Αναπαραγωγή χοίρων

Ο τοκετός είναι ένα από τα πλέον κρίσιμα στάδια, τόσο για τη χοιρομητέρα όσο και για τα νεογέννητα χοιρίδια, στην όλη παραγωγική διαδικασία της σύγχρονης χοιροτροφίας. Κατά το στάδιο αυτό μπορούν να ανακύψουν διάφορα προβλήματα με αποτέλεσμα το θάνατο ή τη μείωση των αποδόσεων της χοιρομητέρας και των χοιριδίων. Για το λόγο αυτό, είναι πολύ σημαντική η γνώση της φυσιολογίας και των γεγονότων εκείνων που έχουν άμεση σχέση με τον τοκετό ώστε να είναι δυνατή η αναγνώριση τυχόν προβλημάτων και η επέμβαση του ανθρώπου σε κάθε περίπτωση που απαιτείται.

Τα πολυτόκα ζώα παρουσιάζουν πολλές ιδιαιτερότητες κατά τον τοκετό. Η μεγάλη διαφορά από τα μονοτόκα ζώα έγκειται στο ότι κατά τον τοκετό ένα μέρος της τοκετοομάδας βρίσκεται στη μήτρα, ενώ άλλο μέρος έχει ήδη γεννηθεί. Στο χοίρο, όπως και σε άλλα είδη, τα έμβρυα είναι εκείνα που καθορίζουν το χρόνο έναρξης του τοκετού. Η έναρξη της διαδικασίας του τοκετού γίνεται από μηνύματα που στέλνει το κάθε έμβρυο και τα οποία δρουν συνεργιστικά στη μητέρα.

Σε μια τοκετοομάδα, με έμβρυα που βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια ωριμότητας, τα πιο αναπτυγμένα μπορούν να προκαλέσουν την έναρξη της διαδικασίας γέννησης όλης της τοκετοομάδας, γεγονός που έχει ως συνέπεια τη μεγαλύτερη πιθανότητα επιβίωσης των ταχύτερα αναπτυσσόμενων χοιριδίων (Φυσική επιλογή).

Διάρκεια κυοφορίας

Η μέση διάρκεια κυοφορίας κυμαίνεται ανάλογα με τη φυλή, το μέγεθος των τοκετοομάδων και την εποχή του έτους από 112 έως 116 ημέρες και κατά μέσο όρο εμφανίζεται να είναι 114 ημέρες (η ημέρα πρώτης οχείας θεωρείται ημέρα 0). Αυτή χαρακτηρίζεται από ένα μεγάλο σχετικά εύρος που φθάνει περίπου τις 10 ημέρες.

Το μεγάλο εύρος της διάρκειας της κυοφορίας κάνει απαραίτητη τη μεταφορά των εγκύων μητέρων στο θάλαμο τοκετών το αργότερο την 108 ημέρα κυοφορίας, δηλαδή κατά μία περίπου εβδομάδα πριν από τον θεωρητικά αναμενόμενο τοκετό, γιατί εάν ο τοκετός γίνει σε χώρους που δεν έχουν τον απαραίτητο εξοπλισμό τότε οι απώλειες των χοιριδίων είναι πολύ μεγάλες.

Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη διάρκεια της κυοφορίας δεν έχουν πλήρως διερευνηθεί. Εκτός από την φυλή και την τυχόν επίδραση του περιβάλλοντος, έχει διαπιστωθεί ότι υπάρχει στενή σχέση μεταξύ του μεγέθους της τοκετοομάδας και της διάρκειας της κυοφορίας.

Το ότι οι πολυπληθείς τοκετοομάδες τείνουν να γεννηθούν νωρίτερα από τις ολιγάριθμες, ερμηνεύεται ως αποτέλεσμα της αυξημένης παραγωγής ορμονών από τα επινεφρίδια των εμβρύων.

Στο χοίρο η προγεστερόνη είναι η υπεύθυνη ορμόνη για τη διατήρηση της κυοφορίας δρώντας ανασταλτικά στη σύσπαση του μυομητρίου. Η κύρια πηγή της προγεστερόνης του αίματος την περίοδο αυτή είναι τα ωχρά σωμάτια των ωοθηκών και έχει διαπιστωθεί ότι είναι αναγκαία η παρουσία τουλάχιστον 4-6 ωχρών για την παραγωγή της απαιτούμενης ποσότητας προγεστερόνης. Η προλακτίνη και η ωχρινοποιητική ορμόνη, θεωρούνται ως υπεύθυνες ορμόνες για τη συνέχιση της λειτουργικότητας των ωχρών σωματίων μέχρι περίπου δύο ημέρες από τον τοκετό. Επί πλέον, υπάρχουν ενδείξεις ότι είναι απαραίτητη η παρουσία εμβρύων ή εμβρυακού ιστού στη μήτρα για την προστασία των ωχρών σωματίων και τη συνέχιση της κυοφορίας.

