Όρνιθες
Η Όρνιθα, [1] ή κοινώς κότα, (αρσενικός: πετεινός ή κόκκορας, ουδέτερο: το κοτόπουλο), είναι ένα εξημερωμένο πτηνό. Είναι ένα από τα πιο κοινά και διαδεδομένα οικόσιτα ζώα, αφού υπολογίζεται ότι το 2003 υπήρχαν γύρω στα 24 δισεκατομμύρια εκπρόσωποι του είδους. Δηλαδή υπάρχουν περισσότερες κότες στον κόσμο από οποιοδήποτε άλλο πουλί. Ο άνθρωπος εκτρέφει τις κότες κυρίως ως πηγή τροφίμων, για το κρέας τους και τα αυγά τους. Η κότα πιστεύεται ότι εξημερώθηκε στην Ινδία, ενώ πρόσφατα ανακαλύφτηκαν στοιχεία ότι η εξημέρωσή της είχε ήδη ξεκινήσει στο Βιετνάμ πριν από 10.000 χρόνια. Από την Ινδία το εξημερωμένο πτηνό διαδόθηκε στην Περσία, τη Λυδία, μετά στη δυτική Μικρά Ασία και γύρω στον 9ο-8ο αιώνα π.Χ. και στην Ελλάδα. Η κότα ήταν γνωστή στην Αίγυπτο από την 18η Δυναστεία, σαν το το πουλί που γεννάει ένα αυγό κάθε μέρα. Η κότα ήρθε στην Αίγυπτο από την Συρία και τη Βαβυλώνα, σύμφωνα με τα χρονικά του Τούθμωση Γ'.
Οι Όρνιθες θεωρούνται παμφάγα πτηνά. Σε ελεύθερο περιβάλλον, σκάβουν στο χώμα για αναζήτηση σπόρων, εντόμων και ακόμα μεγαλύτερων ζώων όπως οι σαύρες και μικρά ποντίκια. Ελεύθερες στη φύση μπορούν να ζήσουν για πέντε έως έντεκα έτη, ανάλογα με το είδος (ράτσα). Σε εμπορική εντατική αναπαραγωγή κρέατος, ένα κοτόπουλο ζει γενικά μόνο για έξι εβδομάδες πριν να σφαγεί. Το κοτόπουλο κατανάλωσης κρέατος βιολογικής εκτροφής θα θανατωθεί συνήθως σε περίπου 14 εβδομάδες. Οι κότες ορνιθοτροφείου μπορούν να παραγάγουν τουλάχιστον 300 αυγά ετησίως. Μετά από 12 μήνες, οι κότες αυγοπαραγωγής χάνουν σταδιακά την απόδοσή τους και θανατώνονται προκειμένου να χρησιμοποιηθούν σαν τροφή κατοικίδιων ζώων, για πίτες και άλλα επεξεργασμένα τρόφιμα.
Η μακροβιότερη κότα, σύμφωνα με το βιβλίο Γκίνες, πέθανε από ανακοπή καρδιάς σε ηλικία 16 χρονών.
| Βασίλειο | Animalia (Ζώα) |
| Συνομοταξία | Chordata (Χορδωτά) |
| Ομοταξία | Aves (Πτηνά) |
| Τάξη | Galliformes (Ορνιθόμορφα) |
| Οικογένεια | Phasianidae (Φασιανίδες) |
| Γένος | Gallus (Όρνιθα) |
| Είδος | G. gallus |
| Υποείδος | G. g. domesticus |
Φυλές ορνίθων
Εξημερωμένες όρνιθες υπάρχουν στην Ελλάδα από την αρχαιότητα. Δεν υπάρχει καμία επίσημα αναγνωρισμένη φυλή. [2] Δεν εκτράφηκαν ποτέ συστηματικά ούτε αποτέλεσαν αντικείμενο μελέτης.
