Καλλιέργεια βιομηχανικής ντομάτας
Περιεχόμενα
Προετοιμασία εδάφους
Στο μεγαλύτερο ποσοστό της η καλλιέργεια της βιομηχανικής τομάτας γίνεται σε επίπεδο έδαφος με μία ελαφριά κλήση της τάξεως του 0,5-2% από το κανάλι άρδευσης προς το στραγγιστικό κανάλι. Αυτή η κλήση επιτυγχάνεται με ειδικά ισοπεδωτικά μηχανήματα, τα λεγόμενα «Laser», τα οποία φέρονται από γεωργικούς ελκυστήρες μεγάλης ιπποδύναμης και μέσο μιας συσκευής που με βάση τον προγραμματισμό που θα της δοθεί στέλνει εντολές με ακτίνες Laser στο ισοπεδωτικό μαχαίρι που φέρει ο ελκυστήρας ισοπεδώνει τον αγρό με μεγάλη ακρίβεια. Με αυτήν την μέθοδο αποφεύγουμε και τα νεροκρατήματα στο έδαφος, τα οποία θα οδηγήσουνε σε σηψιρριζίες την καλλιέργεια μας. Η παραπάνω εργασία διενεργείται κατά το φθινόπωρο ιδιαίτερα στις περιοχές της Βορείου Ελλάδος.
Η βιομηχανική τομάτα απαιτεί μια βαθιά άροση, μια και οι ρίζες χρειάζονται, όπως είπαμε, ένα καλό στρώμα μέσα στο οποίο θα αναπτυχθούν. Το στρώμα στο οποίο αναπτύσσεται το ριζικό σύστημα (ριζόσφαιρα) έχει βάθος 50-60cm ίσως και περισσότερο, ειδικά στην καλλιέργεια απευθείας σποράς. Το όργωμα γίνεται κατά τον μήνα Δεκέμβριο έτσι ώστε να μεσολαβήσουν μερικές παγωνιές που θα μειώσουν την συνοχή του εδάφους για να γίνει πιο ευκολοδούλευτο κατά την άνοιξη και αυτό πραγματοποιείται όταν το έδαφος είναι στον ρώγο του και όχι ξερό. Παράλληλα με βαθιά χειμερινά οργώματα φροντίζουμε να δημιουργήσουμε καλύτερες συνθήκες υγρασίας και αερισμού του εδάφους που διευκολύνουν την ανάπτυξη του ριζικού συστήματος των φυτών και την ανάπτυξη των μικροοργανισμών εκείνων που βοηθούν πολύ στην καλύτερη χρησιμοποίηση από τα φυτά των λιπαντικών στοιχείων του εδάφους. Σε περίπτωση που η περίοδος των βροχοπτώσεων δεν έχει επεκταθεί εις βάρος της περιόδου των οργωμάτων και υπάρχει χρόνος μία αξιόλογη εναλλακτική λύση αποτελεί το πέρασμα με «ripper» που σχίζει το έδαφος σε βάθος 40-50 cm και στην συνέχεια μια επιφανειακή άροση σε βάθος 20-30cm.[1]
Σπορά
Όταν το χωράφι είναι έτοιμο και η θερμοκρασία του εδάφους είναι πάνω από 15oC μπορούμε να προχωρήσουμε στην απ’ευθείας σπορά. Η σπορά γίνεται με τελευταίου τύπου σπαρτική μηχανή, την επονομαζόμενη «πνευματικου τύπου σπαρτική μηχανή», η οποία συγκρατεί επάνω στους δίσκους της τους σπόρους με υποπίεση αέρα και έτσι αποφεύγονται τυχόν «μπουκώματα» του σπόρου σε αυτούς, πρόβλημα που είχανε οι παλαιότερου τύπου σπαρτικές μηχανές. Παράλληλα με αυτό, φέρει φωτοκύτταρο στο σημείο όπου πέφτουν οι σπόροι και μέσο ενός ψηφιακού πίνακα που συνδέεται και βρίσκεται στο κουβούκλιο του ελκυστήρα πληροφορεί τον οδηγό για το αν η σπορά γίνεται κανονικά ή αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα. Οι σπόροι είναι πιστοποιημένοι και αγοράζονται από τον αγροτικό συνεταιρισμό σε συσκευασία αεροστεγή και καθαρού βάρους 450gr. Παράλληλα με τους σπορούς διοχετεύεται στον αγρό και ένα κοκκώδες εντομοκτόνο προκειμένου να καταπολεμήσουμε τον σιδηροσκώληκα, κρεμμυδοφάγο κ.α. Σε ότι αφορά τις αποστάσεις φύτευσης, η τομάτα σπέρνεται σε διπλές γραμμές σε απόσταση 1,20 m η μια από την άλλη και 0,4m μεταξύ των γραμμών. Η απόσταση το φυτών πάνω στην γραμμή είναι 7,5cm κατά την σπορά και έπειτα όταν φυτρώσουν επεμβαίνουμε με αραίωμα και αφήνουμε ένα φυτό ανά 25cm. Τα πλεονεκτήματα της απ’ευθείας σποράς έναντι της φύτευσης σπορόφυτων είναι τα εξής:
- Τα φυτά αναπτύσσουν πλούσιο και βαθύ ριζικό σύστημα, που τα επιτρέπει να εκμεταλλεύονται μεγαλύτερη μάζα εδάφους, από την οποία αντλούν τροφή και νερό.
