Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων του "Εχθροί πατάτας"

Τελευταία αναθεώρηση της 10:54, 7 Ιουλίου 2015

Δορυφόρος

Δράση δορυφόρου σε φύλλο πατάτας

Είναι ένας από τους σηµαντικότερους εχθρούς της πατάτας. Πρωτοεµφανίστηκε το 1859 στην περιοχή του Κολοράντο, και το 1920 στην Ευρώπη και στην Ασία στην περιοχή των Ουραλίων. Στην Κρήτη εµφανίστηκε στα µέσα της δεκαετίας του ΄90. Ζεί σε βάρος των καλλιεργούµενων και αυτόφυων σολανωδών. Τις µεγαλύτερες ζηµιές τις προκαλούν οι προνύµφες, οι οποίες καταβροχθίζουν τα φύλλα, τα άνθη, τους βλαστούς ακόµα και τα τρυφερά στελέχη, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο την παραγωγή.

Ο δορυφόρος (Leptinotarsa decemlineata) είναι ένα µικρό κολεόπτερο µε χαρακτηριστικά χρώµατα. Το αυγό είναι ελλειψοειδές, πορτοκαλί χρώµατος και εµφανίζονται σε οµάδες στην κάτω επιφάνεια των φύλλων. Η πούπα είναι κοντόχοντρη, χρώµατος κεραµιδί. Η δε προνύμφη είναι κοντόχοντρη, καµπουρωτή, µε κόκκινο, πορτοκαλί σκούρο χρωµατισµό, µε µαύρο κεφάλι και πόδια. Είναι ολιγόποδη και έχει µασητικού τύπου στοµατικά µόρια. Το ακμαίο έχει µήκος 10-12 mm, µε ωοειδές σχήµα, κίτρινου έντονου χρώµατος και πέντε χαρακτηριστικές µαύρες επιµήκεις γραµµές σε κάθε έλυτρο.

Τα ακµαία διαχειµάζουν στο έδαφος, σε χωράφια στα οποία είχε καλλιεργηθεί πατάτα ή σε γειτονικές περιοχές σε βάθος 20-30cm. Την άνοιξη, από τα µέσα Απριλίου έως µέσα Μαΐου, εµφανίζονται τα ακµαία τα οποία πετώντας σε µεγάλες αποστάσεις εγκαθίστανται στις καλλιέργειες της πατάτας, όπου τρέφονται και αργότερα αρχίζει η σύζευξη και η ωοτοκία στην άνω επιφάνεια των φύλλων ή απευθείας στο έδαφος. Η ωοτοκία γίνεται µε θερµοκρασία αέρα πάνω από 16^oC ενώ κάτω από 12^oC παύει η ανάπτυξη. Tα θηλυκά τοποθετούν τα αυγά τους (κίτρινου χρώµατος αρχικά) στην κάτω επιφάνεια των φύλλων σε πυκνούς σωρούς (10-100) και κατά διαστήµατα φθάνοντας σε µεγάλους αριθµούς (400-800). Ο βιολογικός κύκλος κυµαίνεται από 20-45 µέρες, ανάλογα µε τη θερµοκρασία. Έχει τρεις γενιές το χρόνο. Τα ενήλικα της 3^ης γενιάς διαχειµάζουν στο έδαφος.

Οι ζηµιές που προκαλεί ο δορυφόρος της πατάτας είναι τεράστιες. Το ακµαίο και οι προνύµφες προκαλούν αποφύλλωση των φυτών µε αποτέλεσµα να εκµηδενιστεί η παραγωγή. Τις µεγαλύτερες ζηµιές τις προκαλούν οι αδηφάγες προνύµφες. Όταν η προσβολή γίνει σε πρώϊµο στάδιο οι ζηµιές είναι τεράστιες ζηµιές ενώ αν η προσβολή γίνει µετά την κονδυλοποίηση οι απώλειες είναι ελάχιστες. Ζεστός και ξηρός καιρός ευνοούν ιδιαίτερα το έντοµο. Τα συµπτώµατα αρχικά είναι το περιφερειακό φάγωµα των φύλλων, ενώ σε προχωρηµένο στάδιο διακρίνονται τα σκελετωµένα µέρη των σκληρών βλαστών µε πλήθος µαύρων περιττωµάτων. Η εμφάνιση του εντόμου ευνοείται από ζεστό, ξηρό καιρό. Είναι αδηφάγο και μπορεί να ελαττώσει τόσο τη φυλλική επιφάνεια του φυτού, ώστε να επηρεαστεί σοβαρά η απόδοση σε πατάτες.

