Φακή φυτό
Βοτανικά χαρακτηριστικά φακής
Η φακή είναι αγγειόσπερμο, δικότυλο φυτό, που ανήκει στην οικογένεια των Κυαμοειδών και στην τάξη των Κυαμωδών. Καλλιεργείται δε για το μικρό ομώνυμο εδώδιμο σπόρο του, που είναι ένα από τα σημαντικότερα όσπρια. Ήταν γνωστή στους αρχαίους Έλληνες ως φακός εσθιόμενος.
Είναι ένα από τα πρώτα φυτά που ξεκίνησε να καλλιεργεί συστηματικά ο άνθρωπος.
Η φακή είναι ψυχανθές φυτό σε ό,τι αφορά στην οικογένεια και ποώδες, ετήσιο και δικοτυλήδονο φυτό. Υπάγεται στην τάξη των Χεδρωπών. Υπάρχουν διάφορες ποικιλίες με διαφορετικού μεγέθους και χρώματος σπέρματα, όπως ξανθά, πράσινα και καστανά. Οι καρποί της κυκλοφορούν στο εμπόριο ως ξερά όσπρια. Καλλιεργείται από τα αρχαιότατα χρόνια (γύρω στο 2.000 π.Χ.). Η καλλιέργεια της φακής ήταν γνωστή στην αρχαία Αίγυπτο, ενώ Εβραίοι, Έλληνες και Ρωμαίοι την καλλιεργούσαν και την κατανάλωναν.
Στην Ελλάδα η φακή καλλιεργείται ευρέως σχεδόν σε όλα τα διαμερίσματα της χώρας αφού προσαρμόζεται σε πολλούς κλιματικούς τύπους. Τα σπόρια της είναι όσπριο με μεγάλη θρεπτική αξία πλούσια σε σίδηρο, φώσφορο, υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και βιταμίνες Β. Τρώγονται κυρίως βραστές ως σούπα η οποία ονομάζεται φακές, χρησιμοποιούνται σε διάφορες σαλάτες και σε πιάτα κρεατικών ως γαρνιτούρα. Σε ζωοτροφές χρησιμοποιούνται οι βλαστοί, τα φύλλα και οι καρποί μετά από την συγκομιδή των σπόρων.
Ο βλαστός της διακλαδώνεται και φτάνει σε ύψος το μισό μέτρο. Τα κλαδιά του είναι αναρριχώμενα και μακριά και τα φύλλα του σύνθετα που εναλλάσσονται. Καθένα από τα φύλλα της φακής αποτελείται από 6 ζεύγη μακριών φυλλαρίων που καταλήγουν σε αγκάθι. Το μήκος των φυλλαρίων αυτών ξεπερνά τα 10 εκατοστά. Ο καρπός της ή λοβός είναι μικρός, δεν ξεπερνά τα 3 εκατοστά και είναι πλατύς φέρει δε 2-3 μικρούς σπόρους τις γνωστές φακές του εμπορίου. Οι φακές έχουν διάμετρο 3-10 χιλιοστά. Καλλιεργούνται με λιπάσματα φωσφόρου και καλίου σε χωράφια που είναι πλούσια σε ασβέστιο. Η σπορά λαμβάνει χώρα τους φθινοπωρινούς μήνες ή την άνοιξη, αν οι φθινοπωρινοί μήνες χαρακτηρίζονται από πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Η συγκομιδή των φυτών γίνεται το καλοκαίρι και έπειτα συντελείται η ξήρανσή τους στον ήλιο και το αλώνισμα, ώστε να δώσουν σπέρματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα δεύτερης διαλογής σπέρματα χρησιμοποιούνται για ζωοτροφές.
Κλιματικές συνθήκες φακής
Η φακή αντέχει στις χαμηλές θερμοκρασίες και στις εύκρατες περιοχές καλλιεργείται ως φθινοπωρινή καλλιέργεια. Στην τροπική ζώνη καλλιεργείται στα μεγάλα υψόμετρα. Γενικά καλλιεργείται στις περιοχές με γεωγραφικό πλάτος μεταξύ 15 και 40oC. Οι σπόροι αρχίζουν να φυτρώνουν σε θερμοκρασία 4-6oC, η άριστη όμως θερμοκρασία φυτρώματος είναι οι 15-25oC. Όσο μικρότερη είναι η θερμοκρασία τόσο και ο ρυθμός φυτρώματος είναι πιο αργός και σε θερμοκρασία μικρότερη από 5oC το φύτρωμα μπορεί να διαρκέσει 25-30 ημέρες. Τα νεαρά φυτά μπορούν να αντέξουν ισχυρό παγετό, αλλά πεθαίνουν όταν ο παγετός είναι παρατεταμένος, επαναλαμβανόμενος και συνοδεύεται από αποξηραντικούς ανέμους. Η αντοχή όμως των φυτών μειώνεται με την αύξηση της ηλικίας και τα ανεπτυγμένα φυτά ζημιώνονται σε θερμοκρασίες μικρότερες από -12oC. Επιπλέον πολλές από τις καλλιεργούμενες ποικιλίες υφίστανται ζημιές σε θερμοκρασία -7oC. Για τους λόγους αυτούς, σε πολύ ψυχρές περιοχές η φακή σπέρνεται ως ανοιξιάτικη καλλιέργεια.
