Εχθροί και ζιζάνια ρυζιού

Έντομα και μαλάκια που προσβάλουν το ρύζι στα πρώτα στάδια της ανάπτυξής του

Chironomus sp.

Chironomus sp.

Το έντομο έχει τρεις έως τέσσερις γενεές κατ' έτος όμως μόνο οι δύο πρώτες έχουν σημασία για την καλλιέργεια του ρυζιού. Η προνύμφη του, η οποία εμφανίζει ένα χαρακτηριστικό κόκκινο χρώμα, απομυζεί τους σπόρους που φυτρώνουν και τα νεαρά φυτά με συνέπεια ο αριθμός φυτών ρυζιού στον αγρό να μειώνεται αισθητά. Καταπολεμείται με εφαρμογή στα χαμηλότερα σημεία του τηγανιού του εντομοκτόνου methyl-parathion και άλλων παρομοίων. Κρίνεται όμως απαραίτητο να μη χρησιμοποιούνται συνεχώς εντομοκτόνα με την ίδια δραστική ουσία (ώστε να αποφεύγεται η δημιουργία ανθεκτικών φυλών του εντόμου. Η απομάκρυνση του νερού από τον αγρό είναι ένας έμμεσος τρόπος ελέγχου του εντόμου, γιατί δεν του παρέχονται δυνατότητες για την επιβίωση του.

Ephydra attica.

Ephydra attica

Η ύπαρξη του εντόμου έχει αναφερθεί στην πανίδα της Ελλάδας από τον Becker (1926) όπου εντοπίσθηκε να ζει στα στάσιμα υφάλμυρα νερά. Για πρώτη φορά παρατηρήθηκε να προκαλεί ζημιές σε ορυζώνες της περιοχής Χαλάστρας το έτος 1989 και έκτοτε φαίνεται να αποτελεί σοβαρό πρόβλημα για την καλλιέργεια του ρυζιού. Σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου Σιτηρών οι προνύμφες του εντόμου προσβάλουν τα νεαρά φυτά ρυζιού κοντά στη βάση τους με αποτέλεσμα να τα καταστρέφουν. Οι προνύμφες αμέσως μετά την ανάπτυξη τους αγκιστρώνονται επάνω στους επιπλέοντες βλαστούς και στα φύλλα όπου και νυμφώνονται. Τα ακμαία εμφανίζονται στο πρώτο 10ήμερο του Ιουνίου. Η χημική καταπολέμηση των προνυμφών κατά το χρόνο της εμφάνισης τους, όταν το βάθος του νερού είναι σχετικά υψηλό (15 cm και άνω), γίνεται αποτελεσματικά με ψεκασμό με εντομοκτόνα.

Hydrellia sp.

Hydrellia sp.

Ζημιές προκαλεί η προνύμφη του εντόμου η οποία κατατρώγει τα φύλλα των νεαρών φυτών.

Triops cancriformis.

Triops cancriformis

Πρόκειται για μαλακόστρακο το οποίο απαντάται σε χώρους με στάσιμα και λιμνάζοντα νερά καθώς και στους ορυζώνες όπου προκαλεί πολλές φορές σοβαρές ζημιές στα νεαρά σπορόφυτα. Μετακινούμενο επάνω στο έδαφος του ορυζώνα προκαλεί ξερίζωμα των νεαρών φυτών. Αναπτύσσεται ξεκινώντας από τη δεύτερη ημέρα μετά την κατάκλυση μέχρι σχεδόν την ενάτη, από αυγά που τοποθετήθηκαν την προηγούμενη χρονιά. Μετά 16 μεταμορφώσεις φθάνει σε σεξουαλική ωριμότητα περίπου σε 23 ημέρες. Προκαλεί ζημιές, κάνοντας το νερό θολό και ξεριζώνοντας το ρύζι, ενώ σκάβει υπόγειες στοές στο έδαφος κατά τη διάρκεια ανίχνευσης τροφής που αποτελείται κυρίως από διάφορα ζωύφια. Για τον πλήρη έλεγχο του μαλακόστρακου αυτού εφαρμόζονται τα. ίδια εντομοκτόνα που χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση του εντόμου Chironomus sp. Οι επεμβάσεις πρέπει να γίνονται την περίοδο όπου όλα τα αυγά έχουν ανοίξει και δεν έχουν ακόμη παρουσιαστεί τα τέλεια. Αυτή η περίοδος κυμαίνεται από την 10η μέχρι την 18η ημέρα μετά την κατάκλυση. Τα. τελευταία έτη παρατηρείται μεγάλη αύξηση του Triops cancriformis στην ορυζοκαλλιέργεια γεγονός που οφείλεται κυρίως στην έλλειψη συστηματικής αμειψισποράς και στην εμφάνιση αντοχής στα εντομοκτόνα.

