Γενικά στοιχεία συμπτωμάτων τροφοπενίας θρεπτικών στοιχείων

Ένας έμμεσος τρόπος ποιοτικής αξιολόγησης του επιπέδου της γονιμότητας του εδάφους, αλλά άμεσου προσδιορισμού της θρεπτικής κατάστασης του φυτού, είναι η μελέτη των μακροσκοπικών συμπτωμάτων της έλλειψης των θρεπτικών ή της τροφοπενίας. Η συνεκτίμηση της μεθόδου αυτής με τα αποτελέσματα της φυλλοδιαγνωστικής μπορεί να συμβάλλουν επικουρικά στην ακριβέστερη εκτίμηση της θρεπτικής κατάστασης του φυτού. Για το λόγο αυτό θεωρήθηκε χρήσιμη η αναφορά και στο θέμα αυτό για λόγους πληρότητας. Όπως είναι γνωστό, η ανεπάρκεια του εφοδιασμού του εδάφους με διάφορα θρεπτικά στοιχεία, δημιουργεί συγκεκριμένα συμπτώματα στα φύλλα, τα οποία χαρακτηρίζονται από σαφή μορφολογικά στοιχεία και συγκεκριμένη τάση εμφάνισης. Από την ενδελεχή και λεπτομερειακή εξέταση των συμπτωμάτων αυτών μπορεί να αχθεί κάποιος στο συμπέρασμα ως προς το στοιχείο που λείπει, προκειμένου στη συνέχεια να λάβει τα ενδεικνυόμενα μέτρα.

Όμως, ο μη επαρκής εφοδιασμός με θρεπτικά δεν είναι πάντοτε η γενεσιουργός αιτία των συμπτωμάτων τροφοπενίας. Ήδη αναφέρθηκε ότι πολλές ανταγωνιστικές αλληλεπιδράσεις είναι δυνατόν να συμβάλλουν στην εμφάνιση των συμπτωμάτων αυτών. Επομένως και η ανισόρροπη εφαρμογή των θρεπτικών στοιχείων στα φυτά αποτελεί μια βασική αιτία εμφάνισης των συμπτωμάτων τροφοπενίας. Π.χ. εφαρμογή υψηλών δόσεων φωσφόρου συμβάλλει στην τροφοπενία ψευδαργύρου παρά το γεγονός ότι το έδαφος μπορεί να είναι εφοδιασμένο με ψευδάργυρο.

Το πρόβλημα με τα συμπτώματα των τροφοπενιών είναι ότι συχνά η αναγνώριση και ταυτοποίηση τους είναι δύσκολη λόγω του γεγονότος ότι αυτά συγχέονται με συμπτώματα που δημιουργούνται στα φύλλα των φυτών από διάφορα περιβαλλοντικά στρές. (Π.χ. αλατότητα, ιώσεις, υψηλές θερμοκρασίες κλπ.). Απαιτείται, ως εκ τούτου μεγάλη εμπειρία και προ πάντων χρήση και άλλων μεθόδων για την επιβεβαίωση των συμπτωμάτων. Διαφορετικά, μπορεί να οδηγηθεί κανείς σε λανθασμένους χειρισμούς και να αποπροσανατολιστεί από την ουσία του πραγματικού προβλήματος. Γενικά τα συμπτώματα των τροφοπενιών ακολουθούν διαφορετικές τάσεις εμφάνισης. Αντίθετα, τα συμπτώματα που οφείλονται σε περιβαλλοντικά στρές, εμφανίζονται σε διάφορα σημεία του φυτού και εάν π.χ. είναι ίωση, μπορεί να επεκταθούν σ' όλα τα φυτά σε ελάχιστο χρονικό διάστημα ολίγων ημερών, ενώ τα συμπτώματα των τροφοπενιών εμφανίζονται βραδέως μεν, αλλά σταθερά και ακολουθούν συγκεκριμένη τάση.

