Ασθένειες αμπέλου
Ιολογικές ασθένειες αμπέλου
Μολυσματικός εκφυλισμός αμπέλου
Η ασθένεια είναι ευρύτατα διαδεδομένη στις πιο πολλές χώρες του κόσμου που καλλιεργούνται αμπέλια και προξενεί πολλές ζημιές. Τα πρέμνα που έχουν προσβληθεί παρουσιάζουν μια συνεχή μείωση της παραγωγικότητάς τους μέχρι σχεδόν πλήρους ακαρπίας. Η ποιότητα των σταφυλιών είναι χαμηλή λόγω καρπόπτωσης. Τα προσβεβλημένα πρέμνα έχουν μικρότερη ανάπτυξη και ριζικό σύστημα απ’ ότι τα υγιή, μειωμένη παραγωγικότητα και μικρότερη διάρκεια ζωής. Τα κυριότερα συμπτώματα είναι τα ακόλουθα: Στις κληματίδες εμφανίζονται διπλοί κόμβοι και περισσότεροι πλάγιοι βλαστοί και έτσι αποκτά το πρέμνο μορφή θάμνου. Στα φύλλα εμφανίζονται διάφορες παραμορφώσεις όπως είναι η ακανόνιστη διάταξη των νεύρων του ελάσματος, ώστε τα φύλλα να μοιάζουν με βεντάλια. Τα πρωτογενή συμπτώματα στα φύλλα είναι διαφορετικά και συνίσταται στην εμφάνιση χλωρωτικών κηλίδων. Ο αριθμός και το μέγεθος των σταφυλιών είναι μικρότερος απ΄ ότι των υγιών πρέμνων. Οι ράγες πολύ συχνά πέφτουν ή παραμένουν μικρές και χωρίς σπέρματα. Παρατηρείται επίσης ανισορραγία. Ο ιός προσβάλλει όλες τις ποικιλίες του Vitis Vinifera. Ο ιός δεν μεταδίδεται με το σπόρο της αμπέλου. Η μετάδοση του ιού στον αμπελώνα γίνεται από το έδαφος με τους νηματώδεις Xiphinema index και Xiphinema italiae. Οι ζωϊκοί αυτοί φορείς προσλαμβάνουν τον ιό μετά από διατροφή στις ρίζες μολυσμένων πρέμνων και τον μεταδίδουν, μέσω των ριζών επίσης, στα υγιή πρέμνα. Οι νηματώδεις διατηρούν την μολυσματικότητά τους επί μήνες και κινούνται αργά μέσα στο έδαφος. Η μετάδοση του ιού σε μεγάλες αποστάσεις και σε αμόλυντους αγρούς γίνεται με το μολυσμένο πολλαπλασιαστικό υλικό (μοσχεύματα, εμβόλια, έρριζα υποκείμενα). Για την καταπολέμηση της ασθένειας χρησιμοποιούμε 3 τρόπους:
- Χρησιμοποίηση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού.
- Σε περιπτώσεις που το έδαφος είναι μολυσμένο συνιστάται, πρό της εγκαταστάσεως του νέου αμπελώνα, αγρανάπαυση 10 ετών.
- Η χρησιμοποίηση ανθεκτικών υποκειμένων ή ποικιλιών.
