Λειτουργική ανατομία Γαστερόποδων

Εξωτερικά χαρακτηριστικά

Το κέλυφος

Λειτουργική ανατοµία Γαστερόποδων

Τα κελύφη αποτελούνται από πολλά διαφορετικά στρώµατα. Το λεπτό εξωτερικό στρώµα (periostracum) αποτελείται από µια οργανική ουσία γνωστή ως κογχιολίνη (conchiolin). Κάτω από την κογχιολίνη (conchiolin) υπάρχει ένα πολύ παχύτερο ανόργανης σύστασης στρώµα αποτελείται από τρία στρώµατα του κρυσταλλικού ανθρακικού ασβεστίου το οποίο διαµορφώθηκε σε οργανική µήτρα (καλούπι). Το εσωτερικό στρώµα µαργάρου (η πρώτη ύλη σε στρείδια για παραγωγή µαργαριταριών), είναι καλύτερα διακρινόµενο στα θαλάσσια µαλάκια, µόνο ίχνη του παρατηρούνται σε µη-θαλάσσια µαλάκια. Η ανάπτυξη του κελύφους δεν είναι απολύτως κανονική και οµαλή. Οι σχηµατισµοί κελυφών επηρεάζονται από διάφορους παράγοντες, συµπεριλαµβανοµένων των αυξητικών ορµονών, της τροφής και της θερµοκρασίας. Ο χρωµατισµός των κελυφών παράγεται από οργανικά χρωστικά που απέκτησε το ζώο από το φαγητό του. Το βασικό χρώµα και το σχέδιο καθορίζονται γενετικά, αν και διαφορές µπορούν να αναπτυχθούν λόγω των παραπάνω παραγόντων.

Εποµένως το ασβέστιο που χρειάζονται για να φτιάξουν το κέλυφος τα σαλιγκάρια το παίρνουν είτε από τους φυτικούς ιστούς που καταναλώνουν είτε από το χώµα το οποίο καµιά φορά τρώνε, ή τέλος από το νερό το οποίο πίνουν ή απορροφούν µέσω δέρµατος. Το σαλιγκάρι όταν γεννηθεί έχει κέλυφος διαφανές και εύθραυστο και καθώς αναπτύσσεται εµπλουτίζεται µε CaCO3 κάτι που το καθιστά αδιαφανές και σκληρό. Συγκεκριµένα το Helix aspersa έχει κέλυφος ενιαίο και εξωτερικό. Σε άλλους αντιπροσώπους του φύλου το κέλυφος µπορεί να αποτελείται από περισσότερα τµήµατα (πολυπλακοφόρα είναι μια άλλη οµοταξία του φύλου), να είναι εσωτερικό (κεφαλόποδα) ή να µην υπάρχει καθόλου (απλακοφόρα).

Ορισµένα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το κέλυφος των γαστεροπόδων είναι η περιέλιξη, η κορυφή, οι σπείρες, οι ραφές, το άνοιγµα και το χείλος. Το άνοιγµα ανάλογα µε την θέση του στο κέλυφος, χωρίζει τα γαστερόποδα σε δεξιόστροφα και αριστερόστροφα. Το χείλος στα είδη που απαντάται, εµφανίζεται αφού ολοκληρωθεί η ανάπτυξη του κελύφους και η παρουσία του τις περισσότερες φορές συµπίπτει µε την αναπαραγωγική ωρίµανση του ζώου. Κάθετα στην περιέλιξη του κελύφους υπάρχουν γραµµές που είναι γνωστές σαν γραµµές αύξησης. Αυτές οι γραµµές υποδηλώνουν την παύση της ανάπτυξης του κελύφους όταν το ζώο πέφτει σε θερινή διάπαυση. Από το πλήθος αυτών των γραµµών µπορεί να υπολογιστεί η ηλικία του σαλιγκαριού. Τέλος, άλλο στοιχείο που χαρακτηρίζει το κέλυφος, αλλά βρίσκεται στο εσωτερικό του είναι ο στύλος (columela). Το ζώο προσδένεται µε µυς, επάνω στο στύλο και κατά αυτό τον τρόπο µε συσπάσεις των µυών, το σαλιγκάρι αποτραβιέται στο εσωτερικό του κελύφους.

