Καλλιέργεια κριθαριού
Γενικά
Το κριθάρι καλλιεργείται [1] σε πολλές χώρες του κόσμου. Η μεγάλη εξάπλωσή του οφείλεται στο ότι διαθέτει διαφόρους τύπους που το κάνουν ικανό να χαρακτηριστεί ως το φυτό με τη μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα από όλα τα άλλα σιτηρά. Στην Ελλάδα καταλαμβάνει την τρίτη θέση σε έκταση μετά το μαλακό και σκληρό σιτάρι. Η καλλιέργειά του εκτείνεται από τις βόρειες μέχρι τις νότιες και νησιωτικές περιοχές της χώρας μας. Η προσαρμοστικότητα του αυτή οφείλεται στους πρώιμους τύπους του, που ωριμάζουν σχετικά νωρίς ώστε κατά ένα μέρος αποφεύγουν τις δυσάρεστες επιπτώσεις που προκαλεί η απότομη άνοδος της θερμοκρασίας και η ξηρασία στην απόδοση και την ποιότητα του καρπού .
Όσον αφορά στην προετοιμασία εδάφους [2] για την καλλιέργεια του κριθαριού ισχύουν οι γενικοί κανόνες που ισχύουν για τα σιτηρά. Ακολουθήστε τον παρακάτω σύνδεσμο για περισσότερες πληροφορίες. Κατεργασία εδάφους για τα σιτηρά.
Σπορά κριθαριού
Χρόνος σποράς
Συνήθως το κριθάρι σπέρνεται το φθινόπωρο και σε εξαιρέσεις (πολύ δριμείς χειμώνες) την άνοιξη. Για δεδομένη ποικιλία οι αποδόσεις από τις φθινοπωρινές σπορές είναι υψηλότερες από τις ανοιξιάτικες, εκτός αν μεσολαβήσουν πολύ χαμηλές θερμοκρασίες κατά το χειμώνα.
Η φθινοπωρινή σπορά πρέπει να γίνεται 10-15 ημ. νωρίτερα από το σιτάρι λόγω της μειωμένης αντοχής του κριθαριού στο ψύχος. Από πειραματικά δεδομένα προκύπτει ότι οι πρώιμες σπορές υπερέχουν σημαντικά από τις όψιμες στο χειμωνιάτικο κριθάρι. Αυτό οφείλεται κυρίως στο μεγαλύτερο αριθμό γόνιμων στελεχών/φυτό που παρατηρούνται στις πρώιμες σπορές. Κατά μέσο όρο για την Ελλάδα η σπορά πρέπει να γίνεται από τα μέσα μέχρι τέλη Νοεμβρίου. Η ανοιξιάτικη σπορά γίνεται όσο το δυνατό νωρίτερα (μετά το πέρας των ανοιξιάτικων παγετών) για να αποφευχθούν οι υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού που μειώνουν τις αποδόσεις και υποβιβάζουν την ποιότητα. Έτσι, πρέπει να γίνεται από το τέλος Φεβρουαρίου μέχρι τα μέσα Μαρτίου, ανάλογα με την περιοχή.
Αν προορίζεται για βόσκηση, το κριθάρι σπέρνεται πολύ νωρίτερα (μέσα Αυγούστου-αρχές Σεπτεμβρίου).
Πυκνότητα φυτών και ποσότητα σπόρου
Όπως το σιτάρι, έτσι και το κριθάρι έχει μεγάλες δυνατότητες ρύθμισης της ανάπτυξής του (αυτορρυθμιστική ικανότητα), ανάλογα με την πυκνότητα της φυτείας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην υπάρχει συνήθως ευδιάκριτη άριστη πυκνότητα για αποδόσεις σε καρπό. Γενικά, η αυξημένη πυκνότητα μειώνει σημαντικά τον αριθμό των αδελφιών, των καρπών/στάχυ και το μέσο βάρος των καρπών, ενώ αυξάνει σημαντικά τον αριθμό των στάχεων/επιφάνεια εδάφους.
