Καλλιέργεια στέβιας
Περιεχόμενα
Προετοιμασία σπορείου
Η στέβια είναι φυτό μικρής διάρκειας ημέρας. Αυτό σημαίνει πως σε πρώϊμη σπορά, έχουμε στο χωράφι πρώϊμη άνθιση. Για αυτό, όταν προτιμήσουμε το παραδοσιακό σπορείο χωρίς κάλυψη, τότε πρέπει οπωσδήποτε να σπείρουμε μετά τις 20 Μαρτίου. Το μέρος θα πρέπει να είναι προσηλιακό και προφυλαγμένο από αέρα, να είναι κοντά στο σπίτι του παραγωγού, να είναι απαλλαγμένο από αρρώστιες, να είναι ελαφρό, στραγγερό, γόνιμο και να δουλεύεται εύκολα και να υπάρχει νερό για πότισμα.
Το φθινόπωρο ή νωρίς το χειμώνα πρέπει να οργώνεται ο σπορειότοπος, να χωρίζεται σε λωρίδες και να δημιουργούνται αναχώματα. Έτσι λοιπόν θα είναι στραγγερά και θα εκμεταλλευτούν τους παγετούς του χειμώνα ως πρώτη φυσική απολύμανση. Στην αρχή της άνοιξης, όταν οι καιρικές συνθήκες το επιτρέψουν, προβαίνουμε στην ισοπέδωση και στο ψιλοχωμάτισμα των σηκωμένων σπορείων, καθώς και στο κυλίνδρισμα. Τα σπορεία για να είναι εύκολα στις διάφορες εργασίες (πότισμα, βοτάνισμα, σκέπασμα, ξεσκέπασμα), πρέπει να έχουν διαστάσεις 1 x 10m, με ή χωρίς μεταλλικά με νάιλον.
Μόλις τα σπορεία στρωθούν, γίνεται η απολύμανση με διάφορα απολυμαντικά μέσα. Η απολύμανση είναι άκρως απαραίτητη εργασία, γιατί εκτός του ότι καταστρέφει τους μύκητες, τα έντομα και τους νηματώδεις του εδάφους, καταστρέφει και τους διάφορους ζιζανιόσπορους.
Η λίπανση των στεβιοσπορείων χωρίζεται σε βασική και επιφανειακή. Η βασική λίπανση εξαρτάται από το σπορειότοπο που εφαρμόζεται. Μεγαλύτερη λίπανση για φτωχό σπορειότοπο και λιγότερη ή και καθόλου για σπορειότοπο με πλούσιο υπόστρωμα. Μεγαλύτερη σημασία από τα τρία στοιχεία (άζωτο, φώσφορος, κάλιο), έχει ο φώσφορος γιατί βοηθά στην ριζοβολία και η μεγαλύτερή του δόση δεν προκαλεί ζημιά στα φυτά. Αντίθετα το άζωτο μπορεί να κάψει τα φυτά ή να τα κάνει ανομοιόμορφα τρυφερά και λεπτά. Όσο αφορά την επιφανειακή λίπανση, τα στεβιοσπορεία που δέχτηκαν τη σωστή δόση χωνεμένης κοπριάς ή σωστής βασικής λίπανσης, δεν χρειάζονται επιφανειακή λίπανση ή υδρολίπανση. Επιφανειακή λίπανση στα σπορεία γίνεται μόνο, όταν τα φυτά είναι καθυστερημένα στην ανάπτυξη και κίτρινα. Συνήθως το φαινόμενο αυτό, παρατηρείται στα σπορεία που είναι χαμηλά και νεροκράτησαν. Σε αυτή την περίπτωση μπορούμε να προβούμε σε υδρολίπανση, όπου σε ένα βαρέλι νερό διαλύουμε 1kg νιτρικό κάλιο (13-0-46) ή 400gr νιτρική αμμωνία (34,5-0-0) και ρίχνουμε 2-3kg διάλυμα ανά m2 σπορείου.[1]
Σπορά σε σπορείο
Επειδή ο σπόρος της στέβιας είναι μικρός, ανακατεύεται με στάχτη ή ψιλό άμμο και σπέρνεται πεταχτά με το χέρι. Η σπορά πρέπει να είναι κανονική, γιατί το δασύ φύτρωμα δημιουργεί φυτά ψηλά και δυνατά, που στο χωράφι θα είναι μονόκλωνα, τα δε αραιά μας δίνουν φυτά κοντά και χοντρά. Κρίσιμη θερμοκρασία για το φύτρωμα του σπόρου και την ανάπτυξη των σπορόφυτων στέβιας, θεωρείται η θερμοκρασία των 13oC. Σε θερμοκρασίες πάνω από 21oC, χρειάζονται περίπου 7 ημέρες για την βλάστηση του σπόρου. Το έδαφος κατά τη διάρκεια του φυτρώματος, πρέπει να είναι υγρό συνεχώς.
