Ενεργητικά μέτρα προστασίας παγετού
Θερμάστρες: Οι μεταφερόμενες θερμάστρες που καίνε πετρέλαιο ακτινοβολούν θερμότητα στα γύρω δένδρα. Το 10-20% της θερμότητας είναι ακτινοβολούμενη θερμότητα, η οποία εκπέμπεται σε ευθεία γραμμή. Η αποδοτικότητα της θερμότητας μειώνεται αναλογικά με την απόσταση2. To 80-90% της παραγόμενης θερμότητας ανέρχεται πάνω απ΄ την κόμη του δέντρου και διασκορπίζεται στην ατμόσφαιρα. Οι ειδικές αυτές θερμάστρες ανακυκλώνουν το άκαυστο αέριο. Για να είναι αποτελεσματικές οι θερμάστρες αυτές, χρειάζονται για καύση 4 λίτρα πετρελαίου / ώρα για δύο δέντρα ή περίπου 10 λίτρα πετρελαίου / στρέμμα. Υπό τις συνθήκες αυτές, ο αριθμός αυτών των θερμαστρών, έχει την ικανότητα να ανεβάσει τη γύρω θερμοκρασία κατά 3oC και αν δεν υπάρχει κάποιος άνεμος ή μια έντονη χαμηλή αναστροφή, η θερμοκρασία μπορεί να ανέβει και στους 10oC. Οι περισσότερες θερμάστρες πρέπει να τοποθετούνται στην περιφέρεια του οπωρώνα. Όταν ο συναγερμός παγετού τεθεί σε λειτουργία, οι θερμάστρες που βρίσκονται περιφερειακά του οπωρώνα, πρέπει να αναφτούν αμέσως. Αυτό εξασφαλίζει ομοιόμορφη κατανομή της θερμότητας. Αν πρώτα ανάψουν οι θερμάστρες, που βρίσκονται στο κέντρο του οπωρώνα, τα ρεύματα μεταφοράς θα προκαλέσουν καπνοδοχιακή επίδραση και θα προσελκύσουν ψυχρό αέρα απ΄ τις γύρω περιοχές στο κέντρο του οπωρώνα. Το υψηλό κόστος των θερμαστρών, του πετρελαίου και των δεξαμενών αποθήκευσης και η ανάγκη να διαθέτει κάποιος μόνιμο προσωπικό για τη δουλειά αυτή αποτελούν δύο μειονεκτήματα των θερμαστρών. Όταν ο κίνδυνος παγετού παρέλθει, οι θερμάστρες πρέπει να μαζευτούν και να αποθηκευτούν σε ασφαλή χώρο.
Αυτόματα συστήματα άρδευσης: Ένας από τους πιο πολύ χρησιμοποιούμενους τρόπους αντιμετώπισης του παγετού είναι τα αρδευτικά συστήματα. Χρησιμοποιώντας είτε το κύριο είτε ένα παράλληλο σύστημα, (βέβαια για να χρησιμοποιήσουμε το κυρίως σύστημα θα πρέπει να είναι υψηλής καταιόνησης), μπορούμε να έχουμε ικανοποιητικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση του παγετού. Είναι γνωστό ότι ο παγετός πέφτει της πρώτες πρωινές ώρες της μέρας, μεταξύ του διαστήματος 5-7 π.μ. Για αυτό το λόγο θα πρέπει να θέτουμε σε λειτουργία το αρδευτικό μας σύστημα γύρο στης 11μ.μ-12 τα μεσάνυχτα. Ο λόγος για τον οποίο γίνεται αυτό είναι ότι αν πάμε να ανοίξουμε το σύστημα κατά της 4π.μ. υπάρχει μεγάλη πιθανότητα το νερό μέσα στο σύστημα να έχει παγώσει και να μην μπορέσει να λειτουργήσει. Επίσης υπάρχει και η πιθανότητα ο παγετός να έχει είδη πέσει και αν ακόμα δεν έχει παγώσει το νερό, το μόνο που θα καταφέρουμε είναι να του δώσουμε τροφή για να παγώσει και να κάνει μεγαλύτερη ζημιά. Η αποτελεσματικότητα των συστημάτων άρδευσης οφείλεται στην μεγάλη θερμοχωρητικότητα του νερού. Το νερό έχει την ιδιότητα να τραβάει μέσα του μεγάλες ποσότητες θερμότητας και να μεταβάλεται η θερμοκρασία του ελάχιστα. Με αυτόν τον τρόπο αν εμείς κάνουμε πότισμα υψηλής καταιόνησης, γεμίζουμε την καλλιέργειά μας με νερό το οποίο απορροφά το ψύχος και έτσι η μεταβολή της θερμοκρασίας μειώνεται αρκετά και διατηρείται πάνω από τους 0C.
