Τύποι εκτροφής και μέθοδοι σταβλισμού βοοειδών στην Ελλάδα

Τύποι εκτροφής βοοειδών

Εκτροφές βοοειδών των ορεινών περιοχών

Στις περιοχές αυτές εκτρέφεται περίπου το 10% του πληθυσμού των αρμεγόμενων αγελάδων και παράγουν το 6% της ολικής ποσότητας του αγελαδινού γάλακτος στη χώρα μας. Η εκτροφή 1-3 αγελάδων είναι οικόσιτη οικογενειακή με αγελάδες εγχώριες, μικρόσωμες, λιτοδίαιτες και ανθεκτικές στις δύσκολες συνθήκες του περιβάλλοντος.

Τα ζώα χρησιμοποιούν επί το πλείστον τους φτωχούς ορεινούς βοσκότοπους με μικρό συμπλήρωμα τροφής όταν το βράδυ επιστρέφουν στο στάβλο. Η μετακίνηση γίνεται συνήθως ομαδικά και καθημερινά για όλα τα ζώα της κοινότητας, τα οποία συγκεντρώνει και οδηγεί ένας πληρωμένος βοσκός. Το χειμώνα που οι βοσκότοποι καλύπτονται με χιόνια τα ζώα σταβλίζονται σε πρόχειρες εγκαταστάσεις και σιτίζονται με αποθηκευμένα σανά και άχυρα.

Οι αγελάδες αρμέγονται από τον ιδιοκτήτη το πρωί πριν την έξοδο στη βοσκή και το βράδυ μετά την επιστροφή. Το λιγοστό γάλα (400-500/περίοδο) χρησιμοποιείται για της οικογενειακές ανάγκες ή πωλείται το υπόλοιπο στα παραδοσιακά ορεινά τυροκομεία που συγκεντρώνουν επίσης και το πρόβειο γάλα της περιοχής. Τα μοσχάρια θηλάζονται για περίπου 4 μήνες όπου και μετά πωλούνται σε παχυντές της πεδιάδας. Η αναπαραγωγή γίνεται με ταύρο που ακολουθεί την αγέλη στην βοσκή. Με δεδομένη την ερήμωση από ανθρώπους των ορεινών αυτών περιοχών οι χωρικές αυτές οικογενειακές εκτροφές μειώνονται συνεχώς.

Εκτροφές βοοειδών των ημιορεινών και λοφοειδών περιοχών

Στις περιοχές αυτές εκτρέφεται το 20% των αγελάδων που αρμέγονται και παράγεται το 18% του συνολικού αγελαδινού γάλακτος της χώρας. Οι εκτροφές περιλαμβάνουν μέχρι 5 αγελάδες και σπανιότερα μέχρι 10 στις χαμηλότερες λοφώδεις περιοχές που διαθέτουν καλλιεργήσιμη γη, για παραγωγή χονδροειδών ζωοτροφών. Τα ζώα είναι συνήθως του βελτιωμένου τύπου ή μικτών αποδόσεων κυρίως Σβύτς και σπανιότερα Σίμμενταλ. Για την αναπαραγωγή συνήθως χρησιμοποιείται η φυσική οχεία ή η τεχνητή σπερματέγχυση με καθαρόαιμους ταύρους.

Αν υπάρχουν κοντά κοινοτικοί βοσκότοποι τα ζώα της κοινότητας συγκεντρώνονται και οδηγούνται καθημερινά εκεί από έναν πληρωμένο βοσκό. Μετά την βραδινή επιστροφή δίνεται συμπληρωματική τροφή ανάλογα με τις δυνατότητες του κάθε ιδιοκτήτη. Οι αγελάδες αρμέγονται το πρωί πριν την έξοδο και το βράδυ μετά την επιστροφή από τον βοσκότοπο. Η μηχανική άλμεξη είναι περιορισμένη ως ασύμφορη. Συνήθως οι περιοχές αυτές βρίσκονται μέσα στη «ζώνη συγκέντρωσης του γάλακτος» κάποιας βιομηχανίας ή βιοτεχνίας, οι οποίες προ ετών δημιούργησαν κέντρα συγκέντρωσης και ψύξης γάλακτος, ώστε να είναι δυνατή η μεταφορά του στο εργοστάσιο ανά διήμερο και σε καλή κατάσταση. Ο σταβλισμός των αγελάδων γίνεται σε πρόχειρους στάβλους ή υπόστεγα ιδιοκατασκευής και συχνά σε χώρους σκοτεινούς και ανθυγιεινούς.