Στις υψηλές θερμοκρασίες η φακή παρουσιάζει αρκετή ανθεκτικότητα και περισσότερο οι μικρόσπερμες ποικιλίες. Σε θερμοκρασίες όμως μεγαλύτερες από 30-32oC κατά την άνθηση και το γέμισμα των σπόρων, όταν και η υγρασία του εδάφους είναι περιορισμένη, τα φυτά ξηραίνονται γρήγορα πριν προλάβουν να ωριμάσουν τους σπόρους. Όλες οι ποικιλίες φακής και ιδιαίτερα οι μικρόκαρπες, αντέχουν αρκετά στην ξηρασία, αποφέυγοντας αυτή με την πρωιμότητά τους. Οι ανοιξιάτικες όμως βροχές είναι απαραίτητες για την ανάπτυξή της και για ικανοποιητική καρποφορία. Το ύψος των φυτών καθορίζει την απόδοση στις μη αρδευόμενες περιοχές, όπου συνήθως καλλιεργείται.
Ορισμένες ποικιλίες χρειάζονται εαρινοποίηση για να ανθίσουν και ανάλογα με το γενότυπο, η φακή θεωρείται ως φυτό μακράς φωτοπεριόδου ή ουδέτερο.
Εδαφικές συνθήκες φακής
Προσαρμόζεται σε μεγάλη ποικιλία τύπων εδαφών, καταλληλότερα όμως είναι τα ελαφρά έως μέσης μηχανικής σύστασης εδάφη με καλή αποστράγγιση. Η φακή είναι ευαίσθητη στην κατάκλυση του εδάφους με νερό και στην υπερβολική άρδευση. Στα πολύ φτωχά εδάφη, η βλαστική ανάπτυξη και η καρποφορία είναι περιορισμένες, ενώ στα πολύ γόνιμα, αναπτύσσεται μεγάλη βλαστική μαζα σε βάρος της καρποφορίας και τα φυτά πλαγιάζουν. Η φακή δεν αντέχει στην οξύτητα γι' αυτό καλλιεργείται σε εδάφη με επάρκεια Ca. Επίσης μειωμένη είναι και η αντοχή της στην αλατότητα του εδάφους. Τέλος τα εδάφη με πέτρες και με μεγάλη κλίση είναι ακατάλληλα όταν η συγκομιδή της φακής γίνεται με μηχανικά μέσα.
Ποικιλίες φακής
Οι ποικιλίες της φακής [1] που καλλιεργούνται στην Ελλάδα και προτιμούνται από τους Έλληνες καταναλωτές διακρίνονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες:
- Τις λεπτόσπερμες (ψιλές φακές) που έχουν βάρος 1000 σπόρων μικρότερο από 50 γραμμάρια στις οποίες περιλαμβάνονται οι:
- Τις πλατύσπερμες (χοντρές ή μεγάλες φακές) που έχουν βάρος χιλίων σπόρων μεγαλύτερο από 60 γραμμάρια και στις οποίες περιλαμβάνονται οι:
Ασθένειες φακής
Πολλές ασθένειες προσβάλλουν τη φακή και ελαττώνουν τις αποδόσεις της. Το ποσό της μείωσης εξαρτάται από την ασθένεια και τη σοβαρότητά της.
Πληροφοριακά στοιχεία
Ευδοκιμεί στις περιοχές
|
Σχετικές σελίδες
- Καλλιέργεια φακής
- Βοτανικά χαρακτηριστικά φακής
- Κλιματικές συνθήκες φακής
- Εδαφικές συνθήκες φακής
- Ποικιλίες φακής
- Λεπτόσπερμες (ψιλές) ποικιλίες φακής
- Πλατύσπερμες (χονδρές) ποικιλίες φακής
- Ασθένειες φακής
Βιβλιογραφία
- ↑ "Ελληνικές ποικιλίες οσπρίων", Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός "Δήμητρα", Γενική Διεύθυνση Αγροτικής Έρευνας, Ινστιτούτο Κτηνοτροφικών Φυτών και Βοσκών Λάρισας, Απρίλιος 2012.
- ↑ Φακή
- ↑ Φακή, Σημειώσεις του Δρ. Κωνσταντίνου Ηλιάδη.