Ανάλογα με την ποικιλία και την πρακτική καλλιέργειας οι ποσότητες του σπόρου μπορεί να κυμαίνονται από 4-17kg/στρ. Έτσι, οι ποσότητες του σπόρου είναι μεγαλύτερες όταν υπάρχουν κίνδυνοι από χαμηλές θερμοκρασίες, σε γόνιμα και υγρά εδάφη, ζιζανιοβριθείς αγρούς ή όταν χρησιμοποιούνται μικρόσωμες ποικιλίες με ανορθωμένο φύλλωμα. Για μεσογειακές περιοχές οι ποσότητες πρέπει να κυμαίνονται μεταξύ 10-12kg/στρ. Εάν αποσκοπείται η παραγωγή βιομάζας, οι δόσεις αυτές πρέπει να αυξηθούν περίπου κατά 50%. Είναι όμως δυνατό αν επιτυγχάνονται αρκετά υψηλές αποδόσεις και με ποσότητες 2.5-5kg/στρ. με την προϋπόθεση ότι ο αγρός είναι καθαρός από ζιζάνια.
Πολλαπλασιαστικό υλικό και χειρισμοί του
Εδώ ισχύουν όσα αναφέρθηκαν στο σιτάρι. Πατώντας στο σύνδεσμο που ακολουθεί θα βρείτε περισσότερες λεπτομέρειες. Πολλαπλασιαστικό υλικό για τη σπορά σιταριού.
Τρόπος σποράς
Σήμερα συνηθίζεται η γραμμική σπορά με σπαρτικές μικρών σιτηρών. Οι καλύτερες αποστάσεις μεταξύ των γραμμών σποράς είναι 16-18cm, ενώ μεγαλύτερες φαίνεται ότι μειώνουν τις αποδόσεις. Είναι επίσης δυνατό να γίνει και σπορά χύδην, ιδιαίτερα όταν το κριθάρι πρόκειται να συγκαλλιεργηθεί με άλλο φυτό. Στην περίπτωση αυτή χρησιμοποιείται λιπασματοδιανομέας ή κοινή σπαρτική χωρίς τους σωλήνες διανομής του σπόρου και ακολουθεί οδοντωτό σβάρνισμα για κάλυψη του σπόρου (οι ποσότητες του σπόρου φτάνουν τα 15-18kg/στρ.).
Το βάθος σποράς ξεκινά από τα 2.5-3.5cm σε υγρές περιοχές και μπορεί να φτάσει τα 7.5cm στις ξηρότερες. Για τη χώρα μας συνιστάται ένα μέσο βάθος 5cm.
Λίπανση κριθαριού
Οι ανάγκες του κριθαριού στα κύρια μακροστοιχεία φαίνονται στον παρακάτω πίνακα.
| Θρεπτικό στοιχείο | Περιεκτικότητα (kg/στρ.) | ||
|---|---|---|---|
| Ολική | Καρπών | ||
| Άζωτο | 9-13.7 | 7-10.4 | |
| Φωσφόρος | 1.8-2.2 | 1.4-1.7 | |
| Κάλι | 15.6-17.4 | 2.2-2.9 | |
Οι πορείες απορρόφησης των κύριων μακροστοιχείων είναι ανάλογες με εκείνες του σιταριού. Έτσι, τόσο το άζωτο όσο και ο φωσφόρος παρουσιάζουν σχεδόν συνεχή απορρόφηση μέχρι την ωρίμαση ενώ η απορρόφηση του καλίου σταματά λίγο μετά το ξεστάχυασμα για να παρατηρηθούν τελικά οι γνωστές στα σιτηρά απώλειες κατά την ωρίμαση. Παρατηρείται επίσης συσσώρευση αζώτου και φωσφόρου, αλλά στασιμότητα στην περιεκτικότητα καλίου στους στάχεις.
Άζωτο
Εάν η εδαφική υγρασία δεν είναι περιοριστικός παράγοντας, το κριθάρι αντιδρά θετικά στην προσθήκη αζώτου. Επάρκεια αζώτου στο κριθάρι αυξάνει την ανάπτυξη του ριζικού συστήματος, το αδέλφωμα, το φύλλωμα, το ύψος του βλαστού και το μέγεθος του στάχυ. Υπερβολικές ποσότητες αζώτου ευνοούν πολύ την ανάπτυξη φυλλώματος και βλαστού, προκαλούν πλάγιασμα και οψιμίζουν την καλλιέργεια. Η εισαγωγή στην καλλιέργεια νέων ποικιλιών με αυξημένη αντοχή στο πλάγιασμα επέτρεψε την χορήγηση μεγαλύτερων δόσεων αζώτου και συνέβαλε στην αύξηση των αποδόσεων.