Η βελτίωση των συνθηκών και η χρήση μηχανικής άλμεξης μπορεί να γίνει με κινητά αλμεκτήρια ή αλμεκτήρια κοινής χρήσεως, ή ακόμα και με την εφαρμογή προγραμμάτων ποιότητας γάλακτος από τις βιομηχανίες και άλλους φορείς.

Εκτροφές βοοειδών πεδινών περιοχών

Στις πεδινές περιοχές εκτρέφεται το 70% των αρμεγόμενων αγελάδων και προσφέρεται το 76% του αγελαδινού γάλακτος που παράγεται στη χώρα μας. Στις συστηματικές αυτές εκτροφές στηρίζεται η βιομηχανία γάλακτος της χώρας. Είναι εκτροφές συστηματικές (βουστάσια) είτε οικογενειακού τύπου (15-20 αγελάδες) είτε επιχειρηματικής μορφής (άνω των 20 αγελάδων). Οι αγελάδες είναι συνήθως καθαρόαιμες Χολστάιν ή σπανιότερα Σβύτς.

Η μονάδα πρέπει να ιδιοπαράγει τις χονδροειδείς ζωοτροφές σε ιδιόκτητα ή ενοικιαζόμενα χωράφια. Υπολογίζονται 2-3 στρεμ./ αγελάδα για την κάλυψη των ετησίων αναγκών της. Η μηχανική άλμεξη είναι απαραίτητη, όπως και η ψύξη του γάλακτος στη μονάδα. Συνήθως η βιομηχανία χορηγεί ψυκτικές δεξαμενές δωρεάν στις σημαντικές μονάδες παραγωγής. Η αναπαραγωγή γίνεται σχεδόν αποκλειστικά με την σπερματέγχυση. Οι καλύτερες μονάδες υπάγονται σε προγράμματα γενετικής βελτίωσης και τροφοδοτούνται με εισαγόμενο σπέρμα απο γονικά ελεγμένους ταύρους.

Οι κτηριακές εγκαταστάσεις και ο εξοπλισμός των στάβλων είναι συνήθως σύγχρονοι και επαρκείς. Στις μεγαλύτερες μονάδες χρησιμοποιείται και μισθωμένο εργατικό προσωπικό (σταβλίτες), που όμως δεν βρίσκεται εύκολα, ιδιαίτερα σε περιοχές κοντά σε μεγάλες πόλεις.

Μέθοδοι σταβλισμού βοοειδών

Η επιλογή της κατάλληλης μεθόδου σταβλισμού για μια συγκεκριμένη εκτροφή γαλακτοπαραγωγών αγελάδων εξαρτάται από τους εξής παράγοντες:

• Τις συνθήκες περιβάλλοντος της περιοχής (κλίμα κ.λπ.).
• Τον τύπο εκτροφής (γαλακτοπαραγωγή ή μικτή κατεύθυνση).
• Την αφθονία ή την έλλειψη ζωοτροφών στη μονάδα.
• Το υπάρχον εργατικό δυναμικό στην περιοχή και το κόστος εργασίας.

Στη γαλακτοπαραγωγή αγελαδοτροφία τρεις μέθοδοι σταβλισμού μπορεί να εφαρμοστούν κι αυτοί είναι οι παρακάτω:

Περιορισμένος σταβλισμός βοοειδών

Περιορισμένος σταβλισμός βοοειδών

Αυτή η μέθοδος σταβλισμού εφαρµόζεται σε εντατικές εκτροφές, µέχρι 40-50 ζώα, σε βόρεια ψυχρά κλίµατα και για την εξοικονόµηση ζωοτροφών. Ο στάβλος είναι κλειστός και τα ζώα δεµένα ή παγιδευµένα σε θέσεις. Συνήθως εφαρµόζεται η βραχεία θέση µήκους 1,60m και πλάτους 1,10 για κάθε αγελάδα Ζ.Β. 600kg.

