Ασθένειες ακτινιδιάς

Φυτοφθόρα

Ο μύκητας (Phytophthora castorum) προσβάλλει αρχικά τον φλοιό και επεκτείνεται στο φλοιώδες παρέγχυμα, το κάμβιο και τη βίβλο και έχει ως αποτέλεσμα τη σήψη και την εμφάνιση γλοιώδους ουσίας. Το ξύλο εξωτερικά μεταχρωματίζεται και παρατηρείται ξήρανση των φύλλων και τελικώς του δένδρου. Η προσβολή διευκολύνεται από παρουσία πληγών οι οποίες είτε δημιουργούνται από καλλιεργητικές φροντίδες είτε από χαμηλές θερμοκρασίες (παγετό). Η παρουσία νηματωδών επίσης έχει θετικό συσχετισμό με την εμφάνιση της ασθένειας. Σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της ασθένειας διαδραματίζουν τόσο η γονιμότητα των εδαφών όσο και η παρουσία της υγρασίας.

Για την αντιμετώπιση πρέπει να αποφεύγεται η εγκατάσταση του ακτινιδεώνα σε συνεκτικά εδάφη που δεν στραγγίζουν καλά. Επίσης πρέπει να διαμορφώνονται υπερυψωμένα σημεία όπου θα φυτεύονται τα νεαρά φυτά ώστε η περιοχή γύρω από τον κορμό να μην κρατά νερό και να στραγγίζει καλά. Οι όψιμες αρδεύσεις με κατάκλιση πρέπει να αποφεύγονται γιατί ο κορμός του δένδρου έρχεται σε επαφή με το νερό. Η εγκατάσταση στάγδην άρδευσης αντιμετωπίζει αυτό το πρόβλημα. Τα νεαρά φυτά πρέπει να ελέγχονται κατά την εγκατάσταση. Δενδρύλλια με ύποπτες καθισμένες, βρεμένες και σκούρες κηλίδες πρέπει να απορρίπτονται.

Καταστροφή της αυτοφυούς βλάστησης περί της βάσης του κορμού, βοηθάει στην διατήρηση εδαφικής ξηρότητας. Επειδή μετά από παγετό δύναται να εμφανιστούν αδιόρατες ρωγμές, καλό είναι σε περιοχές που ενδημεί ιδιαιτέρως η ασθένεια να γίνεται επάλειψη των κορμών με βορδιγάλειο πολτό. Στην περίπτωση που εκδηλωθεί η ασθένεια τότε είναι επιβεβλημένη η χειρουργική επέμβαση εφόσον το προσβεβλημένο τμήμα είναι περιορισμένο. Η πληγή πρέπει να καλύπτεται με βορδιγάλεια πάστα. Ψεκασμός με χαλκούχα σκευάσματα στο έδαφος θα είχε ευνοϊκά αποτελέσματα στην παρεμπόδιση της προσβολής.

Στην Ημαθία είχαμε την ακραία περίπτωση όπου σύμφωνα με τον κανονισμό 2092/91 περί της προστασίας του φυτικού κεφαλαίου, έγινε ξελάκιασμα των προσβεβλημένων δένδρων με ταυτόχρονη παύση της άρδευσης και τοπικής εφαρμογής μυκητοκτόνου στον λάκο, σε συμφωνία με την Διεύθυνση Γεωργίας και τον Φορέα Πιστοποίησης.

Ριζοκτόνια

Η προσβολή από τον μύκητα (Rhizoctonia Solani) γίνεται συνήθως κάτω ακριβώς από την επιφάνεια του εδάφους όπου σχηματίζεται μεταχρωματισμένη κηλίδα και στη συνέχεια έλκος. Το φυτό εξασθενεί και στο τέλος νεκρώνεται. Για την αντιμετώπιση της ασθένειας εφαρμόζονται τα ίδια προληπτικά μέτρα όπως και στην φυτόφθορα.

Αρμιλάρια

Ο μύκητας (Armilaria mellea) προκαλεί σηψιρριζίες. Ο ρυθμός ανάπτυξης του δένδρου αρχικά μειώνεται, κλάδοι του δένδρου σταματούν να αυξάνουν και τα φύλλα τους είναι μικρά και συχνά πέφτουν. Το δένδρο οδηγείται σε ξήρανση. Ο μύκητας μπορεί να προσβάλλει και τον λαιμό του δένδρου. Τα προληπτικά μέτρα επικεντρώνονται στον έλεγχο του φυτωρίου από όπου θα γίνει η προμήθεια των δενδρυλλίων, στην αποφυγή της υπερβολικής υγρασίας και στον καθαρισμό των εργαλείων ώστε να μην μεταδοθεί το μόλυσμα. Θα μπορούσε επίσης να εφαρμοστεί σκεύασμα του μύκητα Trichoderma spp που δρα ανταγωνιστικά στην ανάπτυξη του μύκητα αυτού.

Βοτρύτης

Η ασθένεια αυτή οφείλεται στον μύκητα (Botrytis cinerea) και προσβάλλει κυρίως τους καρπούς τόσο στον αγρό όσο και μετασυλλεκτικά. Η προσβολή μεταχρωματίζει τους ιστούς του φλοιού που μοιάζουν σαν βρεγμένοι, η σήψη επεκτείνεται ταχύτατα με αποτέλεσμα την ολοκληρωτική σήψη του καρπού. Ο μύκητας εγκαθίσταται αρχικά σε τομές κλαδέματος και σε νεκρούς ιστούς καθώς και σε βλαστούς και άνθη.

Θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στη συγκομιδή ώστε να μην τραυματίζονται οι καρποί διότι θα προσβληθούν στους ψυκτικούς χώρους αποθήκευσης. Κατά την περίοδο του κλαδέματος μπορούμε να ψεκάσουμε προληπτικά με χαλκό όπως και στην περίπτωση που τελικά γίνει η προσβολή. Εφαρμογή όμως χαλκού λίγο πριν την συγκομιδή ίσως επιφέρει μια επίστρωση χρώματος στους καρπούς. Τα παραφινικά λάδια δρουν ικανοποιητικά όπως και ο ανταγωνιστής Trichoderma spp που περιορίζει σημαντικά τον μύκητα. Εφαρμογή του Trichoderma spp γίνεται επίσης και στην περίοδο της αποθήκευσης στους ψυκτικούς θαλάμους για μετασυλεκτική προστασία των καρπών.

Αλτενάρια

Έχει αναφερθεί προσβολή από τον μύκητα (Altenaria alternata) αυτόν, σε κτήμα της Ημαθίας όπου προσβλήθηκαν βλαστοί έτους με αποτέλεσμα την δημιουργία ελκών. Επίσης εμφανίστηκαν κηλιδώσεις στα φύλλα και ακολούθησε μια έντονη φυλλόπτωση. Είναι μία νέα ασθένεια για την ακτινιδιά και σαν προληπτικό μέτρο θα συνιστούσαμε την διατήρηση της ευρωστίας των δένδρων.

Βακτηριακό έλκος

Ο καρπός περιλαμβάνεται στους πολυάριθμους ξενιστές του agrobacterium tumefaciens και παρουσιάζει συμπτώματα της λοίμωξης, όπως σχετικά έντονους νεοπλασματικούς σχηματισμούς στο επίπεδο των ριζών και του λαιμού.

Το βακτηρίδιο διεισδύει στους ιστούς του ξενιστή διαμέσου πληγών εμφανισμένων στο υπόγειο τμήμα του που προκλήθηκαν από βιοτικούς και αβιοτικούς παράγοντες και προξενεί στα σημεία της εισόδου του μικρές νεοπλασίες που στην αρχή είναι στρογγυλοποιημένες με λεία τοιχώματα και χρώματος υπόλευκου ή σκούρου καστανού, διαυγούς και μη ρέουσας σύστασης. Αυτοί οι μικροί όγκοι οδηγούν σε πλήρη αποσύνθεση κατά την φθινοπωρινή και καλοκαιρινή περίοδο του φυτού. Μετά από μια περίοδο μεταβάλλονται και ελευθερώνουν στο έδαφος λοιμογενή αγροβακτήρια.

Ο σχηματισμός αυτής της νεοπλασίας διέρχεται από τα παρακάτω τέσσερα εξελικτικά στάδια :

1. Πρωτογενής μεταμόρφωση, κατά την διάρκεια της οποίας το φυσιολογικό κύτταρο εξαιτίας της πληγής και της επαφής με το ογκογενές αγροβακτήριο μεταμορφώνεται σε πρωτογενές ογκικό κύτταρο.
2. Διπλασιασμός, κατά την διάρκεια του οποίου το πρωτογενές ογκικό κύτταρο μετασχηματίζεται σε μία ογκική μάζα.
3. Ανασυγκρότηση και διαφοροποίηση, στην διάρκεια της οποίας συμβαίνουν φαινόμενα αναδιοργάνωσης και διαφοροποίησης των ιστών που καταλήγουν στο σχηματισμό του ώριμου όγκου.
4. Γήρανση και θάνατος του όγκου που κορυφώνεται με την αποσύνθεση του.

Αν οι όγκοι περιοριστούν στο ριζικό σύστημα το φυτό γενικά επιβιώνει, ενώ η έκβαση της ασθένειας είναι δυσοίωνη όταν ο νεοπλασματικός σχηματισμός επιβαρύνει το λαιμό.

Η αγωγή μπορεί να είναι προληπτική ή θεραπευτική. Έχει εξακριβωθεί ότι για την εξάπλωση του βακτηριακού έλκους ευθύνονται κυρίως φυτά ήδη επιμολυσμένα κατά την μεταφύτευση τους και συνεπώς κρίνεται απαραίτητη μια ριζική απολύμανση του εδάφους του φυτωρίου. Τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στις δρυπώδεις και μηλώδεις καλλιέργειες σε ότι αφορά την βιολογική καταπολέμηση του agrobacterium tumefaciens διαμέσου της χρήσης του ανταγωνιστικού στελέχους 84 του agrobacterium radiobacter. Το εναιώρημα του ανταγωνιστή μπορεί να εφαρμοστεί απευθείας στο ριζικό σύστημα με ψεκασμό ή να βυθίσουμε το ριζικό σύστημα των νεαρών φυτών σε αυτό το εναιώρημα πριν την μεταφύτευση τους.

Αυτό που πρέπει πάντως να γίνει πρωταρχικά είναι μια ορθολογική άσκηση των καλλιεργητικών πρακτικών (κατεργασία του εδάφους, εντομοκτόνες αγωγές κ.λπ.) ούτως ώστε να μειώσουμε στο ελάχιστο τις πιθανές πληγές του ριζικού συστήματος των φυτών.

Η θεραπευτική αγωγή γίνεται με την εφαρμογή στους όγκους του σκευάσματος “bacticin” υγρό-ελαιώδους σύστασης γαλακτώματος που διεισδύει και σκοτώνει επιλεκτικά τους νεοπλαστικούς ιστούς.