Κατά τη διάρκεια της ζωής του σαλιγκαριού οι σπείρες του κελύφους αυξάνονται σταθερά όλο και ευρύτερα. Όταν τα σαλιγκάρια ενηλικιώνονται, το πρότυπο ανάπτυξης αλλάζει. Το κέλυφος δεν γίνεται µεγαλύτερο, αλλά η περιοχή γύρω από το στόµιο µπορεί να ενισχυθεί µε ένα γείσο ή χείλος. Τα σώµατα στους γυµνοσάλιαγκες και τα σαλιγκάρια είναι µαλακά και υγρά, είναι επικαλυµµένα µε ένα στρώµα βλεννογόνων. Το σώµα παρουσιάζει αµφίπλευρης συµµετρίας πόδα και κεφάλι, και µία συσπειρωµένη, ασύµµετρη «καµπούρα» που εφαρµόζει στον κώνο του κελύφους. Το σαλιγκάρι έχει 2 ζευγάρια κεραίες. Τα µάτια του βρίσκονται στις άκρες του µεγαλύτερου ζευγαριού, ενώ το χαµηλότερο ζευγάρι το βοηθά να µυρίζει και να αντιλαµβάνεται το περιβάλλον γύρω του.

Μέρη του κελύφους γαστερόποδων

• Περιόστρακο (Periostracum):ένα λεπτό στρώµα του οργανικού «δέρµατος» που διαµορφώνει το εξωτερικό στρώµα του κελύφους πολλών ειδών,
• Πρωτοκόγχη (Protoconch):το λαρβικό κέλυφος, παραµένει συχνά σε θέση ακόµη και σε ένα ενήλικο κοχύλι,
• Κορυφή:οι µικρότερες λίγες σπείρες του κελύφους,
• Κώνος:το µέρος του κοχυλιού που προεξέχει επάνω από τη σπείρα του σώµατος,
• Σπείρα:καθεµία των πλήρων περιστροφών της σπείρας κελυφών
• Σπείρα σώµατος: η µεγαλύτερη σπείρα στην οποία βρίσκεται το κύριο µέρος της σπλαγχνικής (visceral) µάζας του µαλακίου,
• Άνοιγµα:το άνοιγµα του κοχυλιού,
• Περιστόµιο (Peristome):το µέρος του κελύφους που είναι σαν «γείσο» γύρω από το άνοιγµα,
• Columella:ο κυρίως άξονας της περιστροφής του κοχυλιού,
• Umbilicus:Το κωνοειδές βαθούλωµα που έχουν ορισµένα γαστερόποδα στην κάτω επιφάνειά τους, κοινά αποκαλούµενο «αφαλός»,
• Varix:σε µερικά κοχύλια µαλακίων, τα χωρισµένα κατά διαστήµατα αυξηµένα και πυκνωµένα κάθετα πλευρά χαρακτηρίζουν το τέλος µιας περιόδου ταχείας ανάπτυξης αυτοί είναι κιρσοί,
• Βλέφαρο: η «καταπακτή» του κοχυλιού,
• Σιφωνικό κανάλι:µια επέκταση του ανοίγµατος σε ορισµένα γαστερόποδα,
• Κάλος (Parietal):µια κορυφογραµµή στο εσωτερικό χείλι του ανοίγµατος σε ορισµένα γαστερόποδα,
• Συρραφή:Η σύνδεση µεταξύ σπειρών στα περισσότερα γαστερόποδα.

Το σώμα

Κάθετη τομή του κεφαλιού που δείχνει το στόμα του σαλιγκαριού

Το σώµα διακρίνεται σε τρεις περιοχές:

1. Κεφάλι
2. Πόδα και
3. Σπλαχνική µάζα (καλύπτεται από το κέλυφος και το µανδύα)

