Θέματα ενδιαφέροντος για την αγροτική οικονομία της Ελλάδος
Στο κείμενο που ακολουθεί παρουσιάζεται μια επισκόπηση των σημαντικότερων εξελίξεων στην αγροτική οικονομία της χώρας. Πρόκειται για ορισμένα βασικά στοιχεία και μεγέθη, που αναφέρονται σε έκδοση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής1 και σε άλλες πηγές, προσδιορίζοντας τη σημασία και τις εξελίξεις στην Ελληνική γεωργία στο διάστημα των τελευταίων ετών.
Τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στην έκδοση αυτή παρέχουν τη δυνατότητα συνοπτικής ενημέρωσης σε θέματα που αφορούν στους οικονομικούς λογαριασμούς της γεωργίας και στις δαπάνες της ΚΑΠ, στις εξελίξεις στο γεωργικό εισόδημα, στην ανάλυση της αξίας και του κόστους της γεωργικής παραγωγής κατά κατηγορία, στην εξέλιξη των τιμών των εισροών και εκροών, στη χρηματοδότηση των γεωργικών επιχειρήσεων, στο εμπόριο των αγροτικών προϊόντων, στη διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και του απασχολούμενου δυναμικού.
Περιεχόμενα
Ενιχσύσεις της ΚΑΠ
Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του πίνακα που ακολουθεί, οι πόροι από τις ενισχύσεις της ΚΑΠ ανήλθαν το 2013 στο επίπεδο των 3,017 δις ευρώ, αποτελούμενες, κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, από τις άμεσες πληρωμές (75,6%) και αφορούν κυρίως στις αποσυνδεδεμένες ενισχύσεις (88% περίπου των άμεσων πληρωμών).
Σημαντική επίσης ήταν η συμβολή των ενισχύσεων που αφορούν στην αγροτική ανάπτυξη (22,2%), ενώ περιορισμένες παραμένουν εκείνες των μέτρων αγοράς (2,1%), οι οποίες δαπανήθηκαν για το πρόγραμμα διανομής τροφίμων (26,8%) και τη στήριξη ορισμένων κλάδων, όπως τα οπωροκηπευτικά (το 21% περίπου των μέτρων αγοράς), ο ελαιοκομικός κλάδος (13,2%), ο αμπελοοινικός (11,4%) κ.ά.
| Μέτρα | 2013 (1000 Ευρώ) | Σύνολο 2008-2013 % | Σύνολο 2008-2013 % |
|---|---|---|---|
| Αποσυνδεδεμένες άμεσες ενισχύσεις | 2 008 689,1 | 66,2% | 85,2% |
| Άλλες πρόσθετες άμεσες ενισχύσεις | 273 576,4 | 10,7% | 13,7% |
| Πρόσθετα ποσά ενισχύσεων | -0,2 | 0,8% | 1,0% |
| Άμεσες Πληρωμές | 2 282 265,3 | 77,7% | 100,0% |
| Σιτηρά | 0,0 | -0,1% | -2,2% |
| Ρύζι | 0,0 | 0,0% | 1,1% |
| Επιστροφές (προϊόντα εκτός Παραρτήματος Ι) | 0,0 | 0,0% | 0,2% |
| Προγράμματα Διανομής Τροφίμων | 16 919,5 | 0,6% | 9,5% |
| Ζάχαρη | 0,0 | 0,0% | 3,6% |
| Ελαιόλαδο | 8 324,8 | 0,3% | 7,8% |
| Καλλιέργειες για την Υφαντουργία | 3 968,6 | 0,1% | 1,0% |
| Οπωροκηπευτικά | 13 212,0 | 1,1% | 37,6% |
| Αμπελοοινικός τομέας | 7 198,8 | 0,4% | 11,1% |
| Προώθηση | 5 530,5 | 0,2% | 3,7% |
| Άλλα φυτικά προϊόντα / μέτρα | 5 190,2 | 0,2% | 5,0% |
| Γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα | 0,0 | 0,0% | 0,2% |
| Βοοειδή και μόσχοι | 0,0 | 0,0% | 0,0% |
| Κρέας Αμνών και Εριφίων | 0,0 | 0,0% | 0,0% |
| Χοίρειο κρέας, αυγά, πουλερικά και άλλα | 2 734,0 | 0,1% | 2,6% |
| Ταμείο Αναδιάρθρωσης Ζάχαρης | - | 0,8% | 18,8% |
| Μέτρα Αγοράς | 63 078,5 | 3,6% | 100,0% |
| Αγροτική Ανάπτυξη | 671 748,0 | 18,7% | 100,0% |
| Σύνολο | 3 017 091,8 | 100.0% | - |
- Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση για την Ανάπτυξη της Γεωργίας και της Υπαίθρου-AGRI (2008-2013 Οικονομικές Εκθέσεις ΕΓΤΠΕ) και Απόφαση της Επιτροπής 2010/236/ΕΕ, Οκτώβριος 2014
Συγκεντρωτικά, στο διάστημα της πενταετίας 2008-2013 οι άμεσες πληρωμές αποτελούν, κατά μέσο όρο, το 78% του συνόλου των ενισχύσεων της ΚΑΠ, ποσοστό αισθητά μεγαλύτερο τόσο εκείνου στην ΕΕ-27 (68%), όσο και εκείνου στην ΕΕ-12, όπου το ποσοστό των άμεσων ενισχύσεων (48%) είναι σχεδόν ανάλογο εκείνου της αγροτικής ανάπτυξης (46%).
