Καλλιέργεια αραχίδας
Παγκοσμίως σήμερα καλλιεργούνται [1] πέντε είδη αραχίδας, τα οποία ανήκουν σε διαφορετικές ομάδες. Το κυρίως καλλιεργούμενο είδος είναι το A. hypogaea L., κοινώς αραχίδα, ενώ τα υπόλοιπα είναι πολύ μικρής σημασίας.
Η αραχίδα καλλιεργείται σε ολόκληρο τον κόσμο σε τροπικές, υποτροπικές και εύκρατες περιοχές με υψηλές θερμοκρασίες. Περίπου το 94% της παγκόσμιας παραγωγής προέρχεται από μη αρδευόμενες εκτάσεις. Η κυριότερη χώρα παραγωγής είναι η Κίνα (40% της παγκόσμιας παραγωγής). Ακολουθούν η Ινδία, η Νιγηρία, οι Η.Π.Α., η Ινδονησία, το Σουδάν, η Αργεντινή κ.ά. Η μέση παγκόσμια απόδοση σε σπόρο ανέρχεται στα 120kg/στρ. όταν όμως εφαρμόζεται κατάλληλη καλλιεργητική τεχνική και αντιμετωπίζονται οι ασθένειες τότε οι μέσες αποδόσεις μπορεούν να υπερβούν τα 300kg/στρ.
Το οικολογικό περιβάλλον της χώρας μας είναι ευνοϊκό για την ανάπτυξη της αραχίδας εάν αυτή καλλιεργηθεί στα κατάλληλα εδάφη με άρδευση. Η οικονομική της σημασία όμως είναι πολύ περιορισμένη γιατί στις αρδευόμενες εκτάσεις παρά την υψηλή απόδοση, δεν μπορεί να ανταγωνιστεί άλλες προσοδοφόρες καλλιέργειες όπως βαμβάκι, βιομηχανική ντομάτα, μηδική κ.ά.
Αμειψισπορά αραχίδας
Η αμειψισπορά στην αραχίδα είναι απαραίτητη, κυρίως για την αντιμετώπιση εχθρών και ασθενειών. Σε εδάφη που λιπαίνονται κανονικά παρ' όλο ότι η αραχίδα εξαντλεί τα αποθέματα του εδάφους σε θρεπτικά στοιχεία, μπορεί να καλλιεργηθεί για αρκετά χρόνια συνεχώς χωρίς σημαντική μείωση των αποδόσεων, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι η αντιμετώπιση των εχθρών, ασθενειών και ζιζανίων είναι δυνατή και οικονομικά συμφέρουσα. Μπορεί να ενταχθεί στο σύστημα αμειψισποράς των ανοιξιάτικων καλλιεργειών, οι επιλογές όμως δεν είναι πάρα πολλές, γιατί στα ελαφρά εδάφη όπου συνήθως καλλιεργείται, τα περισσότερα από τα άλλα φυτά, δεν δίνουν ικανοποιητικές αποδόσεις. Στην αμειψισπορά συνήθως δεν εμπλουτίζει το έδαφος με άζωτο, παρ' όλο ότι είναι ψυχανθές, γιατί το άζωτο της αζωτοδέσμευσης δεν επαρκεί πλήρως για τις ανάγκες του φυτού.
Η αραχίδα επωφελείται από το υπολειμματικό άζωτο. Στην αμειψισπορά είναι καλό να προηγούνται της αραχίδας καλλιέργειες που απαιτούν σημαντικές ποσότητες λιπάσματος, γιατί αναφέρεται ότι υψηλές αποδόσεις σε σπόρο συχνά επιτυγχάνονται και όταν τα θρεπτικά στοιχεία προστίθενται στην προηγούμενη καλλιέργεια και όχι αποκλειστικά στην ίδια την καλλιέργεια της αραχίδας. Επίσης υπάρχουν έρευνες που αποδεικνύουν ότι, όταν στοιχεία, όπως το κάλιο και ο φώσφορος, λείπουν από το έδαφος, είναι προτιμότερο να μπαίνει η απαιτούμενη συνολική ποσότητα λιπάσματος για δύο διαδοχικές καλλιέργειες στην πρώτη και όχι ίση ποσότητα σε κάθε μία απ' αυτές. Η αραχίδα εάν ακολουθήσει σιτάρι, συνήθως χρειάζεται μεγαλύτερη λίπανση από το εάν ακολουθήσει καλαμπόκι ή βαμβάκι, γιατί οι τελευταίες καλλιέργειες λιπαίνονται συχνότερα.
