Εκτροφή πτηνών

Εκτροφή ορνίθων

Εκτροφή ορνίθων

Η Πτηνοτροφία στην Ελλάδα είναι ο δυναμικότερος κλάδος της ζωικής παραγωγής με βαθμό αυτάρκειας σε αβγό και σε κρέας άνω του 90%. Τα εκτρεφόμενα είδη πτηνών είναι οι όρνιθες, ινδιάνοι (γαλοπούλες), πάπιες, χήνες, μελεαγρίδες (φραγκόκοτες), ορτύκια, περιστέρια, φασιανοί, πέρδικες και στρουθοκάμηλοι. Ωστόσο εκ των παραπάνω εκτρεφόμενων πτηνών μεγαλύτερη οικονομική αξία έχουν οι όρνιθες και επομένως ο όρος "Πτηνοτροφία" έχει ταυτιστεί με τον όρο "Ορνιθοτροφία".

Τα πτηνοτροφικά προϊόντα αβγό και κρέας παρουσιάζουν εξαιρετική διατροφική και εμπορική αξία και η αρχή του νήματος της ορνιθοτροφίας απαντάται πριν το 2000 π.Χ. με την εξημέρωση της όρνιθας στην Ινδία. Στον ελλαδικό χώρο έως το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η άσκηση της ορνιθοτροφίας δεν διέφευγε του παραδοσιακού τρόπου, παραμένοντας σε χωρικό επίπεδο. Οι όρνιθες αβγοπαραγωγής προέρχονταν από τον εγχώριο πληθυσμό. Το κρέας πουλερικών ήταν αποτέλεσμα της σφαγής των ορνίθων αβγοπαραγωγής.

Στη δεκαετία του 1950 άρχισε η ανάπτυξη της ορνιθοτροφίας με την ίδρυση των πρώτων συστηματικών πτηνοτροφικών επιχειρήσεων. Η ανάπτυξή της ήταν αποτέλεσμα της εξέλιξης των επιστημονικών της πεδίων, της εκτροφής, διατροφής, γενετικής και υγιεινής των εκτρεφόμενων ορνίθων. Η πρόοδος στη γενετική οδήγησε στην ανάπτυξη ζωικού υλικού (υβριδίων αβγοπαραγωγής και κρεατοπαραγωγής) με υψηλές παραγωγικές αποδόσεις.

Υφιστάμενη κατάσταση

Κοτόπουλο

Η πτηνοτροφία στην Ελλάδα είναι από τους πιο δυναμικούς κλάδους της αγροτικής οικονομίας και αντιπροσωπεύει σήμερα το 5% της συνολικής αξίας της αγροτικής παραγωγής. Οι οργανωμένες πτηνοτροφικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα παράγουν ετησίως 120.000.000 κοτόπουλα και 1.500.000.000 αυγά. Η παραγωγή καλύπτει σχεδόν πλήρως την εγχώρια ζήτηση. Στον κλάδο δραστηριοποιούνται περί τις 50 επιχειρήσεις διαφόρων μεγεθών. Στην ζωική παραγωγή δραστηριοποιούνται περί τις 2.000 αγρότες πτηνοτρόφοι, οι οποίοι συνεργάζονται με τις οργανωμένες-καθετοποιημένες επιχειρήσεις. Η παραγωγή κοτόπουλου είναι συγκεντρωμένη κατά 45% στην Ήπειρο, κατά 27% στην Στερεά Ελλάδα και κατά 18% στην Μακεδονία και τη Θράκη. Η παραγωγή του αυγού είναι πιο ομοιόμορφα κατανεμημένη, πλην όμως μεγάλο ποσοστό εξακολουθεί να προέρχεται από την Αττική. Οι οργανωμένες επιχειρήσεις του κλάδου απασχολούν άμεσα πάνω από 4.000 άτομα. Στα πτηνοτροφεία αντίστοιχα απασχολούνται περί τα 6.000 άτομα. Από τον κλάδο εξαρτώνται απόλυτα άλλες 5.000 θέσεις εργασίας που αφορούν συνεργεία συλλογής και καθαρισμού, μεταφορές πρώτων υλών και ετοίμων, εργαστήρια μεταποίησης, ψητοπωλεία κ.λπ. Η Ελληνική Πτηνοτροφία απορροφά ετησίως πάνω από 500.000 δημητριακών (σιτάρι και καλαμπόκι). Από την Ελληνική παραγωγή απορροφά κυρίως τις ζωοτροφικές ποιότητες, οι οποίες λόγω του ανταγωνισμού και του κόστους μεταφοράς δύσκολα θα αποτελούσαν αντικείμενο εξαγωγής. Στο σύνδεσμο που ακολουθεί, με τίτλο Υφιστάμενη κατάσταση πτηνοτροφίας παρατίθενται στοιχεία για τα χαρακτηριστικά της ελληνικής πτηνοτροφίας, όπως η δυναμικότητα, οι υποδομές, η τεχνική στήριξη, οι αποδόσεις κ.λπ.

