Καλλιέργεια φασολιάς
Περιεχόμενα
Προετοιμασία εδάφους
Η προετοιμασία του εδάφους ξεκινάει από το φθινόπωρο, κύριο λόγο θα παίξει η καλλιέργεια που έχει προηγηθεί στο χωράφι. Εάν έχει καλλιεργηθεί π.χ. καλαμπόκι, σιτάρι θα γίνει κάψιμο των υπολειμμάτων στο χωράφι και λόγο των ορυκτών υπολειμμάτων και των ζιζανίων πραγματοποιείται μια άροση ώστε να αποσυνθεθούν. Επίσης κατά το φθινόπωρο σε χωράφια που χρειάζονται λιπαντικές ουσίες για τον λόγο αυτό, διανέμουμε κοπριά οπότε με την προαναφερόμενη άροση επιτυγχάνεται η ενσωμάτωση της. Έπειτα, κατά την περίοδο της άνοιξης γίνεται για δεύτερη φορά άροση του εδάφους , μόνο που αυτή την φορά γίνεται ελαφριά. Για να μπορέσουμε να επιτύχουμε όσο το δυνατό μικρότερα σβόλια κάνουμε σβάρνισμα ή δισκοσβάρνισμα, οπότε στο τέλος θα επιτευχθεί και όσο το δυνατόν καλύτερο φρεζάρισμα, άρα και καλύτερος θρυμματισμός των χωμάτινων σβόλων.[1]
Σπορά - Φύτευση
Η σπορά του φασολιού αρχίζει νωρίς την άνοιξη μόλις η θερμοκρασία του εδάφους ανέβει στους 16oC. Στην θερμοκρασία αυτή η βλάστηση του σπόρου και το φύτρωμα των φυτών είναι σχετικά βραδύ, αλλά σε χαμηλότερες θερμοκρασίες οι σπόροι μπορεί να σαπίσουν. Το ψυχός και το φτωχό έδαφος οδηγούν αναπόφευκτα σε φτωχό φύτρωμα. Αναφέρεται ότι σε θερμοκρασία 10-11oC τα φασόλια φυτρώνουν σε 17 ημέρες, σε 13-14oC σε 6-8 ημέρες και σε 15-16oC σε 5 ημέρες. Η σπορά γίνεται με τα χέρια σε θέσεις που απέχουν 70-80cm επι και μεταξύ των γραμμών πάνω στις οποίες τοποθετούνται 2-3 σπόροι και ακολουθεί παράχωμα. Το βάθος σποράς κυμαίνεται από 3-8cm ανάλογα με το μέγεθος του σπόρου, τη σύσταση του εδάφους αλλά και την υγρασία του, την περίοδο της σποράς.[2] Το "νάνο" φασόλι, που συγκομίζεται μηχανικά, σπέρνεται σε γραμμές που απέχουν 30-60cm, με απόσταση φυτών επί της γραμμής 15-25cm. Οι αποστάσεις σποράς καθορίζονται με κριτήριο τη ζωηρότητα της ποικιλίας, τη γονιμότητα των εδαφών, καθώς και το μέγεθος των διαθεσίμων μηχανημάτων για καλλιέργεια και συγκομιδή. Σε σχετικά πειράματα βρέθηκε ότι ο ιδεώδης πληθυσμός φυτών ανά στρέμμα είναι περίπου 40.000. Οι αναρριχώμενες ποικιλίες σπέρνονται είτε σε γραμμές είτε σε όρχους (θέσεις). Οι γραμμές συνήθως απέχουν 100-120cm και τα φυτά επί της γραμμής απέχουν 20-25cm. Στην περίπτωση της σποράς σε όρχους, σπέρνονται 4-6 σπόροι σε κάθε θέση οι οποίες απέχουν μεταξύ τους (και προς τις δύο κατευθύνσεις) 100-120cm. Μετά το φύτρωμα, γίνεται αραίωση και αφήνονται σε κάθε όρχο 3-4 φυτά, τα οποία υποστυλώνονται συνήθως με καλάμια ή με σπάγκο. Γενικά, η πυκνή σπορά προκαλεί αύξηση της απόδοσης αλλά και την παραγωγή ομοιόμορφου προϊόντος όσον αφορά το μέγεθος. Ανάλογα με την ποικιλία (μέγεθος σπόρου) και τις αποστάσεις σποράς, απαιτούνται 5-12kg σπόρου ανά στρέμμα. Το βάθος σποράς είναι συνήθως 2-5 cm (το μικρότερο βάθος αφορά τα υγρά και βαριά εδάφη).[3]
Υποστύλωση
