Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων του "Αναπαραγωγή βοοειδών"

Αναθεώρηση της 08:23, 4 Νοεμβρίου 2013

Γενικές πληροφορίες αναπαραγωγής βοοειδών

Σπέρμα που έχει συλλεχθεί από ταύρο

Οι δόσεις σπέρματος ταύρου εμπεριέχονται σε πλαστικές μινι παγιέτες των 0,125 ml και διατηρούνται σε υγρό άζωτο σε -196^oC

Στα βοοειδή, η ήβη εμφανίζεται σε ηλικία 15 μηνών. Ο οιστρικός κύκλος των θηλυκών διαρκεί περίπου 21 μέρες. Ένα θηλυκό σε εποχή οίστρου δέχεται το ζευγάρωμα των ομογενών του. Η ωορρηξία λαμβάνει χώρα 10 με 12 ώρες μετά το τέλος του οίστρου. Μετά τον τοκετό, ο οποίος προκαλεί γαλακτοπαραγωγή, τα θηλυκά δεν έχουν οίστρο για 40 έως 90 μέρες ανάλογα με τις φυλές, δεδομένου ότι ο θηλασμός του μόσχου επιμηκύνει στις κρεοπαραγωγές φυλές την περίοδο αυτή.

Η διάρκεια της κύησης είναι περίπου 9 μήνες, αλλά εξαρτάται από τη φυλή, την ηλικία του θηλυκού, τον αριθμό μόσχων που έχει αποκτήσει και τον αριθμό μοσχαριών που γεννιούνται σε κάθε τοκετό. Τείνει να αυξάνει με το μέγεθος του θηλυκού. Οι βαρύτερες ράτσες έχουν κύηση περίπου 293 ημερών έναντι 283 για τις μικρότερες. Οι δαμάλες έχουν διάρκεια κύησης ελαφρά βραχύτερη από τις αγελάδες, στην περίπτωση των διδύμων, επίσης, μειώνεται η διάρκεια της κύησης.

Μια κρεοπαραγωγός αγελάδα παράγει μεταξύ 10 και 20 λίτρων γάλακτος τη μέρα κατά το θηλασμό της, ο οποίος διαρκεί μέχρι τον απογαλακτισμό του μόσχου (μεταξύ 6 και 8 μηνών ανάλογα με τα συστήματα) αντίθετα, μια γαλακτοπαραγωγός αγελάδα η οποία αρμέγεται δίνει κατά μέσον όρο 20 έως 25 λίτρα γάλακτος τη μέρα επί 300 ημέρες το χρόνο.

Φυσικό ζευγάρωμα ή τεχνητή σπερματέγχυση

Διαδικασία τεχνητής σπερματοληψίας σε ταύρο

Διαδικασία τεχνητής σπερματέγχυσης σε αγελάδα

Στις γαλακτοπαραγωγές κτηνοτροφικές μονάδες, 90% των θηλυκών βοοειδών γονιμοποιούνται με τεχνητή σπερματέγχυση. Ένας ταύρος, ο οποίος ονομάζεται «βελτιωτής» στα σχήματα επιλογής, προσφέρει δηλαδή στη νέα γενιά ένα «συν» σε σχέση με το κριτήριο επιλογής, μπορεί να αποκτήσει από 100 έως 200.000 μόσχους σε 2 ή 3 χρόνια. Επομένως, χάρις στην τεχνητή σπερματέγχυση διαδίδεται εύκολα η γενετική πρόοδος στον κόσμο προσφέροντας υψηλές εγγυήσεις τόσο για την ποιότητα της παραγωγής όσο και σε επίπεδο υγιεινής.

Εκτός κι αν επιθυμεί να αποκτήσει θηλυκά ανανέωσης (δηλαδή να αντικαταστήσει τις αγελάδες που βρίσκονται στο τέλος της καριέρας τους), ο κτηνοτρόφος γαλακτοπαραγωγών ζώων μπορεί επίσης να χρησιμοποιεί ταύρους κρεοπαραγωγού ποικιλίας σε λεγόμενη τερματική διασταύρωση (διασταύρωση με σκοπό την πώληση των ζώων) προκειμένου να αποκτήσει καταλληλότερα για ανάπτυξη και πάχυνση προϊόντα.