H βιολογική αντιµετώπιση του δορυφόρου της πατάτας επιτυγχάνεται µε χρησιµοποίηση του ηµίπτερου αρπακτικού Podisus maculiventris. Στο εµπόριο κυκλοφορεί το βιολογικό σκεύασµα Novodor που περιέχει ενεργούς κρυστάλλους πρωτείνης του Βacillus thuringiensis var. tenebrionis. Είναι δραστικό εντοµοκτόνο κατά των προνυµφικών ηλικιών του δορυφόρου. Ενεργοποιείται σε εξειδικευµένες συνθήκες που απαντώνται στον εντερικό σωλήνα του δορυφόρου µε αποτέλεσµα την άµεση παύση της διατροφής του εντόµου και των ζηµιών που αυτό προκαλεί στη φυτεία. Η προνύµφη θανατώνεται σε 4-7 ηµέρες ανάλογα µε τις καιρικές συνθήκες και την ηλικία της. Ένας αποτελεσµατικός τρόπος αντιµετώπισης είναι µε τα χέρια.

Φθοριμαία

Προσβολή κονδύλου πατάτας από Φθοριμαία

Προσβολή φύλλου πατάτας από Φθοριμαία

Η φθοριµαία (Phthorinaea operculla) είναι ένα µικρό λεπιδόπτερο, γκριζωπό ιθαγενές της Βόρειας Αµερικής. Αναφέρθηκε ως εχθρός της πατάτας το 1896 στη Β. Καρολίνα και εµφανίστηκε το 1940 στην Ευρώπη. Το 1940 εµφανίστηκε στην Ελλάδα. Θεωρείται σηµαντικός εχθρός της πατάτας και προκαλεί τεράστιες ζηµιές. Είναι µία γκριζωπή ανοιχτού χρώµατος χρυσαλίδα, όπου η προνύμφη της είναι λευκή, κοκκινωπή στη ράχη και έχει µήκος 12mm, ενώ το ακμαίο είναι ένα λεπιδόπτερο µικρού µεγέθους µε γκριζωπό χρώµα 10-12mm.

Το ακµαίο ζει για 10-15 µέρες, τα θηλυκά τοποθετούν τα αυγά (60-200) σε λιγότερο από 4 µέρες, στα φύλλα στο έδαφος, σε φυτικά υπολείµµατα και στους ακάλυπτους κονδύλους. Η προνύµφη αµέσως µετά την εκκόλαψη (σε 4 µέρες στους 30^oC και 17 µέρες στους 15^oC), εισέρχεται στο εσωτερικό των ιστών του φύλλου, βλαστού ή κονδύλου ανοίγοντας τροφικές στοές. Στο τελυταίο στάδιο νυµφώνεται σε προστατευµένο µέρος, σχηµατίζοντας ένα ανοιχτό γρκιζωπό βοµβύκιο. Συνήθως εµφανίζονται 5-6 γενιές το χρόνο κυρίως τις ζεστές περιόδους του έτους. Ο βιολογικός κύκλος διαρκεί 22 ηµέρες στους 30^oC και µέχρι 116 µέρες στους 15^oC. Οι προσβολές ξεκινούν από τα ακµαία, που διαχείµασαν στις αποθήκες, από προσβεβληµένους κονδύλους φύτευσης, από φυτά πατάτας που προέρχονται από κονδύλους που παρέµειναν στον αγρό µετά τη συλλογή και από άλλα φυτά ξενιστές.

