Πεπονιά

Γενικά στοιχεία

Η πεπονιά ανήκει στην οικογένεια των κολοκυνθοειδών ή αλλιώς στην οικογένεια Cucurbitaceae. Η οικογένεια Cucurbitaceae έχει πάνω από 90 γένη και 750 είδη. Είναι κυρίως φυτά των ζεστών κλιμάτων με τροπική ή ημιτροπική καταγωγή, τα οποία ευδοκιμούν σε ζεστές και υγρές συνθήκες. Τα περισσότερα μέλη της οικογένειας αυτής είναι ετήσια, ελάχιστα είναι πολυετή και όλα είναι ευαίσθητα στο ψύχος. Δεν είναι σαφές αν προέρχονται από την Αφρική ή την Ασία. Το είδος Cucumis melo L. περιλαμβάνει τρεις κατηγορίες: τα αρωματικά πεπόνια, τις <κανταλούπες> και τα πεπόνια. Είναι δυνατόν να διασταυρωθούν αυτοί οι τρεις τύποι και οι σπόροι που θα παραχθούν να μας δώσουν φυτά τα οποία θα έχουν χαρακτηριστικά από περισσότερους του ενός τύπους. Η διασταύρωση δεν είναι πρόβλημα όσον αφορά την παραγωγή διότι όταν υπάρχει επαρκής γύρη διαθέσιμη, ο καρπός αναπτύσσεται κανονικά. Τα φυτά αυτής της οικογένειας αναπτύσσουν τα απλά φύλλα και κατ’ εναλλαγή.

Βοτανικά χαρακτηριστικά

Το φυτό είναι ετήσιο, κυρίως μόνοικο δίκλινο (με θηλυκά και αρσενικά άνθη) και σε μερικές περιπτώσεις ανδρομόνικο (με αρσενικά και ερμαφρόδιτα άνθη), με βλαστούς μακρύς (2-3m ή και περισσότερο), τριχωτούς, διακλαδιζόμενους και έρποντες που φέρουν έλικες. Τα φύλλα είναι μεγάλα, τριχωτά, έλλοβα (3-5 λοβοί) ή απλά πενταγωνικά ή καρδιόσχημα, συνήθως οδοντωτά. Τα αρσενικά άνθη παρουσιάζονται πριν από τα θηλυκά, συνήθως σε δέσμες από 3 ή περισσότερα άνθη στις μασχάλες των φύλλων και φέρουν 5 στήμονες. Τα θηλυκά άνθη είναι μονήρη ή και ανά δύο και φέρουν στίγμα με 3-5 λοβούς. Η άνθηση γίνεται κατά τις πρωινές ώρες και διαρκεί για τα αρσενικά άνθη μία μόνο ημέρα και για τα θηλυκά, εφόσον δεν έχουν γονιμοποιηθεί, επί 2-3 ημέρες. Κάθε καρπός που σχηματίζεται από γονιμοποίηση δίνει μέσα σε κοιλότητα συνήθως 400-600 σπόρους κιτρινωπούς, ελλειψοειδείς και πλατύς, με τους οποίους γίνεται ο πολλαπλασιασμός του φυτού.

Κλιματικές συνθήκες

Η πεπονιά είναι φυτό θερμής εποχής και καλλιεργείται στις τροπικές μέχρι και τις εύκρατες περιοχές της γης. Κατά τη διάρκεια της καλλιέργειάς της απαιτούνται σχετικά υψηλές θερμοκρασίες, οι μέσες μηνιαίες να κυμαίνονται μεταξύ 18-24^oC. Εάν οι θερμοκρασίες είναι χαμηλότερες, θα πρέπει να δοθεί προστασία στα φυτά όλη την περίοδο που διαρκούν οι χαμηλές θερμοκρασίες με καλλιέργεια σε χαμηλά τούνελ. Ο παγετός καταστρέφει τα φυτά. Η υγρασία της ατμόσφαιρας πρέπει να είναι χαμηλή, ιδιαιτέρα κατά την περίοδο της ωρίμανσης του καρπού. Σε περιοχές με υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία ή στις υγρές τροπικές περιοχές, η πεπονιά δεν αποδίδει ικανοποιητικά, γιατί προσβάλλεται από σοβαρές ασθένειες, ασθένειες του φυλλώματος και η ποιότητα του καρπού είναι υποβαθμισμένη, ο καρπός σχίζεται και προσβάλλεται από σήψεις. Η ποιότητα του καρπού υποβαθμίζεται επίσης, όταν κατά την περίοδο της ωρίμανσης επικρατούν συννεφιές και βροχές. Η υψηλή ένταση φωτισμού υποβοηθά την ανάπτυξη και παραγωγή καρπών καλής ποιότητας της πεπονιάς.

