Καλλιέργεια αρωματικών - φαρμακευτικών φυτών (γενικά)

Προετοιμασία αγροτεμαχίων

Η προετοιμασία των αγροτεμαχίων για την καλλιέργεια των αρωματικών - φαρμακευτικών φυτών στα περισσότερα είδη είναι η ίδια. Ειδικότερα επιδιώκεται το σπάσιμο των τυχόν αδιαπέραστων από το νερό βαθύτερων στρωμάτων του εδάφους, η καταπολέμηση ζιζανίων, η καταστροφή υπολειμμάτων της προηγούμενης καλλιέργειας, η αύξηση της οργανικής ουσίας με την προσθήκη εδαφοβελτιωτικών καθώς και η ισοπέδωση της επιφανείας. Βαθύ όργωμα σε αγροτεμάχια που είναι ήδη καλλιεργημένα δεν χρειάζεται καθώς τα περισσότερα αρωματικά φυτά αναπτύσσουν τις ρίζες τους σε βάθος 50-60cm, επιφανειακά δηλαδή σε σχέση με άλλες πολυετείς καλλιέργειες. Ωστόσο αν υπάρχει η δυνατότητα πάντα βοηθά. Το όργωμα την περίοδο του καλοκαιριού ή του φθινοπώρου είναι ο κύριος τρόπος καλλιέργειας του εδάφους που καταστρέφει τα ζιζάνια και παραχώνει τα υπολείμματα προηγούμενων καλλιεργειών. Στη συνέχεια και πριν την φύτευση θα μπορούσε το χωράφι να ισοπεδωθεί με «καλλιεργητή» και να ψιλοχωματιστεί με φρέζα. Η προσθήκη εδαφοβελτιωτικών γίνεται νωρίς τον χειμώνα, σύμφωνα με τις γενικές αρχές. Η ενσωμάτωση χημικών λιπασμάτων σε κοκκώδη μορφή καθώς και ζιζανιοκτόνων γίνεται με φρέζα σε βάθος μέχρι 15cm. Η εφαρμογή κάποιων από τα ζιζανιοκτόνα μπορεί να γίνει και με άρδευση, σύμφωνα με τις οδηγίες του σκευάσματος.

Εγκατάσταση φυτικού υλικού

Η εγκατάσταση της καλλιέργειας στο αγροτεμάχιο που έχει προετοιμαστεί πραγματοποιείται το φθινόπωρο ή την άνοιξη με το κατάλληλο πολλαπλασιαστικό υλικό. Ο προσδιορισμός του χημειότυπου των αρωματικών-φαρμακευτικών φυτών είναι τελείως απαραίτητος αφού αυτά βρίσκουν ποικίλες εφαρμογές είτε ως τρόφιμα, αρτύματα, φάρμακα ή/και καλλυντικά. Είναι γνωστό όμως ότι οι παράγοντες που επιδρούν στην ποσότητα και ποιότητα των παραγόμενων συστατικών από κάθε φυτό είναι ο γενότυπος του φυτού, οι κλιματικοί παράγοντες καθώς και οι εδαφικοί παράγοντες. Επομένως, η επιλογή συγκεκριμένων αποδοτικών, πλούσιων σε συγκεκριμένες φυσικές ουσίες βιότυπων καθίσταται αναγκαία και μόνον μετά από σχεδιασμένα συγκριτικά πειράματα πεδίου είναι δυνατόν να καθοριστούν επακριβώς οι βιότυποι που πράγματι διαθέτουν καλά εμπορικά χαρακτηριστικά και μπορούν να καλλιεργηθούν στην περιοχή μελέτης. Ο πολλαπλασιασμός των ειδών θα πρέπει να γίνεται αγενώς για να διατηρούνται τα χαρακτηριστικά τους, ακόμη και αν τα σπέρματα κάποιων ειδών παρουσιάζουν πολύ υψηλά ποσοστά φυτρωτικής ικανότητας. Όταν υπάρχει δυνατότητα άρδευσης και τα φυτά διατίθονται με τη μορφή έρριζων με «μπάλα» χώματος μπορούν να εγκατασταθούν και νωρίς ή αργά το καλοκαίρι. Καλό είναι να αποφεύγεται μόνον η πολύ ζεστή καλοκαιρινή περίοδος καθώς μπορεί να προκληθεί μεταφυτευτικό στρες στα νεαρά φυτά. Οι εργασίες φύτευσης μπορεί να πραγματοποιηθούν με φυτευτικές μηχανές όταν πρόκειται για μεγάλες εκτάσεις αλλά μπορούν εύκολα να γίνουν και με το χέρι. Μετά τη φύτευση ακολουθεί απαραίτητα άρδευση ότι καιρικές συνθήκες και αν ακολουθήσουν (εκτός φυσικά βροχής). Με την άρδευση επιτυγχάνεται εκτός από την παροχή της απαραίτητης για το φυτό υγρασίας και στενότερη επαφή των ριζών με το νέο έδαφος του αγροτεμαχίου και συνεπώς καλύτερη και γρηγορότερη προσαρμογή.