Η φθοριµαία προσβάλλει τα φύλλα, γεννώντας τα αυγά της στην κάτω επιφάνειά τους. Οι προνύµφες ανοίγουν στοές κάτω από την επιδερµίδα όποτε αυτά µαραίνονται, παίρνοντας σταχτί χρώµα. Ακόµη, προσβάλλει και τους βλαστούς µε όµοιο τρόπο, µε αποτέλεσµα να µαραίνονται και αυτοί και να µεταχρωµατίζονται. Από τα στελέχη η στοά µπορεί να φτάσει υπογείως έως τους κονδύλους, αν η φύτευση δεν έχει γίνει βαθιά. Έτσι από το χωράφι µεταφέρονται οι προσβεβληµένοι κόνδυλοι στην αποθήκη όπου το έντοµο πολλαπλασιάζεται. Το ποσοστό της καταστροφής των κονδύλων στην αποθήκη από τη φθοριµαία, ξεκινάει από 25% και µπορεί να φτάσει στο 100% αν η προσβολή είναι µεγάλη και δεν ληφθούν τα κατάλληλα µέτρα. Η καταστροφή των κονδύλων από τη φθοριµαία σηµαίνει σάπισµα αυτών. Το ποσοστό αυτό µπορεί να µειωθεί µε απολύµανση της αποθήκης και προστασία µε ένα πυκνό δικυωτό πλέγµα (σίτα). Στους κονδύλους οι προνύµφες ανοίγουν στοές µέσα στους κονδύλους σε βάθος µέχρι 1 cm, οι οποίες επενδύονται µε ένα λευκό µεταξένιο ιστό άνω στην οπή εισόδου συγκεντρώνονται σε σωρούς τα µαύρα περιτώµατα.

Για τη βιολογική αντιµετώπιση της φθοριµαίας χρησιµοποιούµε κυρίως σκευάσµατα βακίλλου (Bacillus thuringiensis). Άλλα προληπτικά µέτρα που μπορεί να παρθούν είναι:

• Καλλιέργεια κατάλληλων ποικιλιών που σχηµατίζουν κονδύλους βαθιά στο έδαφος.
• Άµεση συλλογή των κονδύλων µετά την ωρίµανση.
• Αποθήκευση κονδύλων απαλλαγµένων από εχθρούς.
• Κάλυψη των κονδύλων φύτευσης και των νέων κονδύλων της χρονιάς µε το αυλάκιασµα.
• Αρδεύσεις σε χρόνο και συχνότητα τέτοια που να αποφεύγεται η δηµιουργία ρωγµών στο έδαφος (προτιµότερη είναι η άρδευση µε νεφελοεκτοξευτήρες και όχι το πότισµα µε αυλάκια).

Αφίδες

Δράση αφίδων σε φύλλο πατάτας

Πολλά είδη αφίδων µπορούν και αναπτύσσονται στα φυτά πατάτας. Το ποσοστό της παρουσίας κάθε είδους ποικίλλει από αγρό σε αγρό και από έτος σε έτος. Οι αφίδες πρέπει να βρεθούν σε µεγάλο ποσοστό για να προκαλέσουν άµεση ζηµιά στην καλλιέργεια. Έµµεσα όµως, ορισµένα είδη είναι φορείς ιώσεων, επικίνδυνες για την καλλιέργειά µας.Ένα είδος αφίδας που προκαλεί προβλήµατα είναι η πράσινη αφίδα, (Myzus persicae) που µεταδίδει τον ιό του καρουλιάσµατος των φύλλων, καθώς και τον ιό Υ. Η Macrosiphum solonifoli προκαλεί προβλήµατα στην πατάτα γιατί µεταδίδει και αυτή ιούς.

Έχουν µήκος από 5-7mm. Το σώµα της είναι µαλακό µε κεραίες που αποτελούνται από 3-6 µακριά λεπτά άρθρα, εκτός από τα βασικά που είναι πιο χοντρά και πιο κοντά. Έχουν σύνθετους οφθαλµούς ενώ στις πτερωτές µορφές συναντώνται και τρεις απλοί. Το ρύγχος αποτελείται από 4 άρθρα και ο θώρακας µόλις διακρίνεται στις άπτερες µορφές σε αντίθεση µε τις πτερωτές που φέρει συνήθως λεπτά και µακριά πόδια. Η κοιλιά είναι γενικά πολύ ανεπτυγµένη και αποτελείται από εννέα κοιλιακούς δακτύλιους.