Υφιστάμενη κατάσταση πτηνοτροφίας

Συστήματα εκτροφής

Κλασικοί κλώβοι

Εναλλακτικό σύστημα εκτροφής

Τα συστήματα εκτροφής ορνίθων διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες οι οποίες είναι:

1. Η εκτροφή κρεοπαραγωγών ορνίθων. Η εκτροφή κρεοπαραγωγών ορνίθων ή αλλιώς broilers γίνεται με εξειδικευμένο ζωικό υλικό (υβρίδια κρεοπαραγωγής, Cobb, Ross, Hubbard, Hybro κ.λπ). Η διάρκεια εκτροφής είναι 42 με 45 ημέρες και το σωματικό βάρος σφαγής κυμαίνεται στα 2,3-2,7 Kg.Η προετοιμασία του θαλάμου για μια τέτοια εκτροφή περιλαμβάνει μια σειρά από εργασίες όπως:
   • Σχολαστικό καθαρισμό και απολύμανση,
   • Μυοκτονία-εντομοκτονία,
   • Τοποθέτηση στρωμνής (ρυθμιστής υγρασίας),
   • Έλεγχος εξοπλισμού για καλή λειτουργία (ταΐστρες, ποτίστρες, θερμομητέρες, θερμόμετρα κ.λπ.) και
   • 24h πριν την άφιξη των νεοσσών ο θάλαμος θερμαίνεται και είναι πλήρης εξοπλισμού και τροφής.
2. η εκτροφή ωοπαραγωγών ορνίθων. Η εκτροφή ωοπαραγωγών ορνίθων γίνεται με εξειδικευμένο ζωικό υλικό (όπως με υβρίδια ωοπαραγωγής, π.χ. Hy-Line, Hisex κ.λπ.), η διάρκεια εκτροφής είναι 80 με 110 εβδομάδες. Οι αποδόσεις φτάνουν τα 350 αυγά στις 80 εβδομάδες. Η εκτροφή ωοπαραγωγών ορνίθων γίνεται με τους εξής τρόπους:
   • Επί δαπέδου σε στρωμνή εξ' ολοκλήρου,
   • επί δαπέδου σε στρωμνή σε συνδυασμό με εσχαρωτό δάπεδο,
   • επί δαπέδου σε στρωμνή σε συνδυασμό με ορνιθώνες και
   • σε κλωβοστοιχείες.
3. τα εναλλακτικά συστήματα εκτροφής. Με τον όρο εναλλακτικά συστήματα εκτροφής, αναφερόμαστε στα εκτατικά συστήματα εκτροφής αυγοπαραγωγών ορνίθων, στα οποία η διατροφή των πτηνών βασίζεται στο μεγαλύτερο μέρος στη βόσκηση σε φυσικούς ή τεχνητούς λειμώνες.

Πτηνοτροφικές εγκαταστάσεις

Πτηνοτροφείο

Πτηνοτροφείο

Οι εγκαταστάσεις των πτηνοτροφείων πρέπει να πληρούν κάποια πρότυπα.

Τα γενικά πρότυπα που πρέπει να τηρούν οι κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις σύμφωνα με το Π.Δ. 374 (Φ.Ε.Κ. 251/Α/22−10−2001) περί της προστασίας των ζώων στα εκτροφεία, σε κάθε κτηνοτροφική εκμετάλλευση, είναι:

• Να υπάρχει ελευθερία κινήσεων των ζώων και σε περίπτωση περιορισμού τους, να υπάρχει επαρκής χώρος για τις φυσιολογικές ανάγκες τους και τις ανάγκες συμπεριφοράς τους,
• Τα υλικά και ο εξοπλισμός με τα οποία έρχονται σε επαφή τα ζώα θα πρέπει να μην είναι επιβλαβή γι’ αυτά, και
• Να εξασφαλίζονται κατάλληλη θερμοκρασία, υγρασία και φωτισμός.

