Αμπέλι
Το αμπέλι ή κλήμα είναι αγγειόσπερμο φυτό, δεν είναι ούτε θάμνος, ούτε δέντρο. Eίναι πολυετές και αναπτύσσεται γρήγορα. Καλλιεργείται κυρίως για τον καρπό του, το σταφύλι , ενώ τα φύλλα του χρησιμοποιούνται στη μαγειρική. Ο καρπός του μπορεί να χρησιμοποιηθεί για γλυκίσματα, είτε για την παραγωγή σταφιδώνκρασιού και άλλων οινοπνευματωδών ποτών όπως το τσίπουρο.
Ποικιλίες αμπελιού
Υπάρχουν πολλές ποικιλίες αμπελιών[1] που βασικά διακρίνονται σε ελληνικές ποικιλίες οινοποιίας, ξένες ποικιλίες οινοποιίας, αυτές οι δύο πρώτες ομάδες είναι κατάλληλες για παραγωγή κρασιού, στις ποικιλίες σταφιδοποιίας που είναι κατάλληλες ποικιλίες για την παραγωγή σταφίδας και στις ποικιλίες επιτραπέζιων σταφυλιών.
Εδαφοκλιματικές συνθήκες
Είναι φανερό ότι το έδαφος και το κλίμα παίζουν σημαντικό ρόλο στην καλλιέργεια του αμπελιού. Έτσι, στα πλούσια εδάφη το αμπέλι μπορεί να απλώσει τις ρίζες του και να βρει αρκετή υγρασία, ώστε να αναπτύξει υπερβολικά πυκνό φύλλωμα και να παρουσιάσει μεγάλη παραγωγή σταφυλιών. Αντίθετα, στα εδάφη που δεν συγκρατούν το νερό, το αμπέλι πρέπει να παλέψει για να το βρει. Σε αυτά, τα φτωχά εδάφη (σε νερό και σε θρεπτικά συστατικά), τα φυτά υποφέρουν σε σημαντικές εποχές του ετήσιου κύκλου ζωής τους.
Μορφολογικά-Βοτανικά χαρακτηριστικά
Το αμπέλι είναι πολυετές φυτό και αναπτύσσεται γρήγορα. Ανήκει στην τάξη των ραμνωδών και στην οικογένεια των αμπελιδών. Τα μέρη του φυτού είναι μόνιμα και ετήσια. Το κλήμα έχει βλαστούς και κληματίδες διαφόρων ηλικιών. Οι βλαστοί στην πορεία του χρόνου γίνονται ξυλώδεις βραχίονες που ονομάζονται βέργες, κληματόβεργες ή κληματίδες. Τα φύλλα του αμπελιού είναι μεγάλα και παλαμοειδή. Τα μάτια, μικροί κόμποι δηλαδή από τους οποίους φυτρώνουν οι βλαστοί, βρίσκονται στα γόνατα της κληματίδας και εναλλάξ στις μασχάλες των φύλλων. Το άνθος βγαίνει την άνοιξη.
Πολλαπλασιασμός
Ο εγγενής πολλαπλασιασμός[2] της αμπέλου εφαρμόζεται και στα προγράμματα βελτίωσης (απόκτηση νέων ποικιλιών) και δεν συνιστάται για την εγκατάσταση παραγωγικών αμπέλων. Και αυτό γιατί εξαιτίας της μεγάλης ετεροζυγωτίας των ποικιλιών vinifera, τα παραγόμενα από τα γίγαρτα φυτά, διαφέρουν προς το μητρικό φυτό από οποίο προήλθαν. Ο πολλαπλασιασμός γίνεται και αγενώς, η μέθοδος αυτή, απλή στη σύλληψή της και αποτελεσματική στην εφαρμογή της συνδυάζει τα πλεονεκτήματα της κατάργησης της διαδικασίας συγκόλλησης στον θερμοθάλαμο και την επίσπευση μόρφωσης και εισόδου στην καρποφορία των πρέμνων κατά ένα έτος. Τέλος ο πολλαπλασιασμός του αμπελιού γίνεται και με εμβολιασμό, η συγκόλληση εμβολίου–υποκειμένου μετά την εκτέλεση του εμβολιασμού και τη στενή επαφή μεταξύ των συμβιωτών, περιλαμβάνει δύο ευδιάκριτες φάσεις. Η όλη διαδικασία οδηγεί όχι μόνο στη στερεά και μόνιμη συγκόλληση αλλά και στην αποκατάσταση των φυσιολογικών σχέσεων, οι οποίες όμως προϋποθέτουν τη δημιουργία ενιαίου αγωγού συστήματος του νέου φυτού. Κατά την πρώτη φάση, που χαρακτηρίζεται από την προσωρινή ένωση των συμβιωτών, σχηματίζεται ο συγκολλητικός ιστός ή κάλος. Ενώ κατά τη δεύτερη φάση εκδηλώνεται διαφοροποίηση του καμβιόμορφου ιστού που αναπτύχθηκε.
