Εκτροφή μελισσών

Εκτροφή μελισσών

Μελισσοκομία είναι ο κτηνοτροφικός κλάδος που ασχολείται με τη φροντίδα και τη διαχείριση των αποικιών των μελισσών. Εκτρέφονται για το μέλι και τα άλλα προϊόντα που παράγουν, για την επικονιαστική τους δράση στα καλλιεργούμενα φυτά ή ως ευχάριστη ερασιτεχνική απασχόληση.

Παλαιότερα οι μέλισσες εκτρέφονταν σε κοφίνια διάφορων τύπων, σε ξύλινα κιβώτια, σε πήλινα δοχεία, σε κοίλους κορμούς δέντρων κλπ. Ο μελισσοκόμος έπαιρνε απλώς μερικές κηρήθρες, τις συνέθλιβε και αποκτούσε ένα προϊόν μέτριας ποιότητας. Η ανακάλυψη της κυψέλης με τα κινητά πλαίσια καθώς και της λεγόμενης τεχνητής κηρήθρας, που εφαρμόζεται στα πλαίσια, επέφερε μεγάλες αλλαγές, όπως:

• οικονομία σε μέλι,
• κερί και εργασία εκ μέρους του σμήνους,
• άνεση στην επίβλεψη της ζωής της αποικίας,
• καταπολέμηση των ασθενειών και, επίσης,
• περιορισμό της δημιουργίας κηφηνοκελλιών στον απαραίτητο αριθμό για την επιβίωση του μελισσιού.

Εκτροφή μελισσών

Μεγάλη σημασία για την επιτυχία μιας μελισσοκομικής επιχείρησης έχει η περιοχή όπου είναι εγκατεστημένη. Ιδανική θεωρείται η περιοχή με άφθονη και συνεχή ανθοφορία την άνοιξη, ώστε να αναπτυχθεί κανονικά ο γόνος, άφθονη ανθοφορία το καλοκαίρι εκλεκτών μελισσοκομικών φυτών, ώστε να εξασφαλιστεί πλούσια σοδειά άριστου μελιού και καλή ανθοφορία το φθινόπωρο, ώστε να ανανεωθεί ο πληθυσμός των σμηνών και να αποταμιευθεί αρκετή τροφή για τους χειμερινούς μήνες. Ουσιαστικά είναι λίγα τα βασικά φυτά νεκταροέκκρισης ή μελιτωμάτων που καθορίζουν τις ποιοτικές κατηγορίες του μελιού που θα τρυγήσει ο μελισσοκόμος.

Στις μέρες μας δεν νοείται επαγγελματική αλλά ακόμα και ερασιτεχνική μελισσοκομία χωρίς αναγκαστικό κυνήγι των ανθοφοριών, δηλαδή χωρίς μεταφορές. Ένα διαχρονικό σχήμα της διαδοχής των παραγωγών που ισχύει και στο νομό μας είναι το εξής:

Αρχίζουμε από τον Απρίλη με το μέλι της πορτοκαλιάς Μάιο-Ιούνιο, έχουμε το ελατίσιο, Ιούνιο-Ιούλιο, το θυμαρίσιο, Ιούλιο-Αύγουστο, μέλι από όλα σχεδόν τα λουλούδια, Αύγουστο-Οκτώβριο, μέλι από πεύκο, Οκτώβριο-Νοέμβριο, μέλι από ρείκι.

Υφιστάμενη κατάσταση

Μελισσοκομείο

Η διαδικασία του τρύγου

Η υφιστάμενη κατάσταση στην παγκόσμια αγορά μελιού έχει ως εξής:

Η παγκόσμια παραγωγή μελιού παρουσιάζει ελάχιστη αύξηση φθάνοντας το 2005, τους 1.381.000 τόνους. Η Κίνα παραμένει η πρώτη παραγωγός χώρα στον κόσμο με 305.000 τόνους και ακολουθούν:

• Ευρωπαϊκή Ένωση,
• πρώην Σοβιετική Ένωση,
• ΗΠΑ,
• Αργεντινή,
• Τουρκία κ.λ.π.