Στις κρεοπαραγωγές κτηνοτροφικές μονάδες, προτιμάται το φυσικό ζευγάρωμα για πρακτικούς λόγους. Πράγματι, κατά την περίοδο αναπαραγωγής που τοποθετείται την άνοιξη, οι αγελάδες είναι στα λιβάδια και τόσο ο εντοπισμός του οίστρου όσο και ο χειρισμός των αγελάδων για σπερματέγχυση είναι πιο λεπτές διαδικασίες. Ωστόσο, 10 έως 40% των θηλυκών κρεοπαραγωγών ζώων γονιμοποιούνται με τεχνητή σπερματέγχυση.

Τα πλεονεκτήματα της τεχνητής σπερματέγχυσης είναι:

• σε επίπεδο υγιεινής (περιορισμός της εξάπλωσης των σεξουαλικά μεταδιδόμενων ασθενειών και της βρουκέλωσης),
• σε επίπεδο γενετικής (επιλογή των ταύρων),
• σε οικονομικό επίπεδο (όχι συντήρηση των ταύρων στο χώρο της εκμετάλλευσης).

Τα μειονεκτήματα είναι:

• περισσότεροι χειρισμοί των ζώων,
• ανάγκη συμπληρωματικού προσωπικού,
• αποτελέσματα κύησης μικρότερα απ’ ό,τι σε φυσικό ζευγάρωμα.

Στο είδος των βοοειδών, είναι εφικτή η κατάψυξη του σπέρματος (ενώ το ίδιο δεν ισχύει στα χοιρινά, όπου το σπέρμα πρέπει να χρησιμοποιείται «νωπό»). Είναι επομένως εφικτή η εξαγωγή των γενετικών ιδιοτήτων ενός ταύρου σε όλες τις χώρες και σε οποιαδήποτε εποχή, χωρίς να χρειάζεται να μετακινείται το ίδιο το ζώο. Οι δόσεις σπέρματος εμπεριέχονται σε πλαστικές μινι παγιέτες των 0,125 ml και διατηρούνται σε υγρό άζωτο σε -196^oC, σε ισόθερμα δοχεία που ονομάζονται κοντεΐνερς.

(Παγιέτες=δόσεις σπερματέγχυσης)

Ο τοκετός

Ο τοκετός αποτελεί το σύνολο των γεγονότων που θα επιτρέψουν στο μόσχο να γεννηθεί.

Ωστόσο, δεν περιορίζεται στην εξώθηση του μόσχου από τη μήτρα της μάνας του: ο τοκετός αφορά και την εξώθηση των εμβρυϊκών θηκών, οι οποίες ακολουθούν κανονικά την ίδια διαδρομή με το μοσχάρι κατά τις ώρες που ακολουθούν τη γέννησή του. Ο τοκετός προκαλεί στην αγελάδα το ξεκίνημα της γαλακτοπαραγωγής, χάρις στην οποία θα τραφεί ο μόσχος με θηλασμό, εξ ού και ο όρος θηλάζουσα αγελάδα.

Η κύηση της αγελάδας διαρκεί συνολικά 9 μήνες. Αλλά σε όλη αυτή τη διάρκεια, το έμβρυο δεν μεγαλώνει με την ίδια ταχύτητα: το μεγαλύτερο μέρος της ανάπτυξής του λαμβάνει χώρα κατά τους τρεις τελευταίους μήνες (από την 190η ημέρα έως την 282η ημέρα). Το βάρος του μελλοντικού μόσχου περνάει τότε κατά μέσον όρο από 4 κιλά (βάρος το οποίο αποκτά μέσα σε 6 μήνες) σε περίπου 40 κιλά.

