Μορφολογικά χαρακτηριστικά ψαριών και η ανατομία τους

Ένα ψάρι συνήθως σχεδιάζεται σαν μια μακρουλή άτρακτο και πραγματικά αυτό είναι το πιο διαδεδομένο σχήμα αφού καθιστά ευκολότερο το κολύμπι στην ανοιχτή θάλασσα.

Αυτά τα υδροδυναμικά χαρακτηριστικά επιτρέπουν ταχεία επιτάχυνση και καθόλου ευκαταφρόνητη ταχύτητα σε ένα μέσο όπως το νερό που προβάλει σημαντική αντίσταση. Παρά ταύτα υπάρχουν και άλλες φόρμες που αν και αρκετά διαφορετικές συνδέονται από τον ίδιο τρόπο ζωής των ψαριών.

Οι κάτοικοι του πυθμένα σε πολλές περιπτώσεις έχουν επίπεδα σώματα, ενώ σε νερά με πλούσια βλάστηση και κλαδιά παρατηρούμε σώματα συμπαγή και λεπτά, που τους επιτρέπουν να στριμώχνονται ανάμεσα από τα εμπόδια, όπως αντίστοιχα στους κοραλλιογενείς υφάλους ελίσσονται ανάμεσα στα συμπλέγματα των κοραλλιών. Τέλος υπάρχουν και πολλά είδη τα οποία δύσκολα ταξινομούνται, με παράξενες φόρμες εξειδικευμένες για συγκεκριμένο τρόπο ζωής σε συγκεκριμένο περιβάλλον.

Τα πτερύγια

Πτερύγια ψαριών

Τα ψάρια διαθέτουν διάφορους τύπους πτερυγίων καθένας εκ των οποίων παίζει ένα πολύ συγκεκριμένο ρόλο. Ο σχηματισμός τους και η ονομασία τους χρησιμοποιούνται συχνά για να τα ταξινομήσουμε σε διαφορετικές οικογένειες. Από τα μονά πτερύγια (εκείνα δηλαδή που δε σχηματίζουν ζευγάρι) τα πιο σημαντικά είναι το ραχιαίο και τα εδρικά πτερύγια τα οποία βοηθούν το ψάρι να σταθεροποιηθεί όταν κολυμπάει πολύ γρήγορα ή να φρενάρει και είναι κλειστά όταν το ψάρι αναπτύσσει ταχύτητα. Το ουραίο πτερύγιο δίνει προώθηση σε συνεργασία με το πίσω μέρος του σώματος. Σε μερικά είδη όπως τα "characins" και τα γατόψαρα υπάρχει ένα μικρό επιπλέον πτερύγιο μεταξύ του ραχιαίου και του ουραίου που λέγεται "adipose" (λιπώδες) πτερύγιο που δε χρησιμοποιείται ιδιαίτερα. Το ζευγάρι πτερυγίων που βρίσκονται συμμετρικά από την αριστερή και δεξιά μεριά του σώματος ονομάζονται θωρακικά και πλευρικά πτερύγια (pectoral and pelvic fins). Χρησιμοποιούνται για σταθεροποίηση, αλλαγή κατεύθυνσης πάνω-κάτω, αριστερά-δεξιά ή μπρος-πίσω, επιβράδυνση και σταμάτημα. Τα πτερύγια αποτελούνται από μια τεντωμένη μεμβράνη πάνω σε ακτίνες και μπορούνε όλα να διπλωθούν παραπλεύρως του σώματος, με εξαίρεση το ουραίο πτερύγιο.

Το λιπώδες πτερύγιο είναι απλά ένα δίπλωμα του δέρματος χωρίς ακτινωτές ενώσεις. Όταν οι ακτίνες είναι μακρύτερες από την ενδιάμεσή τους μεμβράνη τότε τα πτερύγια είναι κοινώς γνωστά σαν ακανθωτά και μπορούν να αποτελέσουν κίνδυνο, όπως στην περίπτωση της γνωστής σκορπίνας.

Η βλέννα το δέρμα και τα λέπια

Μορφολογία ψαριών

Τα σώματα των ψαριών είναι επικαλυμμένα με ένα είδος βλέννας που παίζει διπλό ρόλο. Ενισχύει την υδροδυναμική λειαίνοντας το σώμα και παρέχει προστασία ενάντια σε εισβολή από παράσιτα ή άλλων παθογόνων. Το παραπάνω σημείο είναι πολύ σημαντικό και απαντάει στο γιατί δεν πρέπει να μεταφέρουμε τα ψάρια με τα χέρια. Η βλέννα καταστρέφεται και διευκολύνεται η ανάπτυξη συγκεκριμένων ασθενειών.