Στάδια του τοκετού

Η διαδικασία του τοκετού μπορεί να χωριστεί σε τρία στάδια:

• Πρώτο στάδιο: Ο τράχηλος της μήτρας μαλακώνει και διευρύνεται ώστε να είναι δυνατή η εξώθηση των εμβρύων. Το μυομήτριο κάνει ρυθμικές συσπάσεις και προωθεί τα έμβρυα προς τον τράχηλο. Οι συσπάσεις γίνονται αρχικά κάθε 15 περίπου λεπτά και διαρκούν 5-10 δευτερόλεπτα, με την πρόοδο όμως του τοκετού γίνονται συχνότερες και εντονότερες. Το μόνο εξωτερικό γνώρισμα στο στάδιο αυτό είναι η αυξανόμενη ανησυχία της μητέρας.
• Δεύτερο στάδιο: Το πρώτο χοιρίδιο εισέρχεται στον τράχηλο και οι συσπάσεις της μήτρας γίνονται πολύ έντονες και είναι εύκολα ορατές εξωτερικά. Η διάρκεια του σταδίου αυτού μέχρι την τελική έξοδο όλων των χοιριδίων, διαρκέι από μία έως τρεις ώρες περίπου (δυνατό να είναι από 15 λεπτά μέχρι και 2 ημέρες).
• Τρίτο στάδιο: Στο στάδιο αυτό γίνεται η αποβολή των εμβρυακών σάκκων και πλακούντων. Ορισμένες φορές πλακούντες παρεμβάλλονται στη σειρά εξώθησης των χοιριδίων, φαινόμενο απόλυτα φυσιολογικό.

Συμπεριφορά της χοιρομητέρας κατά τη διάρκεια του τοκετού

Η αυξημένη ανησυχία που παρατηρείται πριν από την έναρξη του τοκετού συνεχίζεται και κατά το δεύτερο στάδιο, δηλαδή κατά την έξοδο των χοιριδίων. Ένα μικρό ποσοστό των χοιρομητέρων είναι πολύ ήσυχες και ξαπλώνουν πλευρικά καθόλη τη διάρκεια του δεύτερου σταδίου, ενώ οι περισσότερες είναι ανήσυχες. Εάν η μητέρα σηκώνεται και κάθεται συνεχώς ή γυρίζει από το ένα στο άλλο πλευρό δημιουργεί μεγάλους κινδύνους σύνθλιψης των νεαρών χοιριδίων, τα οποία έχουν την τάση διερεύνησης του νέου περιβάλλοντός τους για την ανεύρεση του μαστού.

Όταν συμπληρωθεί η εξώθηση των χοιριδίων η χοιρομητέρα ησυχάζει και ξαπλώνει πλευρικά εκθέτοντας και τις δύο σειρές θηλών για το θηλασμό των χοιριδίων. Πρέπει να τονιστεί ότι ο κίνδυνος τραυματισμού των χοιριδίων στην περίοδο αυτή είναι περίπου ο ίδιος είτε από τις σημαντικές είτε από τις μικρές κινήσεις της μητέρας, δεδομένου ότι τα χοιρίδια δεν έχουν την ικανότητα να μετακινηθούν γρήγορα (ασταθές βάδισμα). Οι χοιρομητέρες έχουν τη συνήθεια να σηκώνονται ή να κάθονται κοιλιακά μετά την εξώθηση καθενός από τα πράτω χοιρίδια, σε μία προσπάθεια διερεύνησης των γεγονότων που διαδραματίζονται γύρω τους. Αρκετές από αυτές επιχειρούν να δαγκώσουν τα νεογέννητα χοιρίδια, ίσως γιατί τα θεωρούν υπεύθυνα της ανησυχίας που αισθάνονται κατά τα αρχικά στάδια του τοκετού.

Η επιθετικότητα των χοιρομητέρων συνήθως υποεκτιμάται γιατί δεν παρακολουθούνται όλοι οι τοκετοί. Συνεχής παρακολούθηση 31 τοκετών έδειξε ότι το ποσοστό των χοιρομητέρων που επιχειρούν να δαγκώσουν τα πρώτα χοιρίδιά τους είναι αρκετά μεγάλο, ιδιαίτερα στις πρωτότοκες.

Παρά το γεγονός ότι αρκετές χοιρομητέρες παρουσιάζουν κάποια επιθετικότητα και επιχειρούν ν αδαγκώσουν τα χοιρίδιά τους, λίγες από αυτές σκοτώνουν τα πρώτα και πολύ λιγότερες όλα τα νεογέννητα χοιρίδια. Στις τελευταίες αυτές χοιρομητέρες τα χοιρίδια πρέπει να απομακρύνονται αμέσως μετά τη γέννησή τους. Ύστερα από το τέλος του τοκετού, κι αφού μειωθεί η επιθετικότητα της χοιρομητέρας (επέμβαση με ηρεμιστικά φάρμακα ή και χωρίς αυτά), τα χοιρίδια επιστρέφονται σταδιακά για να θηλάσουν.