Σε ψυχρά κλίµατα, διαχειµάζουν ως χειµερινό αυγό και την άνοιξη µεταναστεύουν σε διάφορα ποώδη φυτά, µεταξύ αυτών και εκείνο της πατάτας. Ο βιολογικός κύκλος τους είναι πολύπλοκος. Μπορεί να έχουν κύριο ξενιστή και δευτερεύοντες ξενιστές και κατά τη συµπλήρωση του βιολογικού τους κύκλου να εµφανίζουν µια σειρά παρθενογενετικών γενεών που να διακόπτονται από εγγενή αναπαραγωγή. Ο πληθυσµός επηρεάζεται από τις κλιµατολογικές συνθήκες και στην παρουσία φυσικών εχθρών. Οι ζηµιές που προκύπτουν από τη µεταφορά ιών µε τις αφίδες, είναι τις περισσότερες φορές καθολικές και δεν συγκρίνονται µε τις άµεσες που είναι η αποµύζηση των χυµών από τα φύλλα του φυτού.

Για την αντιµετώπιση των αφίδων χρησιµοποιούνται σκευάσµατα ελαίου, θερινά ορυκτέλαια ή σάπωνες (π.χ. helapol S)

Σιδηροσκώληκες

Προσβολή κόνδυλου πατάτας από Σιδηροσκώληκες

Τα κολεόπτερα αυτά ανήκουν στα είδη Agriotes obscurus, Agriotes lineatus, Agriotes sputator και είναι τα πλέον επιζήµια. Οι προνύµφες των εντόµων, προσβάλλουν τους κονδύλους, δηµιουργώντας στοές µήκους αρκετών χιλιοστών. Η προνύµφη είναι κυλινδρική και σκληρή, κίτρινου έως υπόλευκου χρωµατισµού, και µήκοuς 2-2,5mm. Στο ίδιο αγροτεµάχιο µπορεί να βρεθούν προνύµφες διαφόρων ηλικιών. Το ακµαίο είναι µικρό, µήκους 6-12mm, µε σκούρο καστανό χρώµα και το χαρακτηρίζει η τάση όταν βρίσκεται ανάποδα να πηδάει σαν ελατήριο και να επανέρχεται στην κανονική του θέση.

Ο βιολογικός κύκλος της εντόµων διαρκεί αρκετά χρόνια. Τα ακµαία ωοτοκούν Ιούνιο-Ιούλιο στο έδαφος και η προνύµφη εξελίσσεται σε 4 χρόνια. Το βάθος που απαντώνται ποικίλλει ανάλογα µε τις συνθήκες. Ανεβαίνουν συνήθως σε µικρή απόσταση από την επιφάνεια του εδάφους την άνοιξη και το φθινόπωρο όπου και πραγµατοποιούν τις περισσότερες ζηµιές στην πατατοκαλλιέργεια.

Η ζηµιά από τους σιδηροσκώληκες εντοπίζεται στους κονδύλους των φυτών, που τους διατρυπούν µε ευθείες στοές αρκετών χιλιοστών όταν ακόµα βρίσκονται εντός του εδάφους προκαλώντας σοβαρές ζηµιές µέχρι και ξήρανση του φυτού, εφ’όσον η προσβολή είναι µεγάλη.

Για την αντιμετώπιση γίνεται εφαρμογή κατάλληλων καλλιεργητικών μέτρων όπως οι θερινές αρόσεις µετά τη συγκοµιδή των κονδύλων εξαιτίας των οποίων οι προνύµφες εκτίθενται στην ηλιακή ακτινοβολία και νεκρώνονται, καθώς και πρόγραµµα πολυετών αµειψισπορών µε επιλογή φυτικών ειδών που δε προσβάλλονται από σιδηροσκώληκες.