Σε αντίθεση απ’ ό,τι πολύ πιστεύουν τα λέπια δεν είναι κολλημένα επάνω στο σώμα αλλά ενσωματωμένα κομμάτια του δέρματος και είναι ορατά πίσω από ένα λεπτό στρώμα διάφανης επιδερμίδας. Σε περίπτωση που ένα λέπι είναι σηκωμένο, τραυματισμένο ή βγαλμένο το δέρμα ομοίως επηρεάζεται και γίνεται ευάλωτο στη δράση παθογόνων.

Το χρώμα

Κάθε ψάρι έχει ένα βασικό χρώμα που μπορεί να μεταβληθεί. Η αστραφτερή μεταλλική τους εμφάνιση προέρχεται από τους κρυστάλλους που υπάρχουν στα κύτταρα του δέρματος. Ποικίλουν ανάλογα με την κατεύθυνση που το φως πέφτει πάνω τους. Το χρώμα ενός ψαριού είναι αποτέλεσμα διαφόρων χρωστικών ουσιών που βρίσκονται στην επιδερμίδα. Αυτές μπορούν να αλλάζουν σιγά σιγά στην περίπτωση της αναπαραγωγικής διαδικασίας ή του καμουφλάζ ελεγχόμενες από τις ορμόνες αλλά και πιο γρήγορα εως και αστραπιαία σε μια έξαρση επιθετικότητας ή ανταγωνισμού ελεγχόμενες από τα νεύρα. Το χρώμα ενός ψαριού μεταβάλλεται ανάλογα με την ηλικία και τη διάθεσή του. Υπάρχει όχι μόνο για να ικανοποιεί το μάτι αλλά διαδραματίζει ένα πολύ σημαντικό ρόλο στην κοινωνική ζωή του καθώς και στον αγώνα του για επιβίωση. Το χρώμα ενός ψαριού μπορεί επίσης να διαφέρει αν υποφέρει από κάποια ασθένεια ή από έλλειψη συγκεκριμένων θρεπτικών στοιχείων.

Κεφάλι ψαριού

Τα ψάρια έχουν έναν εγκέφαλο που τους επιτρέπει να εκτελούν τις ζωτικές τους λειτουργίες

Όποιο και αν είναι το σχήμα του, κωνικό, επίμηκες, κοντόχοντρο ή πλακουτσοτό, φιλοξενεί μερικά πολύ σημαντικά όργανα. Πρώτα απ’όλα τα μάτια, τα οποία δεν έχουν βλεφαρίδες και έχουν μεγάλη ευχέρεια κίνησης. Αυτή η κινητικότητα σε συνδυασμό με τη θέση τους στα πλαϊνά του κεφαλιού, προσφέρουν ένα εύρος οπτικού πεδίου περίπου 270^o. Σε αντίθεση με το εύρος πεδίου η σαφήνεια - καθαρότητα της όρασης τους είναι συνηθισμένη. Πέρα από μια συγκεκριμένη απόσταση ξεχωρίζουν μάζες και σχήματα παρά λεπτομέρειες. Τα ψάρια είναι πολύ ευαίσθητα στις διακυμάνσεις του φωτός. Ανιχνεύουν χαμηλής έντασης φωτισμό όπως αυτό του φεγγαριού και αναγνωρίζουν χρώματα.

Επόμενο έρχεται το στόμα: με μέγεθος και σχήμα που ποικίλει ανάλογα με τις διατροφικές συνήθειες των ψαριών. Τα σαρκοφάγα ψάρια έχουν γενικά μεγάλο στόμα που μπορεί να ανοίξει πολύ και είναι εφοδιασμένο με μια διάταξή αιχμηρών δοντιών, τα οποία σε κάποιες περιπτώσεις είναι καμπυλωτά με κλίση προς τα πίσω για να συγκρατούν τη λεία τους. Τα παμφάγα και φυτοφάγα ψάρια έχουν μικρότερο στόμα με επίπεδα δόντια, ιδανικά προσαρμοσμένα για να αλέθουν την τροφή. Η θέση του στόματος στο κεφάλι μπορεί ομοίως να αποκαλύψει πληροφορίες για τη διατροφή του ψαριού. Ένα στόμα στο επάνω μέρος του κεφαλιού υποδεικνύει ότι το ψάρι τρέφεται στην επιφάνεια από κομμάτια τροφής που επιπλέουν ή αιωρούνται κοντά σε αυτήν. Ένα στόμα στο μέσο του κεφαλιού υποδεικνύει ότι το ψάρι κυνηγάει μέσα στο νερό, ενώ ένα στόμα στο κάτω μέρος σημαίνει ότι το ψάρι τρέφεται στον πυθμένα.

