Πρακτικές της βιολογικής γεωργίας
Οι ελάχιστες απαιτήσεις της βιολογικής γεωργίας σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΕ) 834/2007 είναι:
Πολλαπλασιαστικό υλικό στη βιολογική γεωργία (γενικά)
Απαραίτητη προϋπόθεση για σωστή εγκατάσταση μιας βιολογικής καλλιέργειας είναι η χρησιμοποίηση σπόρων, μοσχευμάτων και φυταρίων, απαλλαγμένων από ιώσεις. Αποφεύγονται έτσι πολλά προβλήματα στην φάση που τα φυτά δεν έχουν αναπτύξει δικούς τους μηχανισμούς προστασίας και που, εξ ορισμού, απαγορεύεται η χρήση φυτοφαρμάκων.
Προσπάθεια του βιοκαλλιεργητή είναι να χρησιμοποιεί ντόπιους επιλεγμένους σπόρους ή πολλαπλασιαστικό υλικό που έχει παραχθεί με βιολογικές μεθόδους, το οποίο υλικό υπάρχει και σε ηλεκτρονική βάση του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, και σύμφωνα με τις διατάξεις του σχετικού περί βιολογικής παραγωγής νόμου. Γενικά στη βιολογική γεωργία επιδιώκεται να χρησιμοποιούνται:
- παραδοσιακές τοπικές ποικιλίες, ικανές να ανταγωνιστούν αγριόχορτα, χωρίς μεγάλες απαιτήσεις σε λίπανση και
- φυτά μεταφύτευσης, που παράγει ο ίδιος ο παραγωγός από σπόρο βιολογικής καλλιέργειας.
Ωστόσο, πρέπει να επισημάνουμε ότι σε περίπτωση που δεν υπάρχει διαθέσιμο βιολογικό πολλαπλασιαστικό υλικό (σπόροι σποράς και κόνδυλοι πατάτας), τότε γίνεται αίτηση για κατά παρέκκλιση άδεια και χρήση μη βιολογικών σπόρων σποράς και κονδύλων πατάτας.
Πρακτικές που ευνοούν τη γονιμότητα εδάφους στη βιολογική γεωργία
Το έδαφος δεν είναι ένα αδρανές μέσο στήριξης του φυτού, αλλά ένα ζωντανό κομμάτι με πλήθος σημαντικών βιολογικών διεργασιών, που δίνουν τροφή στα φυτά. Με την προσθήκη οργανικής ουσίας αυξάνεται η βιολογική δραστηριότητα στο έδαφος, με αποτέλεσμα να βελτιώνονται οι φυσικές και χημικές ιδιότητές του και να βελτιώνεται σημαντικά η θρέψη και η ανάπτυξη των φυτών.
Για την διατήρηση ή αύξηση της γονιµότητας και βιολογικής δραστηριότητας του εδάφους, επιτρέπονται οι παρακάτω κατάλληλες ενέργειες:
- Καλλιέργεια ψυχανθών: Τα ψυχανθή (τριφύλλια, όσπρια, μηδική, κ.ά.) έχουν την ιδιότητα ανάπτυξης συµβιωτικών σχέσεων με συµβιωτικά αζωτοβακτήρια. Αυτό δίνει την δυνατότητα στα φυτά αυτά να δεσµεύουν το ατµοσφαιρικό άζωτο και να εµπλουτίζουν κατ' αυτό τον τρόπο το έδαφος. Άρα η καλλιέργεια των ψυχανθών βελτιώνει το έδαφος από θρεπτικής απόψεως.
- Χλωρή λίπανση: Με την έννοια αυτή εννοείται η ενσωμάτωση στο έδαφος καλλιέργεια φυτών (κυρίως ψυχανθών) ευρισκομένων σε κατάλληλο στάδιο αναπτύξεως (κυρίως στην άνθηση). Η τεχνική αυτή βελτιώνει την δομή του εδάφους εμπλουτίζοντας το έδαφος με οργανική ουσία και θρεπτικά στοιχεία από τα αποσυντιθέμενα φυτά της χλωράς λίπανσης.