Loheat: Το Loheat είναι ένα αρδευτικό σύστημα με εξαρτήματα εσωτερικής θέρμανσης τα οποία τοποθετούνται διάσπαρτα στο σύστημα. Η λειτουργία του είναι απλή, τα εξαρτήματα με εσωτερικές αντιστάσεις τοποθετούνται σε σειρά στο σύστημα, λειτουργούν με ρεύμα χαμηλής τάσης 12V και μας ζεσταίνουν το νερό. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση της θερμοκρασίας του νερού με συνέπεια να μεγαλώνει η θερμοχωρητικότητα του ως προς το ψύχος. Έτσι το νερό μπορεί να δεχτεί μεγαλύτερες ποσότητες ψύχους και η μεταβολή της θερμοκρασίας του, αν και μεγάλη, να παραμένει πάνω από τους 0oC και να μην δημιουργείτε παγετός. Το Loheat υπερτερεί σε σχέση με τα απλά συστήματα άρδευσης στο ότι μπορούμε να τα βάλουμε σε λειτουργία κατά της 3π.μ. χωρίς κανένα κίνδυνο να έχει παγώσει το νερό, γιατί και αν ακόμα έχει παγώσει οι αντιστάσεις το θερμαίνουν και ξεπαγώνει. Επιπλέον μειώνεται η κατανάλωση του νερού και ποτίζουμε σε λιγότερο χρόνο. Επίσης με τα διάφορα εξαρτήματα του, μπορούμε να ελέγχουμε και την πίεση του νερού. Το κόστος του βέβαια κυμαίνετε ανάλογα με το τύπο του και τις δυνατότητες του:
- FP50: Είναι κατάλληλο για σωλήνες μέχρι 15,5m και δαπάνες €178 + δεξαμενή.
- FP100: Είναι κατάλληλο για σωλήνες μέχρι 30m και δαπάνες €258 + δεξαμενή.
- FP150: Είναι κατάλληλο για σωλήνες μέχρι 45,5m και δαπάνες €313 + δεξαμενή
Ανεμομείκτες: Οι ανεμομείκτες είναι σχετικά ένας παλιός τρόπος πρόληψης του παγετού, ο οποίος έχει θεαματικά αποτελέσματα. Έχουμε ανεμομείκτες 2 λεπίδων (2500 περιστροφές/λεπτό) και 4 λεπίδων (1800 περιστροφές/λεπτό). Είναι εύκολο να παρατηρήσουμε ότι οι ανεμομείκτες 2 λεπίδων έχουν περισσότερες περιστροφές ανά λεπτό. Αυτό όμως δεν ισχύει, οι περιστροφές αναφέρονται μόνο στην μία λεπίδα επομένως έχουμε για τον 2 λεπίδων 2 Χ 2500 = 5000 περιστροφές ανά λεπτό ενώ για των 4 λεπίδων έχουμε 4 Χ 1800 = 7200 περιστροφές ανά λεπτό. Παρατηρούμε ότι ο 4 λεπίδων έχει 25% περισσότερες περιστροφές και για αυτό το λόγο η απόδοση του είναι και 25% μεγαλύτερη και δημιουργεί ένα ρεύμα αέρα 11μ/sec σε απόσταση 2m από των ανεμομείκτη ενώ ο 2 λεπίδων δημιουργεί ένα ρεύμα μέρος 9μ / sec. Με το ρεύμα αυτό που δημιουργούν μπορούν να καλύψουν μία έκταση από 10 - 15 στρέμματα. Αυτό βέβαια δεν είναι απαραίτητο, αν τοποθετηθούν πολλοί ανεμομείκτες στην άκρη μίας περιοχής μπορούμε να μεγαλώσουμε θεαματικά την αναλογία ανομομείκτη-στρεμμάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, στο Καστέλι Ηρακλείου έχουν τοποθετηθεί 50 ανεμομίκτες στην άκρη της κοιλάδας, οι οποίοι ανεμομείκτες με το ρεύμα αέρος που δημιουργούν καλύπτουν μία απόσταση κοντά στα 7km και μία έκταση 5000 καλλιεργούμενων στρεμμάτων, δηλαδή έχουμε μια αναλογία 100 στρεμμάτων / ανεμομίκτη. Η λειτουργία του ανεμομίκτη δεν είναι να δημιουργεί απλώς ένα ρεύμα αέρος αλλά να ανακατεύει τα στρώματα του αέρα. Έτσι ώστε να έχουμε μια μείξη των θερμών στρωμάτων του αέρα με των ψυχρών και να έχουμε μια μέση θερμοκρασία πάνω από τους 0oC και δεν αφήνουμε τα ψυχρά στρώματα να κατέβουν χαμηλά ώστε να δημιουργήσουν παγετό. Τα πλεονεκτήματα των ανεμομίκτων είναι:
- 100% προστασία.
- Όχι μεγάλη τεχνογνωσία.
- Σήμερα γίνεται αυτοματοποίηση τους σε σχέση με παλαιότερα.
- Αντοχή στον χρόνο.
Εκτός από τα πλεονεκτήματα έχουν και σημαντικά μειονεκτήματα:
- Υψηλό αρχικό κόστος.