Η αναπνοή των ψαριών

Το νερό εισέρχεται διαμέσω του στόματος, περνάει από τα βράγχια και αποβάλλεται από την κίνηση των επιπωμάτιων που τα καλύπτουν. Πάντα μένει ένα μέρος νερού μέσα στα βράγχια. Η ποσότητα οξυγόνου που απαιτείται δεν είναι απόλυτα αναλογική με το μέγεθος του ψαριού. Τα μικρότερα ψάρια είναι οι μεγαλύτεροι καταναλωτές οξυγόνου και ο κανόνας λέει ότι δέκα ψάρια του ενός γραμμαρίου έκαστο καταναλώνουν περισσότερο οξυγόνο από ένα ψάρι δέκα γραμμαρίων

Τα μουστάκια

Τα ψάρια που ζούνε στον πυθμένα ή σε σκοτεινό περιβάλλον (χρωματισμένο ή θολό νερό) έχουν μουστάκια περιμετρικά από το στόμα. Αυτές οι προσθετικές αποφύσεις είναι αισθητήρια όργανα που ενισχύουν κάποιες αισθήσεις όπως της αφής, δρώντας συμπληρωματικά ή μερικές φορές αντικαθιστώντας εντελώς την όραση επιτρέπουν στο ψάρι να ανίχνευση πιθανές πηγές τροφής. Στα ψάρια με μουστάκια ανήκουν πολλά είδη γατόψαρων κάθε σχήματος και μεγέθους.

Τα ρουθούνια

Δύο ή τέσσερα σε αριθμό είναι τοποθετημένα μπροστά από τα μάτια. Δεν παίζουν κανένα ρόλο στην αναπνοή αλλά εκτείνονται μέσα στο κεφάλι δια μέσω μιας οσφρητικής κύστης. Λαμβάνουν και αναλύουν μυρωδιές, πολύ περισσότερες απ’ότι οι άνθρωποι και σε πολύ μικρές συγκεντρώσεις.

Επιπωμάτιο

Αυτό λειτουργεί σαν μια βαλβίδα. Προστατεύει τα βράγχια, ενώ εγγυάται την κυκλοφορία του νερού διαμέσω τους, εξασφαλίζοντας ότι τα βράγχια είναι πάντοτε σε επαφή με το νερό απ’ το οποίο εξάγουν το πολύτιμο οξυγόνο.

Η πλευρική γραμμή

Διατρέχει συμμετρικά κατά μήκος κάθε μία απ’τις πλευρές του σώματος του ψαριού. Λιγότερο ή περισσότερο ορατή ανάλογα με το είδος, αποτελείται από μια αλληλουχία πόρων, που επικοινωνούν με ένα κανάλι, το οποίο βρίσκεται κάτω απ’το δέρμα. Αυτό το σημαντικό όργανο δεν υπάρχει σε κανένα άλλο σπονδυλωτό.

Η πλευρική γραμμή με τα εξειδικευμένα κύτταρά της ανιχνεύει τις δονήσεις στο νερό οι οποίες ταξιδεύουν σαν κύματα διαφορετικής πίεσης και στέλνει στον εγκέφαλο τις πληροφορίες για ανάλυση. Με τον τρόπο αυτό τα ψάρια είναι σε επαγρύπνηση κάθε στιγμή καταλαβαίνοντας πότε τα πλησιάζει κάτι που μπορεί να είναι εχθρός, λεία, ή το χέρι μας σε κάποια συντήρηση του ενυδρείου. Η σημαντικότητα της πλευρικής γραμμής είναι ολοφάνερη στην περίπτωση των τυφλών τέτρα (Anoptichthys jordani), τα οποία αν και τυφλά ποτέ δε προσκρούουν σε κάποιο εμπόδιο.