- Καλλιέργεια βαθύρριζων φυτών: Τα βαθύρριζα φυτά εκμεταλλεύονται μεγαλύτερο βάθος εδάφους, με την διείσδυση του ενεργού ριζοστρώματός τους. Μετά την καλλιέργεια των φυτών αυτών τα υπολείμματα της ρίζας αποσυντιθέµενα αυξάνουν το πορώδες του εδάφους σε μεγαλύτερο βάθος και εμπλουτίζουν το έδαφος στο βάθος αυτό με οργανική ουσία και θρεπτικά στοιχεία.
- Κατάλληλο πρόγραμμα πολυετούς αμειψισπορά: Με τον όρο αμειψισπορά εννοείται η εναλλαγή των καλλιεργειών, κυκλικά και αιτιολογημένα. Από τον αριθµό των ετών που απαιτούνται για να κλείσει ο κύκλος διαδοχής των φυτών, η αμειψισπορά ορίζεται ως διετής, τριετής, τετραετής, πολυετής. Με την αμειψισπορά προσδοκάται:
- Η διατήρηση και η βελτίωση της παραγωγικότητας του εδάφους.
- Η άµβλυνση των εποχιακών αιχµών και η οµαλότερη κατανοµή των εργασιών των γεωργικών μηχανών και του ανθρώπου καθ΄ όλη την διάρκεια του έτους.
- Η διασφάλιση του εισοδήµατος του παραγωγού από βιαίως δρώντες παράγοντες.
- Η ενσωµάτωση στο έδαφος οργανικών ουσιών: Οι οργανικές αυτές ουσίες είναι αποσυντιθέμενες, οργανικές ή μη, που παράγονται σε εκμεταλλεύσεις συμμορφούµενες προς τις διατάξεις του Κανονισμού (ΕΕ) 834/2007, δηλαδή με βιολογική άσκηση της γεωργίας. Τα οργανικά ή ανόργανα λιπάσµατα που αναφέρονται στο Παράρτηµα ΙΙ του Καν (ΕΕ) 834/2007 μπορούν να χρησιµοποιηθούν μόνον στον βαθµό που οι προαναφερόµενες ενέργειες (ψυχανθή, χλωρά λίπανση κλπ) δεν μπορούν να καλύψουν τις θρεπτικές ανάγκες των φυτών της αµειψισποράς ή της κατεργασίας του εδάφους. Για την ενεργοποίηση των οργανικών λιπασµάτων (compost), μπορούν να χρησιµοποιηθούν κατάλληλα παρασκευάσµατα που ονοµάζονται βιοδυναµικά παρασκευάσµατα, από σκόνη πετρωµάτων, κοπριά αγροκτήµατος ή με βάση μικροοργανισμούς ή φυτά.
Η προστασία των φυτών από ζωικούς εχθρούς και ασθένειες στη βιολογική γεωργία
Στη βιολογική παραγωγή δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη προληπτική φυτοπροστασία με καλλιεργητικές πρακτικές, που ευνοούν την ανάπτυξη των φυτών και παρεμποδίζουν την εμφάνιση και εξάπλωση διαφόρων εχθρών και ασθενειών. Η επιλογή του είδους, της ποικιλίας, του χώρου και του χρόνου καλλιέργειας αποτελούν προληπτική πρακτική φυτοπροστασίας. Η καλή δομή του εδάφους και η καλή αποστράγγιση συμβάλλουν στη δημιουργία εύρωστου ριζικού συστήματος και στην δραστηριοποίηση της ωφέλιμης μικροχλωρίδας του εδάφους.
- Εφαρμόζουμε πρακτικές για ζωντανό και υγιές έδαφος, όπως απολύμανση εδάφους, αμειψισπορά κα.
- Προστατεύουμε τη φυσική ισορροπία στην περιοχή.
- Χρησιμοποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες φυτών (συνήθως οι ντόπιες/προσαρμοσμένες ποικιλίες είναι και ανθεκτικές).
- Διάφορα καλλιεργητικά μέτρα (κατάλληλος χρόνος σποράς/συγκομιδής, κλαδέματα, συγκαλλιέργειες κ.ά.). Προσέχουμε να βάζουμε το κάθε φυτό εκεί που ταιριάζει περισσότερο και δεν κινδυνεύει.