Σποντόπτερα

Οι νεαρές προνύμφες (κάμπιες) τρέφονται από τα φύλλα. Συνήθως τρώγουν την κάτω επιφάνεια, αλλά μπορεί να καταστρέψουν και ολόκληρο το έλασμα του φύλλου, αφήνοντας μόνο τις νευρώσεις.

Το ακμαίο (πεταλούδα) του Laphygma exigua έχει άνοιγμα πτερύγων 25-30mm. Οι πρόσθιες πτέρυγες είναι καστανές με δυο λευκές εγκάρσιες γραμμές ζικ-ζακ, υπόλευκα και μαύρα στίγματα. Στο μέσο τους φέρουν σκούρα στρογγυλή κηλίδα και πιο πέρα νεφροειδή κηλίδα με ανοιχτόχρωμο κέντρο και σκούρα περιφέρεια. Η προνύμφη (κάμπια) φθάνει μήκος περίπου 35mm και το χρώμα της ποικίλλει από πρασινωπό μέχρι γκριζοκάστανο. Πλευρικά φέρει μια λευκοκίτρινη ταινία και λεπτή γραμμή και μια σειρά στιγμάτων. Το ακμαίο του Prodenia litura έχει άνοιγμα πτερύγων 30-40mm. Οι πρόσθιες πτέρυγες είναι ωχροκίτρινες με καστανές και υπόλευκες ζώνες, γραμμές και κηλίδες. Η προνύμφη (κάμπια) φθάνει μήκος περίπου 40mm και το χρώμα της αρχικά είναι πρασινωπό με το πρώτο κοιλιακό τμήμα σκουρόχρωμο. Στη συνέχεια γίνεται κυανοπράσινη-γκριζοκάστανη. Πλευρικά φέρει χαρακτηριστικές τριγωνικές μαύρες κηλίδες και στην κοιλία (στο 1^ο και 8^ο ουρομερή) δύο μεγάλες σκούρες κηλίδες.

Συνήθως τα λεπιδόπτερα αυτά δεν προκαλούν σοβαρές ζημιές και δεν απαιτείται λήψη ιδιαίτερων μέτρων.

Αγροτίδες

Προσβολή κόνδυλου πατάτας από Αγροτίδες

Οι κάμπιες (Αgrotis segetum και Agrotis ypsilon) κόβουν τα νεαρά φυτάρια στον λαιμό (συνήθως επάνω από το έδαφος). Τα φύλλα στην αρχή παρουσιάζουν δυσδιάκριτα φαγώματα, τα οποία στη συνέχεια εξελίσσονται σε τρύπες, σχισίματα ή περιφερειακά φαγώματα από την συνεχιζόμενη δραστηριότητα των προνυμφών. Οι μεγαλύτερης ηλικίας προνύμφες είναι περισσότερο αδηφάγες και συνήθως κατατρώγουν ολοκληρωτικά τις ρίζες και τα νεαρά φυτάρια. Στα τεύτλα και στις πατάτες μπορεί να ανοίξουν τρύπες.

Οι προνύμφες (κάμπιες) είναι άτριχες, κυλινδρικές, γκρίζου χρώματος και φθάνουν μήκος 40 - 50mm. Η κεφαλή είναι καστανή, φέρουν 3 ζεύγη ποδιών στο θώρακα και 5 ζεύγη κοιλιακών ψευδοπόδων. Ακόμη φέρουν τρεις σκούρες επιμήκεις ραβδώσεις. Όταν νοιώσουν άγγιγμα κουλουριάζονται αμέσως με την κεφαλή στο κέντρο. Τα ακμαία (πεταλούδες) έχουν μήκος 20mm περίπου και γκριζοκάστανο χρώμα. Οι πρόσθιες πτέρυγες έχουν σκουρότερο χρώμα και διακοσμούνται με νεφροειδή σημάδια και γραμμές ζικ-ζακ.