Ενδιαφέρον επίσης αποκτά η κατανομή των άμεσων ενισχύσεων (πληρωμών) στους δικαιούχους, με κλιμάκωσή τους ανάλογα με το εύρος τους, σύμφωνα με την οποία το μεγαλύτερο μέρος των παραγωγών της χώρας αποτελείται από γεωργούς που εισπράττουν ποσά μικρότερα των 5.000 ευρώ. Η κατηγορία αυτή συγκεντρώνει (κατά το 2013) το 81% των γεωργών που εισέπραξαν το 35% της συνολικής αξίας. Από την άλλη πλευρά, ένα πολύ μικρότερο ποσοστό παραγωγών (6,7%) εισπράττει ενισχύσεις μεγαλύτερες των 10.000 ευρώ, απορροφώντας το 38% του συνόλου των άμεσων πληρωμών.
Ακαθάριστη αξία παραγωγής
Σύμφωνα με τα στοιχεία οικονομικών λογαριασμών της Ελληνικής γεωργίας της Eurostat, η ακαθάριστη αξία παραγωγής του “Γεωργικού κλάδου” εκτιμάται το 2014 στο ύψος των 10,4 δις ευρώ, περιλαμβάνοντας την αξία της φυτικής παραγωγής (6,8 δις €), της ζωικής (2,6 δις €), την αξία των υπηρεσιών (337 εκατ. €) και των δευτερογενών δραστηριοτήτων (682 εκατ. €).
Το μέγεθος αυτό, που αντιπροσωπεύει τις εκροές της Ελληνικής γεωργίας, παραμένει αισθητά μικρότερο εκείνου στις αρχές της δεκαετίας 2005-2014 (12 δις ευρώ το 2005) παρουσιάζοντας κάμψη της τάξεως του 13,8 % περίπου. Ειδικότερα, η αξία της φυτικής παραγωγής μειώθηκε στο διάστημα αυτό κατά 17,5% και της ζωικής παραγωγής κατά 12,4%. Μεγαλύτερη ωστόσο ήταν η μείωση των υπηρεσιών που χρησιμοποιούν οι αγρότες για την παραγωγή τους (-21,4%). Αντίθετα, ιδιαίτερα σημαντική αύξηση παρουσιάζει η μεταβολή της αξίας δευτερογενών δραστηριοτήτων, όπως ο αγροτουρισμός (54,3%). Για συγκριτικούς και μόνο λόγους επισημαίνεται ότι στο ίδιο διάστημα η ακαθάριστη αξία παραγωγής της φυτικής και της ζωικής παραγωγής στην ΕΕ-27 αυξήθηκε σημαντικά (19,5% και 24,1% αντίστοιχα).
Στο διάστημα της τριετίας 2012-2014 η αξία της γεωργικής παραγωγής (σε τρέχουσες τιμές παραγωγού), παρουσιάζει μεταβλητότητα, με μικρή πτώση το 2014, κατά 1% περίπου, έναντι της σημαντικής μείωσής της τόσο κατά το 2013 (-2,7%), όσο και κατά το 2012 (-3,8%). Στο επίπεδο της φυτικής παραγωγής, η κάμψη κατά το 2014 (-1,7%) συνδέεται με τη μείωση της αξίας στα περισσότερα προϊόντα, ιδιαίτερα έντονη στον αραβόσιτο (-23,6%) και αισθητή στα κηπευτικά (-2,9%), παρά τη σημαντική άνοδό της σε ορισμένα είδη, όπως στο ελαιόλαδο (31,4%) και στα φρούτα (5%).
