Καλλιέργεια κουκιάς
Αμειψισπορά κουκιάς
Η κουκιά θεωρείται αξιόλογο φυτό αμειψισποράς, λόγω της υψηλής αζωτοδεσμευτικής ικανότητά της, που κυμαίνεται από 17 έως 33kg N/στρ. με σωστή διαχείριση της καλλιέργειας. Βρέθηκε ότι σε θερμοκρασία μικρότερη από 15oC τα κουκιά σε δύο μήνες δέσμευσαν περισσότερο άζωτο από κάθε άλλο φυτό. Από πολλούς ερευνητές βρέθηκε ότι τα κουκιά, σε αρκετές περιπτώσεις, αφήνουν θετικό ισοζύγιο στο έδαφος παρά τη μεγάλη ποσότητα αζώτου που απομακρύνεται με τον καρπό. Επίσης τα κουκιά βελτιώνουν τη δομή του εδάφους με το ισχυρό ριζικό τους σύστημα.
Η ευνοϊκή επίδραση των κουκιών στην ακολουθούσα καλλιέργεια χειμερινών σιτηρών έχει τεκμηριωθεί από πολλούς ερευνητές. Φυσικά η ευνοϊκή επίδραση δεν μπορεί να αποδοθεί μόνο στην αζωτοδέσμευση εκ μέρους των κουκιών, αλλά και σε άλλους παράγοντες, οι οποίοι αβαφέρονται με τον όρο "Επίδραση αμειψισποράς".
Η καλλιέργεια των κουκιών στον ίδιο αγρό συνιστάται να γίνεται κάθε τέσσερα χρόνια για την αποφυγή εγκατάστασης ασθενειών. Τα φυτά είναι ευαίσθητα σε ασθένειες όπως Ascochyta fabae και Fusarium spp., οι οποίες είναι κοινές με εκείνες άλλων ψυχανθών καθώς επίσης και σε ασθένειες της ελαιοκράμβης και του ηλίανθου. Με τα παραπάνω φυτά θα πρέπει να αποφέυγεται η εναλλαγή στο σύστημα αμειψισποράς.
Τα κουκιά προσαρμόζονται πολύ καλά στο σύστημα αμειψισποράς των χειμερινών σιτηρών, καθόσον η προετοιμασία του εδάφους, η συγκομιδή, η τυχόν απαιτούμενη ξήρανση του σπόρου και η αποθήκευση, γίνονται μόνο με μικρές τροποποιήσεις των υπαρχόντων μηχανημάτων.
Προετοιμασία εδάφους
Ακολουθείται ο τρόπος προετοιμασίας που αναφέρθηκε στο βίκο. Εάν δεν εφαρμοσθούν προσπαρτικά ή προφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα, η τελευταία καλλιέργεια του εδάφους θα πρέπει να γίνει λίγο πριν από τη σπορά, για να καταστραφούν τα νεαρά ζιζάνια. Οι κουκιές αφ' ενός αργούν να φυτρώσουν και αφ' ετέρου στο νεαρό στάδιο ανάπτυξης παρουσιάζουν μικρή ανταγωνιστική ικανότητα έναντι των ζιζανίων.
Σπορά κουκιάς
Η εποχή σποράς, σε κάθε περιοχή, καθορίζεται από τις θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια του χειμώνα και από την αντοχή της ποικιλίας στις χαμηλές θερμοκρασίες. Συνιστάται η πρώιμη φθινοπωρινή σπορά, γιατί τα κάπως ανεπτυγμένα φυτά κουκιάς παρουσιάζουν μεγαλύτερη αντοχή στο κρύο. Επειδή όμως η πρώιμη σπορά συνοδεύεται και από την πρώιμη άνθηση, η εποχή σποράς θα πρέπει να σχετίζεται με την εποχή των ανοιξιάτικων παγετών. Δηλαδή αν σε μία περιοχή εμφανίζονται συχνά όψιμοι ανοιξιάτικοι παγετοί, η σπορά το φθινόπωρο θα πρέπει να καθυστερήσει, για να προστατευθούν τα άνθη από τις χαμηλές θερμοκρασίες, στις οποίες είναι ευαίσθητα.
