Ασθένεια μελισσών Αμερικανική σηψιγονία

Σχηματισμός κολλώδους κλωστής

Πρόκειται για τη σηµαντικότερη ασθένεια των µελισσών, η οποία προκαλεί τεράστια προβλήµατα παγκοσµίως. Προκαλείται από το βακτήριο Paenibacillus larvae, το οποίο προσβάλλει τη µέλισσα στο στάδιο της προνύµφης.

Οι προνύµφες µολύνονται όταν λάβουν σπόρια του βακτηρίου µαζί µε την τροφή. Προνύµφες ηλικίας µεγαλύτερης των τριών ηµερών προσβάλλονται δυσκολότερα. Τα σπόρια βλαστάνουν στο στοµάχι, πολλαπλασιάζονται και σπορογονούν. Οι καθαρίστριες µέλισσες, προσπαθώντας να αποµακρύνουν το νεκρό γόνο, µολύνονται µε σπόρια, τα οποία µεταφέρουν σε υγιείς προνύµφες. Μετά από καιρό, ο νεκρός γόνος αποξηραίνεται και σχηµατίζει ένα λέπι και συχνά η γλώσσα των νεκρών προνυµφών είναι προσκολληµένη στην άλλη άκρη του κελιού.

Ένα σηµαντικό χαρακτηριστικό των σπορίων του βακτηρίου είναι ότι διατηρούν τη βλαστικότητά τους έως και 35 χρόνια. Αυτό το γεγονός κάνει ακόµα δυσκολότερη την αντιµετώπιση της ασθένειας. Η ασθένεια εµφανίζεται όλες τις εποχές του χρόνου, εντονότερα όµως το καλοκαίρι, όταν σταµατήσει η νεκταροέκκριση και υπάρχει έντονη τάση για λεηλασία.

Τρόποι μετάδοσης

Η ασθένεια μεταδίδεται και πολλαπλασιάζεται με πολλούς τρόπους, μερικοί από τους οποίους είναι:

• Οι καθαρίστριες μέλισσες στην προσπάθειά τους να καθαρίσουν τα λέπια του νεκρού γόνου διαδίδουν περισσότερο το βακτήριο, ιδίως όταν αλλάζουν καθήκοντα και από καθαρίστριες γίνονται παραμάνες.

• Με την λεηλασία τα σπόρια μεταδίδονται από κυψέλη σε κυψέλη. Τα προσβεβλημένα μελίσσια είναι συνήθως αδύνατα και λεηλατούνται ευκολότερα και για τον λόγο αυτό ένα από τα μέτρα προστασίας που παίρνουμε είναι να μικραίνουμε την είσοδο των κυψελών.

• Με τη χρησιμοποίηση μολυσμένων εργαλείων και διαφόρων υλικών (κηρηθρών), τα σπόρια του βακτηρίου μεταφέρονται σε υγιή μελίσσια.

• Με τη νομαδική μελισσοκομία η ασθένεια μεταδίδεται από περιοχή σε περιοχή.

• Με την αγορά μολυσμένου μελισσοκομικού υλικού (π.χ κυψέλες).

• Με την παραπλάνηση των μελισσών.

Συμπτώματα

Ο γόνος είναι διάσπαρτος και παρουσιάζει όψη μωσαϊκού. Στις περισσότερες περιπτώσεις μόνο ο γόνος εργατριών προσβάλλεται. Ο θάνατος των προνυμφών και νυμφών συμβαίνει μετά το σφράγισμα των κελιών. Τα σφραγίσματα είναι κοίλα (καθιζάνουν) και πολλά από αυτά παρουσιάζουν σχισμές ή τρύπες. Το χρώμα του γόνου παίρνει χρώμα καφέ και τελικά σκούρο καφέ. Όταν βυθίσουμε μία οδοντογλυφίδα ή ένα σπιρτόξυλο μέσα στο σώμα της νεκρής προνύμφης και μετά το τραβήξουμε προς τα έξω, σχηματίζεται κολλώδης κλωστή. Ο προσβλημένος γόνος έχει χαρακτηριστική μυρωδιά ψαρόκολλας. Μετά από καιρό ο νεκρός γόνος, αποξηραίνεται και σχηματίζεται ένα λέπι, το οποίο είναι προσκολλημένο στα τοιχώματα του κελιού. Σε μερικές νεκρές νύμφες, όταν αποξηραίνονται, φαίνεται η γλώσσα τους η οποία είναι συνήθως κολλημένη στην άλλη άκρη του κελιού. Τα λέπια (αποξηραμένος γόνος) φθορίζουν στο υπεριώδες φως, πράγμα που βοηθά έτσι στη διάγνωση, όταν τα δείγματα είναι κακώς διατηρημένα, ενώ παράλληλα και ο πληθυσμός του μελισσιού μειώνεται σημαντικά.