- Δυσκολία εγκατάστασης.
- Φόβος λειτουργίας. Με τον όρο φόβο λειτουργίας, εννοούμε την ευθύνη για την λειτουργία των ανεμομείκτων την έχει ο ΕΛΓΑ. Ο ΕΛΓΑ δίνει σε ιδιώτες με την μορφή εργολαβίας τη λειτουργία των ανεμομεικτών, με ένα σημαντικότατο όρο. Αυτός ο όρος είναι ότι σε περίπτωση που κατά την διάρκεια της εργολαβίας ενός ιδιώτη, πιάσει παγετός, είναι υποχρεωμένος ο ιδιώτης να αποζημιώσει τους καλλιεργητές και όχι ο ΕΛΓΑ. Με τον φόβο αυτό κανένας δεν αναλαμβάνει το ρίσκο της λειτουργίας του.
Ελικόπτερα: Ένας παρόμοιος τρόπος αντιμετώπισης με τους ανεμομείκτες είναι και η χρήση ελικοπτέρων. Κατά την περίοδο των παγετών πετάμε σε χαμηλό ύψος πάνω από την καλλιέργεια μας με ελικόπτερα και έχουμε ακριβώς το ίδιο αποτέλεσμα με τους ανεμομείκτες, δηλαδή ανακατεύονται τα στρώματα του αέρα και παράλληλα δημιουργείτε και ένα ελαφρό αεράκι με αποτέλεσμα να εμποδίζετε και η δημιουργία του παγετού. Η μέθοδος αυτή είναι αποτελεσματική αλλά όχι και πολύ εύχρηστη για το λόγο ότι οι περισσότεροι παραγωγοί δεν έχουν πρόσβαση σε ελικόπτερα και επιπλέον οι πτήσεις γίνονται αργά το βραδύ με νωρίς το πρωί (ώρες που σχηματίζεται ο παγετός).
Κάθετες τουρμπίνες S.I.S: Το S.I.S είναι η τελευταία λέξη της τεχνολογίας στον τομέα της πρόληψης και αντιμετώπισης του παγετού. Είναι ένα τεχνολογικό επίτευγμα το τελευταίων χρόνων και δεν έχει καμία διαφορά με την γνωστή τουρμπίνα. Στο μόνο που διαφέρουν είναι στο ότι έχει πολύ μεγαλύτερη διάμετρος και πολύ μικρότερης ισχύος. Το S.I.S είναι ένα μηχάνημα φιλικό προς το περιβάλλον. Το μόνο που προκαλεί είναι η μόλυνση από τα καυσαέρια ενός μικρής ισχύος κινητήρα ή την κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος. Το κόστος αγοράς και εγκατάστασης του είναι παρά πολύ μικρό αναλογικά πάντα σε σχέση με τα άλλα συστήματα αντιμετώπισης και σε αναλογία με την προστασία που παρέχουν. Το κόστος λειτουργίας είναι και αυτό παρά πολύ μικρό. Χαρακτηριστικό είναι ότι εκτός από τον ατομικό κινητήρα εσωτερικής καύσης και την χρήση ηλεκτρικού ρεύματος, μπορεί να λειτουργήσει και με την χρήση ενός γεωργικού ελκυστήρα ενώνοντας το με το PTO. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί εύκολα σε επίπεδα και επικλινή εδάφη. Η λειτουργία του είναι πάρα πολύ απλή και το μόνο που χρειάζεται είναι ένας διακόπτης λειτουργίας, ένας ρυθμιστής ισχύος και μία ασφάλεια. Μπορεί να αυτοματοποιηθεί πολύ εύκολο με την χρήση ενός χρονοδιακόπτη.
Η λειτουργία του S.I.S είναι να παίρνει τον ψυχρό αέρα από την επιφάνεια του εδάφους να τον εκτινάση ψηλά ώστε να μπορεί και να κατέβει προς τα κάτω ο θερμός αέρας, εκτός αυτού με το να γίνεται η μετακίνηση αυτή των στρωμάτων του αέρα γίνεται και μία ανακατανομή όπως και στην περίπτωση με τους ανεμομείκτες. Τώρα ανάλογα με το τύπο του εδάφους έχουμε και διαφορετική τοποθέτηση των S.I.S στο χώρο. Στα επίπεδα εδάφη τοποθετούνται σε συγκεκριμένες αποστάσεις έτσι ώστε να δημιουργούνται τετράγωνα. Και αυτό γίνεται για να έχουμε την καλύτερη δυνατή κάλυψη με λιγότερα εξαρτήματα. Στην περίπτωση τώρα που το έδαφος είναι κεκλιμένο ή παρουσιάζει ανομοιομορφία ως προς το ύψος, τα S.I.S τοποθετούνται στα χαμηλότερα σημεία της καλλιέργειας και αυτό γίνεται γιατί όπως είναι σε όλους γνωστό ο ψυχρός αέρας είναι πιο βαρύς από των θερμό και κατεβαίνει συνέχεια προς τα κάτω.