Το κεφάλι φέρει τις κεραίες και το στόµα. Στο κεφάλι του ζώου απαντούν δυο ζευγάρια κεραιών. Το ένα ζευγάρι, αυτές που βρίσκονται πιο ψηλά στο κεφάλι, είναι οι οφθαλµικές κεραίες και οι άλλες είναι οι αισθητήριες κεραίες που λειτουργούν κυρίως ως αισθητήρια αφής και ως χηµειοϋποδοχείς. Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις όπου δεν έχουµε καθόλου κεραίες όπως για παράδειγµα στα πολυπλακοφόρα που ολόκληρο το κεφάλι είναι υποπλασµένο. Το στόµα του ζώου βρίσκεται στο κάτω µέρος του κεφαλιού. ∆υο χαρακτηριστικές δοµές αποτελούν το στόµα του σαλιγκαριού, αυτές είναι η σιαγόνα και το ξύστρο (radula). Το ξύστρο είναι κάτι σαν τον τρίφτη του τυριού, φέρει δηλαδή πολλά και αιχµηρά δόντια τα οποία τεµαχίζουν τη σαπροφυτική ύλη (φυτική ύλη υπό αποσύνθεση), που αποτελεί την τροφή των σαλιγκαριών.Η σιαγόνα πιέζει τα δόντια επάνω στην τροφή. Περίπου στο όριο κεφαλιού και πόδα βρίσκεται και η έξοδος του αναπαραγωγικού συστήµατος (γεννητικός πόρος).Το κεφάλι δεν ξεχωρίζει ευδιάκριτα από το υπόλοιπο σώµα. Τα χερσαία σαλιγκάρια έχουν δύο ζεύγη αναδιπλούµενες κεραίες, άνω ζεύγος (δηλ. το οπίσθιο ζεύγος) και τη µικρότερη, το χαµηλότερο ζευγάρι (δηλαδή το πρόσθιο ζεύγος). Τα µάτια βρίσκονται στο άνω ζεύγος.

Ο πόδας είναι ένας µυώδης σχηµατισµός ο οποίος προέκυψε από τη διαφοροποίηση του κοιλιακού τµήµατος του σώµατος του ζώου και ακριβώς εξαιτίας της µορφής του καλείται πόδας. Σε κάποιους άλλους αντιπροσώπους ο µυώδης αυτός σχηµατισµός έχει διαφοροποιηθεί και έχει πάρει τη µορφή πλοκαµιών (κεφαλόποδα: χταπόδια, σουπιές, καλαµάρια), σε κάποιους άλλους έχει τη µορφή πέλεκυ (πελεκύποδα: πεταλίδες), ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις (απλακοφόρα) στις οποίες δεν απαντάται καθόλου. Η βασική λειτουργία του πόδα είναι η κίνηση η οποία διευκολύνεται πάρα πολύ από τη βλέννα που εκκρίνεται από αδένες της επιδερµίδας. Η βλέννα αυτή λειαίνει το υπόστρωµα πάνω στο οποίο κινείται το ζώο, µειώνει την τριβή, ενώ παράλληλα προστατεύει τον πόδα από τραυµατισµό. Σε πολλούς αντιπροσώπους του φύλου, ο πόδας εκτός από την κίνηση, εξυπηρετεί και άλλες δραστηριότητες όπως είναι το σκάψιµο και η σύζευξη.

Η σπλαχνική µάζα δεν είναι ορατή εξωτερικά γιατί καλύπτεται από το κέλυφος. Αµέσως µετά την αφαίρεση του κελύφους αυτό που φαίνεται είναι η σπλαχνική µάζα καλυµµένη από τον µανδύα. Ο µανδύας είναι διαφοροποιηµένη επιδερµίδα και είναι µοναδικό γνώρισµα του φύλου. Μια βασική λειτουργία του µανδύα είναι η έκκριση του κελύφους. Με αναδίπλωσή του ο µανδύας, δίνει την µανδυακή κοιλότητα στην οποία εκβάλλουν τα διάφορα συστήµατα του ζώου (αναπνευστικό, πεπτικό, απεκκριτικό). Η µανδυακή κοιλότητα είναι στην ουσία η επαφή αυτών των συστηµάτων µε το εξωτερικό περιβάλλον. Η θέση του πνευµονοστόµατος (οπή της µανδυακής κοιλότητας) επιτρέπει την είσοδο του εξωτερικού αέρα µέσα σε αυτή. Η έδρα (έξοδος πεπτικού συστήµατος) παρατηρείται επίσης επάνω στον µανδύα. Κάτι που πρέπει να τονίσουµε εδώ είναι η συστροφή της σπλαχνικής µάζας κατά 180^ο που παρατηρείται µόνο στην οµοταξία των γαστεροπόδων. (Στους γυµνοσάλιαγκες δευτερογενώς πραγµατοποιήθηκε αποσυστροφή και η µανδυακή κοιλότητα είναι πίσω).