Παρά το γεγονός ότι παρατηρείται σημαντική διακίνηση αζώτου από τα βλαστητικά όργανα προς τους στάχεις κατά το γέμισμα των καρπών, περίσσεια αζώτου στο έδαφος κατά την ίδια περίοδο αυξάνει αρκετά την περιεκτικότητα των καρπών σε πρωτεΐνη. Η επίδραση αυτή είναι ανεπιθύμητη όταν το κριθάρι καλλιεργείται για βυνοποίηση αλλά ευεργετική όταν καλλιεργείται για κτηνοτροφή. Επομένως, στην πρώτη περίπτωση συνιστώνται πρώιμες εφαρμογές αζώτου (πριν ή κατά τη σπορά και μέχρι τα πρώτα στάδια του αδελφώματος), ενώ στη δεύτερη είναι δυνατό η δεύτερη δόση του αζώτου (επιφανειακή λίπανση) να καθυστερήσει και μέχρι το τέλος του αδελφώματος.
Η πρωτεϊνοπεριεκτικότητα των καρπών αυξάνεται ανάλογα με την ποσότητα του εφαρμοζόμενου αζωτούχου λιπάσματος. Οι ποσότητες του αζωτούχου λιπάσματος μπορεί να κλιμακώνονται από 5-15kg N/στρ. ανάλογα με την περιοχή (γονιμότητα εδάφους, εδαφική υγρασία) και το σκοπό της καλλιέργειας.
Φωσφόρος
Επάρκεια φωσφόρου διασφαλίζει καλό γέμισμα των καρπών και συσχετίζεται με υψηλότερο εκχύλισμα βύνης. Παράλληλα, πρωιμίζει την καλλιέργεια και δρα συνεργιστικά με το άζωτο προς όφελος του φυτού.
Οι συνιστώμενες δόσεις κυμαίνονται συνήθως μεταξύ 4-6kg P2O5/στρ. Είναι όμως δυνατό να μη χρειαστεί και καθόλου προσθήκη σε εδάφη με μακρά προϊστορία φωσφορικής λίπανσης.
Κάλι
Είναι απαραίτητο ιδιαίτερα στα πρώτα στάδια ανάπτυξης και σχετίζεται κυρίως με τον ομαλό μεταβολισμό των ζαχάρων και την ιοντική ισορροπία στους ιστούς.
Συνήθως το κριθάρι δεν αντιδρά θεαματικά στην προσθήκη καλίου. Σε περιπτώσεις εδαφών ελλειμματικών σε κάλι συνιστώνται 5-10kg K2O/στρ.
Συμπτώματα έλλειψης θρεπτικών στοιχείων
Είναι παρόμοια με εκείνα που αναφέρθηκαν στο σιτάρι. Λίπανση σιταριού.
Άρδευση κριθαριού
Σε γενικές γραμμές (υδατοκατανάλωση, απορρόφηση νερού, κρίσιμα στάδια) ισχύουν όσα αναφέρθηκαν στην άρδευση του σιταριού. Ειδικές έρευνες στο κριθάρι έχουν δείξει ότι έχει υψηλό συντελεστή εκμετάλλευσης του εδαφικού νερού: καταναλώνει 300-450kg νερού για παραγωγή 1kg ξηρής ουσίας και υπερέχει τόσο του σιταριού όσο και της βρώμης.
Έλλειψη νερού στα πρώτα στάδια ανάπτυξης μειώνει το αδέλφωμα και την καλή εγκατάσταση του ριζικού συστήματος. Η ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδος εκτείνεται από την αρχή του καλαμώματος και φθάνει μέχρι την πλήρη άνθηση. Έλλειψη νερού στο στάδιο της διαφοροποίησης δημιουργεί στάχεις με μικρότερο αριθμό σταχυδίων, ενώ κατά το στάδιο της μείωσης των γυρεοκόκκων προκαλεί στειρότητά τους, με αποτέλεσμα κακή γονιμοποίηση και μειωμένο αριθμό καρπών/στάχυ. Τέλος, έλλειψη νερού μετά τη γονιμοποίηση μειώνει το βάρος των καρπών διακόπτοντας πρόωρα το γέμισμα. Επάρκεια νερού στο κριθάρι αυξάνει κυρίως τον αριθμό των γονίμων στελεχών από όλες τις άλλες συνιστώσες της τελικής απόδοσης.
Ο βαθμός επάρκειας νερού επηρεάζει και ποιοτικά χαρακτηριστικά που ενδιαφέρουν ιδιαίτερα όταν το κριθάρι προορίζεται για βυνοποίηση. Έτσι, όταν το νερό είναι επαρκές αυξάνει σημαντικά το μέσο βάρος των καρπών, όπως προαναφέρθηκε. Επίσης, μειώνεται σταθερά η περιεκτικότητα των καρπών σε αζωτούχες ουσίες, ενώ αυξάνεται η περιεκτικότητα σε τέφρα, κυρίως λόγω αύξησης του Ca, K και P. Τέλος, έχει βρεθεί ότι επάρκεια νερού αυξάνει σημαντικά το εκχύλισμα βύνης. Για όλους αυτούς τους λόγους έλλειψη νερού υποβαθμίζει σημαντικά την ποιότητα των κριθαριών για βυνοποίηση.