Planorbis sp.(Σαλιγκαράκι).

Planorbis sp.(Σαλιγκαράκι)

Πρόκειται για το σαλιγκαράκι, οργανισμό ο οποίος ανήκει στα Μαλάκια. Όταν βρίσκεται σε μεγάλο αριθμό στην καλλιέργεια του ρυζιού προκαλεί μικρούς τραυματισμούς και "ξέφτισμα" των φυτών στα πρώτα στάδια ανάπτυξής του. Η καταπολέμηση του μπορεί να γίνει με χαλκούχα σκευάσματα σε δόσεις των 0,2-0,3 ppm χαλκού.

Lombricus sp.

Lombricus sp. (σκώληκας)

Είναι σκουλήκι το οποίο ζει σε στάσιμα και λιμνάζοντα νερά καθώς και στους ορυζώνες όπου προκαλεί πολλές φορές σοβαρές ζημιές στα νεαρά σπορόφυτα. Καταπολεμείται με τα ίδια εντομοκτόνα που χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση του μαλακόστρακου Triops cancriformis.

Έντομα που προσβάλουν το ρύζι στα στάδια καλαμώματος και διόγκωσης της φόβης

Αφίδες.

Αφίδες

Από τις διάφορες αφίδες που προσβάλουν το ρύζι το σπουδαιότερο είδος είναι το Rhopalosiphum padi. To έντομο απομυζεί τα φύλλα των φυτών τα οποία αποκτούν χρώμα ανοικτό καστανό. Το μέγεθος των προσβολών εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες, την καλλιεργητική τεχνική όπως π.χ. την αζωτούχο λίπανση, την ανθεκτικότητα της καλλιεργούμενης ποικιλίας και την παρουσία ή μη εντόμων φυσικών εχθρών των αφίδων. Γι' αυτό οι προσβολές από το έντομο δεν παρατηρούνται κάθε χρόνο.

Έντομα που προσβάλουν το ρύζι μετά τη διόγκωση της φόβης

Σεσάμια (Sesamia nonagrioides).

Σεσάμια (Sesamia nonagrioides)

Η προνύμφη του εντόμου μετά το στάδιο του ξεσταχυάσματος κατατρώγει τα στελέχη τον ορυζοφύτων, ιδιαίτερα των όψιμων ποικιλιών. Η προσβολή είναι μεγαλύτερη στις υψηλόσωμες ποικιλίες και σε φυτά με μεγάλη διάμετρο στελέχους (Ntanos and Koutroubas, 2000). Η προκαλούμενη ζημία είναι σοβαρή και μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική απώλεια από τη θραύση των στελεχών λόγω μείωσης της αντοχής τους, σε πλήρη καταστροφή των στελεχών του φυτού ή της φόβης και στη δημιουργία δευτερογενών μολύνσεων. Επίσης, λόγω μη κανονικής θρέψης των κόκκων είναι δυνατόν να έχουμε επιπτώσεις στην ποιότητα του ρυζιού, όπως μείωση της απόδοσης στο μύλο και της κρυσταλλότητας των κόκκων. Η καταπολέμηση του εντόμου με πυρεθρίνες, αλλά τα τελευταία χρόνια δεν έχουν λάβει άδεια κυκλοφορίας. Γίνονται πειραματικές εργασίες για τη βιολογική καταπολέμηση του εντόμου.

