Εχθροί αμυγδαλιάς
Ευρύτομο
Το ευρύτομο (Eyrytoma amygdali) είναι ίσως ο σημαντικότερος εχθρός της αμυγδαλιάς. Έχει μήκος 4-5 mm, τα θηλυκά είναι μεγαλύτερα των αρσενικών, με καστανόμαυρο κεφάλι και θώρακα, κοκκινοκίτρινη κοιλιά και κόκκινα μάτια, ενώ τα αρσενικά είναι μαύρα με κιτρινέρυθρα πόδια και μοιάζουν με μικρές σφήκες. Έχουν μια γενιά το χρόνο.
Ξεχειμωνιάζουν σαν προνύμφες (σκουλήκια μήκους 6mm) μέσα στους καρπούς που έχουν μείνει στο δένδρο ή έχουν πέσει στο έδαφος. Από τέλη Μαΐου έως τέλη Ιουνίου το σκουλήκι τυλίγεται σε κουκούλι, γίνεται τέλειο έντομο και βγαίνει την ίδια εποχή από τον καρπό ανοίγοντας μια τρύπα στη βάση του. Τα θηλυκά αφού γονιμοποιηθούν, εισάγουν στο εσωτερικό των νεαρών αμυγδάλων από ένα αυγό κοντά στη κορυφή τους. Από τη τρύπα που εισάγεται το αυγό μπαίνουν και μύκητες που καταστρέφουν την παραγωγή.
Επειδή τα εξειδικευμένα διασυστηματικά εντομοκτόνα για την αντιμετώπιση του ευρυτόμου στο στάδιο της προνύμφης έχουν ανακληθεί, θα πρέπει η καταπολέμηση του εντόμου να γίνει στοχεύοντας στα ακμαία πριν προλάβουν να ωοτοκήσουν στους καρπούς. Συνιστάται να γίνουν οι παρακάτω ψεκασμοί:
- Σε πρώϊμες περιοχές: 30 Απριλίου – 1 Μαΐου
- Σε όψιμες περιοχές: 3-4 Μαΐου
Οι παραπάνω ψεκασμοί να επαναλαμβάνονται κάθε 7 - 8 ημέρες μέχρι το στάδιο της σκλήρυνσης του ενδοκαρπίου με ένα κατάλληλο εγκεκριμένο φυτοπροστατευτικό προϊόν. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στην Texas που θεωρείται ότι είναι πιο ευαίσθητη στην προσβολή του ευρυτόμου και μπορεί να προκαλέσει πρόωρη καρπόπτωση, καθώς και να γίνει καλή διαβροχή των δένδρων με το ψεκαστικό διάλυμα στις δόσεις που συνιστώνται.
Ψώρα του San Jose
Η ψώρα του San Jose (Quadraspidiotus perniciosus) έχει 3-4 γενεές το χρόνο ανάλογα με την περιοχή και τη χρονιά. Διαχειμάζει κυρίως ως νύμφη 1ης ηλικίας σε διάπαυση. Τα ενήλικα αρσενικά εμφανίζονται από τον Απρίλιο ζευγαρώνουν αμέσως με τα ώριμα θηλυκά τα οποία στη συνέχεια μετά από 20 - 30 μέρες γεννούν νύμφες(ζωοτοκία). Συνήθως μέσα στο 2ο δεκαπενθήμερο του Ιουνίου παρατηρείται η δεύτερη πτήση των αρσενικών ενώ η εμφάνιση των νεαρών νυμφών της γενεάς αυτής συμβαίνει μετά 25 - 30 μέρες (Ιούλιος).
Στις πρώϊμες περιοχές στο τέλος Ιουλίου αρχές Αυγούστου εμφανίζεται η τρίτη πτήση των αρσενικών, ενώ στις όψιμες περιοχές αυτό συμβαίνει προς το τέλος Αυγούστου. Οι νύμφες της γενεάς αυτής εμφανίζονται τέλος Αυγούστου και τέλος Σεπτεμβρίου αρχές Οκτωβρίου στις πρώιμες και όψιμες περιοχές αντίστοιχα. Στο πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου στις πρώιμες περιοχές εμφανίζεται μια 4η πτήση των αρσενικών η οποία συνεχίζεται μέχρι αρχές Νοεμβρίου και η οποία μόνο σε χρονιές που επικρατούν ευνοϊκές συνθήκες για την εξέλιξη των νυμφών δίνει αντίστοιχη γενεά συνήθως μερική κατά τη διάρκεια του Νοεμβρίου.
Προσβάλει σχεδόν όλα τα μέρη του δένδρου. Στα νεαρά κλαδιά φαίνονται πάνω στο ξύλο, όταν αφαιρεθεί ο φλοιός κόκκινα στίγματα. Κοκκινωπές κηλίδες προκαλεί επίσης το έντομο και στους καρπούς οι οποίοι όταν προσβληθούν στα πρώιμα στάδια της ανάπτυξης τους παραμορφώνονται. Τα φύλλα προσβάλλονται σπάνια. Σε περίπτωση σοβαρών προσβολών, τα προσβεβλημένα μέρη του δένδρου καλύπτονται από στρώμα (κρούστα) ασπιδίων, με αποτέλεσμα την εξασθένηση και στη συνέχεια την ξήρανση τους.
