Αναπαραγωγή χοίρων
Οι χοίροι, όπως και τα άλλα παραγωγικά ζώα, μπορούν να αναπαράγονται καθαρόαιμα ή κατά διάφορα σχήματα διασταύρωσης. Στην αναπαραγωγή χρησιμοποιούνται συνήθως διασταυρώσεις φυλών και λιγότερο καθαρόαιμα ζώα, προκειμένου να επιτευχθεί συνδυασμός ορισμένων παραγωγικών και κρεατοπαραγωγικών χαρακτηριστικών. Η μέθοδος αναπαραγωγής ή γονιμοποίησης διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στο μέγεθος της τοκετοομάδας, αλλά και στα απαραίτητα χαρακτηριστικά που πρέπει να διαθέτουν τα νεογέννητα χοιρίδια.
Η αναπαραγωγή λαμβάνει χώρα μετά τον απογαλακτισμό των χοιριδίων. Όσες χοιρομητέρες κρίνεται ότι συμφέρει να συνεχίσουν τον αναπαραγωγικό τους βίο, μεταφέρονται στο θάλαμο συζεύξεων. Εκεί υποβάλλονται σε μία σειρά καταπονήσεων και ενδεχόμενα και σε ορμονική αγωγή για τον συγχρονισμό της εμφάνισης οίστρων. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την επίσπευση της γονιμοποίησης είναι:
- Η επίδραση κάπρου,
- Ο χρόνος οχείας,
- Η διάρκεια γαλουχίας,
- Το επίπεδο διατροφής και
- Το θερμικό stress.
Κατά την κυοφορία θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη τα εξής:
- Βακτηριακές λοιμώξεις. Οι ασθένειες του γεννητικού συστήματος, που οφείλονται σε βακτήρια, είναι η λεπτοσπείρωση, η βρουκέλλωση και οι μολύνσεις από άλλα μικρόβια. Κοινό χαρακτηριστικό των βακτηριακών μολύνσεων είναι η αποβολή εμβρύων της ίδιας ηλικίας. Για διαφορική διάγνωσή τους είναι αναγκαία η παράλληλη διαπίστωση των συμπτωμάτων στις χοιρομητέρες.
- Μέτρα προστασίας. Για πρόληψη των δυσμενών συνεπειών από τις λοιμώξεις του γεννητικού συστήματος, πέρα από τα μέτρα υγιεινής προστασίας της χοιροτροφικής μονάδας, πρέπει να εφαρμόζεται σχολαστικό πρόγραμμα εμβολιασμού των ζώων με περισσή επιμέλεια και φροντίδα.
- Επίπεδο διατροφής. Υψηλό επίπεδο διατροφής αμέσως μετά την οχεία ή σπερματέγχυση, χωρίς να εμφανίζει δυσμενή συμπτώματα στη χοιρομητέρα, προκαλεί σημαντικές απώλειες γονιμοποιηθέντων ωαρίων με πολύ πιθανό αποτέλεσμα τη γέννηση μικρότερου αριθμού χοιριδίων.
Την ημέρα του απογαλακτισμού των χοιριδίων οι σύες μένουν νηστικές. Η 24ωρη νηστεία και η παράλληλη μείωση της κατανάλωσης πόσιμου νερού συντελούν στη στείρωση της γαλακτοπαραγωγής και στην επίσπευση της εμφάνισης οίστρου.
Οι νεαρές χοιρομητέρες θα πρέπει να γονιμοποιούνται στην ηλικία των 7-8 μηνών, έτσι ώστε να μην επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό η ανάπτυξή τους και κυρίως για να έχει στη συνέχεια μεγάλης διάρκειας και κανονική αναπαραγωγική ζωή και να δώσει από τον πρώτο τοκετό ικανοποιητικού μεγέθους τοκετοομάδα και υγιή χοιρίδια.
Τοκετός-γαλουχία-διατροφή συών
Το χρονικό διάστημα που μία συς διατηρείται στην επιχείρηση μπορεί να χωριστεί σε "παραγωγικές" και "μη παραγωγικές" περιόδους. "Παραγωγικές" θεωρούνται από τους εκτροφείς, οι περίοδοι της κυοφορίας και της γαλουχίας των συών, ενώ "μη παραγωγικές" οι περίοδοι της ανάπτυξης μέχρι την πρώτη γονιμοποίηση και τα διαστήματα από τον απογαλακτισμό μέχρι την πρώτη γονιμοποίηση.
Η περίοδος της κυοφορίας καθορίζεται βιολογικά και είναι σταθερή χρονικά (113 μέρες). Οι κυοφορούσες χοιρομητέρες παραμένουν στο θάλαμο συών σε κατάσταση κυοφορίας 100-105 ημέρες (τοποθετούνται σε αυτόν μετά τη σύζευξη) και στη συνέχεια 7-10 ημέρες πριν τον τοκετό οδηγούνται στο θάλαμο τοκετού ή γαλουχίας.
Ο τοκετός μπορεί να διαρκέσει από 24 ώρες (σε περίπτωση επιπλοκών). Μετά τη γέννηση τα νεογέννητα χοιρίδια, αφου σκουπιστούν καλά από τον εκτροφέα, τοποθετούνται κάτω από θερμαντική πηγή 33oC για να στεγνώσουν και να ζεσταθούν. Έπειτα τα μικρά χοιρίδια με τη βοήθεια του χοιροτρόφου μπορούν να βοηθήσουν για την άμεση κατανάλωση πρωτογάλακτος. Τα χοιρίδια θηλάζουν αμέσως μόλις γεννηθούν και το πρωτόγαλα είναι διαθέσιμο από τους μαστούς όποτε αυτά θέλουν να θηλάσουν.