Από τα παραπάνω φαίνεται ότι για το χειμωνιάτικο κριθάρι είναι απαραίτητο να διασφαλισθεί επάρκεια νερού κατά την κρίσιμη περίοδο (καλάμωμα-τέλος άνθησης), δεδομένου ότι υπό κανονικές συνθήκες οι βροχές του χειμώνα εξασφαλίζουν την καλή εγκατάσταση και πρώτη ανάπτυξη των φυτών. Αρδεύσεις κατά το γέμισμα πρέπει να γίνονται μόνο σε εξαιρετικά ξηρές περιόδους γαι να διασφαλίζουν την ποιότητα του προϊόντος, αλλά με μεγάλη προσοχή για να αποφευχθούν κίνδυνοι όψιμου πλαγιάσματος. Για ανοιξιάτικες καλλιέργειες απαιτείται εξασφάλιση νερού και στα πρώτα στάδια ανάπτυξης, όταν υπάρχει έλλειψη.
Ζιζανιοκτονία κριθαριού
Το κριθάρι έχει τη δυνατότητα να ανταγωνίζεται τα ζιζάνια πιο αποτελεσματικά από το σιτάρι λόγω της ταχύτερης ανάπτυξής του. Οπωσδήποτε όμως οι επιπτώσεις των ζιζανίων στις τελικές αποδόσεις μπορεί να αποβούν σημαντικές και να επιφέρουν μειώσεις μεγαλύτερες από 60%.
Για το λόγο αυτό πρέπει να εφαρμόζονται οι τεχνικές ζιζανιοκτονίας των σιτηρών.
Συγκομιδή κριθαριού
Συνήθως το κριθάρι ωριμάζει και συγκομίζεται νωρίτερα από το σιτάρι.
Η συγκομιδή μπορεί να γίνει με θεραλωνιστική όταν οι καρποί έχουν υγρασία 13-14% και, οπωσδήποτε, κάτω από 20%. Επειδή όμως στις υγρασίες αυτές παρατηρείται σημαντική απώλεια καρπών κατά τη συγκομιδή στα κριθάρια που προορίζονται για βυνοποίηση συνιστάται τα φυτά να θερίζονται στο στάδιο του κηρώδους καρπού και νηα ξηραίνονται κατά λωρίδες στον αγρό. Στο στάδιο αυτό ο στάχυς έχει συνήθως ζωηρό κίτρινο χρώμα, αλλά μπορεί να υπάρχει και διάσπαρτο πράσινο χρώμα στα στελέχη. Τα φυτά αλωνίζονται μετά από 3-4 ημέρες με θεραλωνιστική εφοδιασμένη με το κατάλληλο εξάρτημα συλλογής κομμένων φυτών.
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στη ρύθμιση του μηχανισμού της αλωνιστικής για να αποφευχθεί το σπάσιμο των καρπών κατά το αλώνισμα στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό. Μεγάλα ποσοστά σπασμένων καρπών υποβιβάζουν σημαντικά την αξία της παρτίδας του κριθαριού για βυνοποίηση και πολλές φορές την χαρακτηρίζουν και ως τελείως ακατάλληλη.
Το κριθάρι που καλλιεργείται για βιομάζα πρέπει να θερίζεται στο στάδιο του γαλακτώδους καρπού.
Σχετικές σελίδες
- Κριθάρι φυτό
- Σιτηρά
- Κυριότερες ποικιλίες μαλακού σιταριού
- Κυριότερες ποικιλίες σκληρού σιταριού
- Κατεργασία εδάφους για τα σιτηρά
- Σπορά κριθαριού
- Λίπανση κριθαριού
- Άρδευση κριθαριού
- Ζιζανιοκτονία κριθαριού
- Συγκομιδή κριθαριού
Βιβλιογραφία
- ↑ Κριθάρι, όλα για την καλλιέργειά του
- ↑ "Τα σιτηρά των εύκρατων κλιμάτων", Ανδρέας Ι. Καραμάνος, Καθηγητής της Γεωργίας στην Ανωτάτη Γεωπονική Σχολή Αθηνών.