Αμέσως μετά τη σπορά, γίνεται το πρώτο πότισμα, καθημερινά και σε θερμές ημέρες, δύο φορές την ημέρα μέχρι το σταύρωμα. Μετά γίνεται ανά δύο ημέρες τις πρωϊνές ώρες για να αυξάνεται προοδευτικά ο όγκος του νερού. Επιπλέον τοποθετούνται χοντρά σύρματα ή μεταλλικά πλαίσια υπό μορφή τόξου, ώστε να συγκρατούν το πλαστικό κάλυμμα για να προφυλαχθούν τα φυτάρια και η πρωϊμότητά τους κατά 2 - 3 εβδομάδες. Το σκέπασμα των σπορείων γίνεται νωρίς το απόγευμα, ενώ το ξεσκέπασμα το πρωί. Στη συνέχεια γίνεται κούρεμα των φυτών, όπου είναι μία τεχνική που αποσκοπεί στο να παραχθούν στεβιοφυτάρια ψημένα, με καλύτερο ριζικό σύστημα, πολύκλαδα, που θα έχουν σαν αποτέλεσμα μεγαλύτερη απόδοση σε ξηρά φύλλα. Κόβουμε το στέλεχος σε επιθυμητό ύψος (με ψαλίδι ή φορητή μηχανή). Τα σπορόφυτα, που θα οδηγηθούν στο χωράφι, θα πρέπει να είναι υγιή, ψημένα και με πλούσιο ριζικό σύστημα. Τα σπορόφυτα τα τοποθετούμε στα σκεύη μεταφοράς κατά δεσμίδες και στρώσεις και οδηγούνται στο χωράφι για μεταφύτευση.
Προετοιμασία εδάφους
Η κατεργασία του εδάφους έχει μεγάλη σημασία στην καλλιέργεια στέβιας. Το έδαφος που είναι καλά κατεργασμένο, εσωκλείει και διατηρεί την υγρασία. Την άνοιξη, όταν ο καιρός το επιτρέπει και το χωράφι είναι στο ρόγο του, οργώνουμε. Ακολουθούν οι άλλες εργασίες που σκοπό έχουν να ψιλοχωματιστεί το έδαφος και να έχουμε μεγαλύτερη επιτυχία στο πιάσιμο. Κρίνεται σκόπιμο, ιδιαίτερα σε καλλιέργειες που γίνεται μεταφύτευση, κάθε 3 - 4 χρόνια να γίνεται βαθύ όργωμα έτσι ώστε να σπάει το σκληρό σώμα που δημιουργείται με τα συνήθη οργώματα σε βάθος 20cm. Έτσι δίνουμε τη δυνατότητα στη ρίζα να αναπτυχθεί σε μεγαλύτερο βάθος, να εκμεταλλευτεί καλύτερα τα θρεπτικά συστατικά και την υγρασία με αποτέλεσμα την γρηγορότερη ανάπτυξη των φυτών. Θεωρείται ότι το βαθύ ρίζωμα της στέβια την καθιστά λιγότερο ευάλωτη στις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα και της δίνει την δυνατότητα να επιζήσει και να ξαναβλαστήσει αρχές Μαρτίου, έτσι ώστε ο παραγωγός θα πάρει και δεύτερη κοψιά, αυξάνοντας το εισόδημά του κατά 20%.[1]
Μεταφύτευση
Η μεταφύτευση των στεβιοφυταρίων στο χωράφι μπορεί να γίνει, όταν η θερμοκρασία εδάφους σταθεροποιείται γύρω στους 15oC και η θερμοκρασία το βράδυ να μην πέφτει κάτω από τους 10oC. Η κατάλληλη εποχή που μπορούν να επιτευχθούν αυτές οι θερμοκρασίες για όλη την Ελλάδα, είναι το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Απριλίου. Οι μεταφυτεύσεις αυτές υπερτερούν, αφού δίνουν μεγαλύτερες αποδόσεις σε στρεμματοστεβιοσίδη σε σύγκριση με όψιμες μεταφυτεύσεις κατά ένα μήνα, αφού έχουν περισσότερο χρόνο στη διάθεσή τους να φωτοσυνθέτουν. Για να έχουμε επιτυχία στη μεταφύτευση, πρέπει τα φυτά που θα εξαχθούν να είναι υγιή, ίσα, καλά ψημένα και σκληραγωγημένα με πλούσιο ριζικό σύστημα. Το ύψος τους να είναι 15cm και το πάχος όσο περίπου του μολυβιού. Το τράβηγμα γίνεται από τα φύλλα και τα φυτάρια τοποθετούνται στα σκεύη μεταφοράς (κοφίτσια, λινάτσες) κατά στρώσεις, για να μην στραβώσουν. Οι ρίζες καλύπτονται με βρεγμένη λινάτσα και τοποθετούνται σε ίσκιο. Στο μέρος όπου έγινε η εξαγωγή των στεβιοφυταρίων, ακολουθεί ελαφρό πότισμα. Η μεταφύτευση γίνεται με το χέρι ή με φυτευτική μηχανή.