Στους χοίρους είναι δυνατή η υιοθεσία χοιριδίων χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα αποδοχής των ξένων χοιριδίων από τη μητέρα. Η υιοθεσία γίνεται για δύο βασικούς λόγους:
- Όταν τα χοιρίδια μιας τοκετο-ομάδας είναι περισσότερα από τους μαστούς της χοιρομητέρας, που συνήθως είναι 14, και δεν μπορούν να θηλάσουν όλα τατυτόχρονα.
- Όταν τα σωματικά βάρη γέννησης των χοιριδίων μιας τοκετο-ομάδας διαφέρουν πολύ μεταξύ τους και τα νεογέννητα χοιρίδια έχουν πρόβλημα διεκδίκησης ενός μαστού για να πιουν γάλα.
Τα νεογέννητα χοιρίδια τις πρώτες ημέρες χρειάζονται ιδιαίτερης προσοχής γιατί ένα μικρό ποσοστό των ζωντανών χοιριδίων πεθαίνει. Οι περισσότεροι από αυτούς τους θανάτους οφείλονται στη μεγάλη πτώση της θερμοκρασίας του σώματος των νεογέννητων χοιριδίων την πρώτη ώρα της ζωής τους, που συνήθως είναι συνέπεια της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος και της καθυστέρησης κατανάλωσης πρωτογάλακτος. Τα χοιρίδια σε αυτή την περίπτωση είναι αδιάφορα, νωχελικά και "πλακώνονται" συχνά από τη χοιρομητέρα.
Η γαλακτοπαραγωγή των συών ξεκινά πριν ή κατά τη διάρκεια της γέννησης κάτω από την επίδραση της προλακτίνης μετά την αποβολή των πλακούντων. Η διάρκεια της γαλακτικής περιόδου δεν είναι μεγάλη, όπως και το ύψος της γαλακτοπαραγωγής. Οι συνθήκες που επικρατούν στο θάλαμο τοκετών (φωτοπερίοδος, θόρυβος, θερμοκρασία) επηρεάζουν την γαλακτοπαραγωγή της χοιρομητέρας. Μεγάλη διάρκεια φωτισμού (16 αντί 8 ωρών ανά ημέρα) αυξάνει τη γαλακτοπαραγωγή, την επιβίωση και το βάρος απογαλακτισμού των χοιριδίων. Η αύξηση της γαλακτοπαραγωγής αποδίδεται, σε κάποιο βαθμό, στην αυξημένη συχνότητα των θηλασμών. Ο έντονος θόρυβος καθιστά προβληματική τη λήψη του γρυλίσματος της χοιρομητέρας και τροποποιεί τη συμπεριφορά των χοιριδίων κατά το θηλασμό.
Η υψηλή θερμοκρασία στο θάλαμο τοκετών προκαλεί μείωση γαλακτοπαραγωγής, η οποία δεν οφείλεται μόνο στη μειωμένη κατανάλωση τροφής αλλά και σε βαθιές φυσιολογικές και μεταβολικές αλλαγές στη χοιρομητέρα.
Η διατροφή της χοιρομητέρας αποτελεί το σπουδαιότερο από τους παράγοντες που επηρεάζουν τη γαλακτοπαραγωγή. Με το ισόρροπο του σιτηρεσίου σε ενέργεια, πρωτεΐνη, πλαστικά και δυναμικά θρεπτικά συστατικά υποστηρίζονται οι φυσιολογικές και νευροορμονικές διαδικασίες που αφορούν στην πλήρη έκπτυξη του δυναμικού της γαλακτοπαραγωγής της χοιρομητέρας. Ελλιπές σιτηρέσιο ή μη ενδεδειγμένη διατροφή ελαττώνει τη γαλακτοπαραγωγή και καλύπτει την επίδραση, όλων σχεδόν, των άλλων παραγόντων.
Η διάρκεια της γαλουχίας, ως διαχειριστικό μέτρο, δεν είναι σταθερή. Κυμαίνεται, στις σύγχρονες χοιροτροφικές επιχειρήσεις, από 21-35 ημέρες ή ανέρχεται κατά μέσον όρο σε 28 ημέρες. Μικρότερη από 21 ημέρες διάρκεια γαλουχίας απαιτεί ειδικές συνθήκες τεχνητής διατροφής και εκτροφής των χοιριδίων, χωρίς να σημαίνει βελτίωση της αποδοτικότητας της χοιρομητέρας. Μεγαλύτερη από 35 ημέρες διάρκεια γαλουχίας ευνοεί μεν το μέγεθος της ωοθυλακιορρηξίας και ,ενδεχομένως, της επόμενης τοκετο-ομάδας, αλλά αυξάνει τη διάρκεια του αναπαραγωγικού της κύκλου και μειώνει τον αριθμό των τοκετών ανά έτος και, πιθανώς, την ετήσια και συνολική παραγωγικότητα της χοιρομητέρας.
Η διατροφή της χοιρομητέρας κατά την περίοδο της γαλουχίας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ποσότητα του γάλακτος που παράγει αυτή διότι, ίσως, δεν μπορεί να καλύψει όλες τις απιτήσεις της γαλακτοπαραγωγής. Επιπλέον το 20% περίπου των γαλουχουσών συών εμφανίζει μειωμένη όρεξη. Για το λόγο αυτό, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή, όσον αφορά τη διατροφή των χοιρομητέρων τόσο στη διάρκεια κυοφορίας όσο και μετά τον τοκετό, για να έχουν τα απαραίτητα αποθέματα σε θρεπτικά συστατικά. Έτσι η κατανάλωση της τροφής θα πρέπει να είναι μικρότερη από 2-2,5χλγ./ημέρα κατά την 1η ημέρα και στα 5-6χλγ./ημέρα από την 2η ημέρα και έπειτα.