Η αξία της ζωικής παραγωγής δεν φαίνεται να παρουσιάζει αισθητή μεταβολή το 2014, έπειτα από τη σημαντική πτώση της το 2013 (-3,5%) και κυρίως το 2012 (-6,43%). Επισημαίνεται όμως η σημαντική μείωσή της στο διάστημα της πενταετίας 2010-2014 (-9%), ιδιαίτερα έντονη στο αιγοπρόβειο κρέας (-16,8%). Στα πουλερικά ωστόσο, στο ίδιο διάστημα, σημειώνεται αισθητή άνοδος (6,7%). Η σχέση πάντως μεταξύ φυτικής και ζωικής παραγωγής ως προς την αξία φαίνεται ότι δεν μεταβλήθηκε, με την αναλογία να διατηρείται κατά το 2014 (71/29), σχεδόν παρόμοια με εκείνη του 2013. Μεταξύ των παραγόμενων προϊόντων, το προβάδισμα στην κατανομή της μέσης αξίας κατά την πενταετία 2009-2013 (σε σταθερές τιμές παραγωγού), κατέχουν τα φρούτα και τα κηπευτικά, με ποσοστά 16,6% και 18% αντίστοιχα. Ακολουθούν το γάλα (11,2%), οι βιομηχανικές καλλιέργειες (10,2%) το ελαιόλαδο (9,3%), το αιγοπρόβειο κρέας (8,3%), τα σιτηρά (7,5%) κ.ά.
| 2014ε | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Κατηγορίες/Προϊόντα: | 2013 (Εκατομμύρια €) | 2014 (Εκατομμύρια €) | Εκατομμύρια € | % του συνόλου | % της ΕΕ-28 |
| Δημητριακά: | 1 021,8 | 967,5 | 814,0 | 8,9 | 1,7 |
| Σίτος και όλυρα | 391,6 | 378,0 | 340,2 | 3,7 | 1,4 |
| Σίκαλη και σμιγός (σμιγάδι) | 4,6 | 3,9 | 3,2 | 0,0 | 0,2 |
| Κριθή | 73,4 | 74,4 | 68,8 | 0,7 | 0,8 |
| Βρώμη και μείγματα θερινών δημητριακών | 21,9 | 21,7 | 20,1 | 0,2 | 1,4 |
| Κόκκοι Αραβοσίτου | 471,1 | 423,1 | 323,4 | 3,5 | 3,0 |
| Όρυζα | 59,2 | 66,5 | 58,4 | 0,6 | 7,6 |
| Άλλες Κατηγορίες/Προϊόντα | - | - | - | - | 0,0 |
| Βιομηχανικές καλλιέργειες: | 582,8 | 710,5 | 619,2 | 6,8 | 3,6 |
| Ελαιούχοι σπόροι και καρποί | 61,9 | 73,6 | 64,9 | 0,7 | 0,6 |
| Πρωτεϊνικές Καλλιέργειες | 10,3 | 10,9 | 10,5 | 0,1 | 1,2 |
| Ακατέργαστος Καπνός | 92,0 | 107,9 | 95,1 | 1,0 | 18,8 |
| Σακχαρότευτλα | 24,4 | 19,8 | 25,8 | 0,3 | 0,7 |
| Άλλες βιομηχανικές καλλιέργειες | 394,3 | 498,3 | 422,9 | 4,6 | 28,9 |
| Κτηνοτροφικά φυτά | 468,0 | 470,7 | 486,7 | 5,3 | 1,8 |
| Λαχανικά και άλλα κηπευτικά προϊόντα | 1 812,0 | 1 805,1 | 1 751,3 | 19,1 | 3,6 |
| Γεώμηλα | 272,0 | 370,8 | 267,4 | 2,9 | 2,7 |
| Οπώρες | 1 774,7 | 1 664,0 | 1 749,3 | 19,1 | 7,9 |
| Οίνος | 24,3 | 22,9 | 19,8 | 0,2 | 0,1 |
| Ελαιόλαδο | 848,5 | 614,6 | 807,6 | 8,8 | 17,2 |
| Άλλες καλλιέργειες | 29,9 | 24,5 | 24,6 | 0,3 | 0,8 |
| Φυτική Παραγωγή | 6 834,0 | 6 650,5 | 6 539,7 | 71,3 | 3,3 |
| Κτηνοτροφία: | 1 430,7 | 1 340,8 | 1 320,1 | 14,4 | 1,4 |
| Βοοειδή | 234,1 | 233,4 | 228,0 | 2,5 | 0,7 |
| Χοίροι | 268,9 | 266,2 | 252,8 | 2,9 | 0,7 |
| Ιπποειδή | 2,4 | 2,6 | 3,1 | 0,0 | 0,3 |
| Αμνοερίφια | 724,9 | 661,8 | 654,8 | 7,1 | 12,7 |
| Πουλερικά | 176,0 | 159,1 | 162,3 | 1,8 | 0,7 |
| Άλλες ζωικές παραγωγές | 24,4 | 17,6 | 19,1 | 0,2 | 0,3 |