Με το χέρι υπάρχουν 3 τεχνικές. Το μακεδονικό σύστημα (με το φυτευτήρι φυτευόνται τα φυτά και κατόπιν ακολουθεί το πότισμα), το ποντιακό σύστημα (πρώτα ανοίγονται τρύπες και κατόπιν ρίχνουμε άφθονο νερό. Τοποθετούμε τα φυτάρια στις τρύπες και κατόπιν ρίχνουμε ξερό χώμα), ενώ ο τελευταίος τρόπος είναι όταν ανοίγουμε αυλάκια και ποτίζουμε με άφθονο νερό. Ακολουθεί το φύτεμα των φυτών με το χέρι στη μία πλευρά του αυλακιού. Αν πάμε στη λύση των φυτευτικών μηχανών, υπάρχουν 3 είδη. Είναι οι απλές με τους δίσκους (παραδοσιακές) και οι σύγχρονες με κουτάλες ή με περιστρεφόμενες κούπες. Καλύτερες μηχανές θεωρούνται αυτές με τις κούπες και ενδείκνυνται για όλους τους τύπους παραγωγής στεβιοφυταρίων, ενώ οι μηχανές με τους δίσκους είναι περισσότερο για φυτά που προέρχονται από παραδοσιακά σπορεία. Οποιοσδήποτε τύπος φυτευτικής μηχανής χρησιμοποιηθεί, θα πρέπει τα φυτά να ποτιστούν με μπεκ.
Όσο αφορά τις αποστάσεις, η ενδεδειγμένη απόσταση 40cm επί της γραμμής και 60 ή 75cm μεταξύ των γραμμών δίνει πολύ καλά αποτελέσματα. Τα 4.000 - 4.500 φυτά / στρέμμα είναι ο πλέον κατάλληλος αριθμός.[1]
Λίπανση
Το φυτό έχει μικρές απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά, παρόλα αυτά όμως θα πρέπει να διενεργείται έλεγχος της σύστασης του εδάφους. Σε πειράματα που έγιναν στο Οντάριο του Καναδά διαπιστώθηκε ότι λίπανση με το λίπασμα 6-24-24 σε ποσότητα 10 kg/στρ πριν από τη μεταφύτευση και με 14Kg/στρ. με ουρία μετά τη μεταφύτευση, είναι ικανοποιητική. Σε πειράματα στη χώρα μας διαπιστώθηκε ότι η στέβια αποδίδει καλύτερα όταν γίνει ενσωμάτωση κοπριάς στο έδαφος πριν από τη μεταφύτευση και λίπανση ανάλογα με τις ανάγκες των κατά τόπους εδαφών. Γενικά το άζωτο είναι το σημαντικότερο θρεπτικό στοιχείο για τη στέβια καθώς σχετίζεται με την ανάπτυξη του φυλλώματός της.[2]
Άρδευση
Η στέβια προέρχεται από χώρα, όπου η ετήσια βροχόπτωση ξεπερνά τα 1.200mm βροχής με ομοιόμορφη κατανομή καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Από πειραματικά δεδομένα βρέθηκε ότι το νερό που πρέπει να προστεθεί είναι 400 - 600mm σε συχνές αρδεύσεις (κάθε 5 - 8 ημέρες) με μικρή ποσότητα, λόγω του επιφανειακού ριζικού συστήματος του φυτού. Η έλλειψη νερού επηρεάζει πολύ εύκολα τα φυτά, στα οποία αρχικά παρατηρείται κάμψη μερικών κορυφών, κατόπιν μαραίνονται και αργότερα ξηραίνονται. Ζημιά στην καλλιέργεια μπορεί να προκαλέσει και η περίσσεια υγρασίας, γιατί