Ασθένειες
Οι ασθένειες[3] του αμπελιού διακρίνονται σε:
- Ιολογικές ασθένειες αμπέλου που περιλαμβάνουν το Μολυσματικό εκφυλισμό, το Καρούλιασμα των φύλλων, τη Βοθρίωση του ξύλου της αμπέλου και τη Στίξη της αμπέλου.
- Μη μεταδοτικές ασθένειες που περιλαμβάνουν τις Τροφοπενίες, την Ανθόπτωση – Μειωμένη καρπόδεση – Ανισορραγία, τις Ζημιές από χαμηλές και υψηλές θερμοκρασίες, τις Τοξικότητες και την Ξήρανση της ραχέως των βότρυων.
- Μυκητολογικές ασθένειες που περιλαμβάνουν τον Περονόσπορο, το Ωΐδιο της αμπέλου, την Ίσκα, τη Φώμοψη, το Βοτρύτη και τη Νέκρωση βραχιόνων αμπέλου.
- Προκαρυωτικές ασθένειες που περιλαμβάνουν τη Βακτηριακή νέκρωση, τον Ίκτερο και την Ασθένεια Pierce.
Εχθροί
Από την εποχή που το αμπέλι αποτέλεσε αντικείμενο βιοποριστικό και στη συνέχεια συστηματικής καλλιέργειας από τον άνθρωπο, η παρουσία ζωϊκών εχθρών ήταν μια λογική συνέπεια. Ορισμένοι από αυτούς ενώ υπήρχαν και δεν ενοχλούσαν, βρήκαν αφθονία τροφής και αναπτύχθηκαν ταχύτερα από τους βιολογικούς τους εχθρούς. Οι καλλιεργητικές τεχνικές που εφαρμόστηκαν και εφαρμόζονται μέχρι σήμερα (χρήση ορμονών, κατάχρηση παρασιτοκτόνων, άρδευση κλπ) βοηθούν επίσης στην εμφάνιση νέων ζωϊκών εχθρών. Οι εχθροί[4] της αμπέλου είναι οι: Ευδεμίδα, το Τζιτζικάκι, η Ερίνωση, ο Κόκκινος τετράνυχος, ο Θρίπας της αμπέλου, ο Θρίπας της Καλιφόρνιας, η Φυλλοξήρα και ο Ψευδόκοκκος.
Σταφίδα
Γενικά στοιχεία
Για την κατηγορία της Σταφιδοποιΐας, τα κριτήρια είναι πολύ αυστηρά και έτσι, λίγες ποικιλίες είναι κατάλληλες για παραγωγή σταφίδων. Η Σταφίδα (Stafida), ποικιλίας Κορινθιακή σταφίδα, προέρχεται αποκλειστικά από ρώγες σταφυλιών (Vitis vinifera), οι οποίες έχουν υποστεί φυσική αποξήρανση στον ήλιο ή στη σκιά.
Σταφίδα ονομάζεται το αποξηραμένο, με κάθε τρόπο, προϊόν της αμπέλου (καρπός σταφυλιού) ενώ η εμπορική ονομασία σχετίζεται με την αποξήρανση του καρπού ορισμένων μόνο ποικιλιών της αμπέλου. O όρος σταφίδα αναφέρεται και στον καρπό κάθε ποικιλίας αμπελιού, ο οποίος μπορεί να καταναλωθεί σε αποξηραμένη μορφή. Τον καρπό της σταφιδαµπέλου αποτελεί η μαύρη ή κορινθιακή σταφίδα, η οποία ευδοκιμεί κατά κύριο λόγο στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στην περιοχή της Πελοποννήσου. Η κορινθιακή σταφίδα, σύμφωνα µε επιστημονική εκδοχή, αποτελεί προϊόν βλαστικής μεταλλαγής της οινοποιήσιµης αμπέλου και μάλιστα της ποικιλίας Λιάτικο. Χαρακτηριστικό της γνώρισμα είναι η απουσία κουκουτσιών "γιγάρτων" από τις ρόγες του σταφυλιού και έτσι αναγνωρίσθηκε ως ιδιαίτερη ποικιλία αμπέλου (Vitis vinifera varietas apyrena).