- Αναπτύσσουν πλούσια υπέργεια βλάστηση.
- Αντέχουν καλύτερα στην ξηρασία.
- Η απ’ευθείας σπορά έχει μικρότερο κόστος, εφ’όσον συνδυαστεί με ζιζανιοκτόνα, γιατί αποφεύγονται οι δαπάνες εγκατάστασης και συντήρησης σπορείου και μεταφύτευσης.
- Αύξηση της στρεμματικής απόδοσης σε ποσότητα και ποιότητα της τομάτας.
- Διευκολύνεται το φύτρωμα των σπόρων, όταν σε κάθε θέση σποράς τοποθετούνται περισσότεροι του ενός σπόρου.[1]
Φύτευση
Ο αριθμός φυτών ανά στρέμμα υπολογίζεται περίπου στα 3.500 φυτά. Εάν φυτεύουμε περισσότερα θα έχουμε πρόβλημα με ασθένειες λόγο κακού αερισμού ενώ αν φυτεύουμε λιγότερα θα έχουμε μειωμένη παραγωγή. Πριν μεταφυτεύσουμε τομάτα στο χωράφι, εφαρμόζουμε την τεχνική της «ενσωμάτωσης», κάτι που δεν κάνουμε με την απ΄ευθείας σπορά. Ενσωμάτωση κάνουμε προκειμένου να απαλλαχθούμε από ζιζάνια (αγριοτοματιά, αγριοπιπεριά κ.α.). Αυτό το πετυχαίνουμε ραντίζοντας το χώμα του χωραφιού με τα ζιζανιοκτόνα Tilam, Stobi, Treflan. Αμέσως μετά το ράντισμα ακολουθεί ανάδευση του χώματος του χωραφιού με την δισκοσβάρνα έτσι ώστε να ενσωματωθεί το ζιζανιοκτόνο στο έδαφος και να έχουμε αποτελεσματική καταστροφή των σπορείων των ζιζανίων. Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η ενσωμάτωση γίνεται μόνον για μεταφυτευμένα φυτά τομάτας και όχι για απ’ευθεία σπορά τομάτας στο χωράφι. Εάν επιχειρήσουμε να σπείρουμε απ’ευθείας στο χωράφι τομάτα μετά από ενσωμάτωση, το ζιζανιοκτόνο θα «κάψει» τα σπόρια της τομάτας. Αφού οι καιρικές συνθήκες είναι κατάλληλες, περνάμε στην διαδικασία της μεταφύτευσης. Οι ρίζες των φυτών πριν μεταφυτευθούνε πρέπει να εμβαπτίζονται για 15 λεπτά της ώρας σε διάλυμα νερού, σε αναλογία 10kg νερό - 30gr captan ή άλλου μυκητοκτόνου, για απολύμανση και προστασία από τυχόν ασθένειες που μπορούν να προσβάλουν τα φυτά στη θέση τους. Η φύτευση στο χωράφι γίνεται με τα χέρια ή με φυτευτική μηχανή σε αποστάσεις ίδιες με αυτές της απευθείας σποράς.