Η διάταξη των ζώων ανάλογα τον αριθµό τους µπορεί να γίνει µε τους εξής τρόπους:

• Στάβλος µέχρι (10) αγελάδων µια σειρά ζώων µε φάτνη (0,90m) προς τον τοίχο χωρίς διάδροµο τροφοδοσίας, µε διάδροµο (πίσω)

κυκλοφορίας ζώων(1,40m). Ωφέλιµο πλάτος στάβλου 4,30m.

• Στάβλος 20-25 αγελάδων. Μια σειρά ζώων µε διάδροµο τροφοδοσίας (1,00m) , φάτνη (0,90m), θέση µήκους (1,60m) και διάδροµο κυκλοφορίας των ζώων (1,40m). Ωφέλιµο πλάτος στάβλου (5,30m).
• Στάβλος για περισσότερες των 20 αγελάδων. ∆υο σειρές θέσεων µε δυο περιπτώσεις.

Αγελάδες το κεφάλι προς το κέντρο. Περιλαµβάνει δυο διαδρόµους κυκλοφορίας προς τον τοίχο (1,50m) έκαστος και ένα κεντρικό διάδροµο τροφοδοσίας (1,40m). Ωφέλιµο πλάτος του στάβλου (10,20m). Αγελάδες µε το κεφάλι προς τον τοίχο. Περιλαµβάνει δυο διαδρόµους τροφοδοσίας προς τον τοίχο (1,00m) έκαστος και έναν κεντρικό διάδροµο κυκλοφορίας των ζώων (2,20m) ωφέλιµο πλάτος του στάβλου (10,00m.).

Η πρόσδεση γίνεται µε τα εξής συστήµατα:

• Αµερικανικός τύπος οµαδική παγίδευση 6-12 ζώων. ∆απανηρό σύστηµα.
• Ολλανδικός τύπος οικονοµικός απλός τύπος. Εύκολη ή οµαδική απελευθέρωση, χρονοβόρα η επαναπρόσδεση των αγελάδων στη θέση τους.
• Γαλλικός τύπος. Το ζώο προσδένεται µε αλυσίδα στις δυο πλευρές της θέσης. Οι ακραίοι κρίκοι κινούνται ελευθέρα.
• Εγκλωβισµένη θέση (Cow trap). Η αγελάδα είναι ελεύθερη στη θέση της χωρίς πρόσδεση. Πολύ δαπανηρό σύστηµα.

Ποτίστρες αυτόµατες ατοµικές τύπου λεκάνης µε βαλβίδα (γλώσσα), τοποθετούνται σε ύψος 70cm από το δάπεδο και προς το εσωτερικό της φάτνης. Μια ποτίστρα ανά δύο ζώα. Η αποµάκρυνση του κόπρου και των ούρων από το κλειστό στάβλο γίνεται µε τάφρο πίσω από τις θέσεις των αγελάδων (υγρή µορφή) ή χειρονακτικά ή µηχανικά. Το µηχανικό άρµεγµα γίνεται µέσα στο στάβλο µε συστήµατα ανάλογα µε τον αριθµό των αγελάδων.

Για µικρή εκτροφή µέχρι 10 αγελάδες µπορεί να χρησιµοποιηθεί κινητή µηχανή (καροτσάκι) µε 1 ή 2 αµελκτικές µονάδες και συγκέντρωση του γάλακτος σε 1 ή 2 κάδους που βρίσκονται πάνω στο καροτσάκι.