| Ζωικά Προϊόντα: | 1 227,9 | 1 273,4 | 1 310,4 | 14,3 | 1,8 |
| Γάλα | 1 052,6 | 1 061,4 | 1 106,0 | 12,1 | 1,8 |
| Αυγά | 90,9 | 77,0 | 70,3 | 0,8 | 0,8 |
| Άλλα Ζωικά Προϊόντα | 134,4 | 135,0 | 134,0 | 1,5 | 5,1 |
| Ζωική Παραγωγή | 2 708,7 | 2 614,2 | 2 630,4 | 28,7 | 1,6 |
| Παραγωγή Γεωργικών Αγαθών | 9 520,6 | 9 264,7 | 9 170,1 | 100,0 | 2,5 |
- Πηγή: Eurostat, Οικονομικοί Λογαριασμοί Γεωργίας (αξίες σε τρέχουσες τιμές παραγωγού), Δεκέμβριος 2014 (ε: Εκτίμηση).
Ενδιάμεση Ανάλωση
Η ενδιάμεση ανάλωση, που αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος του κόστους των εισροών στη γεωργική παραγωγή εκτιμάται το 2014 στο ύψος των 5,1 δις ευρώ, αποτελούμενη κυρίως από τη δαπάνη για ζωοτροφές, που ανέρχεται σε 1,7 δις ευρώ καλύπτοντας τη μεγαλύτερη αναλογία (34% περίπου), από τη δαπάνη για ενέργεια και λιπαντικά (1,2 δις ευρώ, ποσοστό 24%), από το κόστος των υπηρεσιών που χρησιμοποιούνται στη γεωργική παραγωγή (6,6%), τη δαπάνη για την προμήθεια σπόρων και πολλαπλασιαστικού υλικού (5,6%), λιπασμάτων και εδαφοβελτιωτικών (5,2%), φυτοπροστατευτικών προϊόντων (4%) και από άλλες επιμέρους εισροές. Η συνολική αυτή δαπάνη αυξήθηκε αισθητά σε σχέση με εκείνη στις αρχές της δεκαετίας 2005-2014 (4,5 δις ευρώ το 2005), παρουσιάζοντας άνοδο της τάξεως του 13,4% περίπου. Σημειώνεται ότι η μεταβολή του κόστους αυτού παρουσίασε αυξημένο ρυθμό ανόδου κατά τη διάρκεια της ύφεσης στην οικονομία. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά την περίοδο 2009-2013 η άνοδος του κόστους των εισροών στην γεωργική παραγωγή (ενδιάμεση ανάλωση) πλησίασε, σε απόλυτο μέγεθος, το επίπεδο των 500 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας αύξηση της τάξεως του 10,5% και πλέον. Στη διετία 2013-2014 φαίνεται να περιορίζονται αισθητά οι δαπάνες των παραγωγών, με αποτέλεσμα τη μείωση του κόστους παραγωγής κατά 2,8% το 2014, σε συνέχεια εκείνης του 2013 (-1,6%). Μεταξύ των επιμέρους κατηγοριών εισροών ως δυσμενής χαρακτηρίζεται η μεταβολή που αναφέρεται στο κόστος των ζωοτροφών, των οποίων η δαπάνη αυξήθηκε κατά 11,4% περίπου στην πενταετία 2009-2013, ανερχόμενη το 2013 στο ύψος των 1,8 δις ευρώ. Πρόκειται για διαφορά που αντιστοιχεί σε επιβάρυνση της τάξεως των 190 εκατ. ευρώ περίπου. Η δαπάνη αυτή, μετά τη σημαντική αύξησή της κατά το 2013 (6,7%) φαίνεται να περιορίζεται αισθητά το 2014 (-5,6%). Μεγαλύτερη ωστόσο ήταν η μεταβολή στο κόστος της ενέργειας, που αυξήθηκε στην πενταετία 2009-2013 κατά 44,2%, υπερβαίνοντας το 2014 το επίπεδο του 1,2 δις ευρώ, παρά τη σημαντική πτώση της τόσο κατά το 2013 (-11,3%) όσο και κατά το 2014 (-3,6%). Όπως φαίνεται και στο σχετικό διάγραμμα, κατά μέσο όρο (2009-2013) οι δύο αυτές συνιστώσες εισροών καλύπτουν αθροιστικά το 54% του συνολικής ενδιάμεσης ανάλωσης στη γεωργική παραγωγή.
