Επικονίαση-Γονιμοποίηση συκιάς

Το σύκο είναι μια κοίλη ταξιανθία με πολλά θηλυκά άνθη στο εσωτερικό της τοίχωμα. Ο καρπός για να ωριμάσει πρέπει τα άνθη της ταξιανθίας του να επικονιαστούν με γύρη από κάποια εξωτερική πηγή. Για τη μεταφορά της γύρης από την αρρενοσυκιά στην ανθοταξία και την επικονίαση των άνθεων της έχει επιλεγεί ένα εξειδικευμένο έντομο της συκιάς ο ψήνας. Χωρίς επικονίαση οι καρποί αυξάνουν κατά διάμετρο μέχρι 1,25-1,9cm και μετά κιτρινίζουν, συρρικνώνονται και πέφτουν πριν ακόμα ωριμάσουν.

Επικονίαση συκιάς μέσω του εντόμου Ψήνα

Η επικονίαση αρχίζει από τα τέλη Μαΐου και συνεχίζεται τον Ιούνιο. Τα ενήλικα θηλυκά άτομα βγαίνουν από τα αρρενόσυκα και μπαίνουν στα σύκα για να γεννήσουν τα αυγά τους. Κατά την είσοδό τους από τον οφθαλμό του σύκου, η γύρη που μεταφέρει με το σώμα του ο ψήνας διασκορπίζεται στα θηλυκά άνθη με αποτέλεσμα να γονιμοποιηθούν και σχηματιστούν ζωτικοί σπόροι. Στα άνθη αυτά ο ψήνας δεν μπορεί να τοποθετήσει αυγά, γιατί η κατασκευή του άνθους τον εμποδίζει να φθάσει μέχρι την ωοθήκη. Στην προσπάθειά του να φθάσει στην ωοθήκη για να γεννήσει τα αυγά του μεταφέρει γύρη σε όλα τα άνθη και έτσι εξασφαλίζεται η καρπόδεση.

Ο ψήνας μόνο στα αρρενόσυκα μπορεί να διαιωνισθεί και να συμπληρώσει τον βιολογικό του κύκλο. Κάθε χρόνο συμπληρώνει 3 βιολογικούς κύκλους, που συμπίπτουν με τις 3 σοδειές της αρρενοσυκιάς: ανοιξιάτική σοδειά (ερινεοί), καλοκαιρινή σοδειά (καλοκαιρινά σύκα) και χειμωνιάτικη σοδειά (όλυνθοι). Τα ενήλικα θηλυκά άτομα βγαίνουν από τα ώριμα αρρενόσυκα και πηγαίνουν στην αμέσως επόμενη σοδειά της αρρενοσυκιάς για να τοποθετήσουν τα αυγά τους και να διαιωνίσουν το είδος. Η κατασκευή των θηλυκών ανθέων των αρρενόσυκων προσφέρεται για να τοποθετήσει ο ψήνας τα αυγά του στις ωοθήκες των άνθεων. Στη συνέχεια, μέσα στις ωοθήκες εκκολάπτονται τα αυγά για να βγουν οι προνύμφες, νύμφες και τελικά τα τέλεια άτομα. Τα ενήλικα αρσενικά άτομα βγαίνουν πρώτα από τα βραχύστυλα θηλυκά άνθη, αλλά πριν φύγουν από τα άνθη συζεύγονται με τα θηλυκά άτομα. Μετά από τη σύζευξη, τα ενήλικα θηλυκά άτομα βγαίνουν από τα ώριμα αρρενόσυκα και πηγαίνουν στην αμέσως επόμενη σοδειά της αρρενοσυκιάς. Κατά αυτό τον τρόπο συνεχίζεται ο βιολογικός κύκλος του ψήνα.

Για την εξασφάλιση μιας ικανοποιητικής σοδειάς σε έναν συκεώνα, που χρειάζεται επικονίαση για να καρποδέσει, συνιστάται αν δεν υπάρχουν κατάλληλες αρρενοσυκιές δίπλα του, να μεταφέρονται την κατάλληλη εποχή ερίνεοι από αρρενοσυκιές και κατά προτίμηση να κρεμιόνται στα δέντρα υπό μορφή τσαπέλλας (αρμάθας), ή σε πλαστικά δίχτυα, ή σε χάρτινες σακκούλες (5-6 σύκα κατά συσκευασία). Επειδή οι ψήνες παραμένουν στο δέντρο από όπου εμφανίζονται, συνίσταται οι ερίνεοι να τοποθετούνται σε όλα τα δέντρα. Κατά προτίμηση για κάθε σύκο είναι αναγκαίοι 3-5 ψήνες. Τα θηλυκά συνήθως χάνουν τα φτερά τους στην προσπάθειά τους να μπουν στο σύκο από τον οφθαλμό τους. Τα φτερά αυτά παραμένουν προσκολλημένα στο άνοιγμα του οφθαλμού του σύκου και δείχνουν κατά πόσο η επικονίαση είναι ικανοποιητική.

Οι ερινεοί θα πρέπει να συλλέγονται αργά το απόγευμα και να τοποθετούνται στον συκεώνα βράδυ ή πρωί προτού βγει ο ήλιος, γιατί οι δροσερές συνθήκες ευνοούν τη διακίνηση του ψήνα, που συνήθως διακινείται το πρωί (5:00 - 11:00). Η διάρκεια της ζωής του υπολογίζεται σε 24 ώρες. Αν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές τότε ο ψήνας (δροσιά, νηνεμία) τότε ο ψήνας μπορεί να πετάξει και μέχρι 20χλμ για να βρει σύκα. Οι ερινεοί μπορεί να διατηρηθούν σε θερμοκρασία 6-7^oC μέχρι 15 ημέρες ώστε να χρησιμοποιηθούν για την επικονίαση οψιμανθών ποικιλιών. Ο ερινεασμός διαρκεί περίπου 20 ημέρες και κατά το διάστημα αυτό θα πρέπει να τοποθετούνται κάθε 4-5 ημέρες νέοι ερινεοί ή κάθε 2-3 ημέρες, όταν επικρατεί ζέστη ή άνεμος.

Η γύρη της αρρενοσυκιάς συλλέγεται από τα άνθη των ερινέων. Για το σκοπό αυτό συγκομίζονται ερινεοί στο στάδιο της ωρίμανσής των, μεταφέρονται σε θερμή και ξηρή τοποθεσία όπου υπάρχει μικρή κυκλοφορία άερα. Οι καρποί κόπτονται κατά μήκος στα δύο και τοποθετούνται πάνω σε λευκό γυαλιστερό χαρτί. Σε λίγες ημέρες οι ανθήρες διανοίγουν. Η γύρη πέφτει στο λευκό χαρτί με ελαφρό χτύπημα των καρπών. Έπειτα, με ελαφρά χτυπήματα του χαρτιού απομακρύνονται τα διάφορα ανθικά υπολείμματα και η γύρη αφού συλλεγεί, τοποθετείται σε γυάλινα μπουκάλια αεροστεγώς κλεισμένα. Σε θερμοκρασία 8-10^oC διατηρεί τη ζωτικότητά της για 4 μήνες. Σε περίπτωση τεχνητής επικονίασης ο οφθαλμός του σύκου διανοίγεται προσεκτικά με ειδικό αιχμηρό αντικείμενο και η γύρη τοποθετείται μέσα στον καρπό με τη βοήθεια μικροπιπέτας.