Στη διάρκεια ολόκληρης της κύησης, οι διατροφικές ανάγκες της αγελάδας αυξάνονται. Και κατά το τελευταίο τρίτο της κύησης, ο οργανισμός της αγελάδας που φέρει ένα μοσχάρι πρέπει να καλύπτει μονίμως δύο λίγο αντιφατικούς στόχους:

• η διατροφή της πρέπει να μπορεί να παρέχει αρκετό υλικό στο έμβρυο ώστε αυτό να πάρει 35 κιλά σε 3 μήνες,

• αλλά, ενώ μεγαλώνει μέσα στη μήτρα, ο μόσχος σπρώχνει τον πρώτο στόμαχο της αγελάδας προς τα μπρος. Αυτό μειώνει λίγο τον όγκο αυτού του στόμαχου και αυξάνει την πίεση στην κοιλιά της αγελάδας, τόσο στο πεπτικό σύστημα, στην ουροδόχο κύστη, ενώ αυξάνει τον συνολικό όγκο της κοιλιάς.

Η αγελάδα πρέπει λοιπόν να τρώει περισσότερο με ένα πιο συμπιεσμένο στομάχι. Καθίσταται επομένως ιδιαίτερα ευαίσθητη στα προβλήματα διατροφής, αλλά και στα ζητήματα υγιεινής (λοιμώξεις, στρες) που θα μπορούσαν να προκύψουν εκείνη την περίοδο.

Τα σημάδια προάγγελοι του τοκετού. Για να προβλέψει κανείς ποια στιγμή θα ξεκινήσει ο τοκετός, μπορούν να παρατηρηθούν πολλά σημεία :

1. Στην περίπτωση που η αγελάδα γεννά το πρώτο της μοσχάρι, ο μαστός διευρύνεται, φουσκώνει (οίδημα). Σε πιο ηλικιωμένες αγελάδες, η γαλακτοφορία ξεκινά λίγο πριν τον τοκετό.
2. Οι σύνδεσμοι της λεκάνης της αγελάδας χαλαρώνουν : διατείνονται, πράγμα που θα επιτρέψει στο μόσχο να περάσει μέσα από τη λεκάνη κατά τον τοκετό. Η χαλάρωση αυτή κατεβάζει τη βάση της ουράς ανάμεσα στις μύτες των οπίσθιων της αγελάδας, όταν κοιτάζει κανείς από πίσω. Η άκρη της ουράς είναι επίσης συχνά «πολύ μαλακή». Χωρίς το φυσιολογικό αυτό άνοιγμα, το μοσχαράκι δεν θα μπορούσε να αποβληθεί.
3. Μια ημιδιαυγής ροή βλέννας εμφανίζεται στο αιδοίο της αγελάδας : πρόκειται για το πώμα βλέννας που φράσσει τη μήτρα κατά τη διάρκεια όλης της κύησης, και το οποίο ρευστοποιείται τις ημέρες που προηγούνται της γέννησης.

Παρατήρηση του τοκετού. Είναι σημαντικό για τον κτηνοτρόφο να παρατηρεί τις αγελάδες του κατά τη διάρκεια του τοκετού. Κατ’ αρχάς, για να μπορεί να τοποθετεί έγκαιρα μια αγελάδα σε ξεχωριστό χώρο, όπου να μπορεί να γεννήσει ήσυχα. Αλλά και για να μπορεί έγκαιρα να εντοπίζει κάθε ανωμαλία η οποία θα απαιτούσε την παρέμβαση του κτηνίατρου.

Ωστόσο, πρέπει να αποφεύγεται η ενόχληση της αγελάδας κατά τον τοκετό: ορισμένοι κτηνοτρόφοι χρησιμοποιούν βιντεοκάμερα συνδεδεμένη με την ίδια τους την κρεβατοκάμαρα ώστε να μπορούν να παρατηρούν τον τοκετό της αγελάδας, η οποία επιλέγει να γεννήσει στη διάρκεια της νύχτας.