Για τη χώρα μας καταλληλότερες είναι οι χειμερινές ποικιλίες οι οποίες συνιστάται να σπέρνονται από 20 Οκτωβρίου έως 10 Νοεμβρίου. Στις νοτιότερες περιοχές, όπου οι θερμοκρασίες δεν πέφτουν πολύ κατά τη διάρκεια του χειμώνα και η καλλιέργεια γίνεται για τη συγκομιδή χλωρών λοβών προς το τέλος του χειμώνα η σπορά μπορεί να γίνει από το Σεπτέμβριο μήνα. Η εαρινή σπορά γίνεται από το τέλος Φεβρουαρίου μέχρι το τέλος Μαρτίου. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η καθυστέρηση που παρατηρείται στο φύτρωμα των σπόρων.
Ως προς τις αποστάσεις σποράς μεταξύ των γραμμών, τα κουκιά μπορούν να καλλιεργηθούν ως σκαλιστική καλλιέργεια (50-60cm) και ως πυκνή καλλιέργεια (20-30cm). Πλεονεκτεί η πυκνή καλλιέργεια. Οι αποστάσεις πρέπει να είναι μεγαλύτερες στη φθινοπωρινή σπορά (συνήθως 30-35cm) και στις μεγαλόσπερμες ποικιλίες και μιρκότερες (συνήθως 20cm) στην ανοιξιάτικη και στις μικρόσπερμες. Στην ανοιξιάτικη σπορά η ανάπτυξη των φυτών είναι επριορισμένη, οπότε η μεγαλύτερη πυκνότητα δίνει υψηλότερη απόδοση. Επίσης μεγαλύτερες αποστάσεις εφαρμόζονται όταν ο έλεγχος των ζιζανίων γίνεται με σκάλισμα (τσάπα ή μηχανικό σκαληστήρι). Οι συνιστώμενες για τη χώρα μας αποστάσεις για τις μεγαλόσπερμες ποικιλίες είναι 25-30cm και για τις μικρόσπερμες κτηνοτροφικές 25cm.
Η ποσότητα σπόρου εξαρτάται από το μέγεθός του. Στη βιβλιογραφία αναφέρονται μέχρι 25kg σπόρου/στρ. για τις μεγαλόσπερμες και μέχρι 17,7kg σπόρου/στρ. για τις μικρόσπερμες. Πολλές φορές, παρ' όλο ότι η πυκνή σπορά δίνει μεγαλύτερη απόδοση, χρησιμοποιείται μικρότερη ποσότητα σπόρου από την άριστη λόγω του μεγάλου κόστου αγοράς του. Για τις ποικιλίες που καλλιεργούνται στη χώρα μας, καταλληλότερες ποσότητες θεωρούνται τα 15-17kg σπόρου/στρ. για τις μεγαλόσπερμες και 11kg/στρ. για τις μικρόσπερμες. Μεγαλύτερη πυκνότητα συνιστάται όταν η καλλιέργεια προορίζεται για παραγωγή χλωρομάζας (σανός, ενσίρωση) και για χλωρή λίπανση.
Η σπορά γίνεται συνήθως με τις σπαρτικές μηχανές των χειμερινών σιτηρών ή του καλαμποκιού, μετά από κατάλληλη προσαρμογή, παρ' όλο ότι σε μερικές χώρες σπέρνουν και με το χέρι. Σπουδαίο ρόλο στην επιτυχία του φυτρώματος παίζει το βάθος σποράς. Ο σπόρος πρέπει να τοποθετείται σε βάθος 8-10cm, καθόσον ο σκληρός, ξηρός σπόρος, χρειάζεται μεγάλο διάστημα για να απορροφήσει υγρασία και να φυτρώσει. Εάν σπαρέι επιφανειακά, η υγρασία του εδάφους δεν του είναι επαρκής. Για παραγωγή χλωρομάζας τα κουκιά μπορούν να καλλιεργηθούν είτε μόνα τους, είτε σε συγκαλλιέργεια με βίκο, κριθάρι ή βρώμη.