Εσωτερική ανατομία ψαριού

Το άθροισμα του βάρους των εσωτερικών οργάνων ενός τυπικού σχήματος ψαριού φτάνει βιαίως το 50-60% του συνολικού βάρους. Λέμε τυπικό σχήμα ψαριού γιατί στη φύση υπάρχουν πολλές ακρότητες με σώματα που εξωθούνται στα άκρα σε σχήματα αλλά και σε αναλογίες.

Ο εγκέφαλος ενός ψαριού είναι σχετικά απλός όταν τον συγκρίνουμε με άλλων πιο εξελιγμένων ζώων. Οι περιοχές που αντιστοιχούν στην όραση και την όσφρηση είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένες καταδεικνύοντας πόσο σημαντικές είναι οι αισθήσεις αυτές.

Ο σκελετός του ψαριού

Προφανώς αυτός υποστηρίζει το σώμα του ψαριού. Καθώς όμως μέσα στο νερό η άνωση εξουδετερώνει τη βαρύτητα ο σκελετός των ψαριών δεν είναι τόσο στιβαρός και ανθεκτικός όσο των ζώων της ξηράς. Αυτή η σχετική ευθραυστότητα είναι ένα μειονέκτημα και δεν είναι ασυνήθιστο, να δούμε γόνο να βγαίνει από το αυγό, η στην περίπτωση των ζωοτόκων ψαριών κατευθείαν απ΄τη μήτρα παραμορφωμένος, στριμένος ή σε σχήμα κοτλέ. Πολλά ψαράκια μάλιστα στο φιλικό περιβάλλον του ενυδρείου καταφέρνουν να επιβιώσουν διατηρώντας τα παράξενα σχήματα που αποκτήσανε εξαιτίας αυτής της αδυναμίας του σκελετού τους.

Το αναπνευστικό και κυκλοφορικό σύστημα του ψαριού

Είναι πολύ χαρακτηριστικό και ιδιόμορφο. Το αίμα φορτωμένο με διοξείδιο του άνθρακα διοχετεύεται από την καρδιά στα βράγχια όπου και οξυγονώνεται. Η φύση έχει εφοδιάσει τα ψάρια με οχτώ βράγχια (τέσσερα σε κάθε πλευρά) καθένα απ’τα οποία αποτελείται από δύο φύλλα. Η συνολική επιφάνεια αυτών των πολύ βασικών οργάνων αν αναπτυχθούν-ξεδιπλωθούν είναι περίπου ίση με αυτή του σώματός τους.

Το έντονο κόκκινο χρώμα οφείλεται στη μεγάλη περιεκτικότητα σε αίμα. Το σκούρο χρώμα είναι σύμπτωμα αναπνευστικής δυσλειτουργίας. Τα βράγχια είναι ευαίσθητα όργανα ευάλωτα σε ζημίες από αιρούμενα σωματίδια και παράσιτα, τέτοιες ζημιές έχουν σαν αποτέλεσμα τη μείωση πρόσληψης οξυγόνου με όλες τις επακόλουθες δυσάρεστες συνέπειες. Αφού περάσει από τα βράγχια το αίμα πλούσιο σε οξυγόνο διατρέχει όλο το σώμα και το οξυγόνο συνεχίζει να διασπάει την τροφή στα όργανα.

Στην ιστορία της εξέλιξης κάποια είδη ψαριών έχουν αποδεσμευτεί από την ανάγκη να λαμβάνουν οξυγόνο μέσα απ΄το νερό αναπτύσσοντας ειδικά όργανα που τους επιτρέπουν να αναπνέουν ατμοσφαιρικό αέρα.

Το πεπτικό σύστημα των ψαριών

Το σύστημα πέψης των ψαριών είναι παρόμοιο με εκείνο των υπολοίπων χορδοτών

Εδώ δεν υπάρχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά πάρα το γεγονός οτι το στομάχι των ψαριών μπορεί να διογκωθεί πολύ ώστε να μπορέσει να κρατήσει μεγάλη λεία. Ειδικά στην περίπτωση των σαρκοβόρων. Η χώνεψη ξεκινάει στο στομάχι και συνεχίζεται δια μέσω του εντέρου. Στην περίπτωση μεγάλης λείας μπορεί να κρατήσει για μέρες, αλλά σε ένα ενυδρείο με τεχνητή τροφή δε διαρκεί παραπάνω από λίγες ώρες.