Συστήµατα (Ανατοµή στο Helix aspersa)

1. Αναπνευστικό
2. Κυκλοφορικό
3. Πεπτικό
4. Απεκκριτικό
5. Νευρικό
6. Αναπαραγωγικό

Αναπνευστικό σύστημα

Ξεκινώντας µε το αναπνευστικό υπενθυµίζουµε ότι η επαφή του µε το εξωτερικό περιβάλλον γίνεται µέσω του πνευµονοστόµατος, που είναι µια οπή δεξιά του σώµατος του ζώου όπως το κοιτάµε από πίσω. Ο αέρας εισερχόµενος από εκεί οξυγονώνει τον ειδικού τύπου πνεύµονα (αγγειοβριθές) που αποτελείται από αγγεία που βρίσκονται σε όλη την επιφάνεια της µανδυακής κοιλότητας.

Κυκλοφορικό σύστημα

Το κυκλοφορικό σύστηµα είναι ανοικτό και περιλαµβάνει την καρδιά (µε µια κοιλία και ένα ή δυο κόλπους) που βρίσκεται µέσα στην περικαρδική κοιλότητα και λίγα µεγάλα αγγεία. Το αίµα διαγράφει την ακόλουθη πορεία: αφού θρέψει τα διάφορα όργανα, οξυγονώνεται στην περιοχή της πνευµονικής κοιλότητας και µε µια πνευµονική φλέβα καταλήγει στην καρδιά. Το αίµα από τον κόλπο πάει στην κοιλία και από εκεί κατευθύνεται µε την αορτή προς την σπλαχνική µάζα. Πριν την σπλαχνική µάζα, η αορτή διακλαδίζεται και το ένα µέρος της πάει στο κεφάλι και τον πόδα, ενώ το άλλο καταλήγει στην σπλαχνική µάζα. Η χρωστική που περιέχει το αίµα είναι συνήθως η αιµοκυανίνη. Η καρδιά του σαλιγκαριού βρίσκεται εποµένως στο περικάρδιο, στο χείλος τού ανώτερου µανδύα, πίσω από την αναπνευστική κοιλότητα. Χωρίζεται σε δύο θαλάµους οι οποίοι συνδέονται µε έναν στενό αγωγό, µια βαλβίδα που δεν αφήνει το αίµα να γυρίζει πίσω. Η συχνότητα των χτύπων της καρδιάς εξαρτάται από την θερµοκρασία τού σώµατος του σαλιγκαριού και το πόσο δραστήριο είναι. Κυµαίνεται από 70 µε 80 χτύπους το λεπτό όταν είναι ξύπνιο και δραστήριο και περίπου 5 χτύπους όταν βρίσκεται σε διάπαυση, αλλά κυρίως κατά τη διάρκεια της χειµερίας νάρκης. Όταν το αίµα του σαλιγκαριού ρέει πίσω στον πνεύµονα, απουσία οξυγόνου, είναι σχεδόν άχρωµο. Μετά αφού εµπλουτιστεί µε οξυγόνο, το χρώµα αλλάζει και γίνεται µπλε. Κι αυτό εξ' αιτίας µιας χρωστικής ουσίας που βρίσκεται στο αίµα, της αιµοκυανίνης. Είναι αναπνευστική πρωτεΐνη µε τη µορφή µεταλλοπρωτεΐνης που περιέχει δύο άτοµα χαλκού που δεσµεύουν αναστρέψιµα ένα ενιαίο µόριο οξυγόνου. Η αιµοκυανίνη µεταφέρει οξυγόνο στην αιµολέµφο των µαλακίων. Την αντίστοιχη λειτουργία επιτελεί η αιµοσφαιρίνη στα σπονδυλωτά. Όπως και στα περισσότερα άλλα µαλάκια, η κυκλοφορία τού αίµατος στο σαλιγκάρι γίνεται ως εξής: από την καρδιά το αίµα ρέει µέσα από την κύρια αρτηρία, στην αορτή και από κει στο σώµα. Η αορτή χωρίζεται σε πολλές µικρότερες αρτηρίες, οι οποίες παρέχουν στα διάφορα µέρη του σώµατος το αίµα. Τα µικρότερα αιµοφόρα αγγεία, τα τριχοειδή αγγεία, είναι ανοιχτά και το αίµα ρέει µέσα στην κοιλότητα του σώµατος και στα όργανα, τα οποία ως εκ τούτου τροφοδοτεί µε οξυγόνο. Από τα τριχοειδή αγγεία το αίµα γυρίζει πίσω και διοχετεύεται στον πνεύµονα, στον οποίο πάλι θα ξαναεµπλουτιστεί µε οξυγόνο. Τέλος, το αίµα δεν παίζει ρόλο µόνον στην αναπνοή, δίνει επίσης την µορφή και την σταθερότητα στο µαλακό σώµα τού σαλιγκαριού, το οποίο είναι µαλάκιο και στερείται ενός σκελετού. Καθώς είναι υπεύθυνο για την σταθερότητα του οργανισµού, συνήθως αναφέρεται ως υδροσκελετός.