Το ελληνικό μέλι είναι εξαιρετικής ποιότητας με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και γεύση που αναγνωρίζονται διεθνώς. Σε αυτό συμβάλλουν πρωτίστως οι κλιματολογικές συνθήκες της χώρας μας που είναι ιδιαίτερα ευνοϊκές για την ανάπτυξη της μελισσοκομίας καθώς και η πλούσια και ποικίλη μελισσοκομική χλωρίδα. Ανήκει στα αγροτικά μας προϊόντα που έχουν μεγάλες προοπτικές στην Ευρωπαϊκή αγορά λαμβανομένου υπόψη ότι η Ε.Ε είναι ελλειμματική σε μέλι με βαθμό αυτάρκειας 54,2%. (Eurostat -2005).

Βάσει των στοιχείων της Eurostat για την περίοδο 2004/2005 στην Ελλάδα καταναλώνονται 1,7 κιλά μέλι κατά κεφαλή γεγονός που μας κατατάσσει στις πρώτες θέσεις μεταξύ των κρατών μελών της Ε.Ε με βαθμό αυτάρκειας που αγγίζει το 87% ενώ κατέχουμε την τέταρτη θέση μαζί με τη Γαλλία στην παραγωγή μελιού (16.000 τόνους). Προηγούνται η Ισπανία με 32.000 τόνους, η Γερμανία με 26.000 τόνους και η Ουγγαρία με 19.500 τόνους. Καταλαμβάνουμε τη δεύτερη θέση μετά την Ισπανία (2.320.949) μεταξύ των 27 Κρατών Μελών της Ε.Ε. ως προς τον αριθμό των κυψελών (1.497.690). Ακολουθεί η Γαλλία (1.360.976), η Ιταλία (1.157.133), η Πολωνία (1.091.930) και έπονται οι υπόλοιπες χώρες.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (2005) με τη μελισσοκομία απασχολούνται 19.814 μελισσοκόμοι οι οποίοι κατέχουν 1.497.690 κυψέλες (10,8% του συνόλου των κυψελών στην Ε.Ε.). Το 73% των κυψελών ανήκει σε επαγγελματίες μελισσοκόμους, ο αριθμός των οποίων ανέρχεται σε 7.170, ποσοστό 36% του συνόλου των μελισσοκόμων.

Κυψέλες μελισσών

Κυψέλες μελισσών

Η κυψέλη είναι η κατοικία των μελισσών. Στην Ελλάδα χρησιμοποιείται η κυψέλη τύπου Standard (σταθερών διαστάσεων κυψέλη) ή ευρωπαΪκή κυψέλη. Η τοποθέτηση των κυψελών πρέπει να γίνεται σε σωστή διάταξη, ώστε να μην κρύβει η μία την είσοδο της άλλης και όχι απ' ευθείας στο έδαφος, αλλά επάνω σε ξύλινες βάσεις για να αποφεύγεται η υγρασία. Η είσοδος της κυψέλης, στραμμένη νοτιοανατολικά, πρέπει να μένει πάντα ανοιχτή. Για να εμποδίσουμε ποντίκια, αχερόντιες κ.λπ. Καλό είναι να τοποθετούμε πλέγμα απ' το οποίο να μπορούν να περνάνε μόνο οι μέλισσες. Το κλείσιμο της εισόδου δημιουργεί άσχημη κατάσταση μέσα στην κυψέλη , γιατί ο κακός αερισμός έχει σαν αποτέλεσμα την υπερβολική υγρασία που κάνει τις κηρήθρες να μουχλιάζουν τον χειμώνα. Έχοντας εξασφαλίσει μια σωστή θέση για το μελισσοκομείο, με υγιεινές συνθήκες και καλές ανθοφορίες ή μελιτοεκκρίσεις, μένουν οι σωστοί χειρισμοί για καλές αποδόσεις.