Τα κυριότερα ζιζάνια της καλλιέργειας του ρυζιού κατά σειρά σπουδαιότητας

Echinochloa crus-galli (Μουχρίτσα).

Echinochloa crus-galli (Μουχρίτσα)

Ετήσιο ζιζάνιο το οποίο αναπαράγεται με σπόρο. Βρίσκεται τόσο στον καλλιεργούμενο αγρό όσο και στα αναχώματά του. Έχουν επισημανθεί τουλάχιστον τέσσερις βιότυποί του οι οποίοι διακρίνονται μεταξύ τους από την παρουσία ή μη αγάνου, διαφορετική μορφολογία φόβης και διαφορετικό βιολογικό κύκλο και ύψος φυτού. Είναι το πιο δυσεξόντωτο ζιζάνιο διότι

1. παράγει μεγάλο αριθμό σπόρων οι οποίοι τινάζονται εύκολα και μπορούν να διατηρούν τη βλαστική τους ικανότητα μέχρι 13 έτη,
2. ανταγωνίζεται πολύ έντονα τα φυτά του ρυζιού λόγω της ταχύτερης ανάπτυξής του και του μεγαλύτερου ύψους των φυτών του και
3. έχει διαφοροποιηθεί σε ανθεκτικούς στα ζιζανιοκτόνα βιότυπους.

Oryza sativa (Κόκκινο ρύζι, red rice).

Oryza sativa (Κόκκινο ρύζι, red rice)

Είναι το άγριο ρύζι το οποίο ανήκει στο ίδιο είδος με το καλλιεργούμενο ρύζι (Oryza sativa L.). Το όνομά του οφείλεται στο κόκκινο χρώμα του περικαρπίου των αποφλοιωμένων κόκκων. Το κόκκινο ρύζι ανταγωνίζεται πολύ ισχυρά το καλλιεργούμενο ρύζι με συνέπεια να προκαλείται μείωση της απόδοσης. Οι πιο σοβαρές όμως επιπτώσεις παρατηρούνται στην ποιότητα του καρπού επειδή η παρουσία του στο προϊόν είναι ανεπιθύμητη από τους καταναλωτές.

Scirpus maritimus (Ραγάζι).

Scirpus maritimus (Ραγάζι)

Πολυετές ζιζάνιο, το οποίο απαντάται μόνον στον καλλιεργούμενο αγρό. Αναπαράγεται με ριζώματα και σπόρους. Ισχυρός ανταγωνιστής του είναι η μουχρίτσα η οποία όταν καταπολεμείται δίνει την ευκαιρία για ανάπτυξη μεγάλου αριθμού φυτών του, τα οποία στη συνέχεια ανταγωνίζονται πολύ ισχυρά τα φυτά ρυζιού και προκαλούν μείωση της παραγωγής τους.

Scirpus mucronatus (Σκίρπο).

Scirpus mucronatus (Σκίρπο)

Ετήσιο ζιζάνιο το οποίο εμφανίζεται μόνον στον καλλιεργούμενο αγρό. Αναπαράγεται με σπόρο και συμπεριφέρεται όπως το προηγούμενο ζιζάνιο.

Scirpus subinus.

Scirpus subinus

Αναπτύσσεται τόσο στον καλλιεργούμενο αγρό ρυζιού όσο και στα αναχώματά του.

Cyperus difformis (Μοσχοκύπερη)

Cyperus difformis.

Ετήσιο ζιζάνιο το οποίο απαντάται μόνον στον καλλιεργούμενο αγρό. Αναπαράγεται με σπόρο και εμφανίζεται συνήθως στα σημεία του αγρού στα οποία η πυκνότητα των φυτών του ρυζιού είναι σχετικά μικρή.

