Αναπαραγωγή μελισσών
Ο βιολογικός κύκλος της μέλισσας
Η μέλισσα για να ολοκληρώσει την ανάπτυξή της διέρχεται από τρία στάδια : το αυγό, την προνύμφη και τη νύμφη. Όλα τα αυγά προέρχονται από τη βασίλισσα του μελισσιού, είναι μεγάλα και στενόμακρα και έχουν χαρακτηριστική θέση μέσα στο κελί. Τα αυγά της τρίτης ημέρας είναι έτοιμα για την εκκόλαψη της προνύμφης. Οι αναπτυσσόμενες προνύμφες τρέφονται από τις εργάτριες μέλισσες με βασιλικό πολτό, γύρη και μέλι μέχρι την ημέρα που θα σφραγιστούν τα κελιά με κερί. Αφού σφραγιστούν τα κελιά, οι προνύμφες πλέκουν κουκούλι και περνούν στο στάδιο της νύμφης. Για κάθε διαφορετικό άτομο απαιτείται διαφορετικός συνολικός χρόνος ανάπτυξης του εντόμου. Για τη βασίλισσα απαιτούνται 16 ημέρες από την ημέρα ωοτοκίας, για την εργάτρια 21 και για τον κηφήνα 24 ημέρες.
Το αναπαραγωγικό σύστημα
Ανεπτυγμένο αναπαραγωγικό σύστημα [1] έχουν μόνο οι βασίλισσες και οι κηφήνες. Οι εργάτριες έχουν ατροφικό αναπαραγωγικό σύστημα. Επτά ημέρες μετά την εκκόλαψή της η βασίλισσα πετά έξω από την κυψέλη, στους χώρους συγκέντρωσης των κηφήνων, όπου ζευγαρώνει συνήθως με 8-12 κηφήνες, στον αέρα και σε ύψος 25 μέτρων περίπου, με θερμοκρασίες μεγαλύτερες από 20oC, με ταχύτητα ανέμου μικρότερη από 28 χιλιόμετρα την ώρα, κατά τις απογευματινές ώρες. Κατά τη σύζευξη, τα γεννητικά όργανα του κηφήνα αναστρέφονται, βγαίνουν από το σώμα του και με τη σύσπαση των μυών της κοιλιάς επέρχεται η εκσπερμάτωση. Στη συνέχεια τα γεννητικά του όργανα αποκόπτονται από το σώμα του με αποτέλεσμα το θάνατό του. Μέρος των γεννητικών του οργάνων παραμένει στον κόλπο της βασίλισσας, είναι το λεγόμενο ‘σημάδι ζευγαρώματος’, το οποίο απομακρύνει ο επόμενος κηφήνας. Το ζευγάρωμα διαρκεί 5-18 λεπτά. Η βασίλισσα αποθηκεύει όλο το σπέρμα στη σπερματοθήκη, ο αδένας της οποίας εκκρίνει θρεπτικά συστατικά, για την επιβίωση των 7.000.000 περίπου σπερματοζωαρίων, τα οποία είναι αρκετά για όλη τη διάρκεια της ζωής της. Έτσι η βασίλισσα κατά την ωοτοκία επιλέγει αν θα γονιμοποιήσει ή όχι κάθε αυγό που περνά από τους ωαγωγούς της.
Τεχνητή γονιμοποίηση μέλισσας
Εκτός απ' τη φυσική αναπαραγωγή των μελισσών υπάρχει και η τεχνητή γονιμοποίηση [2]. Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται πάρα πολύ ακόμα και σήμερα στη χώρα μας. Η πρώτη επιτυχημένη απόπειρα τεχνητής γονιμοποίησης βασίλισσας έγινε το 1927. Από τότε η μέθοδος και τα εργαλεία που είναι απαραίτητα για καλύτερα αποτελέσματα τεχνητής γονιμοποίησης τελειοποιήθηκαν, σε τέτοιο βαθμό που να μπορούμε σήμερα να λέμε ότι μια βασίλισσα τεχνητώς γονιμοποιημένη είναι σχεδόν το ίδιο καλή και αποδοτική με μια βασίλισσα φυσικής γονιμοποίησης. Επιπλέον κατανοήθηκε περισσότερο το γεννητικό σύστημα της βασίλισσας. Η καλύτερη περίοδος για να γίνει μια τεχνητή γονιμοποίηση είναι 10-12 ημέρες μετά τη γέννηση της βασίλισσας.
Μέθοδος τεχνητής γονιμοποίησης μέλισσας
Αρχικά απολυμαίνονται τα εργαλεία όπως είναι (η λαβίδα, το άγκιστρο κ.λπ.) και μπαίνουν στην κατάλληλη θέση του μηχανισμού. Στη συνέχεια τοποθετείται η βασίλισσα στο σωληνάριο και αναισθητοποιείται για να μην κουνιέται. Με τη βοήθεια της λαβίδας πιάνεται βάση του κεντριού της και τραβιέται προς τα πίσω ενώ με το άγκιστρο ανοίγεται ο κόλπος χαμηλά και στη συνέχεια γίνεται η σπερματέγχυση με τη βοήθεια της σύριγγας. Τέλος αποστειρώνονται ξανά τα εργαλεία για την επόμενη βασίλισσα.
Προτερήματα τεχνητής γονιμοποίησης μέλισσας
Εκτός απ' την επιλογή του κατάλληλου κηφήνα, ένα ακόμα προτέρημα αυτής της μεθόδου αναπαραγωγής είναι και η ποσότητα σπέρματος που θα δεχτεί η βασίλισσα για να μπορεί να γεννάει ικανοποιητικά. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, μόνο το 30% των κηφηνών δίνει μεγάλη ποσότητα σπέρματος, ενώ το υπόλοιπο 70% ή δίνει λίγο σπέρμα ή είναι εντελώς στείρο. Κάθε γόνιμος κηφήνας μπορεί να δώσει 1 τετραγωνικό μιλίμετρο σπέρματος, ενώ για να θεωρηθεί ότι έχει γονιμοποιηθεί καλά μια βασίλισσα πρέπει να δεχτεί από 4 έως 8 τετραγωνικά μιλίμετρα. Οι βασιλοτρόφοι αυτοί λοιπόν που κάνουν τεχνητή σπερματέγχυση σε βασίλισσες, παίρνουν σπέρμα από μερικούς επιλεγμένους κηφήνες, δημιουργούν το κοκτέιλ και με αυτό γονιμοποιούν τη μέλισσα. Ένας καλός τεχνίτης λέγεται ότι μπορεί να γονιμοποιήσει από 6 έως 10 βασίλισσες την ώρα. Υπάρχουν όμως και οι περιπτώσεις που η σύριγγα πληγώνει τον κόλπο της βασίλισσας κι έτσι αυτή δεν γεννάει ποτέ. Τέλος να αναφέρουμε πως οι βασίλισσες που γονιμοποιούνται τεχνητά θα γεννάνε κανονικά όπως και οι βασίλισσες που γονιμοποιούνται φυσιολογικά καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής τους, όμως οι παραγωγές σε μέλι, γύρη και λοιπά προϊόντα που παράγει μια κυψέλη με βασίλισσα τεχνητής γονιμοποίησης θα είναι μικρότερη τουλάχιστον κατά 20% από μια κυψέλη που έχει βασίλισσα φυσικά γονιμοποιημένη.
Βιβλιογραφία