Στη συνέχεια ακολουθεί κατάλογος με τις εγκεκριμένες εγκαταστάσεις για τα πουλερικά σύμφωνα με το Π.Δ. 211/92 (εναρµόνιση οδηγίας 90/539/ΕΟΚ). Κατάλογος εγκεκριμένων εγκαταστάσεων πουλερικών. Τέλος πρέπει να αναφερθεί πως υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί όσο αφορά στις πτηνο-κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, όπως ότι ιδρύονται και λειτουργούν έξω από κατοικημένους χώρους (πόλεις, κωμοπόλεις, χωριά, οικισμούς) καθώς επίσης κι έξω από λουτροπόλεις, παραδοσιακούς οικισμούς, εθνικολυς και επαρχιακούς δρόμους, σιδηροδρομικές γραμμές, ποτάμια, λίμνες, ακτές, αρχαιολογικούς και τουριστικούς χώρους και χώρους που παρουσιάζουν τουριστικό ενδιαφέρον, από τα υπάρχοντα ή από εκείνα που προβλέπεται κατά νόμιμο τρόπο να ανεγερθούν, νοσοκομεία, ευαγή ιδρύματα, εκπαιδευτήρια και από ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, εργοστάσια, βιοτεχνίες, κατασκηνωτικούς χώρους, ανοικτούς ή κλειστούς χώρους εργασίας ή διαβιώσεως και μοναστήρια. Στο σύνδεσμο που ακολουθεί υπάρχουν αναλυτικά οι περιορισμοί των εγκαταστάσεων καθώς και οι αποστάσεις τους από τους κατοικημένους χώρους που προαναφέρθηκαν. Περιορισμοί στην εγκατάσταση κτηνοτροφικών ή πτηνοτροφικών μονάδων.

Διατροφή πτηνών

Τα διάφορα είδη πτηνών που εκτρέφονται για παραγωγικούς σκοπούς είναι οι όρνιθες, οι ινδόρνιθες (γαλοπούλες), οι πάπιες, οι χήνες, οι μελεαγρίδες (φραγκόκοτες), τα περιστέρια, τα ορτύκια, οι φασιανοί και τελευταία και οι στρουθοκάμηλοι. Από όλα αυτά τα είδη, στην Ελλάδα, υπό μορφή συστηματική-εντατική εκτρέφονται μόνο οι όρνιθες και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό, που ο όρος πτηνοτροφία να υπονοεί σχεδόν αποκλειστικά την ορνιθοτροφία.

Τα πτηνά ανήκουν στην κατηγορία των παμφάγων ζώων. Το πεπτικό τους σύστημα, σε σύγκριση με αυτό των θηλαστικών ζώων, παρουσιάζει μερικές ουσιαστικές διαφορές με κυριότερες τις εξής:

• Στο στόμα, αντί χειλιών και δοντιών υπάρχει το ράμφος, με το οποίο πραγματοποιείται η λήψη της τροφής χωρίς όμως τη δυνατότητα της μάσησης,
• Ο οισοφάγος, στα περισσότερα είδη πτηνών, φέρει πλευρικό σάκο (πρόλοβος), στον οποίο η καταναλισκόμενη τροφή παραμένει για ένα μικρό χρονικό διάστημα για εφύγρανση ώστε να καταστεί πιο μαλακή. Ο χρόνος παραμονής είναι ανάλογος του μεγέθους των κόκκων της τροφής, της περιεκτικότητας αυτής σε ινώδεις ουσίες και της πλήρωσης του στομάχου από προηγουμένως καταναλωθείσα τροφή,
• Το στομάχι διακρίνεται σε δύο τμήματα, μικρής χωρητικότητας, το αδενώδες και το μυώδες. Στο πρώτο η τροφή διαποτίζεται με το γαστρικό υγρό και στο δεύτερο υφίσταται μηχανική κατεργασία και ομογενοποίηση ως αντιστάθμισμα της έλλειψης μάσησης στο στόμα,
• Το λεπτό έντερο, στο οποίο γίνεται η κυρίως ενζυμική πέψη και απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών, είναι σχετικά μικρού μήκους και η διέλευση της τροφής μάλλον γρήγορη,
• Το παχύ έντερο αποτελείται από δύο τυφλά και το κόλον (πολύ μικρού μήκους). Αυτά αποτελούν τους χώρους συμβιοτικής πέψης, αλλά με ασήμαντα οφέλη για το πτηνό και
• Η απόληξη του πεπτικού συστήματος είναι η αμάρα από την οποία αποβάλλονται κοινά η κόπρος και τα ούρα.