Οι τροφοπενίες εμφανίζονται στη διάρκεια του χρόνου, σε περιόδους έντονης αυξητικής δραστηριότητας και δημιουργούνται σε συγκεκριμένες περιοχές των φύλλων ή των βλαστών, με σαφή συμπτωματολογία. Ειδικότερα, από άποψη χρωματική, μορφολογική και τοπική ως προς τα φύλλα, τα συμπτώματα εμφανίζονται ως εξής:

• Χλώρωση: (κιτρινοπράσινο χρώμα διαφόρου χρωματικής έντασης ανάλογα με την οξύτητα της έλλειψης). Η χλώρωση μπορεί να είναι ενδονεύρια, εντοπισμένη, περιφερειακή ή γενικευμένη καλύπτουσα όλη την περιοχή του ελάσματος.

• Χρωματισμός: Εμφάνιση κίτρινου, πρασινοκίτρινου, λευκού, ιώδους ερυθρωπού χρώματος και ενδιάμεσων αποχρώσεων.

• Νέκρωση: Μπορεί να είναι εντοπισμένη (κορυφές), περιφερειακή και σε όξινες περιπτώσεις γενικευμένη. Ουσιαστικά η νέκρωση είναι το τελευταίο στάδιο της χλώρωσης, η οποία σε προχωρημένο στάδιο απονεκρώνει την περιοχή όπου εμφανίζεται. Είναι μια κατάσταση μη αναστρέψιμη.

• Στρέβλωση: Σε ορισμένες περιπτώσεις τροφοπενιών έχουμε στρέβλωση των φύλλων συνήθως προς τα άνω (βόριο), χωρίς να αποκλείεται και προς τα κάτω (μαγνήσιο).

• Μικροφυλλία (ροζέτα): Χαρακτηριστικό σύμπτωμα έλλειψης ψευδάργυρου.

• Απίσχνανση του φυτού: Χαρακτηρίζει κυρίως την έλλειψη αζώτου, φώσφορου.

Η τάση εμφάνισης των συμπτωμάτων τροφοπενίας έχει ως εξής:

• Εμφάνιση σε συγκεκριμένες θέσεις ή σημεία του φυλλώματος ή του φύλλου, των βλαστών ή των κλάδων, ανάλογα με το βαθμό κινητικότητας του θρεπτικού στοιχείου μέσα στο φυτό. Π.χ. εάν το στοιχείο είναι ευκίνητο, τα συμπτώματα εμφανίζονται στα ωριμότερα-παλαιότερα φύλλα. Επίσης, ανάλογα με το είδος του θρεπτικού, τα συμπτώματα μπορεί κατ' αρχήν να εμφανίζονται περιφερειακά του ελάσματος (Κ) ή υπό μορφή κηλίδων στις ενδονεύριες περιοχές κ.λ.π.

• Εάν το στοιχείο είναι δυσκίνητο μέσα στο φυτό, τα συμπτώματα έλλειψης εμφανίζονται κατ' αρχήν στα μικρά φύλλα ή στα σημεία ενεργού μεριστωματικής δραστηριότητας. Π.χ. στις κορυφές των βλαστών ή στα πολύ νεαρά φύλλα π.χ. Β.

• Τα συμπτώματα των τροφοπενιών εμφανίζονται βραδέως μεν αλλά σταθερώς και καθώς οξύνεται η έλλειψη του δοθέντος θρεπτικού στοιχείου, επεκτείνονται σιγά σιγά σ' όλα τα φύλλα και σε πολύ οξείες περιπτώσεις τροφοπενίας, το έλασμα νεκρώνεται και το φυτό καταστρέφεται. Η όλη διαδικασία απαιτεί πολύ χρόνο και τούτο αποτελεί την ειδοποιό διαφορά από την εμφάνιση των συμπτωμάτων που οφείλονται σε προσβολές από ιώσεις ή άλλα περιβαλλοντικά στρες, τα οποία επεκτείνονται πολύ γρήγορα και αφ'ετερου πρωτοεμφανίζονται σε σημεία του φυλλώματος όπου το πρώτον προσεβλήθησαν από την ίωση ή σημεία που είναι εκτεθειμένα π.χ. σε πηγές υψηλών θερμοκρασιών ή διασταυρώνονται με την πορεία θερμών ανέμων κ.τ.λ.