Καταπολέμηση ζιζανίων

Οι κύριες καλλιεργητικές φροντίδες μετά τη φύτευση ή τη σπορά είναι τα σκαλίσματα/βοτανίσματα (καταστροφή ζιζανίων με μηχανήματα, το χέρι ή τσάπα), οι αρδεύσεις και οι επεμβάσεις φυτοπροστασίας αν χρειαστούν κατά περίπτωση και ανάλογα τον τρόπο καλλιέργειας που εφαρμόζεται. Η καταστροφή των ζιζανίων ειδικά τα πρώτα χρόνια της φυτείας είναι ίσως η πιο σπουδαία καλλιεργητική φροντίδα για την σωστή ανάπτυξη των φυτών. Η εργασία μπορεί να γίνει με μικρό φρεζάκι μεταξύ των γραμμών αλλά σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η επιφανειακή ανάπτυξη των ριζών των νεαρών φυτών και η πιθανή καθυστέρηση της εξέλιξης της καλλιέργειας λόγω καταστροφής τους. Στις περισσότερες από τις περιπτώσεις στα αρχικά στάδια θα πρέπει να γίνουν παρεμβάσεις με το χέρι (τσάπα). Τα επόμενα χρόνια συνήθως τα αρωματικά φυτά αναπτύσσονται αρκετά ώστε καλύπτουν την επιφάνεια μεταξύ και επί των γραμμών φύτευσης και δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη ζιζανίων αλλά τα πρώτα έτη θα πρέπει να εφαρμόζεται συστηματική καταστροφή. Η καλύτερη πρακτική για την καταπολέμηση των ζιζανίων φαίνεται να είναι η καλλιέργεια του εδάφους με ειδικά πολύ μικρά τρακτέρ μεταξύ των σειρών κυρίως με καλλιεργητή και σπανίως με φρέζα. Εναλλακτικά προτείνεται η σπορά μεταξύ των γραμμών με ψυχανθές (τριφύλλι έρπον) το οποίο από τη μια δρα ανταγωνιστικά στα ζιζάνια τα οποία δεν αφήνει να αναπτυχθούν και δημιουργεί χαμηλό «χορτοτάπητα» και από την άλλη δεσμεύει άζωτο εμπλουτίζοντας έτσι το έδαφος. Μια φορά το χρόνο (ή τα δύο χρόνια) μπορεί να γίνει και ενσωμάτωσή του για αύξηση της οργανικής ουσίας. Η εδαφοκάλυψη με διάφορα υλικά είναι πρακτική που συντελεί στη μείωση του κόπου καταστροφής των ζιζανίων, μπορεί όμως να αυξήσει το κόστος της καλλιέργειας. Θα πρέπει να προηγηθεί σωστή εκτίμηση του κόστους παραγωγής πριν να αποφασιστεί αν θα καλυφθεί ή όχι το έδαφος. Η εδαφοκάλυψη είναι κατάλληλη για είδη που μεγαλώνουν μονοστέλεχα ή διστέλεχα και όχι για εκείνα που με την πάροδο του χρόνου πυκνώνουν και γεμίζουν με παραφυάδες όλο το έδαφος (π.χ. ρίγανη). Σε αυτή την περίπτωση μπορεί να στρωθεί το ειδικό πάνι μόνο για το πρώτο ή και το δεύτερο έτος και στη συνέχεια να αφαιρεθεί και να τοποθετηθεί σε άλλο αγροτεμάχιο με νέα καλλιέργεια. Δεν θα πρέπει να εφαρμόζεται εδαφοκάλυψη με διαφανές πλαστικό (παρά μόνο το ειδικό μαύρο ή άσπρο πανί ειδικής πλέξης) καθώς ζεσταίνει υπερβολικά το έδαφος και δεν επιτρέπει την αναπνοή του, με συνέπεια τη μείωση της βιολογικής του δραστηριότητας.

