Θέματα υγείας αλιέων

Πέραν από το περιβάλλον της κατοικίας, ο εργασιακός χώρος είναι εκείνος στον οποίο πολλοί άνθρωποι περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους. Υπό ευνοικές συνθήκες, η εργασία συνεισφέρει στην καλύτερη υγεία και στα οικονομικά επιτεύγματα του ανθρώπου. Παρόλα αυτά, το εργασιακό περιβάλλον εκθέτει πολλούς εργαζόμενους σε κινδύνους της υγείας τους και συνεισφέρει σε κτυπήματα, αναπνευστικές παθήσεις, καρκίνους, μυοσκελετικές παθήσεις, αναπνευστικά προβλήματα, αναπαραγωγικά, ασθένειες του κυκλοφορικού και του καρδιακού συστήματος, ασθένειες δοντιών και νευρικού συστήματος, απώλεια όρασης και ακοής, κ.ά.

Το υπάρχον εργασιακό δυναμικό ανέρχεται σε 2.600 εκατ/ρια άτομα και συνεχώς αυξάνεται. Το 75% των εργαζομένων βρίσκονται στις αναπτυσσόμενες χώρες. Επισήμως, σε παγκόσμιο επίπεδο, καταγράφονται σαν εργαζόμενοι το 60-70% των ενήλικων ανδρών και το 30-60% των ενήλικων γυναικών. Κάθε χρόνο, 40 εκατ/ρια άτομα εισέρχονται στο εργασιακό δυναμικό, οι περισσότεροι στις αναπτυσσόμενες χώρες. Ως εκ τούτου, οι κίνδυνοι του εργασιακού περιβάλλοντος αποτελούν ένα σημαντικό μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού.

Οι μικρής κλίμακας βιομηχανίες (Small Scale Industries - SSIs) υπόκεινται σε πολυάριθμους εργασιακούς-επαγγελματικούς κινδύνους. Πολλοί μετανάστες βρίσκουν δουλειά σε SSIs καθώς αυτές προσφέρουν πιο εύκολη πρόσβαση στους νεοεισερχόμενους και συχνά δεν απαιτούν ιδιαίτερες δεξιότητες. Διάφορες εκτιμήσεις δείχνουν ότι περισσότεροι από 1000 εκατ/ρια άνθρωποι απασχολούνται παγκόσμια σε SSIs, οι οποίες όμως δεν καλύπτουν ικανοποιητικά (ή και καθόλου) τα θέματα της επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας. Ακόμη και στις οικονομικά προηγμένες ΗΠΑ, το 40% του εργασιακού δυναμικού (110 εκατ/ρια άτομα) δεν επιθεωρείται τακτικά και δεν έχει πρόσβαση σε υπηρεσίες επαγγελματικής υγιεινής. Πολλοί από τους εργαζόμενους αυτούς υποφέρουν από προβλήματα υγείας που προέρχονται από έκθεση σε σκόνες, θερμικό stress, τοξικές ουσίες, θόρυβο, δονήσεις και κακή υγιεινή, γενικά.

Είναι σαφές ότι η αλιευτική βιομηχανία (και κατά μείζονα λόγο η Ελληνική) ανήκει στις SSIs και ακολουθεί τις παραπάνω γενικές αρχές. Η αλιεία διενεργείται στο συχνά φιλόξενο θαλάσσιο περιβάλλον. Τα αλιευτικά σκάφη, εκτός των περιπτώσεων με πολύ ήσυχο καιρό, βρίσκονται συνεχώς σε κίνηση η οποία γίνεται ακραία και συχνά απρόβλεπτη, ιδίως σε περιπτώσεις με άσχημο καιρό. Οι αλιείς, είναι εκτεθειμένοι στις καιρικές συνθήκες, στο θαλάσσιο περιβάλλον, στα αλιευτικά εργαλεία και, ακόμη, στους ίδιους τους θαλάσσιους οργανισμούς. Αντιμετωπίζουν επίσης κινδύνους που συνδέονται με την επεξεργασία ενώ πάντα υπάρχει η περίπτωση φωτιάς, βύθισης και άλλων παραδοσιακών θαλάσσιων κινδύνων. Η ομίχλη δημιουργεί προυποθέσεις για σύγκρουση ή προσάραξη.

