Αναπαραγωγή και κύκλος ζωής του αλόγου

Ζευγάρωμα

Η ηλικία στην οποία τα άλογα είναι οργανικά ικανά να τεκνοποιήσουν διαφέρει ανάλογα με το φύλλο, τα θηλυκά άλογα (φοράδες) ζευγαρώνουν μεταξύ 18 μηνών και 2 ετών αλλά μόνο μετά τα τρία τους χρόνια μπορούν να γεννήσουν. Τα αρσενικά άλογα (επιβήτορες), αντίστοιχα σε ηλικία ενός έτους μπορούν να τεκνοποιήσουν αλλά όταν αυτά είναι ενσταβλισμένα δεν τα χρησιμοποιούμε για αναπαραγωγή νωρίτερα από τεσσάρων ετών. Οι θηλυκές έρχονται σε περίοδο κατάλληλη για ζευγάρωμα συνήθως κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού κάθε 3 εβδομάδες. Σε αυτό το διάστημα οι φοράδες αποδέχονται τα αρσενικά μόνο για 5 ημέρες περίπου. Για να προσελκύσει η φοράδα τον επιβήτορα ουρεί και υψώνει την ουρά της. Ένα ενδιαφερόμενο αρσενικό άλογο, για να προσεγγίσει την φοράδα υψώνει το κεφάλι και την ουρά και γέρνει τα αυτιά προς τα πίσω. Την περίοδο αυτή, η συμπεριφορά τους αλλάζει και μπορεί να γίνει ατίθαση και νευρική. Το όριο ηλικίας για τεκνοποίηση μια φοράδα διαρκεί μέχρι τα 15 χρόνια τους. Η εγκυμοσύνη κρατά 11 μήνες.

Διάρκεια εγκυμοσύνης

Το έμβρυο διαμορφώνεται στους πρώτους μήνες της εγκυμοσύνης ενώ προς το τέλος αναπτύσσεται με γρήγορους ρυθμούς. Το φύλλο του εμβρύου διαμορφώνεται στον τέταρτο μήνα καθώς επίσης το σώμα και τα νύχια. Στους έξι μήνες εγκυμοσύνης το έμβρυο είναι σχεδόν 61 εκατοστά με πλήρες τρίχωμα. Στους οχτώ μήνες ζυγίζει περίπου 18 κιλά και αρχίζουν να σχηματίζονται η ουρά και η χαίτη. Στους επόμενους μήνες μέχρι τη γέννηση η ανάπτυξη του εμβρύου είναι αλματώδης, ώσπου στον ενδέκατο μήνα το έμβρυο παίρνει την κατάλληλη θέση για τη γέννα ώστε το κεφάλι και τα πόδια να γεννηθούν πρώτα.

Γέννα

Οι φοράδες φαίνεται ότι προτιμούν να γεννούν το βράδυ όταν δεν τις παρακολουθεί κάποιος και σίγουρα έχουν την ικανότητα να ελέγχουν την έναρξη του τοκετού. Παρά τις συχνές επισκέψεις στο χώρο που βρίσκεται η φοράδα, αυτή θα γεννήσει την ώρα που θα έχετε φύγει.

Ενδείξεις για τον επικείμενο τοκετό

• Ο μαστός γεμίζει με γάλα τις 2-4 τελευταίες βδομάδες.
• Οι μύες της λεκάνης χαλαρώνουν. Η βάση της ουράς προβάλλει εντονότερα λίγες μέρες πριν τη γέννα.
• Συχνά υπάρχει οίδημα στην κοιλιά μπροστά από τους μαστούς λίγες εβδομάδες πριν την γέννα.
• Οι θηλές μεγαλώνουν 4-6 μέρες πριν τη γέννα.
• Ένα κίτρινο υγρό σαν μέλι εμφανίζεται 1-4 ημέρες στο άκρο των θηλών. Μπορεί να στάζει γάλα από τον μαστό μερικές μέρες πριν την γέννα.
• Εάν η φοράδα είναι ραμμένη στο αιδοίο πρέπει να ανοιχτεί 2-4 εβδομάδες πριν τον αναμενόμενο τοκετό.
• Η φοράδα γίνεται ανήσυχη. Μπορεί να δείχνει σημάδια κολικού, να κλωτσάει την κοιλιά της, να ξαπλώνει και να σηκώνεται, να κοιτάει ή να δαγκώνει την κοιλιά της και να ιδρώνει. Αυτό είναι το πρώτο στάδιο του τοκετού. Χρειάζεται όμως προσοχή. Εάν αυτή η συμπεριφορά παρατείνεται πέραν των 2 ωρών χωρίς εξέλιξη ,επικoινωνήστε με τον ιππίατρο.

