Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων του "Βρώμη προϊόν"
| (9 ενδιάμεσες αναθεωρήσεις από 2 χρήστες δεν εμφανίζονται) | |||
| Γραμμή 1: | Γραμμή 1: | ||
[[Image:Βρώμη προϊόν.jpg|thumb|px100|Νιφάδες βρώμης]] | [[Image:Βρώμη προϊόν.jpg|thumb|px100|Νιφάδες βρώμης]] | ||
| − | Η βρώμη [[Καλλιέργεια βρώμης |καλλιεργείται]] για παραγωγή καρπού και βιομάζας. | + | Η βρώμη <ref name="Σιτηρά εύκρατων κλιμάτων"/> [[Καλλιέργεια βρώμης |καλλιεργείται]] για παραγωγή καρπού και βιομάζας. |
Ο καρπός της [[Βρώμη φυτό |βρώμης]] χρησιμοποιείται ως κτηνοτροφή και για ανθρώπινη κατανάλωση. Η χημική του σύσταση φαίνεται στον πίνακα παρακάτω. | Ο καρπός της [[Βρώμη φυτό |βρώμης]] χρησιμοποιείται ως κτηνοτροφή και για ανθρώπινη κατανάλωση. Η χημική του σύσταση φαίνεται στον πίνακα παρακάτω. | ||
{| class="wikitable" style="text-align: center;" | {| class="wikitable" style="text-align: center;" | ||
| − | |+<font size="+ | + | |+<font size="+0,3">Χημική σύσταση του καρπού της βρώμης (%) με και χωρίς περιβλήματα.</font> |
|- | |- | ||
| − | ! scope="col" colspan="1" |<font size="+ | + | ! scope="col" colspan="1" |<font size="+0,5"></font> |
| − | ! scope="col" colspan="1" |<font size="+ | + | ! scope="col" colspan="1" |<font size="+0,5">Υγρασία</font> |
| − | ! scope="col" colspan="1" |<font size="+ | + | ! scope="col" colspan="1" |<font size="+0,5">Πρωτεΐνες</font> |
| − | ! scope="col" colspan="1" |<font size="+ | + | ! scope="col" colspan="1" |<font size="+0,5">Λίπη</font> |
| − | ! scope="col" colspan="1" |<font size="+ | + | ! scope="col" colspan="1" |<font size="+0,5">Υδατάνθρακες</font> |
| − | ! scope="col" colspan="1" |<font size="+ | + | ! scope="col" colspan="1" |<font size="+0,5">Ιν. ουσίες</font> |
| − | ! scope="col" colspan="1" |<font size="+ | + | ! scope="col" colspan="1" |<font size="+0,5">Τέφρα</font> |
|- | |- | ||
| − | |Με περιβλήματα | + | ! scope="col" colspan="1" |<font size="+0,5">Με περιβλήματα</font> |
|10.1 | |10.1 | ||
|12.2 | |12.2 | ||
| Γραμμή 24: | Γραμμή 24: | ||
|3.5 | |3.5 | ||
|- | |- | ||
| − | |Χωρίς περιβλήματα | + | ! scope="col" colspan="1" |<font size="+0,5">Χωρίς περιβλήματα</font> |
|8.7 | |8.7 | ||
|16.0 | |16.0 | ||
| Γραμμή 34: | Γραμμή 34: | ||
|} | |} | ||
| + | Τα περιβλήματα (λεπυρίδια) συνήθως αντιπροσωπεύουν το 20-35% περίπου του βάρους του καρπού και αποτελούνται κατά 31% από ινώδεις ουσίες. Από θρεπτικής πλευράς, επιζητείται η μικρότερη δυνατή αναλογία περιβλημάτων στον καρπό. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό που επηρεάζεται κυρίως από το γονότυπο και δευτερευόντως από το περιβάλλον. Είδη βρώμης με καρπούς που αποχωρίζονται εύκολα από τα λεπυρίδια (γυμνοβρώμες) σπάνια καλλιεργούνται σήμερα. | ||