Συναντώνται κυρίως σε ελαφρά εδάφη. Ιδιαίτερα ευνοϊκές συνθήκες για την εμφάνισή τους είναι ξηρός, ζεστός καιρός και έδαφος καλυμμένο από ζιζάνια. Σε υγρό έδαφος οι νεαρές κάμπιες δεν επιβιώνουν. Το έντομο έχει νυκτόβια ήθη.

Για την αντιμετώπιση των αγροτίδων καταπολεµούνται µε κοκκώδη εντοµοκτόνα, τα οποία ενσωµατώνονται στο έδαφος πριν τη φύτευση. Επίσης µε διασπορά δολωµάτων στην επιφάνεια του εδάφους µετά το πότισµα.

Βρωμούσες

Δράση βρωμούσας σε φύλλο πατάτας

Είναι ένας από τους εχθρούς της πατάτας (Lygus pabulinus, Lygus pratensis, Lygus rugulipennis, Calocoris sp.) Στα φύλλα παρουσιάζονται αρχικά μικρές ανοιχτόχρωμες κηλίδες, οι οποίες στη συνέχεια γίνονται καστανές. Οι νεκροί ιστοί αποκολλώνται και τα φύλλα παρουσιάζουν ακανόνιστες τρύπες. Σε σοβαρή προσβολή τα φύλλα παραμορφώνονται. Τα ακμαία έχουν μήκος 5-7mm, χρώμα πρασινωπό και φέρουν μικρό τριγωνικό θυρεό (scutellum) μεταξύ των ελύτρων. Οι νύμφες μοιάζουν στην εμφάνιση με τα ακμαία, αλλά αποκτούν πτέρυγες σε μεγαλύτερη ηλικία. Καταπολεμούνται με ψεκασμό από εγκεκριμένα εντομοκτόνα με του γίνει αντιληπτή η εμφάνισή τους στα φύλλα.

Λιριόμυζα

Προσβολή φύλλου πατάτας από Λιριόμυζα

Η λιριόμυζα (Liriomyza brionyae, Liriomyza huidobrensis, Liriomyza trifolii) είναι από τους σοβαρούς εχθρούς της πατάτας. Οι προνύμφες ορύσσουν οφιοειδείς (συνήθως) στοές στα φύλλα, τρεφόμενες από το παρέγχυμα. Η καταστροφή της φυλλικής επιφάνειας από τις στοές ή η πτώση των φύλλων, έχει ως συνέπεια τη μείωση της φωτοσυνθετικής ικανότητας των φυτών, με επίδραση στην παραγωγή. Η νύμφωση λαμβάνει χώρα στο τέλος της στοάς ή στο έδαφος. Ζημιά προκαλούν επίσης τα ακμαία, γιατί οι κηλίδες διατροφής ή ωοθεσίας αποτελούν πύλες εισόδου δευτερογενών παθογόνων.

Τα ακμαία (μύγες) είναι μικρού μεγέθους, έχουν μήκος περίπου 2 χιλ. χρώμα σώματος κιτρινόμαυρο και κεφαλής κίτρινο. Οι προνύμφες έχουν μήκος περίπου 2 χιλ. και είναι άποδες. Σε μικρή ηλικία είναι άχρωμες, ενώ όσο πλησιάζουν την νύμφωση γίνονται κιτρινωπές.

Το είδος Liriomyza huidobrensis προτιμά τις ψυχρότερες περιοχές. Η διάκρισή του από το L. brionyae είναι πολύ δύσκολη και γίνεται μόνο στο εργαστήριο. Αντίθετα το είδος L. trifolii αναγνωρίζεται ευκολότερα. Η αντιμετώπιση του εντόμου σε μεγάλους πληθυσμούς είναι δύσκολη, γι' αυτό απαιτείται συνεχής παρακολούθηση της φυτείας.