Είναι προτιμότερο να αφήσουμε την φοράδα να γεννήσει χωρίς βοήθεια ή ενόχληση. Εάν προκύψει κάποιο πρόβλημα είναι καλό να επέμβει ο ιππίατρος. Μπορείτε να καταγράφετε το χρονικό διάστημα του κάθε σταδίου. Βάλτε έναν επίδεσμο στην βάση της ουράς όταν δείτε ότι ξεκινάει το πρώτο στάδιο (όχι πολύ σφιχτά). Πλύνετε με ένα ήπιο σαπούνι τους μαστούς και το περίνεο και ξεπλύνετε πολύ καλά. Καθαρίστε και απολυμάνετε τον στάβλο τοκετού και βάλτε αρκετή στρωμνή. Η φυσιολογική θέση του πουλαριού όταν γεννιέται είναι με τα μπροστινά πόδια πρώτα, το ένα λίγο πιο μπροστά από το άλλο, οι οπλές κοιτάνε προς τα κάτω, μετά ακολουθεί η μύτη, το κεφάλι ,ο λαιμός, οι ώμοι και το υπόλοιπο σώμα. Εάν βγαίνει με το πέλμα των οπλών να κοιτάζει προς τα πάνω πρέπει να κληθεί αμέσως ο ιππίατρος, όπως επίσης και εάν παρατηρήσετε κάποια άλλη ανωμαλία.

Ο τοκετός χωρίζεται σε τρία στάδια

Πρώτο στάδιο

Ξεκινά με την έναρξη των συσπάσεων και συνήθως κρατάει 1-2 ώρες.Η φοράδα μπορεί να σηκώνεται και να ξαπλώνει να κοιλιέται αρκετές φορές ούτως ώστε το πουλάρι να τοποθετηθεί κατάλληλα για την γέννα. Σε αυτή την φάση,οι συσπάσεις προωθούν το πουλάρι μέσω του τραχήλου της μήτρας και σε θέση στην γεννητική οδό. Οι εμβρυικοί υμένες(αλλαντοικός υμένας) μπορεί να φανούν στο αιδοίο της φοράδας.Όταν ο υμένας σπάσει και βγει το περιεχόμενο υγρό,το πρώτο στάδιο τελειώνει.

Δεύτερο στάδιο

Είναι η τελική έξοδος του πουλαριού που γίνεται πολύ γρήγορα. Εάν διαρκέσει περισσότερο από 30 λεπτά υπάρχει πρόβλημα. Γιαυτό εάν δεν υπάρχει πρόοδος 10-15 λεπτά αφού σπάσουν οι υμένες, επικοινωνήστε με τον ιππίατρο.

Τρίτο στάδιο

Αρχίζει μετά το τέλος του τοκετού και τελειώνει με την έξοδο του πλακούντα. Διαρκεί 1-3 ώρες. Εάν ο πλακούντας δεν έχει βγει μέσα σε 3 ώρες καλέστε τον ιππίατρο. Ο παραμένων πλακούντας μπορεί να προκαλέσει σοβαρή μόλυνση και ενδονυχίτιδα.

Μετά τον τοκετό.

Αφήστε λίγο χρόνο στο πουλάρι να σπάσει τους υμένες. Όταν γίνει αυτό σιγουρευτείτε ότι το πουλάρι αναπνέει. Γενικά δεν συνιστάται να κόψουμε ή να σπάσουμε τον ομφάλιο λώρο. Εάν δεν σπάσει κατά τον τοκετό, συνήθως σπάει όταν η φοράδα σηκώνεται. Ο ομφάλιος λώρος σπάει 2.5 εκατοστά από την κοιλιά του πουλαριού,στο σημείο πού είναι στενότερος. Εάν είναι απαραίτητο να σπάσουμε τον λώρο,τότε πρέπει να τον συγκρατήσουμε εκατέρωθεν του σημείου πού αναφέραμε,στρίβουμε τον λώρο με το χέρι πού είναι προς τον πλακούντα και τραβάμε για να σπάσει. Με αυτόν τον τρόπο ελαττώνουμε την εμφάνιση αιμορραγίας. Εάν όμως υπάρξει αιμορραγία ασκούμε πίεση στο κολόβωμα του λώρου για μερικά λεπτά με τα δάκτυλα. Ποτέ μην κόψετε τον λώρο. Αφήνοντας την φοράδα και το πουλάρι να ξεκουραστεί πριν σπάσει ο λώρος αρκετό αίμα περνάει από την φοράδα στο πουλάρι. Χρησιμοποιήστε κάποιο αντισηπτικό διάλυμα πού θα σας συστήσει ο ιππίατρος, στο κολόβωμα του λώρου για μερικές μέρες, για να προστατευτεί το νεογέννητο από μόλυνση στο σημείο αυτό. Παρακολουθήστε την φοράδα τις επόμενες 24 ώρες.