{{{top_heading|==}}}[[Θρεπτική αξία βρώμης]]{{{top_heading|==}}} | {{{top_heading|==}}}[[Θρεπτική αξία βρώμης]]{{{top_heading|==}}} | ||
{{:Θρεπτική αξία βρώμης|top_heading={{{top_heading|==}}}=}} | {{:Θρεπτική αξία βρώμης|top_heading={{{top_heading|==}}}=}} | ||
| − | <ref name="Σιτηρά εύκρατων κλιμάτων"/> | + | {{{top_heading|==}}}Κτηνοτροφή{{{top_heading|==}}} |
| + | |||
| + | Συνήθως ο καρπός της βρώμης χρησιμοποιείται ως κτηνοτροφή ή πτηνοτροφή. Χορηγείται στα μόνοπλα, [[Βοοειδή |βοοειδή]] και [[Πτηνά |πουλερικά]] και δευτερευόντως στους [[Χοίροι |χοίρους]] και τα [[Αιγοπρόβατα |πρόβατα]]. Συγκριτικά με τον [[Αραβόσιτος φυτό |αραβόσιτο]], υστερεί σε ενεργειακό περιεχόμενο και βιταμίνη Α. Γιαυτό συνιστάται να μην αποτελεί τη μοναδική πηγή συμπυκνωμένης τροφής στα σιτηρέσια. Χρησιμοποιείται ιδιαίτερα στα σιτηρέσια των μονόπλων όπου η παρουσία του σχετίζεται με μικρότερη συχνότητα εμφάνισης συμπτωμάτων καννιβαλισμού. | ||
| + | |||
| + | {{{top_heading|==}}}Ανθρώπινη κατανάλωση{{{top_heading|==}}} | ||
| + | |||
| + | Για να χρησιμοποιηθεί για ανθρώπινη κατανάλωση <ref name="Σιτηρά εύκρατων κλιμάτων"/>, θα πρέπει ο καρπός να υποστεί μια προκαταρκτική επεξεργασία η οποία περιλαμβάνει: | ||
| + | *Καθαρισμό και απομάκρυνση άλλων σπόρων ή ξένων υλών. | ||
| + | *Προκαταρκτική ξήρανση που μειώνει την υγρασία από 11-13% στο 7-8.5%. Έτσι τα λεπυρίδια γίνονται πιο εύθραυστα και αφαιρούνται ευκολότερα στο επόμενο στάδιο. | ||
| + | *Αφαίρεση λεπυρίδιων που πραγματοποιείται μετά από διέλευση από συστοιχίες ζευγών κυλίνδρων ή ειδικών δίσκων τοποθετημένων στις ανάλογες αποστάσεις. Οι "αποφλοιωμένοι" καρποί που λαμβάνονται υφίστανται παραπέρα επεξεργασία που περιλαμβάνει κατ' αρχήν απομάκρυνση ή αδρανοποίηση των λιπασών που υπάρχουν κυρίως στο περικάρπιο και σε τελικό στάδιο, την κοκκοποίησή τους σε διάφορο βαθμό ή τη δημιουργία νιφάδων. Τα προϊόντα αυτά χρησιμοποιούνται στη μαγειρική ή ζαχαροπλαστική ή καταναλώνονται αυτούσια. | ||
| + | |||
| + | [[Image:Αποφλοιωμένη βρώμη.jpg|thumb|px100|Αποφλοιωμένη βρώμη]] | ||
| + | |||
| + | {{{top_heading|==}}}Βιομηχανικές χρήσεις{{{top_heading|==}}} | ||
| + | |||
| + | Από τα λεπυρίδια εξάγεται με ειδική επεξεργασία η αλδεΰδη φουρφουράλη που χρησιμοποιείται ευρέως στη χημική βιομηχανία. Επίσης, από τα λεπυρίδια εξάγονται φαρμακευτικές ουσίες, κυρίως αντισηπτικά. | ||
| + | |||
| + | {{{top_heading|==}}}Παραγωγή βιομάζας{{{top_heading|==}}} | ||
| + | |||
| + | Η [[Βρώμη φυτό |βρώμη]] μπορεί να καλλιεργηθεί για παραγωγή σανού, για βόσκηση και για ενσίρωση <ref name="Σιτηρά εύκρατων κλιμάτων"/>. | ||
| + | |||