Επιπλέον, το αίµα ενός σαλιγκαριού χρησιµοποιείται για να τεντώσει προς τα έξω τα µέρη του σώµατος µε υδραυλική πίεση. Έτσι, για παράδειγµα, όταν µια κεραία έχει αποσυρθεί από την δράση ενός συσπειρωτήρα µυός, πρέπει να τεντωθεί και πάλι µε την άντληση του αίµατος στο κοίλο εσωτερικό της.

Πεπτικό σύστημα

Το πεπτικό σύστηµα είναι ανοικτό. Ξεκινάει από το στόµα και καταλήγει στην έδρα. Αµέσως µετά το στόµα ακολουθεί ο οισοφάγος και στην συνέχεια είναι το στοµάχι που µοιάζει περισσότερο µε διεύρυνση του οισοφάγου. Το στοµάχι φέρει σιελογόνους αδένες που συµβάλλουν µε τις εκκρίσεις τους στην διάλυση της τροφής. Μετά το στοµάχι ακολουθεί το έντερο που καταλήγει σε έναν αδένα άµεσα συνδεδεµένο µε την πέψη, το ηπατοπάγκρεας (έντονα καφέ σχηµατισµός) που βρίσκεται στις τελευταίες ελικώσεις των σπλάχνων. Κατόπιν το έντερο κάνει στροφή 180^o και καταλήγει στην έδρα.

Απεκκριτικό σύστηµα

Το απεκκριτικό σύστηµα είναι αρκετά απλό. ∆ίπλα στην καρδιά υπάρχει ένας ευµεγέθης σχηµατισµός που έχει σχήµα τριγωνικό και υποκίτρινο χρώµα. Ο σχηµατισµός αυτός είναι το νεφρό που είναι γνωστό και σαν όργανο του Bojanus. Από αυτό το όργανο ξεκινά ένας ουρητήρας παράλληλος µε το τελευταίο τµήµα του εντέρου και καταλήγει σε µια έξοδο (πολύ µικρή, δε διακρίνεται εύκολα) δίπλα στην έδρα.

Νευρικό σύστηµα

Το νευρικό σύστηµα αποτελείται από γάγγλια που είναι συγκεντρωµένα στην περιοχή του οισοφάγου σχηµατίζοντας τον περιοισοφαγικό κλοιό. Υπάρχει ένα ζεύγος κεφαλικών γαγγλίων, ένα ζεύγος πλευρικών καθώς και ένα ποδικό και ένα σπλαχνικό. Τα γαστερόποδα είναι είτε ερµαφρόδιτα είτε γονοχωριστικά και η γονιµοποίηση µπορεί να είναι εσωτερική ή εξωτερική. Το ζώο που εξετάζουµε είναι ερµαφρόδιτο µε εσωτερική γονιµοποίηση και η ανάπτυξη των εµβρύων του δεν έχει προνυµφικά στάδια. Πρώτα ωριµάζουν τα σπερµατοζωάριά του και κατόπιν τα ωάρια. Αυτό το φαινόµενο στους ερµαφρόδιτους οργανισµούς είναι γνωστό σαν πρωτανδρία. Το σαλιγκάρι έχει ένα καλά ανεπτυγµένο νευρικό σύστηµα.Περιφερικά νεύρα που εκτείνονται από το σύστηµα αυτό οδηγούν σε αισθητήρια όργανα (µάτια και όργανα γεύσης, όσφρησης και ισορροπίας) και στο σωµατικό τοίχωµα.

