Μαστιχόδενδρο
Περιεχόμενα
Γενικά στοιχεία
Το μαστιχόδενδρο ή σχίνος, επιστημονικά Pistacia lentiscus var. Chia, που ανήκει στην οικογένεια Anacardiaceae, είναι θάμνος αειθαλής, με ύψος 2-3 m, όπου μερικές φορές φτάνει και τα 5m. Αποκτά την πλήρη ανάπτυξή του μετά από 40-50 χρόνια. Η παραγωγή της μαστίχας δεν είναι δυνατή παρά μόνο έπειτα από τον 5ο χρόνο μετά τη φύτευσή του, ενώ το μέγιστο της απόδοσης (320-1000 γραμμάρια) εμφανίζεται από το 12 – 15ο έτος της ηλικίας του. Το δένδρο ζει πάνω από 100 χρόνια αλλά από το 70ο έτος αρχίζει η παρακμή του. Υπάρχουν αναφορές για μαστιχόδενδρα 200 ετών. Οι σχίνοι, γενικά, είναι φυτά αυτοφυή που συναντιούνται στα Κανάρια νησιά και σε αρκετές περιοχές της Μεσογείου. Στην Ελλάδα απαντάται μόνο στο νησί της Χίου, στα γνωστά Μαστιχοχώρια (Άγιος Γεώργιος Συκούσης, Αρμόλια, Βαβύλοι, Βέσσα, Βουνό, Ελάτα, Έξω Δίδυμα, Θολοποτάμι, Θυμιανά, Καλαμωτή, Καλλιμασιά, Καταράκτης, Κοινή, Λιθί, Μέσα Διδύμα, Μεστά, Μυργήγκι, Νένητα, Νεχώρι, Ολύμποι, Παγίδα, Πατρικά, Πυργί, Φλάτσια).[1]
Βοτανικά χαρακτηριστικά
Τα άρρενα άτομα είναι εκείνα που αποδίδουν περισσότερη και καλύτερη ποιότητα μαστίχας και αυτά κυρίως καλλιεργούνται. Για τον λόγο αυτό και οι παραγωγοί τα αποκαλούν καρπόσκινα. Ο σχίνος είναι ανθεκτικό φυτό, ευπαθές μόνο στην παγωνιά και την κακομεταχείρηση. Οι νέες φυτείες προέρχονται από κλαδιά παλαιότερων δέντρων (τα μοσχεύματα) και οι παλιές ανανεώνονται με παραφυάδες ή καταβολάδες. Είναι φυτό δίοικο, δηλαδή τα αρσενικά και τα θηλυκά άνθη είναι σε διάφορα άτομα (φυτά) με μορφή μικρών και πυκνών ταξιανθιών. Η εμφάνιση των ταξιανθιών που είναι μασχαλιαίες ή επάκριες, γίνεται από τα μέσα Μαρτίου περίπου και η άνθηση συμπληρώνεται κατά το τέλος του ίδιου μήνα ή αρχές Απριλίου. Τα φύλλα του μαστιχόδενδρου, χρώματος σκούρου πράσινου, είναι σύνθετα με 3-4 ζεύγη φυλλαρίων, άλλοτε πτερωτά σε ζεύγη και άλλοτε όχι. Τα φυλλάρια είναι επιμήκη και σκληρά με λεία την επιφάνεια. Ο βλαστός, δεν είναι ευθύς, έχει χρώμα ανοιχτό γκρίζο στα νεαρά άτομα και σταχτόμαυρο στα ηλικιωμένα. Τα αναπαραγωγικά όπως και τα βλαστικά μέρη του μαστιχόδεντρου διατρέχονται από ρητινοφόρους αγωγούς.[1]
Κλιματικές συνθήκες
Το κλίμα της Χίου είναι το τυπικό μεσογειακό εύκρατο κλίμα, δηλαδή υποτροπικά ξηρό. Βασικές ιδιαιτερότητες του μεσογειακού κλίματος είναι οι υγροί, δροσεροί, σύντομοι χειμώνες και τα ζεστά, ξηρά καλοκαίρια. Ένα βασικό χαρακτηριστικό της Ανατολικής Μεσογείου, στη θέση που βρίσκεται και η Χίος, είναι η ηλιοφάνεια. Υπάρχει μεγάλη ηλιοφάνεια καθ’ όλη την διάρκεια του έτους. Συγκεκριμένα η Χίος έρχεται 3η μεταξύ των περιοχών της Ελλάδας σε ώρες ηλιοφάνειας, ενώ έχει τις περισσότερες ώρες χωρίς νέφη απ’ όλη την χώρα. Εξαιτίας των μελτεμιών, των βόρειων - βορειοανατολικών ανέμων που πνέουν σταθερά το καλοκαίρι, η θερμοκρασία σπάνια ανεβαίνει πάνω από τους 43-44oC. Το φθινόπωρο είναι αρκετά υγρό και η άνοιξη έχει μικρή διάρκεια γιατί ο μεν χειμώνας είναι όψιμος, το δε καλοκαίρι αρχίζει πρώιμα. Ουσιαστικά η Χίος δεν έχει ακραίες κλιματολογικές συνθήκες και σε συνδυασμό με την καταλληλότητα του εδάφους, ευνοείται η ανάπτυξη του μαστιχόδεντρου. Ο χειμώνας κρατά περίπου 3 μήνες (Ιανουάριο, Φεβρουάριο, Μάρτιο). Παρ’ όλα αυτά υπήρξαν τέτοιοι χειμώνες οι οποίοι ήταν πολύ καταστρεπτικοί για τα μαστιχόδεντρα. Έχει γίνει αναφορά ότι τον Ιανουάριο του 1850 η θερμοκρασία έπεσε στους -5oC με συνέπεια τις μεγάλες καταστροφές στα μαστιχόδεντρα. Η καταστροφή αυτή έμεινε στην ιστορία της νήσου γνωστή ως «καυτριά». Παρόμοιες ζημιές μικρότερης έκτασης, προκλήθηκαν κατά τις χρονολογίες 1928 και 1932 αντίστοιχα με την πτώση της θερμοκρασίας. Επίσης, η υψηλή θερμοκρασία δρα ανασταλτικά για την ανάπτυξη του δέντρου, όπως παρατηρήθηκε τον Ιούλιο του 1987 με την άνοδο της θερμοκρασίας στους 47oC.[2]
