Υμενόπτερα
Τα υμενόπτερα είναι μικροσκοπικά έως μεσαίου μεγέθους έντομα με δύο ζεύγη μεμβρανωδών πτερύγων. Οι οπίσθιες είναι πάντοτε μικρότερες από τις πρόσθιες και προσαρτημένες σ’ αυτές κατά την πτήση με μια σειρά από άγκιστρα. Έχουν στοματικά μόρια κύρια μασητικού τύπου αλλά τροποποιημένα και προς τον λείχοντα μασητικό τύπο. Υπάρχει πάντοτε ωοθέτης, τροποποιημένος συχνά σε κεντρί. Είναι ολομετάβολα. Οι προνύμφες είναι μαλακές, άποδες εκτός από των οπλοκαμπών που έχουν σκληρή κεφαλή, θωρακικούς πόδες και ψευδόποδες.
Τα υμενόπτερα είναι πιο σημαντικά για την ωφέλιμη δράση τους παρά για την επιβλαβή. Η ωφέλιμη δράση περιλαμβάνει την επικονίαση των καλλιεργούμενων φυτών, ειδικά από τις ήμερες μέλισσες, την παραγωγή μελιού και κεριού, επίσης από τις ήμερες μέλισσες, αλλά και τον παρασιτισμό φυτοφάγων εντόμων. Ουσιαστικά οι πιο σημαντικοί εχθροί φυτοπαράσιτων είναι υμενόπτερα. Μερικά έντομα της Τάξης αυτής πάντως είναι φυτοφάγα, όπως οι οπλοκάμπες. Επίσης άλλα, όπως τα μηρμήγκια και οι σφήκες, είναι ενοχλητικά για τον άνθρωπο.
Μερικά Υμενόπτερα είναι κοινωνικά, δηλαδή ζουν σε μεγάλες σύνθετες αποικίες με εξειδίκευση των ατόμων στην αναπαραγωγή και στις εργασίες που επιτελούν. Όσον αφορά τη συμπεριφορά τους είναι από τα πιο εξελιγμένα είδη. Όλα τα παρασιτικά είδη είναι μονήρη.
Επιβλαβή φυτοφάγα υμενόπτερα είναι :
- Οικογένεια Tenthredinidae : Hoplocampa brevis, η οπλοκαμπή της αχλαδιάς, Hoplocampa flava, η οπλοκαμπή της δαμασκηνιάς.
- Οικογένεια Eurytomidae : Eurytoma amygdali, το ευρύτομο της αμυγδαλιάς, Eurytoma pistaciae, το ευρύτομο της φυστικιάς.
Ωφέλιμα υμενόπτερα είναι :
- Οικογένεια Apidae : Apis mellifera ή mellifica, η ήμερη μέλισσα, ο αποτελεσματικότερος επικονιαστής. Επίσης παράγει το μέλι και κερί.,
- Οικογένεια Bombidae : Είδη του γένους Bombus είναι καλοί επικονιαστές, όχι όμως τόσο αποτελεσματικοί στη γεωργική πρακτική όσο οι μέλισσες.
Φυσικοί εχθροί φυτοπαράσιτων είναι είδη των Υπεροικογενειών Tenthredinoidea, Ichneumonoidea, Chalcidoidea, Serphoidea, Cynipoidea, Vespoidea, Sphecoidea. Έτσι τα Praon spp. (Braconidae) είναι αποτελεσματικά παράσιτα αφίδων. Είδη του γένους Apanteles είναι παράσιτα Λεπιδοπτέρων. Τα Trichogramma spp. της Οικογένειας Trichogrammatidae είναι ωοπαράσιτα Λεπιδοπτέρων κ.α. Το Prospaltella berlesei (Eulophidae) ελέγχει αποτελεσματικά το κοκκοειδές Diaspis pentagona. Το Encarsia formosa (Alphelinidae) χρησιμοποιείται σε πλατειά εμπορική κλίμακα για την καταπολέμηση του Trialeurodes vaporariorum , του αλευρώδη, στα θερμοκήπια. Τα Dacnusa sp. (Braconidae) και Diglyphus sp. (Eulophidae) επίσης χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση του φυλλορύκτη Liriomyza sp. των θερμοκηπιακών καλλιεργειών (χρυσάνθεμα κ.α.) (βλέπε και Πίνακα 8, σελ. 123). Ενοχλητικά έντομα είναι είδη των Οικογενειών Vespidae (σφήκες) και Formicidae (μηρμήγκια).