Χρυσονηματώδεις

Προσβολή φυτού πατάτας από Νηματώδεις

Προσβολή κόνδυλου πατάτας από Νηματώδεις

Πολλά είδη νηµατωδών έχουν βρεθεί να προσβάλλουν την πατάτα, που το ύψος της ζηµιάς τους και η οικονοµική σηµασία δεν έχουν καθοριστεί για όλα. Στη συνέχεια αναφέρονται τα σηµαντικότερα είδη νηµατωδών που προσβάλλουν την καλλιέργεια της πατάτας. ∆ύο είδη του γένους Globodera προσβάλλουν την καλλιέργεια της πατάτας, ο Globodera rostochiensis και ο Globodera pallida. Οι κυστογόνοι νηµατώδεις προσβάλλουν µόνο σολανώδη φυτά και θωρούνται οι πιο επιζήµιοι για την καλλιέργεια της πατάτας. Προέρχονται από τη Λατινική Αµερική απ’όπου και εξαπλώθηκαν αρχικά στην Ευρώπη και έπειτα στον υπόλοιπο κόσµο µε την επέκταση της καλλιέργειας. Τα ακµαία θηλυκά είναι σφαιρικά ενώ τα αρσενικά σκωληκόµορφα. Το σώµα του ώριµου θηλυκού σχηµατίζει κύστη στο εσωτερικό της οποίας περικλείονται τουλάχιστον 400 αυγά.

Όταν στο έδαφος αναπτυχθεί κατάλληλο φυτό ξενιστής µεγάλο ποσοστό των αυγών (60-80%) εκκολάπτεται βοηθούµενο από τις εκκρίσεις των ριζών. Όµως µικρό ποσοστό αυγών µπορεί να εκκολαφθεί ακόµη και απουσία φυτού ξενιστή. Η προνύµφη του 2ου σταδίου εισέρχεται στη ρίζα του ξενιστή. Η ενεργοποίησή τους γίνεται σε θερµοκρασία 10^oC η µεγαλύτερη. Στο εσωτερικό της ρίζας της πατάτας η προνύµφη µε κατάλληλες εκκρίσεις προκαλεί σχηµατισµό ειδικών τροφικών κυττάρων. Τα αρσενικά αποκτούν σκωληκοειδή µορφή και επιστρέφουν στο έδαφος, ενώ τα θηλυκά διογκώνονται και σχίζουν την επιδερµίδα της ρίζας µε το κεφάλι µόνο να παραµένει εσωτερικά και τρέφεται από αυτήν. Μετά τη σύζευξη, τα θηλυκά γεννούν τα αυγά στο εσωτερικό του σώµατός τους. Μόλις το θηλυκό πεθάνει, το περίβληµα σκληραίνει και σχηµατίζει την κύστη, µέσα στην οποία διατηρούνται τα αυγά, τα οποία παραµένουν για πολλά χρόνια στο έδαφος. Εκτός από τους χρυσονηµατώδεις, ζηµιές προκαλούν και οι κοµβονηµατώδεις (Meloidogyne incognita, M. halpa, και M. javanica), κυρίως στα θερµά κλίµατα και οι νηµατώδεις των γενών Ditylenchus, Pratylenchus, Trichodorus και Paratrichodorus.

Τα συµπτώµατα της προσβολής από νηµατώδεις, δεν είναι ευδιάκριτα. Στην περίπτωση των χρυσονηµατωδών παρατηρείται ζηµιά στη ρίζα της πατάτας µε αποτέλεσµα να προκαλείται κατάπτωση στο φυτό, µείωση της ικανότητας απορρόφησης νερού και θρεπτικών ουσιών. Αυτό έχει σαν συνέπεια τον οριστικό µαρασµό των φυτών. Οι αρχικές προσβολές στο χωράφι εµφανίζονται µε τη µορφή κηλίδων και τα προσβεβληµένα φυτά παρουσιάζουν συµπτώµατα µάρανσης και τροφοπενιών µε αποτέλεσµα την πρόωρη ξήρανση των φυτών. Στις ρίζες, την εποχή της άνθησης, παρατηρούνται οι κύστες των νεαρών θηλυκών που έχουν χρώµα άσπρο που µεταχρωµατίζεται στη συνέχεια σε κίτρινο µέχρι σκούρο καφέ. Οι κύστες παραµένουν στο χώµα µετά το τέλος της καλλιέργειας. Εκτός από τις ρίζες µπορεί να παρατηρηθεί προσβολή και στους κονδύλους.