- Βιολογική αντιμετώπιση εχθρών/παρασίτων (υπάρχουν στο εμπόριο παρασκευάσματα με ωφέλιμα έντομα κ.ά.).
- Χρήση φυσικών ακίνδυνων παρασκευασμάτων (εκχυλίσματα φυτών, σκόνες πετρωμάτων κ.ά.) για προστασία των φυτών (λειτουργούν ως φυτικά εντομοκτόνα ή απωθητικά, ή ενισχυτικά της αντοχής των φυτών).
- Εντομοπαγίδες, εντομολογικά δίχτυα..
Αντιμετώπιση ζιζανίων στη βιολογική γεωργία
Ο βιοκαλλιεργητής θα πρέπει να συμβιώνει με τα ζιζάνια, να κατανοεί γιατί και πώς φυτρώνουν και πώς οι καλλιεργητικές τεχνικές τα επηρεάζουν, καθώς και να εκτιμήσει τα πλεονεκτήματά τους. Τα ζιζάνια εξάλλου αποτελούν την αντίδραση της φύσης στις επεμβάσεις του ανθρώπου στο έδαφος.
Ο κύριος στόχος της βιολογικής διαχείρισης των ζιζανίων είναι να μεταφέρουμε τα ζιζάνια σε ένα επίπεδο, όπου δεν θα δημιουργούν ανταγωνισμό στα καλλιεργούμενα φυτά. Θα πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα για τον έλεγχό τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο τέλειος αφανισμός τους από το χωράφι είναι επιθυμητός. Αυτό διότι αφ’ ενός υπάρχουν και οφέλη που προκύπτουν από τα ζιζάνια και αφ’ ετέρου από την άποψη της βιοποικιλότητας. Ο βιοκαλλιεργητής έχει τη δυνατότητα να διαχειριστεί με πολλούς τρόπους τα ζιζάνια.
Πολλά ζιζάνια μπορούν να ληφθούν υπ’ όψη από τους βιοκαλλιεργητές, σαν δείκτες γύρω από την κατάσταση του εδάφους που καλλιεργούν και έτσι να επέμβουν ανάλογα. Έτσι για παράδειγμα έχουμε:
- Φυτά που δηλώνουν έδαφος με μεγάλη υγρασία, όπως το Fumaria officinalis (καπνόχορτο).
- Φυτά που δηλώνουν ξηρά και πετρώδη εδάφη, όπως το Erodium cicularium (πηρουνάκι).
- Φυτά που δηλώνουν ελαφρύ και χουμώδες έδαφος, όπως το Urtica urens ( μικρή τσουκνίδα).
- Φυτά που δηλώνουν άζωτο στο έδαφος, όπως το Chenopodium album (λουβουδιά).
- Φυτά που δηλώνουν οξύτητα (pH) πάνω από 7, όπως το Sinapis arvensis (βρούβα).
- Φυτά που δηλώνουν οξύτητα (pH) κάτω από 7, όπως το Veronica officinalis (γαλαζάκι).
Τα ζιζάνια που είναι πιο δύσκολο να εξοντωθούν στη βιολογική και όχι μόνο γεωργία βρίσκονται στον πιο κάτω πίνακα καθώς και οι τρόποι αντιμετώπισής τους:
| Κύπερη | Αγριάδα |
| Βέλιουρας | Περικοκλάδα |
| Κίρσιο | Αγριομελιτζάνα |
| Αγριοντοματιά | Σολανό |
| Οροβάγχη | Κουσκούτα |
Σχετικές σελίδες
Βιβλιογραφία
- "Βιολογική γεωργία", Πρόγραμμα Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς - ΑΤΕΙ Πειραιά: Επιστημονική υποστήριξη νέων αγροτών, Επιστημονική ομάδα έργου: Δημήτριος Τσελές - Καθηγητής - επιστημονικός υπεύθυνος, Ασπασία Ευθυμιάδου - Λέκτορας Ανοιχτού Πανεπιστημίου Κύπρου, Μαρία Γκούλτα - γεωπόνος
- "Εισαγωγικές έννοιες στη βιολογική γεωργία", Φώτιος Θ. Γραβάνης, Καθηγητής ΑΤΕΙ Λάρισας,Τμήμα Φυτικής Παραγωγής