Πυρήνες από ντόπιες κότες ελευθέρας βοσκής εξακολουθούν να εκτρέφονται ιδιαίτερα σε απομονωμένες περιοχές της ηπειρωτικής και νησιωτικής χώρας. Τελευταία ο πληθυσμός τους μειώθηκε δραματικά διότι αντικαταστάθηκαν από εισαγώμενες φυλές. Οι ντόπιες όρνιθες είναι γενικά μικρότερες σε μέγεθος (όχι όσο κάποιες ξένες διακοσμητικές φυλές). Διατηρούν την ικανότητα επώασης και ανατροφής των νεοσσών, καταναλώνουν μικρότερη ποσότητα τροφής, έχουν μεγαλύτερη αυγοπαραγωγή, ενώ εμφανίζουν και κάποια χαρακτηριστικά άγριας όρνιθας όπως:
- ισχυρό ένστικτο αυτοσυντήρησης,
- ανεπτυγμένη ικανότητα να πετούν και
- τάση να κουρνιάζουν στα υψηλότερα σημεία των δένδρων.
Υπάρχουν διάφοροι τύποι οι οποίοι θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε καθαρόαιμες φυλές. Μεταξύ αυτών είναι η Κατσουλίερα (τύπος με λοφίο), η Σκαλτσουνάτη (με φτερά στα πόδια), οι Μπουφούνες (γενιάδα), η Νανόκοτα Θράκης, η Γυμνόλαιμη Λέσβου, η Φιλιανή Λέσβου, η Μαύρη Κότα Καλαμάτας/Μεσσηνίας, ο Γυφτοκόκορας (Θεσσαλίας ίσως και άλλων περιοχών), η Πετρωτή/Λαθουράτη, οι μικρόσωμοι τύποι διάφορων περιοχών όπως Τρικάλων, της Καρδίτσας (χωριό Παλαμάς).
Κάποιες ποικιλίες εκτρέφονται με βάση χαρακτηριστικά όπως την παρατεταμένη κραυγή των αρσενικών (Θεσσαλία, Θράκη), ή την χρησιμοποίησή τους σε κοκορομαχίες όπως οι Χιλιανές των Πομάκων.
Όρνιθες με κατσαρό πτέρωμα αναφέρονται στην Πελοπόννησο, Λαμία και Λέσβο. Παλαιότερα ήταν μάλλον πιο διαδεδομένες.
Κάποιοι τύποι θεωρούνται ήδη εξαφανισμένοι όπως οι Φωλιδοτές κότες Χαλκιδικής και ταΝησυριώτικα Κοκόρια (μάχης).
Η επιβεβαίωση και ο προσδιορισμός της γεωγραφικής εξάπλωσης των πληθυσμών είναι στο αρχικό στάδιο έρευνας. Ντόπιες κότες απροσδιορίστου ταυτότητας αναφέρονται στην Αλόννησο, το Σκαλοχώρι Λέσβου, Ήπειρο, Αντίπαρο, Πάρο, Κέρκυρα, Σκύρο, Μήλο και Νάξο.
Οι αναγνωρισμένες ράτσες ορνίθων από την American Poultry Association είναι έντεκα και χωρίζονται σε μικρόσωμες και μεγαλόσωμες ποικιλίες (Bantams και Large αντίστοιχα).
Ανατομία και Φυσιολογία Πτηνών (με βάση την όρνιθα)
Ο σκελετός των πτηνών χωρίζεται σε 3 μέρη:
- Το μέρος του κρανίου,
- της σπονδυλικής στήλης και
- των άκρων.
Η σημαντική διαφορά από τα θηλαστικά είναι η απουσία μυελού των οστών από τα περισσότερα οστά και η επικοινωνία τους με τους αεροθαλάμους που περιέχουν αέρα (πτήση κολύμβηση).
Στη σπονδυλική στήλη οι αυχενικοί σπόνδυλοι είναι 14 και σχηματίζουν ένα S που κατά την κίνηση μετακινεί το κέντρο βάρους του σώματος και επιτρέπει στο πτηνό να ισορροπεί. Οι θωρακικοί σπόνδυλοι είναι 7 και οι κοκκυγικοί σπόνδυλοι είναι 5.
Το στέρνο έχει μεγάλη ανάπτυξη, αφού σε αυτό στερεώνονται οι μύες των πτερύγων και παρουσιάζει μεγάλη τριγωνική ακρολοφία στη μέση γραμμή, την τρόπιδα.