Περιποιήσεις μετά τη σπορά
Ο έλεγχος των ζιζανίων είναι απαραίτητος, γιατί τα κουκιά στο νεαρό στάδιο υφίστανται ισχυρό ανταγωνισμό από τα ζιζάνια. Τα κουκιά προσβάλλονται από την οροβάγχη. Για την καλλιέργεια των κουκιών συνιστάται να αποφεύγονται, εάν είναι δυνατόν, αγροί με πολλά ζιζάνια. Για την αντιμετώπιση των ζιζανίων χρησιμοποιούνται καλλιεργητικά μέσα και ζιζανιοκτόνα. Μηχανική καταστροφή με τη χρησιμοποίηση φρέζας ή καλλιεργητή γίνεται όταν οι αποστάσεις σποράς μεταξύ των γραμμών είναι αρκετά μεγάλες, ώστε να επιτρέπουν τη λειτουργία τους. Τα ζιζανιοκτόνα εφαρμόζονται προσπαρτικά με ανσωμάτωση, κυρίως όμως προφυτρωτικά ή μεταφυτρωτικά.
Τα κουκιά επωφελούνται από την άρδευση πριν και κατά τη διάρκεια της άνθησης κυρίως τις χρονιές με ξηροθερμικές συνθήκες κατά την άνοιξη. Στην χώρα μας όμως τα κτηνοτροφικά κουκιά και σε ορισμένες περιπτώσεις και τα λαχανοκομικά κουκιά καλλιεργούνται σε αγρούς που δεν υπάρχει δυνατότητα άρδευσης, οπότε η απόδοση εξαρτάται από τις βροχοπτώσεις.
Η τοποθέτηση μιας κυψέλης ανά 10 στρ. καλλιέργειας, όταν ο φυσικός πληθυσμός των μελισσών είναι μικρός, βοηθά τη σταυρογονιμοποίηση και αυξάνει την απόδοση.
Λίπανση κουκιάς
Τα κουκιά σαν ψυχανθή δεσμεύουν μεγάλες ποσότητες αζώτου και γι’ αυτό με κανονικές συνθήκες δεν χρειάζονται αζωτούχο λίπανση. Όταν όμως τα κουκιά καλλιεργούνται σε χωράφια που στο έδαφός τους δεν υπάρχουν πολλά αζωτοδεσμευτικά βακτήρια (όπως συμβαίνει με πολλά χωράφια που έχουν δεχθεί μονοκαλλιέργεια σιτηρών επί πολλά χρόνια) και επειδή τα φυτά στα πρώτα στάδια ανάπτυξής τους έχουν ανάγκη από μια μικρή παρουσία αφομοιώσιμου αζώτου, ενώ δεν έχουν κατορθώσει ακόμα να αναπτύξουν αρκετές αποικίες βακτηρίων στις ρίζες τους, τότε στα πρώτα στάδια της ανάπτυξής τους, τα φυτά αντιδρούν σε μικρή προσθήκη (2-3μονάδες) αζώτου. Η λίπανση που συνήθως συνιστάται είναι μόνο φωσφορική και όπως έχει αποδειχθεί η ποσότητα των 6 μονάδων Ρ2Ο5/στρ. δηλαδή 30 κιλά λιπάσματος 0-20-0 κατά στρέμμα είναι όπως και στο βίκο ικανοποιητική. Σε ό, τι αφορά το κάλιο αυτό εφαρμόζεται σε περιπτώσεις φτωχών σε κάλιο εδαφών (αμμώδη εδάφη κ.λπ.).
Η προσθήκη κοπριάς είναι πολύ καλή για την απόδοση της καλλιέργειας και γίνεται πριν την εγκατάστασή της. Αυτό επίσης που θα χρειαστεί η καλλιέργεια είναι η εφαρμογή κάποιου προφυτρωτικού ζιζανιοκτόνου πριν τη σπορά, ενώ οι απαιτήσεις της καλλιέργειας σε νερό είναι ελάχιστες έως μηδαμινές.