| + | Ο σανός είναι καλής ποιότητας με περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη 8.7-13%, ανάλογα με το στάδιο κοπής. Επίσης, καλής ποιότητας ενσιρωμένο προϊόν λαμβάνεται όταν η [[Καλλιέργεια βρώμης |καλλιέργεια]] συγκομισθεί στο στάδιο του γαλακτώδους καρπού. Ποικιλίες ταχείας ανάπτυξης παρέχουν άφθονη χειμωνιάτικη βοσκή. | ||
<ref name="Θρεπτική αξία βρώμης"/> | <ref name="Θρεπτική αξία βρώμης"/> | ||
| Γραμμή 47: | Γραμμή 69: | ||
*[[Δημητριακό]] | *[[Δημητριακό]] | ||
*[[Φρούτο]] | *[[Φρούτο]] | ||
| − | *[[]] | + | *[[Θρεπτική αξία βρώμης]] |
| − | *[[]] | + | *[[Βοοειδή]] |
| + | *[[Πτηνά]] | ||
| + | *[[Χοίροι]] | ||
| + | *[[Αιγοπρόβατα]] | ||
| + | *[[Αραβόσιτος φυτό]] | ||
==Βιβλιογραφία== | ==Βιβλιογραφία== | ||
| Γραμμή 60: | Γραμμή 86: | ||
</references> | </references> | ||
| − | [[Category: | + | [[Category:Χειμερινό σιτηρό προϊόν]] |
[[πόσο αφορά σε καταναλωτή::30| ]] | [[πόσο αφορά σε καταναλωτή::30| ]] | ||
[[πόσο αφορά σε επιχείρηση εμπορική::30| ]] | [[πόσο αφορά σε επιχείρηση εμπορική::30| ]] | ||
| Γραμμή 66: | Γραμμή 92: | ||
[[πόσο αφορά σε συλλογικές αγροτικές οργανώσεις::30| ]] | [[πόσο αφορά σε συλλογικές αγροτικές οργανώσεις::30| ]] | ||
[[παράγεται από::Βρώμη φυτό| ]] | [[παράγεται από::Βρώμη φυτό| ]] | ||
| − | [[κατάσταση δημοσίευσης:: | + | [[κατάσταση δημοσίευσης::10| ]] |
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
Τελευταία αναθεώρηση της 12:11, 5 Σεπτεμβρίου 2013
Η βρώμη [1] καλλιεργείται για παραγωγή καρπού και βιομάζας.
Ο καρπός της βρώμης χρησιμοποιείται ως κτηνοτροφή και για ανθρώπινη κατανάλωση. Η χημική του σύσταση φαίνεται στον πίνακα παρακάτω.
| Υγρασία | Πρωτεΐνες | Λίπη | Υδατάνθρακες | Ιν. ουσίες | Τέφρα | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Με περιβλήματα | 10.1 | 12.2 | 4.3 | 57.8 | 12.1 | 3.5 |
| Χωρίς περιβλήματα | 8.7 | 16.0 | 5.6 | 66.7 | 1.2 | 1.9 |
Τα περιβλήματα (λεπυρίδια) συνήθως αντιπροσωπεύουν το 20-35% περίπου του βάρους του καρπού και αποτελούνται κατά 31% από ινώδεις ουσίες. Από θρεπτικής πλευράς, επιζητείται η μικρότερη δυνατή αναλογία περιβλημάτων στον καρπό. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό που επηρεάζεται κυρίως από το γονότυπο και δευτερευόντως από το περιβάλλον. Είδη βρώμης με καρπούς που αποχωρίζονται εύκολα από τα λεπυρίδια (γυμνοβρώμες) σπάνια καλλιεργούνται σήμερα.
Θρεπτική αξία βρώμης
Οι πρωτείνες αποτελούν περίπου το 85% των ολικών αζωτούχων ουσιών του καρπού και χαρακτηρίζονται από χαμηλά ποσοστά μεθειονίνης, τρυπτοφάνης και ιστιδίνης. Αντίθετα, η περιεκτικότητα σε λυσίνη βρίσκεται σε κάπως υψηλότερα επίπεδα από καρπούς άλλων δημητριακών. Οι πρωτεΐνες δεν σχηματίζουν γλουτένη και επομένως το αλεύρι δεν χρησιμοποιείται αυτούσιο στην αρτοποιία.