Όταν η αραχίδα ακολουθεί μετά από σόγια ή άλλα ψυχανθή καθώς και ορισμένα λαχανικά, παρατηρούνται μεγαλύτερες απώλειες από ασθένειες. Το βαμβάκι είναι ένα καλό φυτό αμειψισποράς, η διαχείριση όμως των φυτικών του υπολειμμάτων είναι δύσκολη.
Προετοιμασία εδάφους για καλλιέργεια αραχίδας
Στην προετοιμασία του εδάφους για την καλλιέργεια της αραχίδας ιδιαίτερη φροντίδα πρέπει να αποτελεί η διατήρηση της χαλαρότητας του εδάφους στα πρώτα 10-15cm. Η επιφάνεια του εδάφους δεν πρέπει να είναι ιδιαίτερα ψιλοχωματισμένη, γιατί μπορεί να δημιουργηθρί κρούστα, η οποία δυσκολεύει το φύτρωμα. Σε κάπως βαριά εδάφη, οι παραγωγοί στις ΗΠΑ κάνουν βαθύ όργωμα για να χαλαρώσει το έδαφος, να γίνεται ευκολότερα η διήθηση του νερού κι έτσι να μειώνεται ο κίνδυνος ανάπτυξης ασθενειών. Πολλές φορές η σπορά γίνεται και σε αναχώματα (κυρίως στις έρπουσες ποικιλίες) με σκοπό την καλύτερη στράγγιση του εδάφους, τη διευκόλυνση της κατεργασίας μεταξύ των γραμμών και την ευκολότερη μηχανική συγκομιδή. Ο αριθμός των σειρών σε κάθε ανάχωμα ποικίλει ανάλογα με τα μηχανήματα (διαμόρφωση αναχωμάτων-σπαρτική) που διαθέτει ο παραγωγός. Μειωμένη κατεργασία ή ακαλλιέργεια μπορεί να εφαρμοσθεί κάτω από ειδικές συνθήκες, η επέκτασή της όμως απαιτεί πρώτα εκτεταμένο πειραματισμό, λόγω της φύσης της καλλιέργειας. Πάντως οι περισσότεροι ερευνητές αναφέρουν ότι με την παραδοσιακή καλλιέργεια οι αποδόσεις είναι μεγαλύτερες.
Σπορά αραχίδας
Εποχή σποράς
Η σπορά της αραχίδας γίνεται την άνοιξη. Γρήγορο και ομοιόμορφο φύτρωμα επιτυγχάνεται σε θερμοκρασίες πάνω από 15oC, αν και η βλάστηση μπορεί να γίνει και σε χαμηλότερες θερμοκρασίες, αλλά δυσκολεύεται και καθυστερεί η έξοδος των φυτών από το έδαφος, με συνέπεια την καταστροφή πολλών φυταρίων από έντομα και ασθένειες του εδάφους. Η πρώιμη σπορά (με ευνοϊκές συνθήκες) πλεονεκτεί της όψιμης. Για τη χώρα μας η σπορά γίνεται λίγο μετά τη σπορά του καλαμποκιού και περίπου την ίδια εποχή με τη σπορά του βαμβακιού, δηλαδή ανάλογα με την περιοχή, από μέσα Απριλίου μέχρι το πρώτο δεκαήμερο του Μαΐου.