Διατροφή μελισσών

Μέλισσα την ώρα συλλογής γύρης

Η συλλογή είναι η πιο κοπιαστική και περισσότερο επικίνδυνη εργασία που αναλαμβάνει μια εργάτρια.

Οι µέλισσες απαιτούν για την επιβίωσή τους πρωτεΐνες (αµινοξέα), υδατάνθρακες (ζάχαρα), λιπίδια (λιπαρά οξέα, στερόλες), βιταµίνες, ανόργανα άλατα (άλατα), και νερό. Αυτές οι θρεπτικές ουσίες πρέπει να βρίσκονται στη διατροφή τους σε καθορισµένη ποιοτική και ποσοτική αναλογία για τη βέλτιστη ανάπτυξη και ευζωϊα του πληθυσµού.

Οι ενήλικες µέλισσες, ηλικίας 1 έως 14 ηµερών, λαµβάνουν τις πρωτεΐνες από τη γύρη που οι συλλέκτριες συλλέγουν και φέρνουν στην κυψέλη. Ο γόνος, οι προνύµφες των µελισσών, λαµβάνουν τις απαραίτητες πρωτεΐνες κατά τις 3 πρώτες ηµέρες της ζωής τους, µέσω του βασιλικού πολτού, που παράγεται από τους υποφαρυγγικούς αδένες των νεαρών µελισσών και στη συνέχεια µέσω της τροφής, που επίσης φτιάχνουν οι νεαρής ηλικίας µέλισσες, «παραµάνες», ένα µίγµα γύρης, µελιού και δικών τους σιελογόνων εκκρίσεων. Τέλος η βασίλισσα προσλαµβάνει τις απαραίτητες πρωτεΐνες από τον βασιλικό πολτό, που παράγουν οι «παραµάνες» µέλισσες και ο οποίος είναι η αποκλειστική της τροφή και κατά το στάδιο της προνύµφης αλλά και σ’ όλη της τη ζωή ως ενήλικη. Εάν υπολογίσουµε ότι για τη διατροφή µίας προνύµφης απαιτούνται 100mgr γύρης, τότε απαιτείται 1Kg γύρη για την εκτροφή περίπου 10.000 προνυµφών, δηλαδή 1Kg ανά εβδοµάδα, εάν η βασίλισσα ωοτοκεί 1.500 ωά/ 24ωρο ή 10.500 ωά/ 7 ηµέρες. Εάν λάβουµε υπ’ όψιν µας ότι σε µία µελισσοκοµική χρονιά εκτρέφονται από ένα µελίσσι περίπου 200.000 µέλισσες, καταλήγουµε στο συµπέρασµα ότι κάθε µελίσσι συλλέγει µόνο για τις ανάγκες εκτροφής του γόνου και όχι για κατανάλωση από τις ακµαίες µέλισσες, 20 Kg γύρης.

Το νερό είναι απαραίτητο στοιχείο στη διατροφή της μέλισσας και χρησιμοποιείται για την αραίωση του μελιού, τη διατροφή του γόνου, το δρόσισμα της κυψέλης και τη μείωση της θερμοκρασίας.

Βιολογική εκτροφή μελισσών

Βιολογικό μέλι

Είναι συνηθισμένο πια να μιλάμε για το πόσο «επιβαρυμένα» με υπολείμματα χημικών φαρμάκων είναι τα φυτικά και ζωικά προϊόντα που φτάνουν στα χέρια του καταναλωτή. Η βιολογική Γεωργία–Κτηνοτροφία φαίνεται πια να είναι μονόδρομος, ώστε να μπορούμε να έχουμε στη διάθεσή μας καθαρότερα, ασφαλέστερα τρόφιμα. Τελευταία, παρατηρείται η περιεκτικότητα χημικών υπολειμμάτων στα προϊόντα της μέλισσας να είναι όλο και μεγαλύτερη, δημιουργώντας έτσι δυσπιστία τόσο στην εγχώρια, όσο και στην παγκόσμια αγορά. Είναι αναγκαίο λοιπόν να επιδιώκουμε την παραγωγή βιολογικού προϊόντος, για να κρατήσουμε την ποιότητα του ελληνικού μελιού υψηλή, ώστε να μη χαθεί η εμπιστοσύνη του καταναλωτή αλλά και η θέση που κατέχει στην παγκόσμια αγορά.