Αναπαραγωγικό σύστηµα

Το αναπαραγωγικό σύστηµα είναι ίσως το πιο πολύπλοκο από τα συστήµατα του ζώου. Μαζί με το ηπατοπάγκρεας περιελίσσεται ένας σχηµατισµός, ο ερµαφρόδιτος αδένας (ωοθηκόρχις). Σε αυτό τον αδένα δηµιουργούνται τα ωάρια και τα σπερµατοζωάρια. Μετά από αυτό τον αδένα ακολουθεί ο ερµαφρόδιτος αγωγός. Ο ερµαφρόδιτος αγωγός τροφοδοτεί το αρσενικό και το θηλυκό τµήµα του αναπαραγωγικού συστήµατος µε τους αντίστοιχους γαµέτες. Από το σηµείο που ο ερµαφρόδιτος αγωγός διακλαδίζεται, ξεκινά και η διάκριση του αναπαραγωγικού συστήµατος σε αρσενικό και θηλυκό. Ο ερµαφρόδιτος αγωγός διακλαδίζεται προς τον σπερµαταγωγό και τον ωαγωγό. Ο σπερµαταγωγός είναι λεπτός και ευθύς ενώ ο ωαγωγός είναι παχύς και φέρει εγκολπώσεις. Στην περιοχή που διακλαδίζεται ο ερµαφρόδιτος αγωγός, υπάρχει ο λευκωµατογόνος αδένας (της αλβουµίνης). Κοντά στη βάση του ωαγωγού, υπάρχει συνδεδεµένος ο αγωγός της σπερµατοθήκης, που καταλήγει στο σάκο της σπερµατοθήκης, αφού όµως διχαστεί δίνοντας την τυφλή απόφυση της σπερµατοθήκης.

Ο ωαγωγός και ο σπερµαταγωγός παραµένουν ενωµένοι και το κοµµάτι του σπερµαταγωγού που δεν είναι σε επαφή µε τον ωαγωγό αποτελεί τον ελεύθερο σπερµαταγωγό. Ο ελεύθερος σπερµαταγωγός συνεχίζει µε τον επιφαλλό και τελική κατάληξη είναι το πέος. Μια απόφυση του πέους που έχει µεγάλη σηµασία στην αναπαραγωγή είναι το µαστίγιο. Ο ωαγωγός αφού ξεχωρίσει από τον σπερµαταγωγό καταλήγει στη µήτρα όπου απαντώνται και οι βλεννογόνοι αδένες. Στην περιοχή της µήτρας εντοπίζεται και ο σάκος του ακοντίου που περιέχει το ακόντιο. Το ακόντιο είναι ασβεστολιθικός σχηµατισµός και χρησιµοποιείται κατά την σύζευξη για την διέγερση των ζώων. Το πέος και η µήτρα συναντώνται στον κόλπο.

Ολοκληρώνοντας την περιγραφή του αναπαραγωγικού συστήµατος θα κάνουµε και µια αναφορά στη σύζευξη των σαλιγκαριών.