Οι σημαντικότερες ποικιλίες σταφιδάμπελων είναι οι:
- Σουλτανίνα, γνωστή και ως Thompson Seedless (Καλιφόρνια), με ρόγα άσπερμη, ωχροκίτρινη.
- Το Μοσχάτο της Αλεξάνδρειας, γνωστό επίσης ως Gordo Blanco (Αυστραλία) ή White Hanepoot (Νότια Αφρική), με ρόγα που περιέχει μεγάλα σπέρματα.
- Κορινθιακή με μικρή, μαύρη, άσπερμη ρόγα.
Υπάρχουν τρεις υποποικιλίες:
- μαύρη
- λευκή
- ερυθρή.
Σε μεγαλύτερη έκταση καλλιεργείται η μαύρη Κορινθιακή, η οποία είναι η πιο παραγωγική. Η λευκή βρίσκεται διάσπαρτα κατά κύριο λόγο στους αμπελώνες της Ζακύνθου. Η κόκκινη, που είναι μικρότερης παραγωγικότητας, σπανίζει αλλά βρίσκεται στη Κεφαλλονιά. Κύριες σταφιδοπαραγωγικές χώρες έως τις αρχές του 20ού αιώνα ήταν η Τουρκία και η Ελλάδα. Στα μέσα του 20ού αιώνα, ωστόσο, οι ΗΠΑ έγιναν η πρώτη παραγωγός χώρα με δεύτερες την Αυστραλία και την Τουρκία και τρίτη την Ελλάδα. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια μείωση της παραγωγής σταφίδας στην Ελλάδα και επομένως μείωση στο ποσοστό συμμετοχής της χώρας μας στην παγκόσμια παραγωγή σταφίδας.
Εδαφολογικές απαιτήσεις σταφίδας
Γενικά η σταφίδα ζει και αποδίδει σε όλους τους τύπους των εδαφών εκτός των πολύ υγρών και αλατούχων. Προτιμώνται όμως τα μέσης σύστασης εδάφη τα οποία έχουν ελαφρά μηχανική σύσταση, καλά στραγγιζόμενα. Δίνει άριστο προϊόν καλλιεργούμενη σε λόφους και πλαγιές με εδάφη ασβεστούχα, ενώ σε πλούσιους και γόνιμους κάμπους αποδίδει καρπό κατώτερης ποιότητας. Οι καλλιεργητικές φροντίδες αρχίζουν από το Φθινόπωρο με την εκτέλεση του ξελακκώματος των πρέμνων. Γι’ αυτό σχηματίζεται γύρω από το πρέμνο αβαθής λεκάνη, με σκοπό τη συγκράτηση των νερών της βροχής στις ξηρότερες περιοχές, είτε την καταστροφή των επιφανειακών ριζών του φυτού, είτε τέλος τη συγκράτηση των λιπασμάτων.
Πολλαπλασιασμός σταφίδας
Ο πολλαπλασιασμός γίνεται με:
- Καταβολάδες. Η χρήση καταβολάδων εφαρμόζεται σε περιπτώσεις αντικατάστασης κλημάτων που ξεράθηκαν ή λείπουν από οποιαδήποτε αιτία.
- Φυτό. Το φυτό χρησιμοποιείται για το φύτεμα νέων αμπελώνων. Το φυτό είναι συνήθως οι κληματίδες που κόβονται κατά το κλάδεμα αφού έχουν προεπιλεγεί κατά την διάρκεια του καλοκαιριού.