Το απεκκριτικό σύστημα των ψαριών

Αυτό επιτρέπει στην τροφή που δεν έχει χωνευτεί να εκκενωθεί μέσω του πρωκτού με τη μορφή περιττωμάτων. Τα ούρα σχηματίζονται στα νεφρά που βρίσκονται κάτω από την σπονδυλική στήλη και εκκενώνονται μέσω ενός ουρητικού πόρου. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι τα ψάρια αποβάλουν αζωτούχα παράγωγα και μέσω των βράγχιών τους. Όλες οι απόβλητες ουσίες περιέχουν άζωτο και είναι τοξικές για τα ζώα, αλλά, σε ένα ισορροπημένο ενυδρείο, αυτές οι ουσίες μετατρέπονται ακολούθως σε νιτρικά, που δεν προκαλούν ιδιαίτερη ζημιά, και δεσμεύονται από τα φυτά σαν θρεπτικά στοιχεία. Σε περίπτωση που δεν υπάρχουν αληθινά φυτά στο ενυδρείο αυτές οι ουσίες απομακρύνονται κάνοντας τακτικά μια μικρή αλλαγή νερού.

Νηκτική κύστη

Το σώμα των ψαριών είναι φτιαγμένο από σάρκα και κόκαλα, λίγο βαρύτερο απ’το νερό της θάλασσας. Αυτό σημαίνει ότι αν έμεναν ακίνητα θα βυθίζονταν αργά αλλά σταθερά και θα πήγαιναν στον πάτο. Αυτό ίσως να είναι πλεονέκτημα για κάποια ψάρια που περνάνε το μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής τους προσκολλημένα στον πυθμένα, αλλά για πολλά ψάρια, όπως ο τόνος και οι περισσότεροι καρχαρίες, αυτή η μόνιμα αρνητική πλευστότητα είναι ίσως ο βασικότερος παράγοντας, που τους επιβάλει τον τρόπο ζωής τους.

Ταξιδεύουν διαρκώς στην απέραντη θάλασσα, κολυμπώντας σε βάθη που υπάρχει τροφή αλλά που είναι χιλιόμετρα ψηλότερα από τον πυθμένα. Για να συγκρατηθούν εκεί είναι αναγκασμένα να κολυμπούν συνεχώς και να μην κοιμούνται ίσως ποτέ.

Ο τρόπος με τον οποίο κάποια ψάρια έχουν ξεπεράσει αυτό το πρόβλημα της βύθισης ή της αέναης κίνησης λέγεται νηκτική κύστη και τα ψάρια που τη διαθέτουν μπορούν να αιωρούνται στο νερό χωρίς προσπάθεια, σε οποιοδήποτε βάθος.

Πρόκειται για ένα όργανο συνδεδεμένο με το πεπτικό σύστημα, που μοιάζει με ασκό ο οποίος γεμίζει με αέρια και βοηθάει το ψάρι να ρυθμίζει την πλευστότητά του. Η κύστη αυτή αυξάνει τον όγκο του ψαριού χωρίς να μεταβάλει το βάρος του κρατώντας το σε απόλυτη ισορροπία μέσα στο νερό.

Για να κατέβει συμπιέζει την κύστη ελαττώνοντας την περιεκτικότητά της σε αέρια ενώ το αντίστροφο συμβαίνει κατά την άνοδο. Υπάρχει ο κίνδυνος κατά την άνοδο, αν αυτή είναι βεβιασμένη ο αέρας από την κύστη να μην προλάβει να αποβληθεί με αποτέλεσμα το ψάρι να βρεθεί στην επιφάνεια με την παραφουσκωμένη κύστη έξω απ’το στόμα του.

Το νεφρό

Τα νεφρά είναι στη πραγματικότητα φίλτρα. Φιλτράρουν τα υγρά απόβλητα υλικά από το αίμα. Τα απόβλητα αυτά στη συνέχεια προωθούνται έξω από το σώμα. Τα νεφρά είναι επίσης εξαιρετικά σημαντικά όργανα για τη ρύθμιση των συγκεντρώσεων άλατος και νερού εντός των ψαριών, επιτρέποντας σε ορισμένα είδη ψαριών θαλασσινού νερού, να επιβιώνουν στο γλυκό νερό, σε μερικά είδη γλυκού νερού να επιβιώνουν στο θαλασσινό νερό και σε ορισμένες περιπτώσεις όπως για παράδειγμα στα snook (centropomus undecima), στα tarpon (tarpon atlanticus), στο σολομό και σε άλλα είδη και στις δύο συνθήκες αλατότητας. Η διαδικασία που ρυθμίζει το αλάτι και το νερό ονομάζεται οσμορύθμιση (osmoregulation).