Οι δύο κλείδες είναι επιμήκη κυρτά οστά, που ενώνονται με τα κάτω άκρα τους σε ένα κοινό, πλατύ από τα πλάγια, σώμα με σχήμα V.
Αναπαραγωγή όρνιθας
Όταν ένας κόκκορας θέλει να ζευγαρώσει θα κάνει έναν μικρό χορό γύρω από την υποψήφια κότα. Συνήθως οι κότες που δεν ενδιαφέρονται φέυγουν. Αν ο κόκκορας είναι αρκετά γρήγορος για να την πιάσει, θα την γραπώσει από τα πούπουλα και θα την καθηλώσει. Έτσι, θα αρπάξει την πλάτη της με τα νύχια του και το κεφάλι της με το ράμφος του και θα σκαρφαλώσει πάνω της. Κατά την πράξη αυτή, ανασηκώνονται τα πούπουλα της κότας και έρχονται και τα δυο τους σε πιο στενή επαφή, χωρίς σχεδόν τα πούπουλα. Ο κόκκορας δεν έχει πέος. Έχει όμως μία κύστη με σπέρμα σε μία σχισμή στο κάτω μέρος του σώματός του, όπου, κατά την αναπαραγωγή, προσπαθεί να εκχύσει το σπέρμα αυτό, σε μία αντίστοιχη σχισμή που έχει η κότα, στο πίσω πάνω μέρος της (ουσιαστικά κάτω από τα πούπουλα που ανασηκώθηκαν). Έτσι ολοκληρώνεται η διαδικασία της αναπαραγωγής. [5]
Μετά, το σπέρμα παραμένει μέσα στην κότα η οποία κατεβάζει ένα ωάριο (κάθε 25 ώρες) το οποίο γονιμοποιείται. Με αυτόν τον τρόπο ξεκινάει σιγά σιγά η δημιουργία του αυγού. Έτσι σταδιακά(7-10 ημέρες) αρχίζει και δημιουργείται το αυγό με το ασπράδι του, τον κρόκο, τις μεμβάνες, το κέλυφος. Από τη στιγμή που θα ολοκληρωθεί, το αυγό θα βγει από την κότα μέσα σε 24 ώρες. Η κότα, παράγει αυγά ανεξάρτητα απ' το αν έρθει σε επαφή με τον κόκκορα ή όχι. Απλά αυτά τα αυγά δεν είναι γονιμοποιημένα. Έτσι, αν η κότα γονιμοποιηθεί, τότε δημιουργείται γονιμοποιημένο αυγό, από το οποίο θα βγεί το κοτόπουλο.
Ασθένειες των πτηνών
Στις ασθένειες των πτηνών περιλαμβάνονται: η Γρίπη των πτηνών [6] που πρόκειται για µια πολύ µεταδοτική ασθένεια. Τα συµπτώµατα της γρίπης πτηνών ποικίλλουν και εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες. Η ασθένεια µεταδίδεται µε µετακίνηση ζωντανών πτηνών, επαφή των ζώων, δαγκώµατα και αµυχές. Ο αέρας, τα περιττώµατα, η ενδυµασία, τα υποδήµατα, το δέρµα, η βλέννα, η ζωοστρωµνή, τα δοχεία τροφής και νερού, τα κλουβιά, τα οχήµατα και ο εξοπλισµός, όλα µπορούν να φέρουν και να µεταδώσουν την ασθένεια, η Σαλμονέλλωση ορνίθων [7] είναι ένα βακτηρίδιο με παγκόσμια εξάπλωση που κατοικεί στο έντερο θερμόαιμων και ψυχρόαιμων ζώων και έχει αναγνωρισθεί ως ένας σημαντικός ζωονοσογόνος παράγοντας (παράγοντας δηλαδή που προκαλεί νόσο που μεταδίδεται από τα ζώα στον άνθρωπο) με σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις στα ζώα και στους ανθρώπους, η Ψευδοπανώλη [8] που πρόκειται για οξεία ίωση των πτηνών, ταχύτατης εξάπλωσης, χαρακτηριζόμενη από νευρικά και αναπνευστικά συμπτώματα, η Νεκρωτική εντερίτιδα [9] που είναι μια νόσος που παρατηρείται