Αμέσως μετά την μεταφύτευση επεμβαίνουμε στα φυτά με υδατοδιαλυτό λίπασμα το οποίο περιέχει υψηλή περιεκτικότητα σε φώσφορο του τύπου (12-48-8). Ο φώσφορος σε αυτή την μορφή που παρέχεται είναι άμεσα αφομοιώσιμος από το φυτό και έτσι αυτό αποκτά πλούσιο ριζικό σύστημα προκειμένου να αντεπεξέλθει στις ανάγκες του περιβάλλοντος. Παράλληλα με την διαφυλλική λίπανση ραντίζουμε με μυκητοκτόνο (metalaxyn 4% + mancozeb 64%) προκειμένου να αποφύγουμε την «σήψη του λαιμού» του φυτού, η οποία είναι πολύ συχνό φαινόμενο στα μεταφυτευόμενα φυτά. Το μόνο πλεονέκτημα της μεταφυτευμένης τομάτας έναντι της απ’ευθείας σπαρμένης τομάτας στο χωράφι είναι ότι μπορούνε να χρησιμοποιηθούνε υβρίδια τα οποία κάτω από άριστες συνθήκες μπορούν να δώσουν λίγο μεγαλύτερη στρεμματική απόδοση όμως το κόστος τους είναι πολύ υψηλό και το αποτέλεσμα είναι αμφίβολο.[1]
Καταπολέμηση ζιζανίων
Η βιομηχανική τομάτα είναι μια εντατική καλλιέργεια, στην οποία χρησιμοποιούνται μεγάλες ποσότητες λιπασμάτων, συχνά ποτίσματα αλλά παράλληλα απαιτούνται τέτοιες κλιματολογικές συνθήκες οι οποίες ευνοούν όχι μόνο την ανάπτυξη της ίδιας της καλλιέργειας, αλλά και των ανεπιθύμητων ζιζανίων. Στην τομάτα τα κυριότερα ζιζάνια είναι τα πλατύφυλλα αγροντοματιά, γλιστρίδα, τάτουλας, βλήτα και περικοκλάδα, τα στενόφυλλα (αγρωστώδη) βέλιουρας, μουχρίτσα και τα παραστιτικά ζιζάνια κουσκούτα, οροβάγχη. Ιδίως τα τελευταία (κουσκούτα, οροβάγχη) αποτελούν μάστιγα και η καλλιέργεια τομάτας σε περιοχές όπου ευδοκιμούν θα πρέπει να αποφεύγεται. Γενικά, η καλλιέργεια της βιομηχανική τομάτας, η αποτελεσματική καταπολέμηση των ζιζανίων είναι δύσκολη. Η καταπολέμηση τους περιλαμβάνει κυρίως εφαρμογές με χημικά ζιζανιοκτόνα σκευάσματα. Πρακτικές όπως το τσάπισμα και το βοτάνισμα σε μεγάλη κλίμακα έχουν εγκαταλειφθεί λόγω του μεγάλου τους κόστους. Στην απευθείας σπορά, η ζιζανιοκτονία ξεκινά με την εφαρμογή της μετριμπουζίνης (πχ. Sencor), εκλεκτής ζιζανιοκτόνας ουσίας που καίει το σπόρο των πλατύφυλλων και στενόφυλλων ζιζανίων, και ενδεχομένως αργότερα, εάν παρατηρηθεί αγροντοματιά (και όχι αργότερα από το στάδιο των κοτυληδόνων μιας και μειώνεται η αποτελεσματικότητα του) συνεχίζουμε με εφαρμογές ριμσουλφουρόνης (πχ. Rush). Από κει και ύστερα, και μέχρι να ενώσουν οι γραμμές, οι δυνατότητες μας περιορίζονται σε μεμονωμένες εφαρμογές με αγρωστωδοκτόνα (πχ. Targa, Fusilade) σε φυτρωμένα αγρωστώδη ζιζάνια. Σε καλλιέργειες με τη χρήση έτοιμων φυτών, η ζιζανιοκτονία περιλαμβάνει αρχικά την εφαρμογή πενδυμεθαλίνης (πχ Stomp), με ενσωμάτωση 2-3 ημέρες πριν την φύτευση και συνεχίζει όπως και στην απ’ ευθείας σπορά με μεμονωμένες εφαρμογές με αγρωστωδιοκτώνα (πχ. Targa, Fusilade) σε φυτρωμένα αγρωστώδη ζιζάνια.[2]
Άρδευση