Η μικρή χωρητικότητα του πεπτικού συστήματος, η σχετικά γρήγορη διέλευση της τροφής κατά μήκος αυτού και η έλλειψη ουσιαστικής συμβιοτικής πέψης, καθιστούν αναγκαία τη διατροφή τους με σιτηρέσια αποτελούμενα από ζωοτροφές καλής ποιότητας, υψηλής πεπτικότητας και μικρού όγκου. Με αυτές τις συνθήκες θα μπορεί να εφοδιάζεται το πτηνό με την απαραίτητη ενέργεια, την κατάλληλη πρωτεΐνη (πλούσια σε απαραίτητα αμινοξέα), καθώς και με όλα τα υπόλοιπα θρεπτικά συστατικά. Οι ζωοτροφές που ικανοποιούν αυτές τις απαιτήσεις είναι οι συμπυκνωμένες με κυριότερες τους δημητριακούς καρπούς, τα υποπροϊόντα Γ.Β., τις ανόργανες ζωοτροφές και κατά περίπτωση (όταν συμφέρει οικονομικά) τις ζωοτροφές ζωικής προέλευσης.

Τέλος στα pdf που ακολουθούν με τίτλο Η χρήση της ρίγανης στη διατροφή των κρεοπαραγωγών ορνιθίων, Διαιτητική εκτίμηση γλυκερόλης στη διατροφή ορνιθίων κρεοπαραγωγής και Ενσωμάτωση κερσετίνης στο σιτηρέσιο ορνιθίων κρεοπαραγωγής: επιδράσεις σε παραμέτρους του ανοσοποιητικού τους συστήματος, γίνεται λόγος (στο πρώτο pdf) για τη χρήση της ρίγανης στη διατροφή των κρεοπαραγωγών ορνίθων και κατά πόσο αυτή επηρεάζει τις αποδόσεις των κρεοπαραγωγών ορνιθίων όταν προστίθεται στην τροφή τους με τη μορφή αλεύρου αποξηραμένων φυτών, κατά πόσο επηρεάζει την οξειδωτική σταθερότητα του μυϊκού ιστού του στήθους και του μηρού κρεοπαραγωγών ορνιθίων και κατά πόσο επηρεάζει τις αποδόσεις μετά από πειραματική μόλυνσή τους με σποροφόρες ωοκύστεις του κοκκιδίου Eimeria tenella, (στο δεύτερο pdf) για το πως επιδρά η ακατέργαστη (τύπου 80%) γλυκερόλη στη διατροφή ορνιθίων κρεοπαραγωγής και πως επιδρά το φλαβονοειδές κερσετίνη στο ανοσοποιητικό σύστημα ορνιθίων και σε ορισμένες ζωοτεχνικές παραμέτρους τους (στο τρίτο pdf). Η χρήση της ρίγανης στη διατροφή των κρεοπαραγωγών ορνιθίων , Διαιτητική εκτίμηση γλυκερόλης στη διατροφή ορνιθίων κρεοπαραγωγής και Ενσωμάτωση κερσετίνης στο σιτηρέσιο ορνιθίων κρεοπαραγωγής: επιδράσεις σε παραμέτρους του ανοσοποιητικού τους συστήματος.

Επώαση-Εκκόλαψη αυγού

Επαγγελματική εκκολαπτική μηχανή

Το αυγό αποτελείται από το εξωτερικό κέλυφος (τσόφλι) το οποίο περικλείει το ασπράδι και τον κρόκο. Ανάμεσα στο κέλυφος και το ασπράδι παρεμβάλλονται δυο μεμβράνες, η εξωτερική και η εσωτερική. Στο πίσω μέρος του αυγού (το πιο στρογγυλεμένο) υπάρχει ένας αεροθάλαμος.

Το ασπράδι παρέχει την απαιτούμενη υγρασία και πρωτεΐνες που χρειάζεται το έμβρυο για να αναπτυχθεί. Εξυπηρετεί επίσης και σαν προστατευτικό στο έμβρυο για να απορροφά κραδασμούς και χτυπήματα που ίσως το σκοτώσουν. Ο κρόκος έχει τα απαιτούμενα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται το έμβρυο καθόλη τη διάρκεια της επώασης. Ένα κομμάτι κρόκου μάλιστα, απορροφάται στην κοιλιά του πουλιού λίγο πριν εκκολαφτεί, για τις πρώτες 24 ώρες της ζωής του έξω από το αυγό. Ο αεροθάλαμος υπάρχει για να δώσει το πρώτο οξυγόνο στο νεοσσό πριν βγει από το αυγό. Δεν είναι τυχαίο που πάντα το κεφάλι του πουλιού στην εκκόλαψη βρίσκεται στο πίσω μέρος, στον αεροθάλαμο. Στο pdf που ακολουθεί γίνεται έρευνα για το κατά πόσο επιδρά η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία κατά τη διάρκεια της επώασης στο ανοσοποιητικό σύστημα των ορνιθίων. Οι επιπτώσεις της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας κατά την επώαση αυγών όρνιθας σε παραμέτρους του ανοσοποιητικού συστήματος.