Όταν οι αγελάδες είναι περισσότερες των 10, τοποθετείται µόνιµο συγκρότηµα µε σωληνώσεις πάνω από τις θέσεις των αγελάδων και σε όλο το µήκος του στάβλου. Η συγκέντρωση του γάλακτος γίνεται είτε σε κινητό κάδο δίπλα στην αρµεγόµενη αγελάδα είτε σε συγκέντρωση του γάλακτος στο παρακείµενο του στάβλου δωµάτιο γάλακτος (γαλακτοµείο).

Ελεύθερος σταβλισμός βοοειδών

Ελεύθερος σταβλισμός βοοειδών

Τα ζώα σε αυτή τη μέθοδο σταβλισμού κινούνται ελεύθερα σε ορισµένο περιφραγµένο ασκεπή χώρο (προαύλιο). Τα ζώα που εκτρέφονται με αυτόν τον τύπο αναπτύσσονται σε ατοµικές θέσεις (κρεβάτια) σε στεγασµένο και προστατευµένο χώρο (υπόστεγο). Η διανοµή των χονδροειδών τροφών γίνεται σε υπαίθρια ελεύθερη, αλλά στεγασµένη φάτνη στο προαύλιο.

Το όλο συγκρότηµα περιλαµβάνει άλλους βοηθητικούς χώρους.

1. Χώρο άλµεξης και παρακείµενο γαλακτοκοµείο.
2. Χώροι αναµονής εισόδου και εξόδου στο αλµεκτήριο. Στο χώρο εξόδου δίνεται και η συµπληρωµατική συµπυκνωµένη τροφή.
3. Στεγασµένος χώρος αναρρωτηρίου και µαιευτηρίου.
4. Στεγασµένος χώρος γαλουχίας και ανάπτυξης των µόσχων µέχρι ηλικίας 6 µηνών.
5. Αποθήκευση συµπυκνωµένων τροφών.
6. Αποθήκευση σανών και άχυρων.
7. Χώρος ενσίρωσης τροφών.

Για τον χώρο στον οποίο κινούνται τα ζώα οι διαστάσεις υπολογίζονται ως εξής:

• Για τον χώρο άσκησης των αγελάδων 7m²/αγελάδα τουλάχιστον.
• Για την φάτνη, τρέχον µήκος 0,80m/αγελάδα.
• Οι ατοµικές θέσεις ανάπαυσης, µε µήκος 2.10m, και πλάτος 1,10m.
• ∆ιάδροµος στο χώρο ανάπαυσης µεταξύ των κρεβατιών µε πλάτος 3,00m.
• Το αλµεκτήριο σε ψαροκόκαλο 2Χ4 για 35-70 αγελάδες ή 2Χ8 για 70-90 αγελάδες.

Για µεγάλους επιχειρηµατικούς στάβλους άνω των 200 αγελάδων συνιστάται το κυκλικό αλµεκτήριο. Όταν η διανοµή των χονδροειδών τροφών γίνεται µηχανικά ή µε το σύστηµα ελεύθερης πρόσληψης, ένας σταβλίτης επαρκεί για 30-50 αγελάδες και τα µοσχάρια τους.

Ημιελεύθερος σταβλισμός βοοειδών

Αποτελεί συνδυασµό της περιορισµένης και της ελεύθερης στάβλισης. Στον κύριο στάβλο οι αγελάδες µένουν περιορισµένες (δεµένες) τη νύχτα και µέρος της ηµέρας ιδιαίτερα όταν οι καιρικές συνθήκες είναι δύσκολες.

Ο στάβλος επικοινωνεί µε ανοιχτό προαύλιο όπου τα ζώα ασκούνται στον ενδιάµεσο χρόνο συνήθως µεταξύ του πρωινού και του απογευµατινού γεύµατος. Το άρµεγµα µπορεί να γίνεται µέσα στον στάβλο, όπως εκθέσαµε στην περιορισµένη στάβλιση, µπορεί όµως και να δηµιουργηθεί και ειδικό αλµεκτήριο όπως στον ελεύθερο σταβλισµό, το οποίο θα επικοινωνεί µε το προαύλιο άσκησης.