Είναι πολύ σημαντικό το μοσχαράκι να πάρει κανονική θέση μέσα στη μήτρα την ώρα του τοκετού : εάν η θέση του μόσχου είναι καλή, η αγελάδα θα μπορεί να γεννήσει χωρίς εξωτερική βοήθεια. Ωστόσο, σε 5% περίπου των περιπτώσεων, το μοσχαράκι δεν είναι καλά τοποθετημένο στη μήτρα.

Γίνεται τότε απαραίτητη η παρέμβαση του κτηνοτρόφου ή του κτηνίατρου προκειμένου να σωθούν το μοσχαράκι και η μητέρα. Ορισμένες φορές δεν είναι εφικτή η έξοδος του ζώου δια της φυσικής οδού. Ο κτηνίατρος προβαίνει τότε σε καισαρική τομή από το πλευρό της αγελάδας.

Τα τρία στάδια της διαδικασίας. Πριν γεννήσει το μοσχαράκι της, η αγελάδα ξαπλώνει, πράγμα που ξαναφέρνει τη μήτρα σε οριζόντια θέση και βελτιώνει την αποτελεσματικότητα των συσπάσεων της μήτρας : ο πρώτος στόμαχος ωθεί τότε με παθητικό τρόπο το μόσχο προς τα πίσω και οι συστολές τον «καθοδηγούν» προς την έξοδο.

Πρώτο στάδιο: διαστολή του τράχηλου της μήτρας και αρχή των συστολών Το πρώτο στάδιο του τοκετού διαρκεί συνήθως 4 ώρες (6 ώρες εάν η αγελάδα γεννά για πρώτη φορά). Ο τράχηλος της μήτρας που μέχρι τότε βρίσκεται σε συστολή διαστέλλεται. Ταυτόχρονα ξεκινούν οι πρώτες συστολές της μήτρας, σε ακανόνιστο ακόμα ρυθμό. Αρχίζουν να μετακινούν το έμβρυο προς τα πίσω. Αλλά ο αμνιακός σάκος είναι αυτός που θα βρεθεί μεταξύ εμβρύου και τράχηλου της μήτρας.

Δεύτερο στάδιο: η εξώθηση του μόσχου Το στάδιο αυτό διαρκεί από 2 έως 10 ώρες μια ενήλικη αγελάδα γεννά συνήθως ένα μοσχαράκι σε 3 ώρες. Οι συστολές γίνονται πιο έντονες και πιο κανονικές, ωθώντας το έμβρυο. Τότε σπάει ο αμνιακός σάκος. Το έμβρυο προχωρά προς την πύελο : κάνουν την εμφάνισή τους έξω πρώτα τα εμπρόσθια πόδια και στη συνέχεια το κεφάλι. Έτσι, δεν κόβεται ο ομφάλιος λώρος όσο το κεφάλι του μόσχου είναι ακόμα μέσα (οπότε ο μόσχος δεν θα μπορούσε να αναπνέει).

Τρίτο στάδιο: η ολοκλήρωση του τοκετού Κατά το τρίτο αυτό στάδιο, ο μόσχος βρίσκεται στο έδαφος, ακόμα αλειμμένος με ιξό, η μητέρα του το γλείφει και ο ομφάλιος λώρος έχει κοπεί. Εξωθείται τότε από τη μήτρα ο υπόλοιπος πλακούντας, ο όγκος του οποίου έχει απότομα μειωθεί, αλλά ο οποίος συνεχίζεται να συσπάται. Αυτά τα υπολείμματα πλακούντα, τα οποία ονομάζονται «ύστερο», εξωθούνται μέσα στις 12 ώρες που ακολουθούν τη γέννηση του μόσχου.