Τα περισσότερα ψάρια έχουν δύο νεφρούς ενωμένους μεταξύ τους. Ο ένας (εμπρόσθιος κατά το άνοιγμα από την κοιλιά) παράγει και διοχετεύει στο αίμα τα ερυθρά αιμοσφαίρια και ο πίσω καθαρίζει το αίμα. Τα ούρα συλλέγονται από αγωγούς κοντά στο πίσω άνοιγμά τους.

Η διατήρηση της ισορροπίας του άλατος και το νεφρό

Όπως και στους ανθρώπους, η διατήρηση του κατάλληλου επίπεδου άλατος στο σώμα των ψαριών είναι ένα κρίσιμο σημείο για την καλή υγεία του. Τα ψάρια αντιμετωπίζουν μια εξαιρετικά δύσκολη πρόκληση επειδή ζουν σε ένα υδατώδες περιβάλλον και τείνουν «στη διαρροή» πολύ είτε από πληγές είτε από τη λειτουργία του δέρματος τους ή των άλλων εξωτερικών οργάνων. Η συγκέντρωση του αλατιού σε ένα ψάρι του γλυκού νερού είναι πολύ υψηλότερη απ'ό, τι στο περιβάλλον του νερού, έτσι το αλάτι διαρρέει συνεχώς από τα ψάρια στο νερό. Για να αντισταθμίσουν αυτό, τα ψάρια έχουν αναπτύξει διάφορες λύσεις.

Πρώτα απ' όλα είναι ότι λαμβάνουν μια πολύ μεγάλη ποσότητα ύδατος και παράγουν κατά συνέπεια μια μεγάλη ποσότητα ούρων (10-20 φορές περισσότερο από όσο τα θηλαστικά του εδάφους). Τα νεφρά τους εξάγουν από το ληφθέν νερό τις μικρές ποσότητες αλατιού που υπάρχουν και το βάζουν πίσω στην κυκλοφορία του αίματος των ψαριών.

Το άλλο πράγμα που έχουν είναι μια ιονική αντλία (ion pump) στα βράγχιά τους που βοηθά πραγματικά στο να πάρει το αλάτι από το νερό και αποφορτιστεί από την αμμωνία (η οποία ρέει από την υψηλή συγκέντρωση στο εσωτερικό των ψαριών προς τη χαμηλότερη στο νερό μέσω οσμωτικού φαινομένου) και άλλα ανεπιθύμητα προϊόντα. Τα ψάρια του αλμυρού νερού, έχουν το ίδιο το αντίστροφο πρόβλημα. Το θαλάσσιο νερό περιέχει μια πολύ υψηλότερη συγκέντρωση άλατος από τι είναι στους οργανισμούς τους. Κατά συνέπεια, οι διαρροές νερού μέσα στο ψάρι φέρουν μεγάλη ποσότητα αλατιού και το ψάρι πρέπει να χρησιμοποιήσουν τα νεφρά και τις ιονικές αντλίες τους για να εκκρίνουν το πρόσθετο άλας, πίσω στο νερό.

Η καρδιά

Το σύστημα της καρδιάς των ψαριών

Η καρδιά του ψαριού κυκλοφορεί το αίμα σε όλο το σώμα. Το οξυγόνο και οι αφομοιωμένες θρεπτικές ουσίες παραδίδονται στα κύτταρα των διάφορων οργάνων μέσω του αίματος επίσης μεταφέρει τα απόβλητα προϊόντα από τα κύτταρα στα νεφρά και το συκώτι για την αποβολή τους.