Με τον όρο βιολογικό εννοούμε ένα προϊόν απαλλαγμένο από χημικές ουσίες το οποίο έχει παραχθεί με φιλικούς προς το περιβάλλον τρόπους. Ό,τι ισχύει για όλες τις κατηγορίες βιοκαλλιεργητών ισχύει και για τους μελισσοκόμους που θέλουν να ασχοληθούν με τη βιολογική εκτροφή μέλισσας. Θα πρέπει να αγαπούν τη μελισσοκομία, να την εξασκούν εφαρμόζοντας τους κανόνες που ισχύουν και να ενδιαφέρονται για το περιβάλλον, τη διατήρηση της ισορροπίας και της αειφορίας στη φύση. Πράγματι ένας μελισσοκόμος με μεράκι, αγάπη, σεβασμό στη μέλισσα και σωστούς μελισσοκομικούς χειρισμούς μπορεί να έχει ένα υγιές μελίσσι και να παράγει βιολογικό μέλι άριστης ποιότητας. Στα πλαίσια της βιολογικής μελισσοκομίας εντάσσεται και η βιολογική καταπολέμηση εχθρών κι ασθενειών των μελισσών. Η αντιμετώπιση με βιολογικό τρόπο συνίσταται κυρίως στα μέτρα προφύλαξης έναντι των ασθενειών.

Μελισσοκομικοί χειρισμοί

Σύλληψη αφεσµού µε τοποθέτηση πλαισίου µε ανοιχτό γόνο

Οι µέλισσες συλλέγουν το νέκταρ και το µετατρέπουν σε µέλι, αποθηκεύοντας έτσι ενέργεια για τις ανάγκες τους. Ο άνθρωπος εκµεταλλεύεται το γεγονός ότι οι µέλισσες παράγουν περισσότερο µέλι από αυτό που πραγµατικά χρειάζονται και αυτό το πλεόνασµα είναι που συλλέγει ο παραγωγός. Για να µεγιστοποιήσει την παραγωγή µελιού από τις µέλισσες, και συνάµα το κέρδος του, ο µελισσοκόµος εφαρµόζει µια σειρά από χειρισµούς. Οι χειρισμοί αυτοί είναι οι εξής:

1. Η σωστή θέση του μελισσοκομείου,
2. Η επιθεώρηση των μελισσών,
3. Η τροφοδότηση των μελισσών,
4. Τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνει ο κτηνοτρόφος για την αποφυγή της παραπλάνησης,
5. Τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνει ο κτηνοτρόφος για την αποφυγή της λεηλασίας,
6. Τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνει ο κτηνοτρόφος για τη συνένωση μελισσιών,
7. Ο τρύγος,
8. Η προετοιμασία και η συντήρηση του μελισσοκομικού υλικού καθώς και
9. Η σύλληψη του αφεσμού.

Σχετικές σελίδες

• Μέλισσες
• Μελισσοκομικά προϊόντα
• Μέλισσες κι επικονίαση
• Μέλι
• Κερί
• Ασθένειες μελισσών
• Το μελίσσι
• Υφιστάμενη κατάσταση μελισσοκομίας
• Εχθροί μελισσών
• Κυψέλες μελισσών
• Ανάπτυξη και κοινωνία των μελισσών
• Διατροφή μελισσών
• Βιολογική εκτροφή μελισσών
• Μελισσοκομικοί χειρισμοί

Σύνδεσμοι

Βιολογική Μελισσοκομία