Για την αντιμετώπιση του κοκκοειδούς συνιστάται κατά την περίοδο του κλαδέματος (χειμώνα) η αφαίρεση και η καταστροφή με κάψιμο των προσβεβλημένων μερών των δένδρων και στη συνέχεια ψεκασμός με χειμερινούς κατά προτίμηση πολτούς. Συστήνονται επίσης ψεκασμοί, ιδίως σε περιπτώσεις σοβαρών προσβολών, τη περίοδο της βλάστησης των δένδρων, όταν τα άτομα της κάθε γενεάς βρίσκονται στο στάδιο της έρπουσας που είναι και το ευπαθέστερο στα εντομοκτόνα. Για τέτοιες επεμβάσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν οργανοφωσφορικά, καρβαμιδικά και πυρεθροειδή εντομοκτόνα, ελαιοργανοφωσφορικά σκευάσματα, θερινά λάδια ή και ρυθμιστές ανάπτυξης των εντόμων. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία της χημικής καταπολέμησης είναι η καλή διαβροχή των δένδρων. Αυτό επιτυγχάνεται με ψεκαστήρες μηχανοκίνητους που λειτουργούν με υψηλή πίεση και με κατευθυνόμενη με το χέρι εκτόξευση του ψεκαστικού υγρού.
Ανθονόμος
Ο ανθονόμος (Anthonomus amygdalis) είναι ενήλικο μήκους με το ρύγχος 3-4mm. Το βασικό χρώμα το σώματος είναι σκοτεινοκάστανο. Τα έλυτρα, στην πρόσθια γωνία τους, είναι υπέρυθρα στο αρσενικό και ερυθρά στο θηλυκό. Τα έλυτρα έχουν τρείς εγκάρσιες ζώνες, που είναι τεφρές στο αρσενικό και κίτρινες στο θηλυκό. Το ρύγχος έχει χρώμα καστανό ή σκουριάς. Τα έλυτρα είναι υπόλευκα, με δύο εγκάρσιες σκοτεινόχρωμες ζώνες, μία περίπου στη μέση και μία κοντά στην κορυφή (άκρη) τους. Το πρόνωτο έχει κι αυτό μια κατά μήκος υπόλευκη ζώνη. Τα πόδια και το πρόνωτο είναι υπέρυθρα, ενώ η κεφαλή σχεδόν μαύρη.
Έχει μία γενεά το έτος και είναι δραστήριο το χειμώνα και την άνοιξη. Τα ενήλικα διαθερίζουν αδρανή σε διάφορες προστατευμένες θέσεις πάνω ή κοντά στα δέντρα (ρωγμές του φλοιόυ, κάτω από ξερούς φλοιούς, κάτω από πόες, μέσα στο έδαφος και άλλού). Δραστηριοποιούνται από τις αρχές Νοεμβρίου. Αφού τραφούν για δύο περίπου εβδομάδες σε βάρος οφθαλμών, συζευγνύονται και αρχίζουν να ωοτοκούν. Η ωοτοκία γίνεται από Δεκέμβριο ως τα τέλη Φεβρουαρίου, ανάλογα με την περιοχή. Το θηλυκό ανοίγει με το ρύγχος του οπή ωοτοκίας και εισάγει ένα αυγό σε κάθε ανθοφόρο οφθαλμό. Αν ο οφθαλμός δεν έχει ακόμα εκπτυχθεί, η προνύμφη τρώει τα πέταλα, τους στήμονες και τον ύπερο. Αν ο οφθαλμός έχει αρχίσει να εκπτύσσεται, η προνύμφη τρώει στήμονες, ύπερο και το εσωτερικό του κάλυκα. Νυμφώνεται μέσα στον διαβρωμένο οφθαλμό ή στο κλειστό άνθος που μπορεί και να έχει ως τότε πέσει στο έδαφος. Στην περιοχή της Αθήνας, οι προνύμφες συμπλήρωσαν την ανάπτυξη τους το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Μαρτίου και τα ενήλικα εμφανίστηκαν το πρώτο δεκαπενθήμερο του Απριλίου. Την ίδια περίπου εποχική εξέλιξη έχει το έντομο αυτό στη νότια Ιταλία.
Οι προσβεβλημένοι οφθαλμοί ξεραίνονται χωρίς να ανοίξουν και τελικά πέφτουν στο έδαφος. Στην πτώση τους βοηθεί και το τίναγμα του σώματος της εντός αυτών αναπτυγμένης προνύνφης. Αυτή κάνει τους πεσμένους οφθαλμούς να ‘‘πηδούν’’ όταν τους κουνήσουμε ελαφρά. Στη χώρα μας σοβαρή ζημιά από τον ανθονόμο αυτό παρατηρείται μόνο τοπικά και όχι συχνά, οι δε διαβρώσεις φύλλων από ενήλικα την άνοιξη είναι συνήθως χωρίς οικονομική σημασία.
Σε αμυγδαλεώνες όπου παρατηρείται καταστροφή μεγάλου ποσοστού οφθαλμών, συνιστάται ένας ψεκασμός με οργανικό συνθετικό εντομοκτόνο τον Απρίλιο-Μάϊο, όταν τα ενήλικα παρατηρηθούν στο φύλλωμα. Όπου γίνεται την εποχή εκείνη ψεκασμός κατά του ευρυτόμου, αρκεί και για τον ανθονόμο. Αν υπάρχει ένδειξη ότι ο ενήλικος πληθυσμός του εντόμου το φθινόπωρο πάνω στα δέντρα είναι πυκνός, συνιστάται ψεκασμός τον Νοέμβριο με εντομοκτόνο επαφής.