Χαρακτηριστικά κορινιθιακής σταφιδαμπέλου
Αμπελογραφικά χαρακτηριστικά
Η κορινθιακή σταφιδάμπελος είναι ζωηρότατη και παραγωγική ποικιλία και καρποφορεί ακόμα και σε ξερό ξύλο. Ως νεαρό φυτό, έχει χρώμα πράσινο με ερυθρά κορυφή καλυμμένη με βαμβακώδες χνούδι. O βλαστός είναι χρώματος μέτριου ανοιχτού λευκοπράσινου και στην άκρη έχει ιώδη έως κόκκινη απόχρωση και είναι ολόκληρος με χνούδι. Τα νέα φύλλα στη βάση του είναι συνήθως ελαφρά πτυσσόμενα, άλλοτε πράσινα στην επάνω επιφάνεια, ενώ στην κάτω είναι πρασινόλευκα. Η πάνω και η κάτω επιφάνεια καλύπτονται από χνούδι. Ο βλαστός είναι ποώδης κατά την διάρκεια της ανθοφορίας όρθιος, κλαδωτός με κορυφή κυρτωμένη, χρώματος πράσινου-ιώδους με ερυθρές ραβδώσεις. Οι έλικες έχουν μήκος μεσαίο ως μακρύ, είναι ισχυροί, χρώματος ιώδους προς την βάση και πρασινοιώδους στο ακραίο τμήμα, δισχιδείς ή τρισχιδείς. Η ταξιανθία είναι μετρίου μεγέθους, συνήθως διπλή. Το άνθος είναι ερμαφρόδιτο, αυτογόνιμο, απιοειδές μεσαίου μεγέθους. Το φύλλο είναι μεγάλου μεγέθους, σχήματος κυκλικού προς σφηνοειδές. Τα ανεπτυγμένα φύλλα είναι μέσου μεγέθους, τείνουν προς σφηνοειδή, είναι συνήθως πεντάλοβα και οι ανώτεροι πλάγιοι κόλποι είναι μέτριοι ως βαθείς, ενώ οι κατώτεροι αβαθείς. Στην κάτω επιφάνεια εξέρχονται νεύρα, ιώδους απόχρωσης από την χνουδωτή βάση σε όλο το μήκος, δόντια με πλευρές, άλλοτε ευθείες και άλλοτε στρογγυλεμένες. Ο χρωματισμός των φύλλων στις αρχές του Φθινοπώρου διατηρείται πράσινος ενώ από τα μέσα ως το τέλος του Φθινοπώρου, τα φύλλα λίγο πριν την πτώση παίρνουν γαιώδες χρώμα. Ο μίσχος είναι μεσαίου μήκους ως μακρύς, μετρίως ισχυρός ως ισχυρός, χρώματος πράσινου ως ερυθρής απόχρωσης. Ο βότρυς, το σταφύλι είναι μέσου μεγέθους (διαστάσεις 18,5 Χ 10,0 cm. ), διπλός (80%), μετρίως πυκνός ως πυκνός. Ο ποδίσκος είναι μετρίου μεγέθους και πάχους και εύκολα αποκοπτώμενος. Το μέσο βάρος του σταφυλιού είναι περίπου 200g. Οι ράγες αποτελούν το 98% του ολικού βάρους του σταφυλιού, αρκετά μεγαλύτερο από το αντίστοιχο άλλων ποικιλιών της αμπέλου. Η ράγα είναι μικρή, σφαιρική και σε ποσοστό περίπου 98%, χωρίς κουκούτσι. Η ωρίμανση αρχίζει από τις αρχές Αυγούστου στα πεδινά και φτάνει μέχρι τα τέλη Σεπτέμβρη στα ορεινά. Η Κορινθιακή Σταφίδα ευδοκιμεί σε εδάφη ελαφρά, καλώς στραγγιζόμενα, έστω και χαλικώδη, όπου έχει τις μεγαλύτερες αποδόσεις. Είναι καλλιέργεια ευαίσθητη στα παθογόνα (περονόσπορο, ωίδιο, ίσκα, ευδεμίδα) και γι' αυτό απαιτεί ιδιαίτερο κόπο και προσοχή. Τα σταφύλια τα οποία προορίζονται για σταφιδοποίηση αποκαλούνται: Κορινθιακή σταφίδα (ελλην. ), Raisin de Corinthe (γαλλ. ), Currant (αγγλ. ), Passolina, Passerina (ιταλ. ).