Θεραπεία

Τα διάφορα μέτρα που λαμβάνονται είναι:

• Η καταστροφή των μολυσμένων μελισσιών.

• Η εφαρμογή της διπλής μετάγγισης.

• Χρησιμοποίηση μελισσών ανθεκτικών στην ασθένεια.

• Χημικά μέσα. Η τερραμυκίνη είναι το μόνο εγκεκριμένο φάρμακο που χρησιμοποιείται σήμερα εναντίον της Αμερικανικής και Ευρωπαϊκής Σηψιγονίας σε πολλά μέρη του κόσμου. Στην Ελλάδα κυκλοφορεί για μελισσοκομική χρήση σε συσκευασία των 100gr με 0,55gr δραστικής ουσίας. Η τερραμυκίνη αναστέλλει τη βλάστηση και τη σπορογένηση του βακτηρίου. Δεν έχει όμως καμία επίδραση στα σπόρια του βακτηρίου. Από την τερραμυκίνη, ανεξάρτητα με τον τρόπο που χορηγείται, θα πρέπει τα 100gr να δοθούν σε 25 μελίσσια. Η θεραπεία επαναλαμβάνεται 3 φορές με διάστημα 4 - 5 ημερών μεταξύ τους. Δύο τρόποι με τους οποίους χορηγείται στα μελίσσια η τερραμυκίνη είναι:

α) Αναμεμιγμένη με κρυσταλλική ζάχαρη ή άχνη ζάχαρη. Το μίγμα τοποθετείται περιφερειακά στους κηροθροφορείς με προσοχή, ώστε να μην πέσει μέσα στα κελιά του γόνου. Η εφαρμογή αυτή είναι εύκολη, αλλά αν το μείγμα παραμείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα, πετρώνει. Οι μέλισσες προτιμούν περισσότερο την άχνη από την κρυσταλλική και παίρνουν ευκολότερα τη ζάχαρη, όταν έχουν στη διάθεσή τους άφθονο νερό.

β) Διαλυμένη στο σιρόπι. Η τερραμυκίνη, όταν διαλυθεί στο σιρόπι χάνει τις θεραπευτικές της ιδιότητες σε 24 ώρες. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να δίνεται την ημέρα που παρασκευάζεται και, αν είναι δυνατόν, σε μικρές δόσεις, για να προλαβαίνουν να το καταναλώνουν οι μέλισσες γρήγορα. Το θεραπευτικό σιρόπι μπορεί να ψεκαστεί πάνω στις μέλισσες, αλλά θα πρέπει να είναι αρκετά αραιό, για να μην κολλά στα φτερά των μελισσών. Η Αμερικάνικη σηψιγονία είναι σοβαρή ασθένεια, αλλά τα φάρμακα πρέπει να χρησιμοποιούνται σύμφωνα με τις οδηγίες του παρασκευαστή. Το μέλι μπορεί να μολυνθεί με αυτά, αν η χρήση τους γίνεται αλόγιστα. Επίσης, με τη συνεχή χρήση των φαρμάκων που πολλές φορές γίνεται προληπτικά, υπάρχει πάντοτε η πιθανότητα να δημιουργηθεί εθισμός του βακτηρίου στα φάρμακα.

Προφυλάξεις

• Σωστοί χειρισμοί που μειώνουν στο ελάχιστο τη μόλυνση των υγιών μελισσιών

• Ακανόνιστη διάταξη των κυψελών, έτσι ώστε να μειωθεί στο ελάχιστο η παραπλάνηση των μελισσών.

• Να αποφεύγεται η τροφοδότηση μελιού και γύρης αγνώστου προέλευσης.

• Ποτέ δεν πρέπει να υπάρχει μέλι εκτεθειμένο έξω, γιατί προκαλείται λεηλασία που έχει σαν αποτέλεσμα τη διάδοση των ασθενειών.