Σόργο προϊόν

Ο κόκκος του σόργου έχει υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες.

Παραγωγή καρπού

Ο καρπός του σόργου χρησιμοποιείται για διατροφή του ανθρώπου (Ινδία, Κίνα, Αφρική), κτηνοτροφική και βιομηχανική χρήση. Η σύσταση του καρπού φαίνεται στον παρακάτω πίνακα II.1.

Πίνακας II.1

Χημική σύσταση του καρπού του σόργου στα επιμέρους τμήματά του.
Τμήμα	Υδατ/κες (%)	Λίπη (%)	Πρωτεΐνες (%)	Τέφρα (%)
Ενδοσπέρμιο (84%)	94.4	13.2	80.9	20.6
Έμβρυο (10%)	1.8	76.2	14.9	68.6
Περιβλήματα (6-8%)	3.8	10.6	4.0	10.8
Σύνολο καρπού:	70.3-72	3.2-3.5	12.5-13.6	1.65-1.76

Οι υδατάνθρακες αποτελούνται κυρίως από άμυλο (στο ενδοσπέρμιο), και δευτερευόντως από διαλυτά ζάχαρα (στο έμβρυο) και κυτταρίνες-ημικυτταρίνες (στα περιβλήματα). Η πρωτεΐνη δεν περιέχει γλουτένη και επομένως το αλεύρι δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί αυτούσιο για αρτοποίηση. Χρησιμοποιείται όμως σε ανάμειξη με αλεύρι σιταριού (σε αναλογία 25 προς 75%) οπότε παράγεται ψωμί ικανοποιητικό με χρώμα ανάλογο του ψωμιού από σίκαλη. Από ποιοτικής πλευράς, η πρωτεΐνη παρουσιάζει ανάλογα μειονεκτήματα με εκείνη του αραβοσίτου. Από τις βιταμίνες, σε ποσά ανάλογα προς τον καρπό του αραβοσίτου περιέχονται η ριβοφλαβίνη και η πυριδοξίνη, αλλά σε μεγαλύτερα ποσά το παντοθενικό, νικοτινικό οξύ και η βιοτίνη. Σε γονότυπους με κίτρινο ενδοσπέρμιο υπάρχει και η προβιταμίνη Α.

Γενικά η σύσταση του καρπού του σόργου μοιάζει με εκείνη του σκληρού σιταριού, αλλά υπερέχει στη λιποπεριεκτικότητα. Για διατροφή του ανθρώπου οι κόκκοι λειοτριβούνται και μαγειρεύονται αυτούσιοι ή ζυμώνονται σε είδος ψωμιού. Επίσης χρησιμοποιούνται για παραγωγή αλκοολούχων ποτών (ένα είδος μπύρας στην Αφρική).

Ως κτηνοτροφή, ο καρπός είναι ισοδύναμος του αραβοσίτου από πλευράς θρεπτικής αξίας. Έχει κάπως χαμηλότερη περιεκτικότητα σε λίπος ενώ η περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη είναι υψηλότερη, ανάλογα με τη χρησιμοποιούμενη ποικιλία. Η πρωτεΐνη του σόργου είναι ελλειμματική σε αργινίνη, γλυκίνη, τυροσίνη και μεθειονίνη. Έχει μειωμένη πεπτικότητα όταν τα περιβλήματα είναι πλούσια σε ταννίνες.

Για βιομηχανική χρήση, χρησιμοποιείται για παραγωγή αλκοόλης, αμυλοπηκτίνης (από τις ποικιλίες με κηρώδες ενδοσπέρμιο), αμύλου, γλυκόζης, σιροπιών, ελαίου, κ.τ.λ.

Παραγωγή σκούπας

Τα φυτά αυτής της κατηγορίας θεωρούνταν ότι αποτελούσαν ξεχωριστό είδος (S. scoparium). Τα στελέχη είναι ξυλώδη, με ξηρή εντεριώνη και αραιό φύλλωμα. Η ταξιανθία έχει βραχύ κεντρικό άξονα και μακρές πλευρικές διακλαδώσεις.

Παραγωγή σιροπιού

Το σιρόπι εξάγεται από τα στελέχη που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη (ο χυμός μιας καλής ποικιλίας περιέχει 10-14% ζάχαρη). Ένα μειονέκτημα του σιροπιού είναι η υψηλή περιεκτικότητά του σε άλατα και οργανικά οξέα που του προσδίδουν ιδιάζουσα γεύση. Επίσης, η αναλογία ζαχαρόζης/αναγωγικά ζάχαρα διαφέρει μεταξύ των γονοτύπων. Η συλλογή των στελεχών γίνεται πριν ωριμάσει τελείως ο καρπός. Η κατηγορία αυτή αποτελούσε παλαιότερα το είδος S. saccharatum.

Παραγωγή βιομάζας

Η βιομάζα του σόργου (φύλλα, υπολείμματα καρποδοτικών καλλιεργειών ή ολόκληρα φυτά) χορηγείται σε όλες τις κατηγορίες των ζώων ως νωπή, ενσιρωμένη ή σανός. Ειδικά για παραγωγή βιομάζας καλλιεργείται κυρίως το σόργο του Σουδάν και τα ζαχαροφόρα σόργα.