Paspalum distichum (Νεραγριάδα).

Paspalum distichum (Νεραγριάδα)

Πολυετές ζιζάνιο το οποίο εμφανίζεται κυρίως στα αναχώματα αλλά και στον καλλιεργούμενο αγρό. Αναπαράγεται κυρίως με ριζώματα και στόλωνες, καθώς επίσης και με σπόρο. Είναι πολύ ισχυρός ανταγωνιστής του ρυζιού και προκαλεί μεγάλη μείωση της παραγωγής του σε καλλιέργεια ποικιλιών τύπου Indica και κοντοστέλεχων αντίστοιχων τύπου Japonica.

Ammαnia spp.

Ammαnia spp.

Ετήσιο πλατύφυλλο ζιζάνιο το οποίο απαντάται στον καλλιεργούμενο αγρό ρυζιού και αναπαράγεται με σπόρο. Παρατηρείται κυρίως στα σημεία του αγρού στα οποία η πυκνότητα των φυτών ρυζιού είναι σχετικά μικρή.

Typha spp. (Ψαθί).

Typha spp. (Ψαθί)

Πολυετές ζιζάνιο το οποίο εμφανίζεται τόσο στον καλλιεργούμενο αγρό όσο και στα αναχώματά του. Αναπαράγεται με σπόρο και ριζώματα.

Phragmites communis (Νεροκάλαμο).

Phragmites communis (Νεροκάλαμο)

Πολυετές ζιζάνιο το οποίο αναπαράγεται με παραφυάδες. Αναπτύσσεται τόσο στον καλλιεργούμενο αγρό ρυζιού όσο και στα αναχώματά του.

Cirsium arvense (Κίρσιο).

Cirsium arvense (Κίρσιο)

Πολυετές ζιζάνιο το οποίο εμφανίζεται στον καλλιεργούμενο αγρό ρυζιού αλλά και στα αναχώματά του. Αναπαράγεται με σπόρους και με τμήματα ριζών που φέρουν επίκτητους οφθαλμούς. Εμφανίζεται σε μεγάλο αριθμό φυτών στον αγρό όταν περάσουν αρκετές ημέρες από το τελευταίο φρεζάρισμα μέχρι την κατάκλυση και σπορά.

Butomus umbellatus (Βούτομο).

Butomus umbellatus (Βούτομο)

Πολυετές ζιζάνιο το οποίο αναπτύσσεται στον καλλιεργούμενο αγρό ρυζιού και στα αναχώματά του.

Polygonum spp. (Νεροπιπεριά).

Polygonum spp. (Νεροπιπεριά)

Ετήσιο ζιζάνιο το αναπτύσσεται τόσο στον καλλιεργούμενο αγρό ρυζιού όσο και στα αναχώματά του.

Heteranthera spp.

Heteranthera spp.

H. limosa.

• H. limosa: Είναι ετήσιο ζιζάνιο, με άνθη λευκά ή ανοιχτά γαλάζια.

H. reniformis.

• H. reniformis: Είναι πολυετές ζιζάνιο με λευκά άνθη

Algae (Χλωροφύκη).

Algae (Χλωροφύκη)

Αναπαράγονται με κυτταροδιαιρέσεις ή με σπόρια. Προκαλούν ζημίες στον αγρό ρυζιού σχηματίζοντας ένα "τάπητα" στην επιφάνεια του νερού ο οποίος εμποδίζει τη δίοδο του φωτός και την έξοδο των νεαρών φυτών επάνω από το νερό. Τα φυτά αυτά αποθνήσκουν γιατί εξαντλούνται οι αποθησαυριστικές τους ουσίες. Εφαρμογή φωσφορικών λιπασμάτων επιφανειακά ή μετά το πλημμύρισμα του αγρού διεγείρει την ανάπτυξη των χλωροφυκών.