Οι ποικιλίες φασολιάς που καλλιεργούνται, είναι αναρριχόμενες και η στήριξή τους είναι απαραίτητη. Για στήριξη χρησιμοποιούνται βέργες δασικών δένδρων σε μικρότερο βαθμό, ενώ βασικό μέσο στήριξης αποτελούν καλαμόβεργες μήκους 2,30-2,50m περίπου. Η τοποθέτησή τους γίνεται βεβαίως με τα χέρια και είναι εργασία επίπονη και πολύ σημαντική. Η καλή τοποθέτηση των μέσων στήριξης στο έδαφος και στο καλό δέσιμο μεταξύ τους, διασφαλίζουν την απρόσκοπτη ανάπτυξη των φυτών χωρίς κινδύνους πτώσης από το βάρος τους ή τους δυνατούς ανέμους, που θα δημιουργούσε σοβαρά προβλήματα.[2]
Άρδευση
Η φασολιά έχει ριζικό σύστημα μέσου βάθους. Το επαρκές επίπεδο υγρασίας σε ολόκληρη τη διάρκεια του βιολογικού κύκλου του φυτού είναι απαραίτητη προϋπόθεση για υψηλή απόδοση και ποιότητα, καθώς και ομοιόμορφη ανάπτυξη του φυτού. Κατά τη διάρκεια των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης σε υψηλές θερμοκρασίες, τα φυτά μπορεί να χρειάζονται μέχρι 5mm νερού ημερησίως. Σε ελαφρά εδάφη, μπορεί να χρειάζεται άρδευση κάθε 3-4 ημέρες. Έλλειψη υγρασίας κατά την άνθηση και καρπόδεση προκαλεί ανθόρροια και καρπόρροια. Επίσης, η έλλειψη υγρασίας, σε συνδυασμό με υψηλή διαπνοή λόγω υψηλής θερμοκρασίας, μπορεί να προκαλέσει παραμόρφωση των λοβών. Ανάλογα με την εποχή καλλιέργειας (άνοιξη, φθινόπωρο) η απαιτούμενη υγρασία για συμπλήρωση του βιολογικού κύκλου του φασολιού μπορεί να κυμαίνεται από 300-450mm.[3] Μετά την έναρξη της άνθησης η ωφέλιμη υγρασία του εδάφους θα πρέπει να διατηρείται πάνω από 50%. Η άρδευση μπορεί να γίνει με κατάκλιση, με τεχνητή βροχή ή σταλακτοφόρους σωλήνες. Ο αριθμός αρδεύσεων που εφαρμόζονται κατά καλλιεργητική περίοδο εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες (θερμοκρασία, βροχόπτωση) όμως κατά μέσο όρο εφαρμόζονται 10-12 αρδεύσεις.[2]
Λίπανση
Οι απαιτήσεις της φασολιάς σε λίπανση είναι μέτριες. Πάντως, επειδή το φυτό έχει μικρής διάρκειας βιολογικό κύκλο και επειδή έχει σχετικά περιορισμένο ριζικό σύστημα, απαιτείται υψηλή γονιμότητα εδάφους για μεγάλη απόδοση. Για την παραγωγή 1 τόνου λοβών απομακρύνονται από το έδαφος περίπου 15kg αζώτου (Ν), 1,5kg φωσφόρου (Ρ) και 11kg καλίου (Κ). Απαιτείται ισορροπημένη και έγκαιρη λίπανση. Επειδή το φυτό αναπτύσσεται και ωριμάζει γρήγορα, απαιτείται η χρήση λιπασμάτων που ελευθερώνουν αμέσως τα θρεπτικά τους στοιχεία (π.χ. νιτρική μορφή αζώτου). Η απαιτούμενη λίπανση σε άζωτο, συνήθως κυμαίνεται από 5-15kg/στρέμμα, ανάλογα με την οργανική ουσία στο έδαφος. Σε αρδευόμενες καλλιέργειες, εφαρμόζεται και επιφανειακή λίπανση με άζωτο (35 kg/στρ.) κατανεμημένες σε 2-3 δόσεις. Υπερβολική αζωτούχος λίπανση κατά την άνθηση μπορεί να προκαλέσει ανθόρροια. Ανάλογα με τη γονιμότητα του εδάφους συνιστάται λίπανση με 15-20kg Ρ2Ο5 και 10-20kg Κ2Ο. Συνήθως, το 80% του φωσφόρου και το 60% του καλίου εφαρμόζεται πριν ή κατά τη σπορά, αλλά με προσοχή ώστε να μην έλθει σε επαφή ο σπόρος με το λίπασμα (που αυξάνει την πυκνότητα του εδαφικού διαλύματος) γιατί η