μειώνεται η περιεκτικότητα των γλυκαντικών ουσιών. Η άρδευση της στέβια μπορεί να γίνει με διάφορους μεθόδους. Η πλέον κατάλληλη μέθοδος είναι αυτή της στάγδην άρδευσης σε όλα τα αυλάκια. Με τη μέθοδο αυτή επιτυγχάνουμε μειωμένη κατανάλωση νερού και καλύτερη κατανομή στη κύρια ριζόσφαιρα του φυτού. Κατάλληλη μέθοδος θεωρείται και εκείνη της τεχνικής βροχής ιδιαίτερα με μπεκ. Θα πρέπει να αποφεύγεται η μέθοδος της κατάκλισης.[1]
Καταπολέμηση ζιζανιών
Τα ζιζάνια ανταγωνίζονται τη στέβια, περιορίζοντας την ανάπτυξη και την στρεμματική απόδοση όχι μόνο του ξηρού προϊόντος αλλά και των γλυκαντικών ουσιών, αλλά δυσχεραίνουν και τη μηχανική συλλογή. Αυτό συμβαίνει, γιατί τα ζιζάνια αναπτύσσονται πιο γρήγορα αφαιρώντας θρεπτικά συστατικά, αέρα, ήλιο και νερό. Για την καταπολέμηση των αγροστώδων (μουχρίτσα, κύπερη, αγριάδα, βέλιουρας) αλλά και των πλατύφυλλων ζιζανίων (βλίτο, αγριοβαμβακιά, λουβουδιά, γλυστρίδα, αγριοντοματιά, κολλιτσίδα) χρησιμοποιούνται προμεταφυτευτικά εδάφους (π.χ pendimethalin, oxadiazon, aclonifen), καθώς και τα ενσωματούμενα προμεταφυτευτικά (trifluramin και ethalflurin).[1]
Συγκομιδή
Ο κατάλληλος χρόνος συγκομιδής συμπίπτει με την αρχή της άνθισης. Ο χρόνος από τη μεταφύτευση στο χωράφι υπολογίζεται στις 80 - 90 ημέρες. Σύμφωνα με τις αναλύσεις των φύλλων, οι γλυκαντικές ουσίες αυξάνονται με την ανάπτυξη του φυτού και φθάνουν στην υψηλότερη περιεκτικότητα όταν εμφανίζονται τα πρώτα λουλούδια. Σε φυτείες προηγούμενης χρονιάς και σε κλιματολογικές συνθήκες ηπειρωτικής Ελλάδας, η πρώτη συλλογή προσδιορίζεται στο πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου, ή δε δεύτερη συλλογή θα γίνει 40 - 50 ημέρες μετά. Με την έναρξη της άνθισης οι γλυκαντικές ουσίες μειώνονται αισθητά, αφού χρησιμοποιούνται από το ίδιο φυτό για τις ανάγκες της άνθισης και ακόμα περισσότερο για τη δημιουργία του σπόρου. Η συλλογή της στέβια γίνεται με δύο τρόπους. Ο πρώτος (γνωστός και ως κινέζικος) συνιστάται στην αφαίρεση των φύλλων με τη μέθοδο αρμέγματος με το χέρι ή με μηχανές και κατόπιν κόψιμο του φυτού στη βάση του σε ύψος 5cm. Ο δεύτερος τρόπος είναι το κόψιμο του φυτού στη βάση του με το χέρι ή με χορτοκοπτικο μηχάνημα. [1] Σε πειράματα που έχουν γίνει στην Ελλάδα διαπιστώθηκε ότι η απόδοση σε ξηρά φύλλα μπορεί να φτάσει και τα 500Kg/στρέμμα ενώ σε χώρες όπως η Βραζιλία και η Ινδία μπορεί να φτάσει και τα 700Kg/στρέμμα ως αρδευόμενη.[2]