Μετά τις πρώτες βροχές (Νότια Ελλάδα) τα σαλιγκάρια είναι έτοιµα για αναπαραγωγή. Ωριµάζουν πρώτα τα σπερµατοζωάρια τα οποία µέσω του σπερµαταγωγού θα φτάσουν στον επίφαλο και από εκεί στο πέος. Από εκεί θα µεταβιβαστούν, κατά την σύζευξη, στο άλλο άτοµο το οποίο ταυτόχρονα µεταβιβάζει τα δικά του σπερµατοζωάρια. Πριν ξεκινήσει η µεταβίβαση του σπέρµατος µε την ταυτόχρονη είσοδο του πέους στα δυο άτοµα του ζευγαριού, έχει προηγηθεί διέγερση των ατόµων µέσω του ακοντίου. Το ακόντιο µε τη βοήθεια του µαστιγίου φτάνει µέχρι το γεννητικό πόρο του άλλου ατόµου και προκαλεί την διέγερση. Μετά την µεταβίβασή του στο άλλο άτοµο, το σπέρµα κινείται προς την σπερµατοθήκη στην οποία και αποθηκεύεται µέχρι να ωριµάσουν τα ωάρια. Αφού ωριµάσουν τα ωάρια, θα διέλθουν από τον λευκωµατογόνο αδένα, θα εµπλουτιστούν µε λεύκωµα και θα κατέλθουν για να γίνει η γονιµοποίηση από τα σπερµατοζωάρια, που έχουν κατέλθει από την σπερµατοθήκη, στη βάση του ωαγωγού. Τα αυγά θα καλυφθούν µε βλεννογόνες ουσίες, πριν αποβληθούν και τοποθετηθούν κατά σωρούς µέσα στο έδαφος. Από τα αυγά προκύπτουν µικρά σαλιγκαράκια, δηλαδή δεν µεσολαβούν προνυµφικά στάδια. Εδώ πρέπει να σηµειώσουµε ότι τα περισσότερα χερσαία σαλιγκάρια είναι ωοτόκα, αλλά υπάρχουν είδη ωοζωοτόκα και ζωοτόκα.

Εσωτερικά όργανα

Τα εσωτερικά όργανα του σαλιγκαριού περιλαμβάνουν

• πνεύµονα,
• πεπτικά όργανα (τον προστόµαχο, το στοµάχι, το έντερο, τον πρωκτό),
• ένα νεφρό,
• ένα συκώτι,
• αναπαραγωγικά όργανα (το γεννητικό πόρο, το πέος, τον κόλπο, τη σάλπιγγα, το σπερµατικό πόρο).

Αναλυτικά περιλαμβάνουν:

• Ωοθηκόρχις (ovotestis) (ερµαφρόδιτος αδένας ή ερµαφρόδιτη γονάδα):Γεννητικός αδένας που βρίσκεται στην κορυφή του κελύφους και διασφαλίζει την παραγωγή σπέρµατος και αυγών. Το σαλιγκάρι έχει τόσο αρσενικά όσο και θηλυκά όργανα.
• Ερµαφρόδιτος αγωγός:Κανάλι στο οποίο εκβάλλουν ο Ωοθηκόρχις και ο αδένας λευκώµατος. Χωρίζεται σε έναν αγωγό σπέρµατος και έναν ωαγωγό που παραµένουν, παρ' όλα αυτά, ενωµένοι.
• Αδένας Αλβουµίνης:Όργανο που εκβάλλει στον ερµαφρόδιτο αγωγό και εκκρίνει µία παχύρρευστη ουσία, η οποία περιβάλλει το γονιµοποιηµένο ωάριο και συµβάλλει στην ανάπτυξη του αυγού.
• Συζευκτική θήκη:Σάκος, όπου το σπέρµα συσσωρεύεται πριν από την είσοδό του στη σπερµατοθήκη.
• Πέος:Αρσενικό όργανο ζευγαρώµατος, εσωτερικό σε κατάσταση ηρεµίας. Βρίσκεται στην κοιλιακή επιφάνεια του πόδα, πλευρικά από τον κόλπο.
• Οισοφάγος:Αγωγός στο µπροστινό µέρος του πεπτικού σωλήνα, που µεταφέρει τα τρόφιµα στον προστόµαχο.
• Γονοπόρος:Άνοιγµα που είναι κοινό σε πέος και κόλπο και βρίσκεται στην πλευρά του κεφαλιού. Επιτρέπει τη σύζευξη και την είσοδο του σπέρµατος στη συζευκτική θήκη.
• Αδένας του ποδός:Όργανο του ποδός που βρίσκεται κοντά στο στόµα. Εκκρίνει µια συγκολλητική ουσία που επιτρέπει στο σαλιγκάρι να έρπει.
• Ξύστρο:Ξύστρο ή γλώσσα που φέρει πολλά µικρά κεράτινα δόντια, που επιτρέπουν στο σαλιγκάρι να συλλαµβάνει και να τεµαχίζει τις τροφές πριν από την κατάποση.
• Στόµα:Πρόσθια κοιλότητα του πεπτικού σωλήνα µε σιαγόνα και µια τραχιά γλώσσα (ράσπα) για να τρέφεται µε φυτά.
• Σάκος του βέλους:Ασβεστολιθικό τµήµα που βρίσκεται στο εσωτερικό του κόλπου και περιέχει το βέλος µε το οποίο τα σαλιγκάρια τσιµπούν το ένα το άλλο για την επίτευξη διέγερσης πριν από το ζευγάρωµα.
• Προστόµαχος:Μεγάλος σάκος που βρίσκεται µετά από τον οισοφάγο, όπου κρατείται η τροφή πριν από την πέψη στο στοµάχι.
• Σιελογόνος αδένας:Όργανο που βρίσκεται στη στοµατική κοιλότητα. Εκκρίνει το σάλιο και επιτρέπει την πέψη των τροφών.
• Πνεύµονας:Θήκη που σχηµατίζεται από ένα δίκτυο αιµοφόρων αγγείων στο εσωτερικό του κελύφους.Εξασφαλίζει την αναπνοή και επικοινωνεί µε το εξωτερικό µέσω ενός στοµίου.
• Καρδιά:Μυϊκό όργανο που βοηθά το αίµα να κυκλοφορεί.
• Πεπτικός αδένας:Όργανο που παράγει µια έκκριση που συµβάλλει στην πέψη.
• Έντερο:Το τµήµα του πεπτικού σωλήνα ανάµεσα στο στοµάχι και τον πρωκτό, όπου γίνεται η απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών και τα απορρίµµατα µετατρέπονται σε κόπρανα.
• Σπερµατοθήκη:Θήκη όπου εκβάλλει στον κόλπο και όπου διατηρείται το σπέρµα που χρησιµοποιείται για να γονιµοποιήσει τα αυγά.
• Νεφρό:Όργανο που εκκρίνει ούρα. Αποβάλλει τις τοξικές ουσίες από το σώµα.
• Στοµάχι:Πεπλατυσµένο τµήµα του πεπτικού σωλήνα που προηγείται του εντέρου. Λαµβάνει τροφή για να την αφοµοιώσει.
• Ουρητήρας:Μακρύς αγωγός που προέρχεται από τα νεφρά και µεταφέρει τα ούρα στο απεκκριτικό στόµιο.
• Αγωγός Σπέρµατος:Αρσενικός γεννητικός αγωγός που µεταφέρει το σπέρµα προς το πέος.
• Μαστίγιο:Κινητό νήµα που προσαρτάται στο πέος επιτρέποντας στο σπέρµα να µετακινείται κατά τη διάρκεια της σύζευξης.
• Απεκκριτικός πόρος:Τελικό άνοιγµα του ουρητήρα, που επιτρέπει την εκκένωση των ούρων.
• Πρωκτός:Τελικό άνοιγµα του πεπτικού σωλήνα που επιτρέπει αποβολή των περιττωµάτων.
• Κόλπος:Γυναικείο όργανο της σύζευξης, που βρίσκεται στην κοιλιακή επιφάνεια του ποδός, πλευρικά στο πέος.

Ανατοµία Νευρικού Συστήµατος

Το νευρικό σύστηµα του σαλιγκαριού αποτελείται από πολυάριθµα κέντρα νεύρων που το καθένα ελέγχει ή ερµηνεύει αισθήσεις για συγκεκριµένα µέρη του σώµατος:

1. εγκεφαλικά γάγγλια (αισθήσεις),
2. γάγγλια παρειάς (µάγουλου),
3. γάγγλια ποδός (πόδα),
4. γάγγλια υπεζωκότα (µανδύα),
5. εντερικά γάγγλια (όργανα),
6. σπλαχνικά γάγγλια.