Τα λίπη βρίσκονται κυρίως στο έμβρυο (περίπου 11%}, αλλά και στο ενδοσπέρμιο, δηλ. σε ποσοστά υψηλότερα από τις ανάλογες τιμές των άλλων δημητριακών. Αποτελούνται κυρίως από παλμιτικό, α- και β-λινολεϊκό και ελαϊκό οξύ. Συνήθως υψηλή λιποπεριεκτικότητα συσχετίζεται αρνητικά με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες.
Το άμυλο του ενδοσπερμίου αποτελεί το κύριο συστατικό των υδατανθράκων, ενώ τα διαλυτά ζάχαρα βρίσκονται σε χαμηλά ποσοστά, κυρίως στο έμβρυο. Στα περιβλήματα υπάρχουν πεντοζάνες σε ποσοστά που επιτρέπουν τη βιομηχανική παραγωγή ουσιών όπως η φουρφουράλη, αραβάνη και ξυλάνη.
Οι ινώδεις ουσίες αποτελούνται κυρίως από λιγνίνη, κυτταρίνη και ημικυτταρίνες.
Τα κύρια συστατικά της τέφρας αποτελούν ο φωσφόρος, το κάλι, το θείο, το μαγνήσιο και το ασβέστιο. Από τα ιχνοστοιχεία ανιχνεύεται κυρίως ο σίδηρος και το μαγγάνιο.
Η περιεκτικότητα σε βιταμίνες παρατίθεται στον παρακάτω πίνακα. Ο καρπός της βρώμης θεωρείται ως ο πλουσιότερος σε θειαμίνη από τους καρπούς των δημητριακών.
| Βιταμίνη | Εύρος τιμών |
|---|---|
| Θειαμίνη | 0.35-0.93 |
| Ριβοφλαβίνη | 0.13-0.16 |
| Πυριδοξίνη | 0.18-0.25 |
| Β12 | 0.0003 |
| Βιοτίνη | 0.02 |
| Νιασίνη | 0.89-1.53 |
| Χολίνη | 94-114 |
| Παντοθενικό οξύ | 0.79-1.60 |
| Φυλλικό οξύ | 0.02-0.04 |
| Τοκοφερόλες | 0.8-2.1 |
| π-αμινοβενζοϊκό οξύ | 0.05 |
Από τα παραπάνω φαίνεται ότι ο καρπός της βρώμης υστερεί σε υδατάνθρακες (κυρίως άμυλο) και υπερτερεί σε λίπος και τέφρα συγκριτικά με τους καρπούς των άλλων αγρωστωδών. Υπερτερεί επίσης ελαφρά και σε πρωτεΐνη.
Το συγκεκριμένο δημητριακό βρίσκεται στη βάση της μεσογειακής διατροφής. Η μοναδική θρεπτική αξία των νιφάδων βρώμης έγκειται στην πλούσια περιεκτικότητα τους σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β, μεταλλικά στοιχεία, ιχνοστοιχεία και φυτικές ίνες (β-γλυκάνες), των οποίων η ευεργετική δράση προστατεύει το καρδιαγγειακό και το πεπτικό σύστημα μικρών και μεγάλων. Μια μόλις μερίδα των 40 γρ. νιφάδων βρώμης, αρκεί για να καλύψει το 15% των ημερήσιων αναγκών μας σε φυτικές ίνες.
Η βρώμη βοηθάει:
- Στη μείωση της χοληστερόλης: Μια από τις πιο σημαντικές διαλυτές φυτικές ίνες της βρώμης είναι οι β-γλυκάνες. Έχει βρεθεί ότι αυτές οι ίνες όταν περάσουν από τον πεπτικό σωλήνα διασπώνται και δημιουργούν μια κολλώδη ουσία που παγιδεύει τη χοληστερόλη που υπάρχει στα χολικά υγρά και διευκολύνει την αποβολή της μέσω του εντέρου. Με τον τρόπο αυτό, η χοληστερόλη δεν απορροφάται με τον ίδιο ρυθμό και τα επίπεδά της "κακής" LDL χοληστερόλης στο αίμα παραμένουν σε επιτρεπτά όρια.