Άρδευση

Η άρδευση εφαρμόζεται όταν είναι απαραίτητη και με όποιον τρόπο είναι δυνατόν. Η στάγδην άρδευση πλεονεκτεί όλων των τρόπων καθώς δίνει ομοιόμορφη υγρασία στην περιοχή που εκτείνονται οι ρίζες των καλλιεργούμενων φυτών και όχι των ζιζανίων, προσφέρει οικονομία νερού και είναι οικονομικότερη σε κόστος νερού όμως ο εξοπλισμός είναι ακριβότερος. Εναλλακτικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν μπεκ καταιονισμού τα οποία έχουν το πλεονέκτημα ότι μετακινούνται εύκολα από αγροτεμάχιο σε αγροτεμάχιο καθώς οι απαιτήσεις άρδευσης στα περισσότερα των αρωματικών - φαρμακευτικών φυτών περιορίζονται σε 1-2 κάθε καλοκαίρι. Πολλά αρωματικά φυτά είναι δυνατόν να καλλιεργηθούν ξηρικά.

Συγκομιδή

Στα αρωματικά φυτά η συγκομιδή παίζει σημαντικότατο ρόλο στην ποσότητα και την ποιότητα του παραγόμενου προϊόντος, νωπής και ξηρής δρόγης αλλά ιδιαίτερα του αιθέριου ελαίου. Στη συγκομιδή θα πρέπει να λαμβάνονται ιδιαίτερα υπόψη τα ακόλουθα:

• Να συγκομίζεται μόνον το εμπορεύσιμο μέρος του φυτού, με μηχανές ή χειρωνακτικά, γιατί στη συνέχεια ο διαχωρισμός είναι χρονοβόρος, δαπανηρός και μερικές φορές αδύνατος.
• Να συγκομίζονται στο σωστό στάδιο ανάπτυξης του φυτού. Η χρονική περίοδος της συγκομιδής παίζει πολύ μεγάλο ρόλο γιατί η απόδοση σε φυτική μάζα και η περιεκτικότητα σε ορισμένα συστατικά των αιθέριων ελαίων, που κύρια καθορίζουν την ποιότητά του, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το στάδιο ανάπτυξης του φυτού. Θα πρέπει να σημειωθεί ακόμη ότι σε περίπτωση διπλής συγκομιδής καθυστέρηση έχει επίπτωση και στην επόμενη καθώς ο χρόνος δεν επαρκεί για να αναπτυχθούν σωστά τα φυτά στη συνέχεια.
• Να συγκομίζονται στη σωστή ώρα της ημέρας. Υπάρχουν κάποια που θα πρέπει να συγκομίζονται πρωινές ώρες και κάποια άλλα το μεσημέρι.
• Σωστή μεταχείριση κατά τη μεταφορά και την ξήρανση.

Σε ορισμένα είδη αρωματικών φυτών ο καλλιεργητής σχεδόν δεν επεμβαίνει από την εγκατάσταση μέχρι την συγκομιδή, ωστόσο υπάρχουν και κάποια στα οποία θα πρέπει να γίνεται εντατική φροντίδα της καλλιέργεια για να παραχθεί ποιοτικό προϊόν.

Πληροφοριακά στοιχεία

Αιθέρια έλαια

Τρόποι παραλαβής αιθέριων ελαίων

Μεταποιητικές - Εμπορικές επιχειρήσεις προϊόντων από αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά

Σχετικές σελίδες

Αρωματικά - Φαρμακευτικά φυτά

Προετοιμασία αγροτεμαχίων για αρωματικά - φαρμακευτικά φυτά

Εγκατάσταση φυτικού υλικού για αρωματικά - φαρμακευτικά φυτά

Καταπολέμηση ζιζανίων σε φυτείες αρωματικών - φαρμακευτικών φυτών

Άρδευση αρωματικών - φαρμακευτικών φυτών

Συγκομιδή αρωματικών - φαρμακευτικών φυτών