Ένα μη αποδοτικό όργανο

Ένα αποδοτικό κυκλοφορικό σύστημα έχει, ένα ρευστό όπως το αίμα για να μεταφέρει τα υλικό από και προς τα όργανα, ένα σύστημα αγγείων για τη διανομή, μια αντλία που ωθεί το αίμα, όργανα ανταλλαγής προϊόντων με το εξωτερικό περιβάλλον όπως είναι τα νεφρά, το έντερο και τα βράγχια. Το περισσότερο σημαντικό σημείο είναι η μεταφορά του οξυγόνου και του διοξειδίου του άνθρακα καθώς και λοιπών αερίων προς ένα όργανο ανταλλαγής (βράγχια στα ψάρια) και τους ιστούς. Όλες οι ανταλλαγές μεταξύ του αίματος και των κυττάρων συμβαίνουν στα τριχοειδή αγγεία σε όλο το σώμα. Η ισχύ της αντλίας που ωθεί το αίμα μέσω των αρτηριών είναι πρέπει να είναι μεγάλη όπως και η ροη του αίματος μέσω των τριχοειδών. Παρά το γεγονός ότι τα τριχοειδή είναι πολύ μικρά, ο συνολικός όγκος που τροφοδοτεί μια αρτηρία, ξεπερνά κατά πολύ τον όγκο αυτής της αρτηρίας. Καθώς μια γρήγορη και στενά εγκάθειρκτη ροή αίματος, απλώνεται σε ένα τέτοιο πεδίο τριχοειδών ιστών η δύναμη και η ταχύτητα της ροής ελαττώνεται γρήγορα.

Τα περισσότερα ψάρια ίσως ποτέ δεν θα επιλύσουν αυτό το πρόβλημα, γιατί πιθανώς τα περισσότερα είναι «ψυχρόαιμα». Υπεύθυνο για αυτή την ορολογία είναι το γεγονός της αργής κυκλοφορίας του αίματος στα ψάρια, που όμως θα το κατανοήσουμε στη συνέχεια αφού περιγράψουμε και το τρόπο (στάδια) λειτουργίας αυτής της μηχανής που λέγεται καρδιά.

Η λειτουργία της μηχανής

Το αίμα συλλέγεται στο σύνολό του και στη συνέχεια περνάει από ένα λεπτό τοίχωμα και καταλήγει σε ένα θάλαμο, τον κόλπο της καρδιάς (Atrium).

Καθώς η καρδιά χαλαρώνει, το αίμα διέρχεται από τη βαλβίδα σε μια παχιά μυώδη περιοχή την καρδιακή κοιλία (ventricle).

Η συρρίκνωση της καρδιακής κοιλίας εξαναγκάζει το αίμα να κινηθεί με δύναμη προς ένα δίκτυο τριχοειδών αγγείων τα βράγχια, όπου γίνεται η ανταλλαγή των διαφόρων αερίων που λαμβάνει και επιστρέφει το αίμα.

Στη συνέχεια το αίμα περνάει στο δίκτυο τριχοειδών αγγείων που υποστηρίζει το υπόλοιπο του σώματος, όπου γίνεται ανταλλαγή προϊόντων με τους ιστούς.

Στη συνέχεια το αίμα επιστρέφει στο καρδιακό κόλπο.

Ενώ προφανώς το κυκλοφορικό αυτό σύστημα είναι επαρκές για τα ψάρια, όσο αφορά τις ανάγκες του, δεν πρόκειται για ένα πολύ αποτελεσματικό σύστημα. Η πίεση που δημιουργείται από τη συρρίκνωση της καρδιακής κοιλίας, σχεδόν χάνεται εξ ολοκλήρου, όταν το αίμα διαρρέει από τα «στενά» στα βράγχια.

Αυτή η αργή κυκλοφορία δημιουργεί ακόμα ένα πρόβλημα, δεν επιτρέπει την εσωτερική σταθερή θερμοκρασία του ψαριού με αποτέλεσμα να είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στις αλλαγές θερμοκρασίας του εξωτερικού του περιβάλλοντος.

Τα αναπαραγωγικά όργανα του ψαριού

Τα αρσενικά ψάρια έχουν δυο όρχεις που συνδέονται με ένα αγγείο ενώ τα θηλυκά έχουν ωοθήκες παρατεταμένες των ωαγωγών. Και στις δυο περιπτώσεις, τα γενετικά προϊόντα, τα ωάρια και τα σπερματοζωάρια αποβάλλονται μέσω μιας γενετήσιας οπής. Εφόσον η γονιμοποίηση των αυγών γίνεται έξω απ’το σώμα, στο νερό, δεν υπάρχουν όργανα για ζευγάρωμα με εξαίρεση τα ζωοτόκα.