Ακαθάριστη προστιθέμενη αξία
Η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία, που αποτιμά την προσφορά της γεωργικής δραστηριότητας, εκτιμάται το 2014 στο ύψος των 5,3 δις ευρώ, παρουσιάζοντας άνοδο της τάξεως του 2,1% σε σύγκριση με τη σημαντική μείωσή της κατά το προηγούμενο έτος (-3,6%). Η θετική αυτή μεταβολή, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του πίνακα που ακολουθεί, οφείλεται στον περιορισμό της ενδιάμεσης ανάλωσης (-2,8%) μια και η αξία των εκροών δεν φαίνεται να μεταβάλλεται αισθητά.
| Αξίες σε τρέχουσες, βασικές τιμές | 2012 (Εκατομμύρια Ευρώ) | 2013 (Εκατομμύρια Ευρώ) | 2014ε (Εκατομμύρια Ευρώ) | 2013/2012 % μεταβολή | 2014ε/2013 % μεταβολή |
|---|---|---|---|---|---|
| Εκροές “Γεωργικού κλάδου": | 10 734,6 | 10 457,3 | 10 424,1 | -2,6 | -0,3 |
| Φυτική Παραγωγή | 7 017,5 | 6 833,5 | 6 795,2 | -2,6 | -0,6 |
| Κτηνοτροφική Παραγωγή | 2 709,1 | 2 614,7 | 2 609,9 | -3,5 | -0,2 |
| Γεωργικές Υπηρεσίες | 354,9 | 354,0 | 336,9 | -0,3 | -4,8 |
| Δευτερογενείς δραστηριότητες | 653,1 | 655,1 | 682,1 | 0,3 | 4,1 |
| (-) Ενδιάμεση ανάλωση | 5 326,2 | 5 242,3 | 5 097,2 | -1,6 | -2,8 |
| (=) Ακαθάριστη προστιθέμενη αξία σε βασικές τιμές τιμές | 5 408,4 | 5 215,0 | 5 326,9 | -3,6 | 2,1 |
- Πηγή: Eurostat, Οικονομικοί Λογαριασμοί για την Γεωργία (αξίες σε τρέχουσες, βασικές τιμές). Επικαιροποίηση: Μάιος 2015. ε: Εκτίμηση
Τονίζεται πάντως η συνεχής υποχώρηση της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας της Ελληνικής γεωργίας στη διάρκεια της δεκαετίας 2005-2014. Στο διάστημα αυτό η ΑΠΑ της γεωργίας μειώθηκε κατά 30% περίπου, από 7,6 δις ευρώ το 2005 σε 5,3 δις ευρώ το 2014, όπως φαίνεται στο διάγραμμα που ακολουθεί. Στο ίδιο διάστημα ωστόσο ο μέσος όρος της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας στη γεωργία της ΕΕ-27 αυξήθηκε κατά 8% περίπου (Πίνακας 2 του Παραρτήματος) εξέλιξη που επιβεβαιώνει την τροχιά απόκλισης της Ελληνικής γεωργίας από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Στο pdf που ακολουθεί [1] παρατίθενται αναλυτικότερες πληροφορίες σχετικά με τις εξελίξεις στην Αγροτική Οικονομία της Ελλάδος, με θέματα που άπτονται της χρηματοδότησης των γεωργικών επιχειρήσεων, της διάρθρωσης του εργατικού δυναμικού, του γεωργικού εισοδήματος κ.ά.