- Στη μείωση του υψηλού σακχάρου του αίματος: Η ιδιότητα της αυτή οφείλεται στο ότι έχει χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη δηλαδή δεν ανεβαίνει απότομα το σάκχαρο στο αίμα μετά την κατανάλωση της επειδή η βρώμη έχει την ιδιότητα να σχηματίζει «χυλό» μέσα στο στομάχι με αποτέλεσμα να καθυστερεί η διαδικασία της πέψης , να παραμένει το σάκχαρο σε σταθερά επίπεδα αλλά και να υπάρχει κορεσμός για περισσότερη ώρα.
- Στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος: Το σελήνιο και η βιταμίνη Ε που υπάρχουν στη βρώμη ενισχύουν σημαντικά το ανοσοποιητικό σύστημα και το βοηθάνε να αντιμετωπίσει πιθανές βακτηριακές λοιμώξεις. Επιπλέον ο ψευδάργυρος που βρίσκεται στην βρώμη βοηθά στον μεταβολισμό, την επούλωση πληγών και στην ανάπτυξη νέων κυττάρων.
- Στην παροχή καλή πηγή πρωτεΐνης: Η βρώμη περιέχει την υψηλότερη συγκέντρωση πρωτεϊνών σε σχέση με άλλα σιτηρά. 100 γρ. βρώμης περιέχει τη διπλάσια ποσότητα πρωτεϊνών σε σχέση με 100 γρ. σιτάρι ή νιφάδες καλαμποκιού. Επίσης, η ποιότητα της πρωτεΐνης είναι ανώτερη από την ποιότητα της πρωτεΐνης που βρίσκεται στο σιτάρι ή άλλα δημητριακά. Η πρωτεΐνη χρησιμοποιείται για την κατασκευή, την επισκευή και τη διατήρηση όλων των ιστών του σώματος και παρέχει την ενέργεια του σώματος.
- Στη βελτίωση της πέψης: Η υψηλή περιεκτικότητα σε ίνες καθιστά τη βρώμη ιδανικό φάρμακο-τροφή για τα άτομα που πάσχουν από γαστρίτιδα, κολίτιδα, και άλλα πεπτικά προβλήματα. Επίσης, η υψηλή περιεκτικότητα της σε φυτικές ίνες βελτιώνει την κινητικότητα του εντέρου ανακουφίζοντας τον οργανισμό από τα συμπτώματα της δυσκοιλιότητας.
- Στη μείωση του κίνδυνου εμφάνισης καρκίνου: Η βρώμη είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικές ουσίες και βιταμίνη E, η οποία προστατεύει τον οργανισμό από τις βλαβερές ελεύθερες ρίζες που μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο, μια διατροφή πλούσια σε διαλυτές φυτικές ίνες, όπως είναι η βρώμη μπορεί επίσης να βοηθήσει να μειώσει τις πιθανότητες για εμφάνιση, καρκίνου του μαστού και καρκίνου του παχέος εντέρου.
- Στη μείωση του κινδύνου οστεοπόρωσης: Η βρώμη είναι πλούσια σε ασβέστιο, φώσφορο και μαγνήσιο τα οποία συμβάλλουν στο να κρατηθούν τα κόκαλα δυνατά και αντίστοιχα μειώνουν τον κίνδυνο οστεοπόρωσης.
- Στη μείωση του στρες: Η κατανάλωση της βρώμης βοηθάει σε περιπτώσεις κατάθλιψης, αϋπνίας και κόπωσης. Ένα μείγμα βρώμης με γάλα και μέλι μειώνει το άγχος το πρωί και ενισχύει τη συγκέντρωση.
- Στην παροχή καλής πηγής ενέργειας: Η περιεκτικότητα της βρώμης σε υδατάνθρακες είναι επίσης εξαιρετική όταν πρόκειται για την ενίσχυση επιδόσεων. Άλλα θρεπτικά συστατικά που υπάρχουν στη βρώμη, όπως ο φώσφορος, η βιταμίνη Β, το μαγνήσιο και ο σίδηρος συμβάλλουν στην παραγωγή ενέργειας.
- Στον έλεγχο του βάρους: Το πλούσιο περιεχόμενο της βρώμης σε φυτικές ίνες και πρωτεΐνες ενισχύει την ικανοποίηση της όρεξης και του αισθήματος κορεσμού και με αυτό τον τρόπο βοηθά σημαντικά στην επίτευξη του επιθυμητού σωματικού βάρους.