Καρούλιασμα των φύλλων αμπέλου
Στην Ελλάδα έχουν παρατηρηθεί συμπτώματα καρουλιάσματος των φύλλων σε αμπέλι από το 1969 στη Λυκόβρυση Αττικής, ενώ στη συνέχεια εμφανίστηκαν και σε αμπελώνες της Θεσσαλίας και της Βόρειας Ελλάδας. Είναι σοβαρή ασθένεια γιατί μειώνει την ποιότητα και ποσότητα των παραγόμενων σταφυλιών, καθώς και η ευρωστία των πρέμνων είναι μειωμένη. Τα συμπτώματα είναι περισσότερο εμφανή στις έγχρωμες ποικιλίες και εμφανίζονται αναλόγως των κλιματολογικών συνθηκών, στις αρχές Ιουνίου ή τον Ιούλιο – Αύγουστο. Τα φύλλα καρουλιάζουν προς τα κάτω και παίρνουν από τη βάση της κλιματίδας έως και την κορυφή ερυθρό μεταχρωματισμό στις ερυθρές ποικιλίες ή κίτρινο μεταχρωματισμό σε λευκόκαρπες. Το έλασμα των φύλλων γίνεται παχύτερο του κανονικού. Το φθινόπωρο σε μερικά από τα εντόνως προσβεβλημένα φύλλα εμφανίζονται νεκρωτικές περιοχές στην πάνω επιδερμίδα του ελάσματος που θυμίζουν την περίπτωση τροφοπενίας καλίου. Συχνά οι ράγες προσβεβλημένων φυτών ωριμάζουν αργά και ακανόνιστα. Η ασθένεια αποδίδεται σε διάφορους ιούς του γένους Closterovirus.
Μέχρι σήμερα έχουν αναφερθεί οκτώ ορολογικά διαφορετικοί ιοί του γένους Closterovirus να προσβάλλουν το αμπέλι και οι οποίοι σχετίζονται με την ασθένεια της συστροφής των φύλλων. Πρόσφατα ένας νέος clostero-ιός με 74% ομολογία νουκλεοτιδίων και μικρή ορολογική σχέση με τον GLRaV-2 απομονώθηκε από πρέμνο της ποικιλίας Redglobe στην Καλιφόρνια. Ορολογική συγγένεια, με τη χρήση μονοκλωνικών αντισωμάτων, έχει επίσης βρεθεί μεταξύ των GLRaV-1 και -3, όπως και μεταξύ των GLRaV-4, -5, και -8. Μέχρι στιγμής μόνο οι GLRaV-1, -3 και -7 θεωρούνται αυθεντικά παθογόνα αίτια της ασθένειας αφού έχει αποδειχθεί ότι μπορούν να προκαλέσουν από μόνοι τους τα τυπικά συμπτώματα της ασθένειας. Επιπλέον ο GLRaV-2, έχει σχέση με την εκδήλωση ασυμφωνίας εμβολίου-υποκειμένου στο υποκείμενο Kober 5BB. Στη χώρα μας έχουν εντοπιστεί οι GLRaV-7, και GLRaV-1 και -3 όπου σε δείγματα με χαρακτηριστικά συμπτώματα της ασθένειας το 42,4% ήταν προσβεβλημένο από τον GLRaV-1 και το 47,8 από τον GLRaV-3 ενώ το 9,8% και από τους δύο.
Η ασθένεια μεταδίδεται με εμβολιασμό και όχι μηχανικώς. Ασφαλής διάγνωση της ιώσεως γίνεται με εμβολιασμό στην ποικιλία Cabernet Sauvignon ή Baco blanc. Για την καταπολέμηση χρησιμοποιείται πιστοποιημένο πολλαπλασιαστικό υλικό (εμβόλια, υποκείμενα, μοσχεύματα).
Βοθρίωση του ξύλου της αμπέλου
Στην Ελλάδα παρατηρήθηκε στις ποικιλίες Όψιμο Εδέσσης, Κορινθιακή, Ραζακί και Ροδίτης σε διαφόρους αμπελώνες της Μακεδονίας, Λαρίσης, Μαγνησίας και Πελοποννήσου. Το χαρακτηριστικό σύμπτωμα της ασθένειας είναι η εμφάνιση αυλακώσεων και βοθρίων επί του ξύλου του κορμού, που αποκαλύπτονται μετά την αφαίρεση του φλοιού. Το σύμπτωμα της ασθένειας εμφανίζεται κυρίως στα αμερικάνικα υποκείμενα των πρέμνων. Η ασθένεια δεν εμφανίζει τυπικά συμπτώματα σε πολλές ευρωπαϊκές ποικιλίες (π.χ Ροδίτης). Στις ευπαθείς ποικιλίες όπως είναι το Ραζακί το σύμπτωμα εμφανίζεται στον κορμό των προσβεβλημένων πρέμνων. Τα προσβεβλημένα πρέμνα έχουν μειωμένη ανάπτυξη, αδύνατες κλιματίδες και συχνά δεν παράγουν σταφύλια. Την άνοιξη παρουσιάζουν καθυστέρηση στην έκπτυξη των οφθαλμών. Η ασθένεια προκαλεί νανισμό των πρέμνων, μειωμένη παραγωγή και περιορισμένη διάρκεια ζωής. Η ασθένεια αποδίδεται στον ιό grapevine stem pitting associated closterovirus.