Σε περίπτωση που ο κτηνοτρόφος δεν βρει τα υπολείμματα αυτά δίπλα στην αγελάδα (αυτό συμβαίνει γενικά σε 5 με 10% των περιπτώσεων), καλεί τότε τον κτηνίατρο, ο οποίος υποβοηθά την κατάσταση, είτε εγχέοντας ουσίες που θα ενισχύσουν τις συστολές, είτε παρεμβαίνοντας με το χέρι. Πράγματι, εάν οι νεκροί αυτοί ιστοί παραμείνουν μέσα στη μήτρα, υπάρχει κίνδυνος να προκαλέσουν λοίμωξη.

Όλα τα μοσχάρια δεν έχουν το ίδιο βάρος κατά τη γέννηση. Αυτό εξαρτάται κυρίως από την ποικιλία των γονέων :

• τα βοοειδή ποικιλίας Charolais, για παράδειγμα, ανήκουν σε «κρεοπαραγωγό» ποικιλία : είναι πολύ ογκώδη και έχουν εντυπωσιακή μυϊκή μάζα, πράγμα που παρατηρείται μόλις γεννιούνται τα μοσχάρια τους, τα οποία ενίοτε υπερβαίνουν τα 50 κιλά,
• αντίστροφα, η αγελάδα της ποικιλίας Holstein, η οποία είναι γαλακτοπαραγωγός, έχει πιο λεπτό σχήμα και τα μοσχάρια της ζυγίζουν γύρω στα 40 κιλά.

Οι πρώτες φροντίδες στο νεογέννητο μοσχαράκι. Όταν ο κτηνοτρόφος παρίσταται στον τοκετό, μόλις γεννιέται ο μόσχος, αφαιρεί από τα ρουθούνια του όλες τις υγρές ουσίες που τα φράζουν και βεβαιώνεται ότι το μοσχάρι αναπνέει κανονικά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το κρέμασμα του μόσχου με το κεφάλι προς τα κάτω συμβάλλει στην αφαίρεση αυτών των ουσιών από το ανώτερο αναπνευστικό σύστημα.

Η απολύμανση του υπόλοιπου ομφάλιου λώρου παραμένει μία σημαντική κίνηση: η μόλυνση του ομφαλού είναι σχετικά συχνή επιπλοκή.

Τέλος, ο κτηνοτρόφος βεβαιώνεται ότι ο μόσχος θήλασε σε πολύ σύντομο διάστημα μετά τη γέννησή του. Πράγματι, το πρώτο γάλα της μάνας του είναι πλούσιο σε αντισώματα. Στη διάρκεια των 24 πρώτων ωρών της ζωής του μόσχου, το έντερό του είναι διαπερατό από τις πρωτεΐνες. Τα αντισώματα αυτά που περιέχονται στο πρώτο γάλα (το οποίο ονομάζεται πρωτόγαλα) περνούν τότε απευθείας από τον πεπτικό σωλήνα στο αίμα του μόσχου: «εμβολιάζεται» έτσι κατά κάποιο τρόπο παθητικά από τη μάνα του. Τα αντισώματα αυτά δεν διαρκούν παρά λίγες εβδομάδες, αλλά είναι αρκετό για το ανοσοποιητικό σύστημα του νεαρού μόσχου να πάρει τη σκυτάλη για την άμυνα κατά των μολύνσεων.

Τα μειονεκτήματα της γέννησης στο λιβάδι. Όταν ο μόσχος γεννιέται στο λιβάδι, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, πράγμα αρκετά σύνηθες για τις κρεοπαραγωγές ποικιλίες, ο μεγαλύτερος κίνδυνος για το μοσχάρι είναι να γεννηθεί σε δύσκολες μετεωρολογικές συνθήκες: οι περισσότεροι τοκετοί γίνονται στο τέλος του χειμώνα και μέχρι την άνοιξη. Το κρύο δεν καθιστά ιδιαίτερο κίνδυνο για ένα στεγνό μόσχο. Αλλά ο υγρός και κρύος καιρός εξαντλεί γρήγορα τα ενεργειακά αποθέματα των μόσχων. Η μητέρα αγελάδα παίζει ουσιαστικό ρόλο γλείφοντας το μοσχάρι μόλις γεννηθεί, διευκολύνοντας το θηλασμό του και προστατεύοντάς το από τα σαρκοβόρα ζώα.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, μια εθνική έρευνα έδειξε ότι οι κακές μετεωρολογικές συνθήκες κατά τη γέννηση ήταν η πρώτη αιτία θνησιμότητας των μόσχων (ένα ζώο στα πέντε).