Οι νιφάδες βρώμης αποτελούν τέλος, ένα γρήγορο και πολύ θρεπτικό γεύμα, καθώς είναι έτοιμες προς κατανάλωση σε λιγότερο από 10 λεπτά. Συνδυάζονται με γάλα, γιαούρτι, φρούτα, ξηρούς καρπούς κ.ά.
Κτηνοτροφή
Συνήθως ο καρπός της βρώμης χρησιμοποιείται ως κτηνοτροφή ή πτηνοτροφή. Χορηγείται στα μόνοπλα, βοοειδή και πουλερικά και δευτερευόντως στους χοίρους και τα πρόβατα. Συγκριτικά με τον αραβόσιτο, υστερεί σε ενεργειακό περιεχόμενο και βιταμίνη Α. Γιαυτό συνιστάται να μην αποτελεί τη μοναδική πηγή συμπυκνωμένης τροφής στα σιτηρέσια. Χρησιμοποιείται ιδιαίτερα στα σιτηρέσια των μονόπλων όπου η παρουσία του σχετίζεται με μικρότερη συχνότητα εμφάνισης συμπτωμάτων καννιβαλισμού.
Ανθρώπινη κατανάλωση
Για να χρησιμοποιηθεί για ανθρώπινη κατανάλωση [1], θα πρέπει ο καρπός να υποστεί μια προκαταρκτική επεξεργασία η οποία περιλαμβάνει:
- Καθαρισμό και απομάκρυνση άλλων σπόρων ή ξένων υλών.
- Προκαταρκτική ξήρανση που μειώνει την υγρασία από 11-13% στο 7-8.5%. Έτσι τα λεπυρίδια γίνονται πιο εύθραυστα και αφαιρούνται ευκολότερα στο επόμενο στάδιο.
- Αφαίρεση λεπυρίδιων που πραγματοποιείται μετά από διέλευση από συστοιχίες ζευγών κυλίνδρων ή ειδικών δίσκων τοποθετημένων στις ανάλογες αποστάσεις. Οι "αποφλοιωμένοι" καρποί που λαμβάνονται υφίστανται παραπέρα επεξεργασία που περιλαμβάνει κατ' αρχήν απομάκρυνση ή αδρανοποίηση των λιπασών που υπάρχουν κυρίως στο περικάρπιο και σε τελικό στάδιο, την κοκκοποίησή τους σε διάφορο βαθμό ή τη δημιουργία νιφάδων. Τα προϊόντα αυτά χρησιμοποιούνται στη μαγειρική ή ζαχαροπλαστική ή καταναλώνονται αυτούσια.
Βιομηχανικές χρήσεις
Από τα λεπυρίδια εξάγεται με ειδική επεξεργασία η αλδεΰδη φουρφουράλη που χρησιμοποιείται ευρέως στη χημική βιομηχανία. Επίσης, από τα λεπυρίδια εξάγονται φαρμακευτικές ουσίες, κυρίως αντισηπτικά.
Παραγωγή βιομάζας
Η βρώμη μπορεί να καλλιεργηθεί για παραγωγή σανού, για βόσκηση και για ενσίρωση [1].
Ο σανός είναι καλής ποιότητας με περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη 8.7-13%, ανάλογα με το στάδιο κοπής. Επίσης, καλής ποιότητας ενσιρωμένο προϊόν λαμβάνεται όταν η καλλιέργεια συγκομισθεί στο στάδιο του γαλακτώδους καρπού. Ποικιλίες ταχείας ανάπτυξης παρέχουν άφθονη χειμωνιάτικη βοσκή.
Σχετικές σελίδες
- Βρώμη φυτό
- Καλλιέργεια βρώμης
- Δημητριακό
- Φρούτο
- Θρεπτική αξία βρώμης
- Βοοειδή
- Πτηνά
- Χοίροι
- Αιγοπρόβατα
- Αραβόσιτος φυτό
Βιβλιογραφία
- ↑ 1,0 1,1 1,2 "Τα σιτηρά των εύκρατων κλιμάτων", Ανδρέας Ι. Καραμάνος, Καθηγητής της Γεωργίας στην Ανωτάτη Γεωπονική Σχολή Αθηνών.
- ↑ Βρώμη: Μια φυσική τροφή με πλούσια διατροφική αξία