φασολιά είναι πολύ ευπαθής στα άλατα (μέγιστο όριο αντοχής 1,0 ds/m). Το λίπασμα τοποθετείται αρκετά μακριά από το σπόρο, 5cm περίπου κάτω από το σπόρο και σε πλευρική απόσταση 5-7cm. Επιπλέον απαιτούνται 4-6kg/στρέμμα μαγνησίου (MgO). Το φασόλι είναι πολύ ευαίσθητο σε περίσσεια βορίου. Αν το νερό άρδευσης περιέχει περισσότερο από 1ppm βόριο, παρατηρείται σημαντική μείωση στην απόδοση. Είναι φυτό με μεγάλη ευπάθεια στην έλλειψη μαγνησίου, ψευδαργύρου και σιδήρου.[3]
Καταπολέμηση ζιζανίων
Τα ετήσια αγρωστώδη είναι τα κυριότερα ζιζάνια που δημιουργούν προβλήματα στις πρώιμες σπορές της φασολιάς. Για προστασία των νεαρών σποροφύτων φασολιού απ' αυτά, απαιτείται η ενσωμάτωση στο έδαφος πριν από τη σπορά κάποιου ζιζανιοκτόνου και η εφαρμογή κάποιου άλλου πριν από το φύτρωμα του φασολιού. Στις όψιμες σπορές ανταγωνίζονται τα φυτά κυρίως τα πλατύφυλλα ζιζάνια (που αναπτύσσονται αργότερα) και για την καταπολέμησή τους συνιστάται κάποιο κατάλληλο ζιζανιοκτόνο, μεταφυτρωτικό ως προς το φασόλι. Η ζιζανιοκτονία μερικώς, μπορεί να γίνει με προσεκτική (σε βάθος 2,5-3,0 cm) μηχανική κατεργασία του εδάφους για αποφυγή καταστροφής των επιφανειακών ριζών, οι οποίες αποτελούν σημαντικό τμήμα του ριζικού συστήματος του φυτού. Η μηχανική κατεργασία του εδάφους πρέπει να σταματά μόλις αρχίζει η άνθηση γιατί τότε τα φυτά είναι πολύ ευπαθή σε τραυματισμούς.[3]
Συγκομιδή
Βασικά κριτήρια ωρίμανσης για συγκομιδή του λαχανοκομικού φασολιού (νωπό φασολάκι) είναι το μέγεθος του λοβού και ο βαθμός ανάπτυξης των σπόρων. Η συγκομιδή γίνεται πριν οι λοβοί φθάσουν τη φυσιολογική ωριμότητα και όταν οι σπόροι έχουν αναπτυχθεί μερικώς. Σε αυτό το στάδιο, οι λοβοί έχουν πάρει χρώμα υποκίτρινο. Η σάρκα του λοβού πρέπει να είναι τραγανή, με λίγες ίνες (κλωστές στα σημεία σύνδεσης των καρποφύλλων) και η επιφάνειά του λεία, χωρίς εμφανείς διογκώσεις από τους αναπτυσσόμενους σπόρους. Η συγκομιδή πρέπει να γίνεται έγκαιρα, γιατί οι λοβοί υπερωριμάζουν γρήγορα, οπότε αρχίζει η σκλήρυνση των ιστών και η υπερβολική αύξηση των σπόρων. Οι σύγχρονες μηχανές που χρησιμοποιούνται για τη συγκομιδή των νάνων ποικιλιών φασολιού διαχωρίζουν τους λοβούς από τα υπόλοιπα τμήματα φυτών. Οι λοβοί που συγκομίζονται μηχανικά, μπορεί να έχουν μικροτραύματα (που ευνοούν τις μικροβιακές προσβολές) γι' αυτό πρέπει να τους επεξεργασθεί αμέσως η βιομηχανία ή να διατεθούν αμέσως στην αγορά νωπής κατανάλωσης. Γενικά, κατά τη μηχανική συγκομιδή σημειώνονται απώλειες προϊόντος σε ποσοστά 5-25%. Τα ξηρά φασόλια συγκομίζονται όταν οι λοβοί ωριμάσουν πλήρως και ξεραθούν επαρκώς. Τότε, οι σπόροι έχουν 16-20% υγρασία. Αν τα ξηρά φασόλια συγκομισθούν με χαμηλότερη από 14% υγρασία, τότε κατά τη μηχανική συγκομιδή μπορεί να τραυματισθούν (οι κοτυληδόνες, το έμβρυο ή το περίβλημα) και να μειωθεί η βλαστική ικανότητα του σπόρου, εφόσον πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για πολλαπλασιασμό.[3]