Η σταφίδα βοτανικά, ανήκει στην οικογένεια των αμπελοειδών, που περιλαμβάνει φυτά αναρριχώμενα που είναι ξυλώδη και ποώδη. Τα φυτά των αμπελοειδών φέρουν έλικες για την αναρρήχησή τους και έχουν 10-12 γένη.
- Το ευρωπαϊκό αμπέλι Vitis vinifera που είναι πολύ ανθεκτικό στο ασβέστιο του εδάφους απ’ όλα τα είδη του αμπελιού. Το Vitis vinifera είναι ανθεκτικό στα ξερικά και στα υγρά εδάφη. Τα μοσχεύματά του ριζοβολούν ευκολότερα από όλα τα άλλα είδη. Το ποσοστό ριζοβολίας του, φτάνει μέχρι 100%.
- Το αμερικάνικο Vitis riparian έχει μικρό βιολογικό κύκλο. Ευδοκιμεί σε γόνιμα, βαθιά και δροσερά εδάφη. Είναι πολύ ευαίσθητο στο ανθρακικό ασβέστιο. Τα μοσχεύματά του ριζοβολούν σχετικά εύκολα στο φυτώριο και έχουν μεγάλη επιτυχία στον εμβολιασμό.
- Το αμερικάνικο Vitis rypestris έχει μεγάλο βιολογικό κύκλο, δεν αντέχει στο ασβέστιο και είναι ευαίσθητο στην ξηρασία. Έχει μεγάλο ποσοστό επιτυχίας στη ριζοβολία, αλλά η επιτυχία στον εμβολιασμό (επιτόπιο και επιτραπέζιο) δεν είναι σταθερή.
- Το αμερικάνικο Vitis berlandieri έχει και αυτό μεγάλο βιολογικό κύκλο. Ευδοκιμεί και προτιμάει τα ασβεστούχα αβαθή εδάφη. Είναι συνεπώς πολύ ανθεκτικό στο ασβέστιο του εδάφους και γι’ αυτό χρησιμοποιείται πάρα πολύ στις διασταυρώσεις για την δημιουργία υποκειμένων ανθεκτικών στην ριζόβια μορφή φυλλοξήρας και στο ανθρακικό ασβέστιο του εδάφους. Τα μοσχεύματά του ριζοβολούν πολύ δύσκολα και το ποσοστό ριζοβολίας κυμαίνεται από 10-15%.
Πληροφοριακά στοιχεία
Ευδοκιμεί στις περιοχές
|
Σχετικές σελίδες
Βιβλιογραφία
- ↑ "Ειδική αμπελουργία, ΙΙ. Θέματα αμπελογραφίας", Μανώλη Ν. Σταυρακάκη, Αναπληρωτής καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
- ↑ "Ειδική Αμπελουργία, ΙΙΙ. Πολλαπλασιασμός της αμπέλου", Μανώλη Ν. Σταυρακάκη, Αναπληρωτής καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
- ↑ "Ασθένειες καρποφόρων δέντρων και αμπέλου", Παναγόπουλος Χ., καθηγητής Φυτοπαθολογίας του Γ.Π.Α.
- ↑ "Αντιμετώπιση των εχθρών του αμπελιού στα πλαίσια της ολοκληρωμένης διαχείρισης της παραγωγής.", Πτυχιακή εργασία της Χατζηνικολάου Σοφία, Ηράκλειο 2008.
- ↑ "Βελτίωση Αμπελοκαλλιέργειας με Χρήση Εξειδικευμένων Γνώσεων", Ομάδα έργου: Δρ. Α. Λιόπα-Τσακαλίδη (Επιστημονική Υπεύθυνη Έργου), Δρ. Π. Μπαρούχας, Δρ. Ν. Μαλάμος, Α. Κουλόπουλος, Δρ. Ι. Τζίμας, Δρ. Κ. Πουλάς, Ε. Βιέννας, Δρ. Λ. Παναγιωτόπουλος, Δρ. Γ. Χώτος Ι. Ηγούμενος, Δρ. Ε. Πολίτης, Νοέμβριος 2011.
- ↑ "Συγκριτική Ανατομική και Μορφολογική Μελέτη των Οργάνων της Ρίζας και του Βλαστού Ποικιλιών και Υποκειμένων Αμπέλου", Μεταπτυχιακή μελέτη της Παπαδάκη Αλεξάνδρας Ε., Αθήνα 2010.