Μετά τον τοκετό πρέπει να προσέξουμε τα εξής:

• εάν το πουλάρι αναπνέει φυσιολογικά.
• εάν είναι ζωηρό και κινητικό. Το πουλάρι πρέπει να κάνει προσπάθειες να σηκωθεί μέσα σε 30 λεπτά αφού γεννηθεί.
• εάν η φοράδα αποδέχεται το νεογέννητο. Συνήθως κάποιες πρωτόγεννες φοράδες μπορεί να μην αποδεχτούν το παιδί τους.Σε αυτή την περίπτωση απομακρύνουμε το νεογέννητο και το παρουσιάζουμε πάλι αφού έχουμε συγκρατήσει την φοράδα.
• εάν το νεογέννητο στέκεται όρθιο και θηλάζει μέσα σε 2 ώρες από την γέννα.Εάν δεν συμβεί αυτό καλέστε τον ιππίατρο διότι το πουλάρι μπορεί να είναι ασθενικό και να χρειάζεται ιατρική βοήθεια..
• εάν το πουλάρι περάσει το μηκώνιο(η πρώτη κένωση) μετά από το πρώτο κλύσμα πού γίνεται λίγες ώρες μετά τη γέννα.Εάν δεν περάσει το μηκώνιο ένα δεύτερο κλύσμα πρέπει να γίνει.
• εάν η φοράδα είναι ζωηρή και ευδιάθετη.Δώστε της να φάει και να της έχετε καθαρό νερό.
• όταν ο πλακούντας βγει σιγουρευτείτε ότι είναι ακέραιος και δεν έχει τρύπες ειδικά στα άκρα των κεράτων.Ο πλακούντας πρέπει να έχει σχήμα Υ και η μόνη τρύπα πού έχει είναι από εκεί πού βγήκε το έμβρυο. Πολλές φοράδες μπορεί να ξαπλώσουν για να βγάλουν τον πλακούντα αλλά αυτό γίνεται γρήγορα. Εάν δείχνει ότι πονάει αφού έχει βγει ο πλακούντας χρειάζεται ιατρική βοήθεια. Να φυλάγεται πάντα ο πλακούντας ούτως ώστε να μπορεί ο ιππίατρος να τον εξετάσει.
• καλό είναι να παρακολουθείτε την θερμοκρασία της φοράδας τις πρώτες 24 ώρες(η φυσιολογική είναι 37.5-38.6)
• παρατηρήστε τις κενώσεις της φοράδας και την πρόσληψη τροφής διότι μετά την γέννα υπάρχει δυνατότητα κολικού λόγω μετατόπισης του παχέος εντέρου.

Το πρώτο γάλα της φοράδας είναι πλούσιο σε αντισώματα. Παρέχει ανοσία στο πουλάρι απέναντι σε ασθένειες μέχρι να ξεκινήσει το δικό του ανοσοποιητικό σύστημα. Το πουλάρι πρέπει να πάρει το πρωτόγαλα μέσα στις πρώτες 8-12 ώρες της ζωής του για να προσλάβει τά αντισώματα.Εάν είναι πολύ αδύνατο πρέπει να αρμεχτεί ή φοράδα και ο ιππίατρος να δώσε το πρωτόγαλα με οισοφαγικό καθετήρα. Εάν η φοράδα πριν γεννήσει έχει πολύ γάλα σε βαθμό πού βγαίνει από τον μαστό(συνήθως αυτό δεν έχει αντισώματα), συμβουλευτήτε τον ιππίατρο μήπως η φοράδα πρέπει να αρμεχθεί και το πρωτόγαλα να μπει στο ψυγείο για να δοθεί στο νεογέννητο.

Για ορφανά πουλάρια ή όταν η φοράδα δεν έχει αρκετό πρωτόγαλα είναι σημαντικό να υπάρχει μία πηγή προμήθειας.Χωρίς αυτό το πουλάρι είναι εκτεθημένο σε μολύνσεις. Ο ιππίατρος μπορεί να ελέγξει αν το πρωτόγαλα έχει αρκετά αντισώματα. Το αίμα του νεογέννητου μπορεί να ελεγχθεί για την ποσότητα των αντισωμάτων στις 8-12 ώρες τής ηλικίας του. Εάν είναι χαμηλά και το πουλάρι είναι αρκετά μικρο σε ηλικία μπορεί να δοθεί συμπληρωματικό πρωτόγαλα ή πλάσμα εάν είναι μεγαλύτερο(δεν υπάρχει στην ελληνική αγορά).