Το ιδανικό κλίμα για την καλλιέργεια της πεπονιάς είναι εκείνο που χαρακτηρίζεται από υψηλή σχετικά θερμοκρασία, χαμηλή ατμοσφαιρική υγρασία (ξηρές και ημίξερες περιοχές με άρδευση) και άπλωτο φωτισμό. Η περίοδος των ευνοϊκών συνθηκών θα πρέπει να διαρκεί περίπου 80-110 ημέρες, όσο διαρκεί η περίοδος από τη φύτευση μέχρι τη συγκομιδή. Με αυτές τις προϋποθέσεις, οι αποδόσεις είναι υψηλές, οι καρποί αποκτούν περισσότερο άρωμα και υψηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα και τα φυτά έχουν λιγότερα προβλήματα ασθενειών του φυλλώματος.

Εδαφικές συνθήκες

Η πεπονιά απαιτεί καλά στραγγιζόμενο έδαφος και δεν ευδοκιμεί σε βαριά αργιλώδη ή τυρφώδη εδάφη. Η θερμοκρασία του εδάφους πρέπει να είναι τουλάχιστον 20^oC για καλό φύτρωμα και 32^oC για άριστο. Το pH του εδάφους επηρεάζει την διαθεσιμότητα των θρεπτικών στοιχείων στο έδαφος, την κινητικότητα των μικροοργανισμών και τελικά την ανάπτυξη του φυτού, την απόδοση και την ποιότητα των καρπών. Είναι σημαντικό για την καλλιέργεια της πεπονιάς η διατήρηση του pH του εδάφους μεταξύ των τιμών 6,0 - 6,5. Η εδαφική ανάλυση δείχνει το pH του εδάφους και την ποσότητα ασβεστίου που πρέπει να προστεθεί, όταν χρειάζεται, ώστε να αυξηθεί το pH στα επιθυμητά επίπεδα.

Πολλαπλασιασμός

Η πεπονιά πολλαπλασιάζεται με σπόρο ή με μοσχεύματα. Η βλάστηση των σπόρων συμβαίνει σε συνθήκες υγρασίας που περιλαμβάνουν την ελαφρά μόνιμη μάρανση ως και τον πλήρη κορεσμό με νερό . Η ιδανική θερμοκρασία για τη βλάστηση είναι 23-24^oC.

Απ' ευθείας σπορά Αφού περάσει ο κίνδυνος του ψύχους, οι σπόροι φυτεύονται κατά μήκος σε σειρές. Η χρήση επικαλυμμένου σπόρου με μυκητοκτόνα είναι απαραίτητη. Περισσότερες πληροφορίες στον σύνδεσμο Σπορά πεπονιάς

Μοσχεύματα Η χρήση μοσχευμάτων είναι πιο συχνή διότι δίνει πρωϊμότερη παραγωγή, μειώνει τα έξοδα για σπόρο υβριδίων και αξιοποιεί όλα τα πλεονεκτήματα της στάγδην άρδευσης και του μαύρου πλαστικού. Η σπορά για παραγωγή μοσχευμάτων γίνεται 2-4 εβδομάδες πριν την ημερομηνία μεταφύτευσης. Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή έτσι ώστε τα μοσχεύματα (και τα νεαρά σπορόφυτα) να προστατεύονται από τον άνεμο και την άμμο. Στα αμμώδη εδάφη, οι ανεμοφράχτες είναι ιδιαίτερα χρήσιμοι ως «προστάτες» των ευπαθών σπορόφυτων από τους αδρούς κόκκους της άμμου που μεταφέρονται με τον άνεμο. Συνήθως ανεμοφράχτες από φυτά παρέχουν επαρκή προστασία. Οι ανεμοφράχτες διαφοροποιούν τον ατμοσφαιρικό αέρα μειώνοντας την ταχύτητα του ανέμου και αλλάζοντας το μικροκλίμα γύρω από τα φυτά με αποτέλεσμα την καλύτερη ανάπτυξη. Οι ανεμοφράχτες μπορεί να είναι μόνιμοι (κωνοφόρα και φυλλοβόλα δένδρα) ή ετήσιοι (μικρά σιτηρά) και μερικές φορές φυσικές κατασκευές. Ο πολυεστέρας και το διάτρητο πολυαιθυλένιο ως υλικά κάλυψης των σειρών μπορούν να χρησιμοποιηθούν 4-8 εβδομάδες μετά τη μεταφύτευση για επίτευξη ακόμη μεγαλύτερης πρωιμότητας. Τα υλικά κάλυψης πρέπει να απομακρυνθούν όταν τα φυτά αρχίζουν να ανθίζουν για να επιτευχθεί η κατάλληλη επικονίαση. Τα υλικά κάλυψης μπορούν να αντικατασταθούν όταν η επικονίαση έχει ολοκληρωθεί (μετά την επικονίαση 3-5 ανθέων ανά φυτό) για ακόμη μεγαλύτερη πρωϊμότητα. Επειδή τα είδη του Cucumis melo L φυτεύονται αργά την άνοιξη είναι θεωρούνται κατάλληλα για αμειψισπορά. Είναι πιθανώς καλοί «αγγελιοφόροι» της άνοιξης διότι απαιτούν ζεστά εδάφη για καλή ανάπτυξη