Στίξη της αμπέλου
Η ασθένεια που είναι γνωστή και ως Marbrure, είναι διαδεδομένη σε όλο τον κόσμο. Συμπτώματά της παρατηρήθηκαν πρόσφατα στη Χώρα μας στο υποκείμενο Vitis rupestris και στις ποικιλίες Ραζακί, Ροδίτης και Cardinal. Στις περισσότερες ποικιλίες η ασθένεια δεν εκδηλώνει συμπτώματα. Στα ευαίσθητα υποκείμενα ή ποικιλίες προκαλεί, στα νεαρά και μέσης ηλικίας φύλλα χλωρωτικές κηλίδες μήκους 1–3 mm κατά μήκος των νευρώσεων. Επίσης προκαλεί καρούλιασμα των φύλλων προς τα πάνω και μερικές φορές παραμόρφωση του ελάσματος. Οφείλεται στον ιό grapevine fleck virus, o oποίος εγκαθίσταται στο φλοιό και μεταδίδεται με εμβολιασμό. Η διάγνωση γίνεται με ορολογικές μεθόδους.
Νέκρωση των νεύρων της αμπέλου
Η ασθένεια αυτή της αμπέλου ανακαλύφθηκε στη Γαλλία. Είναι ευρύτατα διαδεδομένη αλλά στις πλείστες ευρωπαϊκές ποικιλίες δεν εμφανίζει συμπτώματα (λανθάνουσα μόλυνση).
Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της ασθένειας εμφανίζονται στο υποκείμενο Vitis rupestris X.V. berlandieri 11 OR και είναι τα ακόλουθα: Καχεκτική βλάστηση και νέκρωση κατά θέσεις των νεύρων των φύλλων της βάσεως των κληματίδων η οποία αργότερα επεκτείνεται και στα νεότερα φύλλα. Το παθογόνο φαίνεται ότι είναι ιός, αλλά δεν έχει ακόμα απομονωθεί.
Γλωσσίδια ή εκφύσεις της αμπέλου
Η ασθένεια αυτή της αμπέλου έχει παγκόσμια εξάπλωση και προσβάλλει πολλές ποικιλίες Vitis vinifera και τα αμερικάνικα υποκείμενα. Στη χώρα μας παρατηρήθηκε στην ποικιλία Ραζακί σε διάφορους αμπελώνες της Κρήτης.
Το χαρακτηριστικό σύμπτωμα της ασθένειας είναι ότι τα κατώτερα φύλλα της κληματίδας είναι μικρά, πολύ παραμορφωμένα (συνήθως έχουν μορφή βεντάλιας) και στην κάτω επιφάνεια του ελάσματος εμφανίζουν πολυάριθμες υπερπλασίες μορφής γλωσσιδίου, θηλής ή λοφίου. Τα γλωσσίδια έχουν ύψος 2-3mm, μήκος 3-5mm ή μεγαλύτερο και συνήθως αναπτύσσονται σε σχεδόν παράλληλη θέση κοντά στα κύρια νεύρα. Τα προσβεβλημένα πρέμνα βλαστάνουν με καθυστέρηση 15-20 ημερών από ότι τα υγιή και παράγουν μικρή και θαμνώδους εμφανίσεως βλάστηση. Η παραγωγή των πρέμνων είναι ελάχιστη. Η ασθένεια αποδίδεται συνήθως σε φυλή του ιού του μολυσματικού εκφυλισμού.