Είδος σπόρου
Για τη σπορά χρησιμοποιούνται ολόκληροι λοβοί ή μόνο σπόροι μετά την απομάκρυνση των περιβλημάτων. Λοβοί μπορεί να χρησιμοποιηθούν όταν η σπορά γίνεται με το χέρι. Στη μηχανική σπορά χρησιμοποιούνται σπόροι χωρίς τα περιβλήματα, οι οποίοι φυτρώνουν γρηγορότερα και πιο ομοιόμορφα, ειδικά σε ξηρά εδάφη. Καλύτερη ποιότητα σπόρου δίνει η απομάκρυνση των φλοιών με το χέρι, η χρησιμοποίηση όμως μηχανών είναι πιο οικονομική και γι' αυτό προτιμάται. Μπορεί να γίνει και διαλογή των σπόρων ώστε η επιτυχία του φυτρώματος να είναι εξασφαλισμένη. Σπόροι μέσου μεγέθους σε κάθε ποικιλία δίνουν τα καλύτερα αποτελέσματα. Προσοχή χρειάζεται κατά την απομάκρυνση των περιβλημάτων των λοβών γιατί είναι δυνατόν να μειωθεί η βλαστική ικανότητα των σπόρων από 25 έως 75%. Το περισπέρμιο δεν πρέπει να φέρει ρωγμές από τις οποίες εισέρχονται παθογόνοι μικροοργανισμοί, στους οποίους οι σπόροι της αραχίδας είναι πολύ ευαίσθητοι. Παράλληλα όμως οι σπόροι χωρίς τα περιβλήματα αλλοιώνονται ευκολότερα κατά την αποθήκευση και προσβάλλονται συχνότερα από τα παθογόνα του εδάφους γιατί τα περιβλήματα περιέχουν διάφορες ουσίες οι οποίες προσδίδουν στο βλαστάνοντα σπόρο αντοχή. Για αποφυγή της υποβάθμισης της ποιότητας των σπόρων συνιστάται η απομάκρυνση των περιβλημάτων να γίνεται όσο το δυνατόν πλησιέστερα προς την εποχή σποράς. Επιθυμητό είναι να χρησιμοποιείται σπόρος σποροπαραγωγής, που παρήχθη την προηγούμενη χρονιά. Ο σπόρος σποροπαραγωγής είναι εγγύηση επιτυχημένης καλλιέργειας. Όταν χρησιμοποιούνται ζιζανιοκτόνα ο σπόρος θα πρέπει να έχει μεγάλη ζωτικότητα, γιατί νεαρά φυτά που αναπτύσσονται γρήγορα υφίστανται μικρότερες ζημιές από τα ζιζανιοκτόνα. Απαραίτητη θεωρείται η επένδυση του σπόρου με εντομοκτόνα εδάφους και μυκητοκτόνα. Συνήθως χρησιμοποιούνται τα ίδια φυτοπροστατευτικά προϊόντα με εκείνα του σπόρου του βαμβακιού.
Πυκνότητα σποράς
Ο άριστος πληθυσμός φυτών εξαρτάται από την ποικιλία και τον τρόπο ανάπτυξής της, τον τύπο του εδάφους, τις βροχοπτώσεις προκειμένου για μη αρδευόμενη καλλιέργεια και κυρίως από τη δυνατότητα άρδευσης. Σε εμπορική καλλιέργεια κατά μέσο όρο συνιστώμενος πληθυσμός φυτών στις Η.Π.Α. είναι περίπου 10.000-12.000 φυτά/στρ. για μη αρδευόμενη καλλιέργεια και μέχρι 15.000 φυτά/στρ. για αρδευόμενη. Οι αποστάσεις μεταξύ των γραμμών μπορεί να κυμαίνονται από 40 έως 100cm ανάλογα με τον τρόπο σποράς και συγκομιδής. Η απόδοση για τον ίδιο πληθυσμό φυτών είναι μεγαλύτερη όταν οι αποστάσεις μεταξύ των γραμμών είναι μικρότερες. Στη μηχανοποιημένη καλλιέργεια όμως προτιμώνται οι μεγάλες αποστάσεις για την ευκολία εκτέλεσης των διάφορων εργασιών, αλλά κυρίως για την μηχανική συγκομιδή (εκρίζωση).