Η άρδευση της τομάτας επηρεάζει σημαντικά την απόδοση και την ποιότητα της καλλιέργειας. Για την ακρίβεια θα πρέπει να γίνονται τακτικά ποτίσματα και όχι όλη η απαιτούμενη ποσότητα σε μια μόνο δόση. Ακανόνιστη άρδευση μπορεί να προκαλέσει σχίσιμο των καρπών. Η βιομηχανική τομάτα όπως και όλες οι υπαίθριες καλλιέργειες λαχανικών εκτίθεται σε ένα μεγάλο αριθμό ασθενειών (βακτήρια, μύκητες, νηματώδεις, ιώσεις). Γι’ αυτό συνιστούμε και εφαρμόζουμε το πότισμα με σταγόνα διότι έτσι δεν βρέχουμε το φύλλο, αλλά επιπλέον επιτυγχάνουμε και εξοικονόμηση του νερού και καλύτερος έλεγχος χορήγησης του νερού. Από τον κανόνα αυτό εξαιρείται το πρώτο πότισμα της εγκατάστασης μετά την φυτεία που γίνεται με ράμπα (πολυμπέκ). Συνιστούμε βαθύ πότισμα σε πολλές ημέρες και όχι ελαφρύ πότισμα σε λιγότερες ημέρες διότι δεν επιθυμούμε να έχουμε μικρό ορίζοντα υγρασίας και φυτά επιπολαιόριζα. Συνολικά χρειάζονται περίπου 400-500 κυβικά μέτρα νερού ανά στρέμμα. Ο προγραμματισμός της άρδευσης είναι ιδιαιτέρως σημαντικός στην απόδοση της καλλιέργειας, διότι ελέγχεται η βλαστική ανάπτυξη του καρπού, η κανονική ανάπτυξη του καρπού και ομοιομορφία της ανάπτυξης. Σε πρώτη φάση το φυτό πρέπει να στρεσαριστεί για να επιτευχθεί μέγιστο ποσοστό ανθοφορίας ανά φυτό με αποτέλεσμα μεγαλύτερο ποσοστό καρπόδεσης. Από το στάδιο της καρπόδεσης μέχρι το γυάλισμα του καρπού συνίσταται η εφαρμογή επαρκών αρδευτικών ποσοτήτων για την παραγωγή υψηλών παραγωγικών ποσοτήτων. Το τελευταίο πότισμα θα πρέπει να πραγματοποιηθεί στο στάδιο του γυαλίσματος του καρπού για να προκληθεί ομοιόμορφο κοκκίνισμα του καρπού, κάτι το οποίο είναι αναγκαίο για την μηχανική συγκομιδή του προϊόντος. Με την ομοιόμορφη ωρίμανση της καλλιέργειας μειώνεται το ποσοστό των πράσινων καρπών οι οποίες θα πρέπει αναγκαστικά να πεταχτούν αφού αποτελούν ξένη ύλη για την βιομηχανία μεταποίησης της τομάτας.[2]
Λίπανση
Η τομάτα είναι καλιόφιλο φυτό και καλλιέργεια μεγάλης παραγωγικότητας γι’ αυτό έχει ανάγκη από θρεπτικά στοιχεία, σε ποσότητα ανάλογα με τον όγκο παραγωγής. Οι ποσότητες των λιπασμάτων, έχουν σχέση με τη γονιμότητα του χωραφιού και τις απαιτήσεις της ποικιλίας που θα καλλιεργηθεί. Η σπουδαιότερη αντίδραση της τομάτας στη χορήγηση λιπασμάτων είναι η αύξηση της βλάστησης. Πολύ σημαντική είναι η επίδραση του αζώτου. Πολύ σημαντική είναι η επίδραση του αζώτου στο ύψος των φυτών, στη φυλλική επιφάνεια και τον ρυθμό των ανθέων (καρπών). Η σωστή χορήγηση λιπάσματος στη βιομηχανική τομάτα, θα πρέπει να βασίζεται στα αποτελέσματα της ανάλυσης του εδάφους και στη διάγνωση μέσω του φυλλώματος της τομάτας. Συνήθως απαιτείται η χορήγηση αζώτου, φωσφόρου, καλίου και μαγνησίου. Η λίπανση γίνεται επιφανειακά ενώ πολύ αποτελεσματική είναι και η υδρολίπανση γιατί ελαχιστοποιούνται οι απώλειες και μεγιστοποιείται η απορρόφηση των στοιχείων στα φυτά. Στην βιομηχανική τομάτα που έχει ισοδύναμη απαίτηση στα τρία βασικά στοιχεία άζωτο (Ν), φώσφορο (Ρ) και κάλιο (Κ). Πρακτικά συνίσταται η χορήγηση 20-24 μονάδων αζώτου, 20-24 μονάδες φωσφόρου, 20-24 μονάδες καλίου και 4 μονάδες μαγνήσιο. Το λίπασμα εφαρμόζεται κατά 50-60% σε βασική μορφή 20 ημέρες πριν την εγκατάσταση της φυτείας και το υπόλοιπο μέσα από τα λάστιχα της άρδευσης. Πιο αναλυτικές πληροφορίες στο σύνδεσμο που ακολουθεί:
Λίπανση βιομηχανικής ντομάτας[2]
Ωρίμανση
Ο καρπός της τομάτας είναι κλημακτιριακός και ωριμάζει σταδιακά. Το «κοκκίνισμα» ξεκινά από την βάση της τομάτας και στην συνέχεια προχωρά ανοδικά και καταλήγει στην στεφάνη του μίσχου. Αν έχουμε πρόβλημα στην ωρίμανση βοηθάμε το φυτό ραντίζοντας με σκευάσματα αιθυλενίου 8-10 ημέρες πριν τη συγκομιδή, προκειμένου να επιτύχουμε το επιθυμητό ποσοστό ωρίμανσης. Το αιθυλένιο εκτός από την ωρίμανση του καρπού προκαλεί και φυλλόπτωση στο φυτό πράγμα επιθυμητό για την μηχανοσυλλογή.[1]
Συγκομιδή
Για την συγκομιδή της τομάτας είναι πολύ σημαντική η τήρηση των χρονικών προδιαγραφών ανάπτυξης και πλήρους ωρίμανσης της εκάστοτε ποικιλίας, όπως αυτές καθορίζονται από τον γενότυπο τους. η συγκομιδή της τομάτας αρχίζει συνήθως 20-25 Ιουλίου. Για τις πρώιμες ποικιλίες και τον Αύγουστο με Σεπτέμβριο συγκομίζεται ο κύριος όγκος της παραγωγής, που προέρχεται από τις μεσοπρώιμες ποικιλίες. Η συγκομιδή μπορεί να συνεχιστεί και μέχρι τέλη Οκτωβρίου με τις όψιμες ποικιλίες, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες και την φύση του εδάφους της περιοχής. Η συγκομιδή της βιομηχανικής τομάτας εφαρμόζεται με μηχανοσυλλογή ή με χειροσυλλογή. Ο τρόπος και ο χρόνος συγκομιδής πρέπει να εξασφαλίζουν την ποιότητα του προϊόντος. Στη μηχανοσυλλογή, η συγκομιδή ξεκινά όταν το ποσοστό ωρίμανσης κυμαίνεται στο 60% έως 70% (πρώτο χέρι) και το υπόλοιπο ποσοστό συγκομίζεται με το χέρι. Η μηχανή αυτή μπορεί να συλλέξει 20-30 τόνους την ώρα και φέρει φωτοκύτταρα με τα οποία κάνει αυτόματη διαλογή ξεχωρίζοντας την πράσινη από την κόκκινη τομάτα. Η κόκκινη τομάτα φορτώνεται απευθείας σε πλατφόρμες που έλκονται από γεωργικούς ελκυστήρες και κινούνται παράλληλα με την τοματοσυλλεκτική μηχανή, ενώ η πράσινη αποθηκεύεται σε ξεχωριστώ κάδο ο οποίος και αδειάζετε κατά διαστήματα στον αγρό ή σε τελάρα προκειμένου να καλυφθεί αργότερα με φύλλα και να ωριμάσει από μόνη της, λόγω του ότι η τομάτα ανήκει στην κατηγορία των κλημακτηριακών φυτών, οι καρποί των οποίο συνεχίζουν να ωριμάζουν και μετά από την αποκοπή τους από το φυτό. Το κυριότερο κριτήριο που χρησιμοποιείται για την συλλογή της τομάτα, είναι να έχουν αποκτήσει οι καρποί της βαθύ κόκκινο χρώμα, οπότε στο στάδιο αυτό οι οργανοληπτικές τους ιδιότητες θα έχουν αποκτήσει άριστες τιμές. Πιο συγκεκριμένα η συγκομιδή της γίνεται όταν ο βαθμός BRIX υπερβεί το 4%. Η βιομηχανική τομάτα θα πρέπει να πληροί κάποιες ποιοτικές προδιαγραφές, για παράδειγμα δεν θα πρέπει να υπάρχουν σε ποσοστό μεγαλύτερο από 10% πράσινες τομάτες που δεν έχουν φτάσε ακόμη σε ωριμότητα, καρποί προσβεβλημένοι από έντομα ή ασθένειες. Γενικά, οι παραγόμενες βιομηχανικές τομάτες πρέπει να είναι νωπές, πρόσφατης συγκομιδής, με ελάχιστη περιεκτικότητα σε Brix 4%.[2]