σε κοτόπουλα, γαλοπούλες και πάπιες σε παγκόσμιο επίπεδο και έχει ως αίτιο το Clostridium perfringens, η Λοιμώδης βρογχίτιδα [10] που είναι μια οξεία μεταδοτική νόσος σε ορνίθια με αναπνευστικά συμπτώματα, αλλά και με προσβολή νεφρών με οξεία ή χρόνια νεφρίτιδα, η Φυματίωση [11] που πρόκειται για χρόνια και αργά μεταδιδόμενη μολυσματική ασθένεια των ώριμων πτηνών που προκαλείται από ένα βακτήριο, η Λαρυγγοτραχειίτιδα [11] που μεταδίδεται από πτηνό σε πτηνό, από επαφή με μολυσμένους χώρους, από μολυσμένα ρούχα, παπούτσια κ.λπ, κ.ά. Στο σύνδεσμο που ακολουθεί με τίτλο Εμβολιασμός στο νερό για κοτόπουλα broiler γίνεται αναφορά για τον εμβολιασμό στο νερό για τα κοτόπουλα κρεοπαραγωγής (broilers). Eίναι μια μέθοδος εμβολιασμού ιδανική για εντατικές εκτροφές πτηνοτροφίας. Αυτή η μέθοδος προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα διότι δεν απαιτεί επιπλέον εργατικό προσωπικό, δίνει καλό ποσοστό ανοσίας σε συνδυασμό με ελάχιστο στρες για το σμήνος. Τα συνηθέστερα εμβόλια που γίνονται με το νερό είναι για Βρογχίτιδα (IB), Νόσο του Gumboro (IBD) [12] και Ψευδοπανώλης (ND). Εμβολιασμός στο νερό για κοτόπουλα broiler.
Διατροφική αξία αυγού
Η κατανάλωση του αυγού είναι πολύ σημαντική στη διατροφή του ανθρώπου. Τα αυγά εμπεριέχουν σημαντικό ποσοστό σιδήρου. Το σίδηρο χρειάζεται για την δημιουργία και ανάπλαση ερυθρών κυττάρων. Ανεπαρκή λήψη σιδήρου προξενεί αναιμία, συνήθη πάθηση στις γυναίκες και ιδιαίτερα στην εφηβεία όπου η ανάγκη για σίδηρο είναι μεγάλη. Τα αυγά είναι πολύ καλή πηγή σιδήρου. Κάθε κρόκος αυγού περιέχει 1,2 mg σιδήρου όσο μία αρνίσια μπριζόλα ή 4 αποξηραμένα βερίκοκα. Το σίδηρο απορροφάται καλύτερα όταν καταναλώνουμε μαζί βιταμίνη C. Να θυμάστε όταν τρώτε αυγό ή τροφές με σίδηρο να τις συνοδεύετε μαζί με ένα ποτήρι χυμό πορτοκαλάδας ή ένα φρούτο ή λαχανικό για καλύτερη απορρόφηση σιδήρου. Τα αυγά περιέχουν πολλές βιταμίνες. Οι βιταμίνες που συναντάμε στο αυγό περιλαμβάνουν τις οικογένειες Α, D, και E και όλες από την οικογένεια Β, συμπεριλαμβανομένου του φολικού οξέος. Η μόνη βιταμίνη που λείπει είναι η C, που την συναντάμε στα φρούτα και στα λαχανικά. Τα αυγά είναι πλούσια πηγή της βιταμίνης Β12 μία βιταμίνη που λείπει από τους φυτοφάγους. Βιταμίνες Α, D και E τις συναντάμε μόνο στον κρόκο του αυγού. Οι περισσότερες βιταμίνες από την οικογένεια Β τις συναντάμε και στο ασπράδι και στον κρόκο. Η διατροφική αξία [13] του αυγού είναι μεγάλη καθώς ένα μεσαίου βάρους αυγό μας δίνει περίπου 75 Kcal, περίπου τον ίδιο αριθμό θερμίδων που μας δίνει ένα μήλο, μία φέτα τυρί ή το μισό απλό γιαούρτι. Αυτό κάνει το αυγό ιδανικό για κάθε δίαιτα. Το χρώμα του κελύφους δεν επηρεάζει την διατροφική αξία του αυγού.
