανίζονται όλες οι μορφές της φυλλοξήρας, αντίθετα στην Ευρωπαϊκή εμφανίζεται μόνο η ριζόβια μορφή. Στην Αμερικάνικη άμπελο η εξέλιξη της φυλλοξήρας γίνεται ως εξής: Διαχειμάζει ως χειμερινό αυγό κάτω από ξηρούς φλοιούς ή σε άλλες προστατευμένες θέσεις του φλοιού του κορμού, των βραχιόνων ή των κληματίδων του πρέμνου. Την άνοιξη, με την έναρξη της νέας βλάστησης, από τα χειμερινά αυγά εκκολάπτονται τα ¨Θεμελιωτικά¨ ή ¨Ιδρυτικά¨ κηκιδόβια άτομα. Αυτά εγκαθίστανται στα φύλλα, τα οποία νύσσουν για να τραφούν, με αποτέλεσμα να δημιουργούν εξογκώματα στην κάτω επιφάνεια των φύλλων, τα οποία ονομάζονται κηκίδες. Μέσα στις κηκίδες ζει το θεμελιωτικό κηκιδόβιο άτομο μέχρι την τελική του ανάπτυξη και μετά από 15 ημέρες αρχίζει να ωοτοκεί παρθενογενετικά 500-600 αυγά.

Οι νεαρές προνύμφες δημιουργούν νέες κηκίδες μέσα στις οποίες εγκαθίστανται και αναπτύσσονται ως κηκιδόβιες ενώ ορισμένες από αυτές πηγαίνουν στη ρίζα και αναπτύσσονται ως ριζόβιες. Το φθινόπωρο, ορισμένα αυγά ριζοβίων δίνουν φυλογόνα πτερωτά άτομα. Τα άτομα αυτά είναι θηλυκά και γεννούν αυγά από τα οποία εκκολάπτονται τόσο θηλυκά όσο και αρσενικά άτομα. Αυτά θα αποτελέσουν τα έμφυλα άτομα που μεταναστεύουν στο υπέργειο τμήμα του φυτού και μετά την σύζευξη το θηλυκό τοποθετεί στις κληματίδες, ένα αυγό, το ¨χειμερινό αυγό¨ από το οποίο θα προέλθει η θεμελιωτική γενεά.

Στην Ευρωπαϊκή άμπελο η ριζόβια μορφή της φυλλοξήρας διαχειμάζει ως προνύμφη στο έδαφος. Τα ενήλικα και ανήλικα άτομα νύσσουν και μυζούν τα ριζίδια και τις ρίζες της αμπέλου δημιουργώντας φυμάτια στα ριζίδια και εξογκώματα (καρκινώματα) στις μεγάλες ρίζες. Λόγω της προσβολής έχουμε βαθμιαία καταστροφή του ριζικού συστήματος ενώ στο υπέργειο μέρος, έχουμε χλώρωση, ξήρανση των φύλλων, πρόωρη φυλλόπτωση, με τελικό αποτέλεσμα την ξήρανση ολόκληρου του φυτού. Η εξάπλωση της μορφής αυτής της φυλλοξήρας γίνεται με άτομα που μετακινούνται μέσα στο έδαφος από ρίζα σε ρίζα ή από άτομα που μετακινούνται στην επιφάνεια του εδάφους. Εξάπλωση της φυλλοξήρας παρατηρείται και με την χρησιμοποίηση μολυσμένου χώματος, πασσάλους, μολυσμένα εργαλεία ή υλικά συσκευασίας σταφυλιών. Συμπληρώνει 5 γενεές το χρόνο που μπορεί να φθάσουν τις 12-15.

Καταπολέμηση

Σε εγκαταστημένους αμπελώνες η καταπολέμηση της ριζόβιας μορφής της φυλλοξήρας είναι αδύνατη διότι θα προκληθούν σοβαρές ζημιές στα φυτά. Πριν από την φύτευση μπορούμε να κάνουμε απεντόμωση του εδάφους μολυσμένων περιοχών όμως αυτό δεν εξασφαλίζει την μη επανεγκατάσταση του εντόμου. Έτσι, ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος είναι ο εμβολιασμός των ευρωπαϊκών ποικιλιών με ανθεκτικά αμερικάνικα υποκείμενα. Με αυτό τον συνδυασμό δημιουργείται ένα φυτό με απρόσβλητο φύλλωμα και ανθεκτικό ριζικό σύστημα.

Σαν υποκείμενα χρησιμοποιούνται τα αμερικάνικα είδη επειδή έχουν την ικανότητα να δημιουργούν γρήγορα φελλώδη ιστό γύρω από το προσβεβλημένο μέρος, εμποδίζοντας έτσι την επέκταση της σήψης των ριζών. Επίσης, ο χυμός των ριζών στα αμερικανικά είδη δεν είναι τόσο κατάλληλος ως τροφή για το έντομο όσο ο χυμός των ευρωπαϊκών ειδών.