Στην περίπτωση των κοµβονηµατωδών, εµφανίζονται συµπτώµατα χλώρωσης και µειωµένης ανάπτυξης µε συνέπεια σταδιακή µάρανση και στις προσβεβληµένες ρίζες. Παρατηρούνται χαρακτηριστικοί όγκοι, των οποίων το σχήµα και το µέγεθος ποικίλει ανάλογα µε το είδος του νηµατώδη. Οι κοµβονηµατώδεις προσβάλλουν και τους κονδύλους, που σχηµατίζονται όγκοι µε αποτέλεσµα την παραµόρφωση της επιφάνειάς τους. Η µόλυνση του εδάφους από το παράσιτο µπορεί να γίνει είτε µε ήδη προσβεβληµένα φυτά ή µε τµήµατα φυτών που µεταφέρθηκαν στο υγιές έδαφος, είτε µε το νερό άρδευσης που µπορεί να διέλθει από προσβεβληµένο έδαφος. Άλλος τρόπος µετάδοσης των νηµατωδών είναι η κοπριά των αγροτικών ζώων, η οποία περιέχει τµήµατα άρρωστων φυτών ή το έδαφος που παραµένει στα γεωργικά µηχανήµατα, εργαλεία, στα πόδια των ανθρώπων αλλά και των ζώων.

Η αντιµετώπιση των νηµατωδών είναι γενικά πολύ δύσκολη. Για τους χρυσονηµατώδεις τα αυγά προστατεύονται στο εσωτερικό της κύστης και µπορούν να παραµείνουν σε κατάσταση ληθάργου για πολλά χρόνια, όταν δεν υπάρχει το κατάλληλο φυτό ξενιστής. Αντίθετα, τα άλλα γένη νηµατωδών δεν έχουν ισχυρούς µηχανισµούς προστασίας των αυγών ή των άλλων σταδιών ενώ έχουν µεγάλο εύρος ξενιστών.

Η αμειψισπορά είναι πολύ αποτελεσµατική στην αντιµετώπιση των κυστονηµατωδών της πατάτας. Απαιτείται όµως µεγάλο χρονικό διάστηµα, από 3-7 χρόνια ανάλογα µε την πυκνότητα των νηµατωδών ανάµεσα σε δύο διαδοχικές καλλιέργειες πατάτας, καλλιέργεια µε φυτά µη ξενιστές, όπως τα σιτηρά και τα ψυχανθή, ώστε να µειωθεί σηµαντικά ο πληθυσµός της. Πολύ σηµαντικό επίσης είναι να καταστρέφονται τα ζιζάνια του γένους Solanum καθώς και των αυτοφυών φυτών πατάτας (‘‘εθελοντές’’). Στην περίπτωση των κοµβονηµατωδών της πατάτας η κατάσταση είναι πολύ πιο δύσκολη, γιατί προσβάλλουν 2000 φυτικά είδη και είναι δύσκολα να βρεθεί το κατάλληλο είδος για αµειψισπορά. Επιπλέον, η χρησιµοποίηση ποικιλιών πατάτας ανθεκτικών στους νηµατώδεις είναι ένας αρκετά καλός τρόπος αντιµετώπισης των νηµατωδών, αλλά δυστυχώς δεν αφορά όλα τα γένη. Επίσης, έχουν αναφερθεί µύκητες όπως ο Verticillium chlamidosporium και βακτήρια, όπως το Pasteuria penetrans που µε την εφαρµογή τους στο έδαφος, µπορεί να µειώσουν τους πληθυσµούς των νηµατωδών.

^[1],^[2]

Βιβλιογραφία

1. ↑ Βιολογική καλλιέργεια πατάτας στην Κρήτη, πτυχιακή μελέτη της φοιτήτριας Μπαμιεδάκη Μαρία, Ηράκλειο 2005.
2. ↑ Εχθροί πατάτας.