Ορισμένοι παραγωγοί στις Η.Π.Α. κάνουν σπορά σε δίδυμες γραμμές (18-23cm απόσταση μεταξύ των δίδυμων γραμμών), σε αναχώματα μικρού ύψους και πλάτους 91-102cm. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να αυξηθεί ο πληθυσμός μέχρι 25.000-30.000 φυτά/στρ. Οι παραγωγοί χρησιμοποιούν κυρίως αυτόν τον τρόπο στις περιοχές που παρατηρούνται προσβολές από τον ιό του κηλιδωτού μαρασμού της ντομάτας, γιατί στους μεγάλους πληθυσμούς η προσβολή μειώνεται. Πρέπει να επισημανθεί ότι η άριστη πυκνότητα σποράς για τους ορθόκλαδους τύπους μπορεί να κυμαίνεται σε κάποια όρια γιατί τα φυτά μπορούν να προσαρμόζουν ανάλογα την ανάπτυξη βλαστών, εάν υπάρχει επάρκεια υγρασίας. Στους έρποντες όμως τύπους ο πληθυσμός πρέπει να έχει καθοριστεί επακριβώς για κάθε ποικιλία, γιατί σε αραιούς πληθυσμούς τα φυτά παρουσιάζουν μεγάλη βλαστική ανάπτυξη.
Η σπορά γίνεται με ειδικές σπαρτικές μηχανές για αραχίδα, ή με τις μηχανές του καλαμποκιού, μετά από σχετική τροποποίηση. Το βάθος σποράς ανάλογα με το μέγεθος του σπόρου και την υγρασιακή κατάσταση του εδάφους είναι 4-10cm.
Λίπανση αραχίδας
Ενδεικτικές τιμές της συνολικής απορρόφησης θρεπτικών στοιχείων και της ποσότητας που απομακρύνεται από τον αγρό δίνεται στον παρακάτω πίνακα.
| Τμήμα του φυτού | Απόδοση kg/στρ. | N kg/στρ. | P kg/στρ. | Κ kg/στρ. | Ca kg/στρ. | Mg kg/στρ. | S kg/στρ. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Λοβοί | 300 | 12,0 | 1,1 | 1,8 | 1,3 | 0,9 | 0,7 |
| Υπέργειο | 500 | 7,2 | 1,1 | 4,8 | 6,4 | 1,6 | 0,8 |
| Σύνολο | 19,2 | 2,2 | 6,6 | 7,7 | 2,5 | 1,5 |
Στους λοβούς συγκεντρώνεται η μεγαλύτερη ποσότητα Ν και συνήθως και P,στις ρίζες S και στο υπέργειο τμήμα Κ, Ca και Mg. Το υπέργειο τμήμα των φυτών, όπως παρουσιάζεται στον ίδιο πίνακα παραπάνω, όταν ενσωματωθεί στο έδαφος και δεν χρησιμοποιηθεί για ζωοτροφή, είναι σημαντική πηγή θρεπτικών στοιχείων για την επόμενη καλλιέργεια. Κατά μέσο όρο τα φυτά απορροφούν περίπου το 10% του N, P, K, Ca και Mg κατά τη διάρκεια της βλαστικής ανάπτυξης, το 40-50% κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ανάπτυξης και το υπόλοιπο κατά την ωρίμανση. Η αραχίδα παρουσιάζει ιδιαιτερότητα ως προς τη θρέψη σε σχέση με τα άλλα φυτά. Ο σπόρος αναπτύσσεται από θρεπτικά στοιχεία τα οποία αντλεί κατ' ευθείαν από το έδαφος παρά από εκείνα που μεταφέρονται με τη ρίζα στους βλαστούς και στη συνέχεια πίσω στο σπόρο.
Η αντίδραση των φυτών στη λίπανση είναι η παραγωγή περισσότερων ανθέων, αλλά το ποσοστό των επιπλέων σχηματιζόμενων λοβών είναι χαμηλό κι ο αριθμός των επιλπλέον λοβών που φτάνουν στη συγκομιδή επίσης μικρός. Η λίπανση αυξάνει το μέγεθος των σπόρων ανά λοβό. Το ποσοστό λαδιού και γενικά η χημική σύσταση του σπόρου μεταβάλλονται, όχι όμως σε μεγάλο βαθμό, γιατί αυτά τα χαρακτηριστικά εξαρτώνται κυρίως από το γενότυπο.