Παραγωγή σφαγίων-Παραγωγή αυγών

Για το ξεκίνημα μιας νέας (μικρής) μονάδας 1000 πτηνών για όποιον θέλει να ασχοληθεί με την πτηνοτροφία, σε πειραματικό στάδιο ή για συμπλήρωμα του εισοδήματος, προκύπτουν τα παρακάτω στοιχεία από μια ήδη υπάρχουσα πτηνοτροφική επίχείρηση.

Εκτροφή ορνίθων

Παραγωγή σφαγίων

Δαπάνες και έσοδα	Τιμές	Παρατηρήσεις
Κόστος αγοράς πτηνών	550 €	55 λεπτά ανά πτηνό
Αξία εξοπλισμού	550 €	Για ταΐστρες, ποτίστρες, θερμομητέρα και στρωμνή
Κόστος τροφής (για 45 μέρες)	1.000€	1€/πτηνό
Κόστος σφαγής και συσκευασίας	80€
Τιμή πώλησης παραγωγού (ανά κιλό)	2,30€/3€	Ζωντανό/Σφαγμένο
Βάρος πτηνού (μέσος όρος)	1.650 γραμμάρια

Παραγωγή αυγών

Παραγωγή αυγών

Δαπάνες και έσοδα	Τιμές	Παρατηρήσεις
Κόστος πτηνών	900€	90 λεπτά ανά πτηνό
Αξία εξοπλισμού	550 €	Για ταΐστρες, ποτίστρες, θερμομητέρα και στρωμνή
Κόστος φωλιάς	500€	50 λεπτά/πτηνό
Κόστος τροφής (το μήνα)	150€/120€	Μέχρι τις 21 εβδομάδες/Από τις 21 εβδομάδες μέχρι το τέλος ζωής
Τιμή πώλησης παραγωγού (ανά αυγό)	0,17-0,20
Κόστος συσκευασίας (ανά αυγό)	0,01€

Βιολογική πτηνοτροφία

Στη βιολογική πτηνοτροφία παίζει ρόλο η καταγωγή των πουλερικών. Η επιλογή των φυλών ή τύπων των πουλερικών πρέπει να γίνεται λαμβάνοντας υπόψη: την ικανότητα προσαρμογής των ζώων στις τοπικές συνθήκες, την ζωτικότητά τους και την αντοχή τους στις ασθένειες. Ο κτηνοτρόφος βιολογικής εκτροφής πρέπει να διαχειρίζεται και γεωργική γη, είτε από ιδιόκτητες εκτάσεις είτε σε συνεργασία με άλλο επιχειρηματία. Όταν εντάσσεται προς μετατροπή μια κτηνοτροφική μονάδα που συμπεριλαμβάνει και φυτική παραγωγή, τότε αυτή υποχρεούται κατά προτεραιότητα να παράγει τις αναγκαίες δικές της ζωοτροφές. Η περίοδος μετατροπής για τα πουλερικά ώστε τα προϊόντα που προέρχονται από αυτά να θεωρούνται «προϊόντα βιολογικής πτηνοτροφίας» είναι 10 εβδομάδες για πουλερικά κρεατοπαραγωγής που έχουν εισαχθεί πριν την τρίτη ημέρα της ζωής τους, και 6 εβδομάδες για πουλερικά ωοπαραγωγής (από τη στιγμή που οι πουλάδες φτάνουν σε ωοπαραγωγική ωριμότητα).

Σχετικές σελίδες

• Όρνιθες
• Υφιστάμενη κατάσταση πτηνοτροφίας
• Συστήματα εκτροφής ορνίθων
• Εκτροφή κρεοπαραγωγών ορνίθων
• Εκτροφή ωοπαραγωγών ορνίθων
• Εναλλακτικά συστήματα εκτροφής
• Πτηνοτροφικές εγκαταστάσεις
• Πτηνά
• Στρουθοκάμηλοι
• Διατροφή πτηνών
• Ζωοτροφές και πρόσθετες ύλες ζωοτροφών
• Επώαση-Εκκόλαψη αυγού
• Βιολογική πτηνοτροφία
• Ασθένειες των πτηνών
• Υγιεινή των αγροτικών ζώων

Σύνδεσμοι

Περιορισμοί στην εγκατάσταση κτηνοτροφικών ή πτηνοτροφικών μονάδων.

Γαλοπούλα

Πάπια

Χήνα

Μελεαγρίδα (φραγκόκοτα)

Ορτύκι

Περιστέρι

Φασιανός

Πέρδικα