Συγκομιδή κουκιών
Η συγκομιδή των χλωρών λοβών των βρώσιμων ποικιλιών γίνεται με το χέρι σταδιακά, από τη βάση του φυτού προς την κορυφή, ανάλογα με την πορεία της ωρίμανσης.
Στα κουκιά που προορίζονται για την παραγωγή αποξηραμένων σπόρων ο καθορισμός του σταδίου της πλήρους ωρίμανσης είναι εύκολος. Με την ωρίμανση των σπόρων οι λοβοί παίρνουν χρώμα σκούρο καστανό ή μαύρο και χάνουν τη σπογγώδη υφή. Παράλληλα μαυρίζουν και πέφτουν τα φύλλα στο κατώτερο τμήμα του φυτού. Ανάλογα με την ποικιλία και την εποχή σποράς, τα κουκιά για ξηρό καρπό στη χώρα μας είναι έτοιμα για συγκομιδή κατά τους μήνες Ιούνιο και Ιούλιο. Η συγκομιδή γίνεται με τις κοινές θεριζοαλωνιστικές μηχανές, μετά από κατάλληλη ρύθμιση, χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, γιατί τα κουκιά δεν πλαγιάζουν έυκολα.
Η υγρασία των σπόρων κατά τη συγκομιδή κυμαίνεται από 16 έως 20%. Όταν πρόκειται για ποικιλίες των οποίων οι λοβοί ανοίγουν εύκολα και οι σπόροι πέφτουν στο έδαφος, για την αποφυγή απωλειών από την πτώση των σπόρων των κατώτερων λοβών, συνιστάται θερισμός όταν οι 2-3 κατώτερες ομάδες λοβών μαυρίσουν ή όταν οι περισσότεροι σπόροι αποχωρίζονται εύκολα από το λοβό. Στο στάδιο αυτό η υγρασία των φυτών είναι 50% ή λιγότερο. Τα φυτά παραμένουν στο έδαφος για να αποξηρανθούν και στη συνέχεια γίνεται αλωνισμός. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στη ρύθμιση των μηχανών αλωνισμού ή θεριζοαλωνισμού για να μην προκληθούν μηχανικές ζημιές στους σπόρους. Οι σπόροι των κουκιών σπάζουν πολύ εύκολα.
Για μικρής διάρκειας αποθήκευση, η υγρασία των σπόρων μπορεί να είναι μέχρι 14%. Για αποθήκευση όμως πάνω από 6 μήνες, πρέπει να είναι αρκετά μικρότερη. Η θερμοκρασία κατά την αποξήρανση δεν πρέπει να υπερβαίνει τους 38oC, όταν η υγρασία των σπόρων είναι 25% ή περισσότερο. Κάπως υψηλότερη θερμοκρασία, 43oC, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε σπόρους με υγρασία μικρότερη από 25%.
Η ενσωμάτωση καλλιέργειας κουκιών ως χλωρή λίπανση, συνιστάται να γίνεται έγκαιρα, ανάλογα με την εποχή σποράς της επόμενης καλλιέργειας (15 περίπου ημέρες πριν από τη σπορά).
Κατάλληλο στάδιο συγκομιδής κουκιών για ενσίρωση θεωρείται εκείνο κατά το οποίο έχουν σχηματισθεί οι λοβοί, αλλά είναι ακόμη πράσινοι και μαλακοί.
Σχετικές σελίδες
- Κουκιά
- Προετοιμασία εδάφους για καλλιέργεια βίκου
- Αμειψισπορά κουκιάς
- Λίπανση κουκιάς
- Συγκομιδή κουκιών
- Σπορά κουκιάς
Βιβλιογραφία
- ↑ Τα κουκιά, ΚΕΣΠΥ (Κεντρική Κλαδική Συνεταιριστική Ένωση Σπόρων και Πολλαπλασιαστικου Υλικού.
- ↑ Σπορά κουκιού
- ↑ Κτηνοτροφικά κουκιά
- ↑ "Ειδική γεωργία, Σιτηρά και ψυχανθή", Δέσποινα Παπακώστα-Τασοπούλου, Καθηγήτρια Γεωπονικής Σχολής Α.Π.Θ.