Η αραχίδα ως ψυχανθές δεσμεύει άζωτο από την ατμόσφαιρα, όταν στο έδαφος υπάρχει το κατάλληλο ριζόβιο. Οι εκτιμήσεις για την ποσότητα του αζώτου που μπορεί να δεσμεύσει το φυτό ποικίλουν ανάλογα με την ποικιλία, το είδος του ριζοβίου και τις εδαφικές συνθήκες. Οι ερευνητές όμως συμφωνούν ότι υπό συνθήκες που ευνοούν την αζωτοδέσμευση, η αραχίδα μπορεί να καλύψει το 85-90% των αναγκών της σε άζωτο. Εφαρμογή αζώτου 2-4kgστρ. δικαιολογείται μόνο στα φτωχά εδάφη. Πολλές φορές τα ορατά αποτελέσματα βελτίωσης της υπέργειας φυτομάζας, λόγω της λίπανσης, δε συνοδεύονται και από αύξηση της απόδοσης σε λοβούς. Σε σύστημα αμειψισποράς που προηγούνται προσοδοφόρες, ισχυρά λιπαινόμενες καλλιέργειες, δεν πρέπει να εφαρμόζεται άζωτο στην αραχίδα, γιατί εκτός του ότι περιορίζει το σχηματισμό φυματίων, μειώνει και την περιεκτικότητα των σπόρων σε λάδι και αυξάνει την περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη υποβαθμίζοντας έτσι την ποιότητα των σπόρων που χρησιμοποιούνται για εξαγωγή λαδιού.
Για την κανονική ανάπτυξη της αραχίδας χρειάζονται σημαντικές ποσότητες P και K οι οποίες χορηγούνται ανάλογα με τις ανάγκες της. Απαραίτητη είναι και η παρουσία σημαντικής ποσότητας ασβεστίου στο έδαφος κατά την ανάπτυξη των λοβών, γιατί το ασβέστιο που χρειάζεται ο σπόρος απορροφάται από το γυνοφόριο. Το ασβέστιο συντελεί όχι μόνο στην ανάπτυξη ενός υγιούς φυτού αλλά και στην κανονική ανάπτυξη των λοβών, με υψηλής ποιότητας σπόρο. Επίσης το ασβέστιο προστατεύει τους λοβούς και τις ρίζες από σήψεις και αυξάνει τον αριθμό των σπόρων ανά λοβό, λόγω του ότι περισσότεροι σπόροι φθάνουν στην ωρίμανση. Γενικά, υψηλότερη συγκέντρωση ασβεστίου στο έδαφος είναι απαραίτητη για τις ποικιλίες με μεγάλους σπόρους και μικρότερη για εκείνες με μικρούς σπόρους. Η μορφή του υλικού που θα χρησιμοποιηθεί για την αύξηση της ποσότητας του ασβεστίου στο έδαφος δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Προσθήκη των υπόλοιπων θρεπτικών στοιχείων συνιστάται μετά από διαπιστωμένη έλλειψη.
Τα φυτά της αραχίδας κατά τη διάρκεια του φυτρώματος υφίστανται σημαντικές ζημιές από τα λιπάσματα. Συνιστάταιη γραμμική τοποθέτηση του λιπάσματος σε απόσταση 10cm εκατέρωθεν της γραμμής σποράς και σε βάθος 15-20cm. Αυτή η τοποθέτηση βοηθά επιπλέον την πρόσληψη των θρεπτικών στοιχείων λόγω της μεγαλύτερης υγρασίας που υπάρχει σε αυτό το βάθος και επίσης ωθεί τα φυτά να αναπτύξουν βαθύτερο ριζικό σύστημα με αποτέλεσμα υψηλότερες αποδόσεις.
Σχετικές σελίδες
- Αραχίδα
- Μηδική φυτό
- Αράπικο φιστίκι
- Τύποι εδαφών
- Βαμβάκι
- Βιομηχανική ντομάτα
- Αμειψισπορά αραχίδας
- Προετοιμασία εδάφους για καλλιέργεια αραχίδας
- Σπορά αραχίδας
- Λίπανση αραχίδας
Βιβλιογραφία
- ↑ "Ειδική γεωργία, Σιτηρά και ψυχανθή", Δέσποινα Παπακώστα-Τασοπούλου, Καθηγήτρια Γεωπονικής Σχολής Α.Π.Θ.