Εδαφικές συνθήκες
Το μαστιχόδεντρο έχει ελάχιστες εδαφικές απαιτήσεις. Ευδοκιμεί σε άγονα, πετρώδη και φτωχά εδάφη. Το έδαφος του νησιού της Χίου έχει πολλά ασβεστολιθικά πετρώματα, που ευνοούν την ανάπτυξη του σχίνου.[1]
Πολλαπλασιασμός
Το μαστιχόδεντρο πολλαπλασιάζεται αποκλειστικά με τμήματα βλαστών (μοσχεύματα) με εμφανείς οφθαλμούς. Για τις φυτείες επιλέγονται μόνο τα αρσενικά δέντρα (καρπόσκινα). Μεγάλα μοσχεύματα κόβονται και φυτεύονται στην οριστική τους θέση με κάποια σχετική κλίση. Τα μοσχεύματα επισημαίνονται από την προηγούμενη χρονιά και φυτεύονται κατά τους μήνες Φεβρουάριο και Μάρτιο. Το βάθος κυμαίνεται από 40-50 cm, ενώ η απόσταση μεταξύ των δέντρων προτιμάται γύρω στα 3-4 m για να διευκολύνεται το όργωμα και το σκάψιμο. Τα τελευταία χρόνια άρχισαν να χρησιμοποιούνται ορμόνες ριζοβολίας με ικανοποιητικά αποτελέσματα.[2]
Είδη
Τα φυλλάρια του μαστιχόδενδρου είναι πλατιά. Το χαρακτηριστικό αυτό όμως γνώρισμα δεν είναι σταθερό. Από παρατηρήσεις στις περιοχές Πυργί, Αρμόλια, Κόμη, Βέσσα, Άγιος Γεώργιος Συκούσης, φαίνεται ότι εκτός από το συγκεκριμένο είδος με πλατειά φύλλα, υπάρχουν και άλλα με πολύ στενότερα. Όταν χρησιμοποιείται η λέξη κλώνος γίνεται αναφορά στις διάφορες μορφές μαστιχόδεδτρων με βάση παρόμοια γνωρίσματα όπως το σχήμα των φύλλων και του βλαστού, τις μηχανικές ιδιότητες του φλοιού και την ποιότητα της μαστίχας. Αυτοί οι κλώνοι δημιουργήθηκαν από παλιά και διατηρήθηκαν μέχρι τις μέρες μας μετά από μακροχρόνια επιλογή για την ποσότητα και την ποιότητα της μαστίχας από τους εκάστοτε μαστιχοπαραγωγούς. Έχουν περιγραφεί πέντε κλώνοι οι οποίοι φέρουν τοπικά ονόματα και αναλύονται στον παρακάτω σύνδεσμο:
Ασθένειες
Το μαστιχόδενδρο δεν προσβάλλεται από πολλές αρρώστιες και έτσι δεν εφαρμόζεται κανένα συστηματικό πρόγραμμα για την καταπολέμησή τους. Οι σπουδαιότερες ασθένειες που εμφανίζονται στο φυτό είναι δύο μυκητολογικές και αναλύονται στον σύνδεσμο που ακολουθεί:
Εχθροί
Το μαστιχόδενδρο προσβάλλεται κυρίως από ένα είδος κοκκοειδούς ψείρας που ονομάζεται Coccidae, αλλά η προσβολή είναι πολύ περιορισμένη. Η εξάπλωσή τους στο φυτό γίνεται με τον αέρα. Η καλή κατάσταση του μαστιχόδενδρου εξασφαλίζει την αυτοάμυνά του κατά της κοκκοειδούς ψείρας. Με την προσβολή τα φύλλα και οι νεαροί βλαστοί παραμορφώνονται ενώ η εξωτερική εμφάνιση του φυτού εξ' αιτίας των εκκρίσεων διαφόρων ουσιών από αυτά τα έντομα είναι δυσάρεστη. Σε εντονότερη προσβολή εξασθενεί και παρακμάζει το δένδρο. Για τον εχθρό αυτό, καθώς και για τους άλλους εχθρούς που εμφανίζονται στο μαστιχόδενδρο, στον παρακάτω σύνδεσμο:
Πληροφοριακά στοιχεία
Ευδοκιμεί στις περιοχές
|
Σχετικές σελίδες
Βιβλιογραφία
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Μαστίχα Χίου: Ένα θαύμα της φύσης; Εργασία μαθητών του 6ου γυμνασίου Νέας Σμύρνης, στα πλαίσια Περιβαλλοντικού Προγράμματος, Αθήνα 2004-2005.
- ↑ 2,0 2,1 Η καλλιέργεια, η αξιοποίηση και οι οικονομικοί παράμετροι της μαστίχας Χίου, πτυχιακή μελέτη της φοιτήτριας Σοφίας Κυριακούδη, Ηράκλειο 2010.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Η επίδραση των χαρακτηριστικών του μαστιχοπαραγωγού στην παραγωγή και στην προώθηση της μαστίχας Χίου, πτυχιακή μελέτη της φοιτήτριας Ειρήνης Πιταούλη, Αθήνα 2004.