Σύγκριση των στατιστικών θνησιμότητας στην αλιευτική βιομηχανία και στη γενική επαγγελματική απασχόληση, δείχνει ότι η αλιεία είναι ένα από τα πλέον επικίνδυνα επαγγέλματα

Ο κλάδος της επαγγελματικής ασφάλειας και υγιεινής του ILO (International Labor Organization) εκτιμά ότι η αλιεία έχει, σε παγκόσμιο επίπεδο, μία θνησιμότητα της τάξης του 80% ανά 100 000 εργαζόμενους και περίπου 24.000 θανάτους ετησίως. Επίσης εκτιμά ότι ετησίως υπάρχουν 24 εκατ/ρια μη θανατηφόρα ατυχήματα στο κλάδο. Οι αρθμοί αυτοί είναι απόλυτα ενδεικτικοί της επικινδυνότητας του αλιευτικού επαγγέλματος.

Σε πινακοποιημένα στοιχεία του ILO (1997) για επιλεγμένες χώρες με αλιευτική παράδοση καθίσταται σαφές ότι στη χώρα μας δε διατίθενται στοιχεία για ασθένειες και ατυχήματα των Ελλήνων αλιέων. Το ίδιο παρατηρείται για την Κολομβία, τον Παναμά, την Πορτογαλία και τη Νέα Ζηλανδία σε αντίθεση με την Κορέα, την Εσθονία, τη Φινλανδία, την Ιταλία, τη Λιθουανία, την Πολωνία, την Ισπανία και τη Σουηδία.

Εκτός από τα ατυχήματα, υπάρχουν και άλλες επαγγελματικές ασθένειες και προβλήματα υγείας. Από επιθεώρηση του ILO (1999), προκύπτει ότι πολλοί ψαράδες πάσχουν από παθήσεις του δέρματος και του αναπνευστικού συστήματος, καθώς επίσης και από την επίδραση του θορύβου και της δόνησης. Υπέρταση, παθήσεις της στεφανιαίας, καρκίνος στομάχου και πνευμόνων καταγράφονται σα σημαντικά προβλήματα. Σαν κοινά προβλήματα επίσης καταγράφονται το επαγγελματικό άσθμα, η απώλεια ακοής, οι δηλητηριάσεις, η ασφυξία, οι δερματίτιδες, οι καρκίνοι χειλέων-στομάχου και πνευμόνων. Ειδικά για το επαγγελματικό άσθμα, καταγράφεται η σύνδεσή του με διάφορους τύπους αλιείας, κυρίως όμως με crustaceans and mollusks.

Ενδεικτικά για τις δερματικές παθήσεις που συνδέονται με την εργασία, καταγράφεται ότι αποτελούν το 50% περίπου των επαγγελματικών ασθενειών και ευθύνονται για το 25% των εργατοημερών που χάνονται. Αυτές οι δερματώσεις συνήθως δε καταγράφονται-αναφέρονται καθώς δεν αναγνωρίζεται πάντα η σύνδεσή τους με τον εργασιακό χώρο. Το ιστορικό της ασθένειας σε συνδυασμό με το επαγγελματικό ιστορικό δείχνουν μία στενή σύνδεση μεταξύ της κατάστασης του δέρματος και της ειδικής εργασιακής έκθεσης η οποία προκαλεί τέτοια δερματικά φαινόμενα.

Ειδικά για τους αλιείς, όταν ταυτόχρονα εκτίθενται στο κρύο, προκαλείται η ασθένεια Raynaud, η ορτικάρια και άλλες νόσοι.

Πέρα από το κοινωνικό μέρος της διατήρησης του πολυτιμότερου ανθρώπινου αγαθού, της υγείας, οι επαγγελματικές ασθένειες και τα επαγγελματικά ατυχήματα των αλιέων έχουν μία τεράστια οικονομική σημασία. Αφενός μεν οι ανθρωποημέρες εργασίας που χάνονται μειώνουν τη παραγωγικότητα του πρωτογενούς τομέα της οικονομίας και ειδικότερα του κλάδου της αλιείας, επηρεάζοντας έτσι διάφορους οικονομικούς δείκτες αφετέρου το κόστος νοσηλείας και θεραπείας επιβαρύνει αισθητά την ήδη κακή κατάσταση των περισσότερων ασφαλιστικών ταμείων.

Είναι σαφές ότι η πρόληψη είναι ο καλύτερος τρόπος για την αντιμετώπιση των ασθενειών και των ατυχημάτων. Η πρόληψη όμως στηρίζεται στη γνώση, στη πληροφόρηση και στη στατιστική. Για τον κλάδο της αλιείας δεν υπάρχει καμία καταγραφή τόσο των επαγγελματικών ασθενειών όσο και των ατυχημάτων στο χώρο της εργασίας. Κάποια στοιχεία που υπάρχουν στο Υπουργείο Υγείας και στο Υπουργείο Εργασίας καλύπτουν το κοινό στατιστικό κλάδο με την επωνυμία «Γεωργία, Κτηνοτροφία, Δασοκομία, Αλιεία».