Και στην περίπτωση αυτή, χάρις στην παρατήρηση των ζώων από τον κτηνοτρόφο περιορίζονται τα διάφορα προβλήματα.

Δυστοκίες

Δυστοκίες

Η γενετική βελτίωση

Διαφορετικοί στόχοι ανάλογα με τους συντελεστές του κλάδου. Στην παραγωγή κρέατος, οι στόχοι επιλογής εντοπίζονται σε 3 επίπεδα:

• η αναπαραγωγική μονάδα αναζητεί χαρακτηριστικά εκτροφής, δηλαδή κάθετι που αφορά στην αναπαραγωγή, τον θηλασμό, τον τοκετό, το μητρικό ένστικτο, κ.λπ.
• η μονάδα πάχυνσης ενδιαφέρεται περισσότερο για τις επιδόσεις ανάπτυξης του ζώου, την ικανότητά του να χρησιμοποιεί καλά τα τρόφιμα που καταναλώνει, τη μορφολογία του, την ικανότητά του για πάχυνση, κ.λπ.
• η μονάδα μεταποίησης ενδιαφέρεται για τα κριτήρια που επηρεάζουν την ποιότητα των σφαγίων προκειμένου να έχουν υψηλές αποδόσεις και κρέας καλής ποιότητας.

Καθαρές ποικιλίες ή διασταυρώσεις Για να βελτιώσει τις παραγωγικές επιδόσεις των ζώων, ο κτηνοτρόφος μπορεί να χρησιμοποιεί τη γενετική βελτίωση, είτε επιλέγοντας ζώα αναπαραγωγής στα πλαίσια μιας ίδιας ποικιλίας (σύστημα που εφαρμόζεται πολύ στη Γαλλία και λιγότερο στις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης), είτε χρησιμοποιώντας με εύστοχο τρόπο διασταυρώσεις μεταξύ ποικιλιών.

• η εκτροφή καθαρών ποικιλιών παρέχει στους κτηνοτρόφους καλά ζώα αναπαραγωγής. Βρίσκεται στη βάση της οργάνωσης της κτηνοτροφίας και της δημιουργίας των γενεαλογικών βιβλίων (τα ζώα που καταγράφονται σε αυτά θεωρούνται «εγγεγραμμένα» στο Herd-Book). Ωστόσο, τα ζώα καθαρής ποικιλίας προσαρμόζονται δυσκολότερα στις οικονομικές διακυμάνσεις και στις επιθυμίες των καταναλωτών.
• η διασταύρωση έχει το πλεονέκτημα ότι αναδύει νέα χαρακτηριστικά στα πλαίσια μιας ίδιας ποικιλίας μέσω της ανάμειξης των ποικιλιών που τη συνθέτουν.

Γίνεται διάκριση μεταξύ διασταυρώσεων για γενετικούς σκοπούς (για τη βελτίωση ή τη δημιουργία μιας ποικιλίας στα πλαίσια ενός είδους) και διασταυρώσεων με εμπορικούς στόχους (συνήθως για παραγωγή βοοειδών τα οποία προορίζονται για το σφαγείο), οι οποίες είναι και οι περισσότερες.

Για παράδειγμα, για τη βελτίωση των κρεοπαραγωγών χαρακτηριστικών των συχνά μικρής παραγωγικότητας αλλά καλά εγκλιματισμένων τοπικών ποικιλιών, χρησιμοποιείται η διασταύρωση με πατρικές κρεοπαραγωγές ποικιλίες.