Διατροφική αξία κρέατος των πουλερικών
Τροφή εύπεπτη, με λίγα λιπαρά και πολλές πρωτεΐνες, που προσφέρει θρέψη και τόνωση στον οργανισμό μικρών και μεγάλων.
Πλούσιο σε πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας (μετά το ασπράδι του αβγού και το γάλα), το κοτόπουλο είναι μία από τις καλύτερες τροφές. Με χαμηλή εμπορική τιμή, αλλά υψηλή διατροφική αξία, [14] είναι ένα τρόφιμο που καταναλώνεται σε μεγάλες ποσότητες παγκοσμίως και μαγειρεύεται ποικιλοτρόπως. Οι πρωτεΐνες του είναι θρεπτικές, φιλικές (εφόσον δεν προκαλούν αλλεργίες) και εύπεπτες, ενώ απορροφώνται κατά 100% από τον οργανισμό. Τα 100 γραμμ. κοτόπουλου καλύπτουν το 50% περίπου των ημερήσιων αναγκών σε πρωτεΐνες ενός άνδρα και το 65% μιας γυναίκας (η διαφορά οφείλεται στη μικρότερη μυϊκή μάζα των γυναικών).
Το κοτόπουλο έχει λιγότερα λιπαρά και θερμίδες από το μοσχάρι, με την προϋπόθεση ότι έχουμε αφαιρέσει την πέτσα του. Το κοτόπουλο, συγκριτικά με το μοσχαρίσιο κρέας, έχει λιγότερη βιταμίνη Β12, ψευδάργυρο και σίδηρο. Ένα ζεστό πιάτο κοτόσουπας δρα ευεργετικά σταματώντας τον βήχα.
Πληροφοριακά στοιχεία
Σχετικές σελίδες
- Εκτροφή πτηνών
- Ανατομία και Φυσιολογία Πτηνών (με βάση την όρνιθα)
- Ασθένειες των πτηνών
- Γρίπη των πτηνών
- Σαλμονέλλωση ορνίθων
- Ψευδοπανώλη
- Νεκρωτική εντερίτιδα
- Λοιμώδης Βρογχίτις
- Φυματίωση (Avian Tuberculosis)
- Λαρυγγοτραχειίτις
- Διατροφική αξία αυγού
- Η διατροφική αξία του κρέατος των πουλερικών
Βιβλιογραφία
- ↑ Όρνιθες
- ↑ Καθαρόαιμες φυλές ορνίθων
- ↑ Μικρόσωμες ποικιλίες πτηνών Bantams
- ↑ Αναγνωρισμένες ράτσες ορνίθων
- ↑ Πως ζευγαρώνουν οι κότες
- ↑ Η Γρίπη των πτηνών
- ↑ Ενημερωτικό φυλλάδιο για τη σαλμονέλλα 2012
- ↑ Ψευδοπανώλη των πτηνών
- ↑ Νεκρωτική Εντερίτιδα στα Πτηνά
- ↑ Λοιμώδης Βρογχίτιδα
- ↑ 11,0 11,1 Ασθένειες πτηνών
- ↑ "Νόσος Gumboro ή λοιμώδης θυλακίτιδα (infectius bursal disease) (Μόλυνση θύλακου Fabricius)", Εργαστήριο Ανατομίας και φυσιολογίας Αγροτικών Ζώων, Τμήμα Ζωικής παραγωγής, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 2008.
- ↑ Διατροφική αξία των αυγών
- ↑ Διατροφική αξία των κρέατος πουλερικών
- ↑ "Εκτίμηση της επίδρασης των παραγόντων καταπόνησης στην παθογένεια της νεκρωτικής εντερίτιδας στα κρεοπαραγωγά ορνίθια", Διδακτορική διατριβή του Βασίλειου Σ. Τσιούρη, Θεσσαλονίκη 2010.