Σε σύγκριση με τη βιομάζα του αραβοσίτου, η βιομάζα του σόργου υστερεί λίγο σε θρεπτικά συστατικά, αλλά είναι περισσότερο εύπεπτη. Το ενσιρωμένο προϊόν έχει την ίδια θρεπτική αξία με εκείνο του αραβόσιτου.

Ένα μεγάλο πρόβλημα που σχετίζεται με την κατανάλωση βιομάζας σόργου είναι η περιεκτικότητάς της στο κυανιούχο γλυκοζίδιο ντουρίνη. Μετά από υδρόλυση της ντουρίνης εκλύεται HCN που είναι εξαιρετικά τοξικό για τα ζώα, εάν ξεπερνά τα 200ppm. Σχετικά με τις δηλητηριάσεις από σόργο, θα πρέπει να αναφερθούν τα εξής:

1. Η περιεκτικότητα στο γλυκοζίδιο είναι υψηλή στα νεότερα φυτικά όργανα. Επομένως, περισσότερο επικίνδυνα είναι τα νεαρά φυτά ενώ οι κίνδυνοι μειώνονται όσο πλησιάζει η ωρίμανση των καρπών. Φυτά υψηλότερα από 46-65cm θεωρούνται ότι είναι σχετικά ακίνδυνα.
2. Από τα διάφορα φυτικά όργανα, υψηλότερη περιεκτικότητα εμφανίζουν τα φύλλα (3-25 φορές υψηλότερη των στελεχών), ενώ χαμηλότερη εμφανίζουν οι ταξιανθίες και οι κολεοί.
3. Επάρκεια νιτρικών στο έδαφος αυξάνει την περιεκτικότητα των οργάνων σε ντουρίνη.
4. Κατανάλωση σανού και ενσιρωμένου προϊόντος δεν παρουσιάζει κινδύνους, επειδή το HCN διαφεύγει κατά την ξήρανση και την επεξεργασία του προϊόντος.
5. Παγετόπληκτα φυτά είναι αρκετά επικίνδυνα επειδή το γλυκοζίδιο απελευθερώνεται ευκολότερα από τους κατεστραμμένους ιστούς.
6. Η περιεκτικότητα εξαρτάται από τον γονότυπο: το σόργο του Σουδάν είναι πολύ λιγότερο τοξικό σε σχέση με τα άλλα σόργα. Υπάρχουν επίσης ποικιλίες που είναι ουσιαστικά ακίνδυνες.
7. Υπάρχει διαφοροποίηση ανάμεσα στα ζώα ως προς την ευπάθειά τους στη δηλητηρίαση. Περισσότερο ευαίσθητα είναι τα βοοειδή και λιγότερο τα πρόβατα, ενώ σχετικά ανθεκτικά είναι τα μόνοπλα.

Ως αντίδοτο στις δηλητηριάσεις αυτές χορηγείται ενδοφλεβίως νιτρώδες νάτριο και θειοθειικό νάτριο.

Παραγωγή ενέργειας

Λόγω της υψηλής περιεκτικότητας των στελεχών του σόργου σε ζάχαρη είναι δυνατή η εξαγωγή αλκοόλης από καλλιέργειες σόργου. Γι' αυτό χρησιμοποιούνται ειδικά υβρίδια που συνδυάζουν υψηλή παραγωγή βιομάζας και υψηλή ζαχαροπεριεκτικότητα.

Θρεπτική αξία σόργου

Η θρεπτική αξία του Σόργου είναι ελαφρώς κατώτερη από αυτή του αραβοσίτου. Ο κόκκος του σόργου έχει υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες, ενώ περιέχει επίσης πρωτεΐνη σε ποσοστό 10%, λίπη σε 3,4%, ασβέστιο και μικρές ποσότητες Σιδήρου, βιταμίνης Β1 (θειαμίνη) και βιταμίνης PPP (νικοτινικό οξύ). Οι πρωτεΐνες του ενδοσπερμίου είναι γνωστές με την συλλογική ονομασία καφιρίνη. Το λάδι που λαμβάνεται από το έμβρυο του Σόργου είναι παρόμοιο με αυτό του αραβοσίτου και αποτελείται κυρίως από τα λιπαρά οξέα παλμιτικό, στεατικό και ιδιαίτερα ολεϊκό και λινολεϊκό. Ο κόκκος αλέθεται σε αλεύρι που καταναλώνεται με την μορφή χυλού, κέικ και ψωμιού, σε συνδυασμό με αλεύρι σταριού. Ο καρπός τού Σόργου χρησιμοποιείται επίσης για την παραγωγή εδώδιμου λαδιού, αμύλου, δεξτρόζης, και αλκοολούχων ποτών. Οι βλαστοί χρησιμοποιούνται ως χαρτονομή και ως οικοδομικό υλικό. Το γλυκό Σόργο καλλιεργείται κυρίως στις ΗΠΑ και τη Νότια Αφρική ως χαρτονομή και για την παρασκευή σιροπιού. Σε ορισμένες χώρες οι γλυκείς βλαστοί μασιούνται.

Σχετικές σελίδες

• Σόργο φυτό
• Αραβόσιτος φυτό
• Ποικιλίες σόργου
• Σόργο του Σουδάν
• Ποικιλίες γλυκού σόργου
• Βοοειδή
• Αιγοπρόβατα
• Θρεπτική αξία σόργου