Καλλιέργεια δεσπολιάς
Προετοιμασία εδάφους
Το έδαφος που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για την εγκατάσταση δέντρων δεσπολιάς, δέχεται πριν τη φύτευση, άροση σε βάθος 30-40cm. Η άροση αποσκοπεί στην καταστροφή των πολυετών ζιζανίων και στην αφρατοποίηση του εδάφους, η οποία συμβάλλει σε καλύτερη ανάπτυξη του ριζικού συστήματος των δένδρων. Αν η εξεύρεση κοπριάς είναι εύκολη, τότε ενδείκνυται η προσθήκη 2-3 τόνων κατά στρέμμα. Μετά την άροση ακολουθεί ισοπέδωση εδάφους και απολύμανση αυτού συνήθως με χλωροπικρίνη. Αν στο προς φύτευση έδαφος υπάρχει άλλου είδους οπωρώνας, τότε αυτό αφήνεται για 4 χρόνια σε αγρανάπαυση ή σπέρνεται κατά το χρονικό αυτό διάστημα με ένα αγροστώδες πρός εξάλειψη των ασθενειών μεταφύτευσης.[1]
Εγκατάσταση δεσπολεώνα
Η δεσπολιά στην Ελλάδα συγκαλλιεργείται συνήθως µε άλλα είδη οπωροφόρων, κυρίως ελιά και εσπεριδοειδή, όµως για να επιτευχθεί µεγαλύτερη και ποιοτικά ανώτερη παραγωγή είναι προτιµότερη η αµιγής καλλιέργεια. Ιδιαίτερη σηµασία θα πρέπει να δοθεί στην καλή, βαθιά προετοιµασία του εδάφους και στην βασική λίπανση όπως γίνεται και στην περίπτωση των άλλων οπωροφόρων.Η καλύτερη εποχή για την φύτευση των δενδρυλλίων είναι στο τέλος φθινοπώρου ή στο τέλος του χειµώνα (Φεβρουάριος). Οι αποστάσεις φυτεύσεις των δενδρυλλίων σε συστηµατικούς οπωρώνες ανάλογα µε το χρησιµοποιούµενo υποκείµενο είναι οι εξής:
- Ποικιλία εµβολιασµένη σε υποκείµενο σπορόφυτο δεσπολιάς, οι αποστάσεις φύτευσης κυµαίνονται σε 5-6m επί της γραµµής και 5-6m µεταξύ γραµµών.
- Όταν το υποκείµενο είναι Κυδωνιά τα δενδρύλλια φυτεύονται σε απόσταση 4Χ4 m αντίστοιχα.
Είναι αξιοσηµείωτο να αναφερθεί ότι στα πιο γόνιµα και δροσερά εδάφη τα δενδρύλλια φυτεύονται αραιότερα π.χ. 6-7 m επί της γραµµής και 6-7 m µεταξύ των γραµµών. Τα δενδρύλλια δεσπολιάς µεταφυτεύονται µε µπάλα χώµατος όσο γίνεται µεγαλύτερη όπως όλα τα αειθαλή, δεδοµένου ότι δεν ψαλιδίζεται η κόµη τους. Επειδή έχει τάση κάµψης προς τα πλάγια, στηρίζονται τα δενδρύλλια µα πασσάλους και έπειτα τους προσφέρονται µεγάλες ποσότητες νερού για να έρθει το ριζικό τους σύστηµα όσο το δυνατόν σε καλύτερη επαφή µε το έδαφος.
Φύτευση δενδρυλλίων
Πρίν από τη φύτευση του δεσπολεώνα, γίνεται η επισήμανση των θέσεων φύτευσης των δενδρυλλιών, η διάνοιξη των λάκκων (διαστάσεων 45 x 45cm) και ακολουθεί η φύτευση των δενδρυλλίων. Κατά τη φύτευση, φροντίζουμε να φυτεύονται αυτά στο ίδιο βάθος, που ήταν στο φυτώριο και το επιφανειακό χώμα να πέφτει στη βάση του ριζικού συστήματος. Κατά τη φύτευση γίνεται και η τοποθέτηση πασσάλων στήριξης των δενδρυλλίων. Η φύτευση στις τροπικές περιοχές γίνεται οποιαδήποτε εποχή του χρόνου, ενώ στις υποτροπικές περιοχές λόγω του παγετού, καλό θα είναι να ξεκινήσει τις αρχές άνοιξης.[1]
Συστήματα φύτευσης
Η απόσταση φύτευσης εξαρτάται βασικά από τη γονιμότητα του εδάφους, το χρησιμοποιούμενο υποκείμενο και τη ζωηρότητα της βλάστησης της καλλιεργούμενης ποικιλίας. Η πυκνή φύτευση των δενδρυλλίων, αυξάνει μεν την παραγωγή κατά τα πρώτα χρόνια εγκατάστασης της φυτείας, αλλά αργότερα λόγω του συνωστισμού των δένδρων συμβάλλει σε σημαντική μείωση της παραγωγής. Η δε αραιή φύτευση συμβάλλει σε ικανοποιητική σοδειά με την ενηλικίωση της (10-15 χρονών).
Σχετικά με τα συστήματα φύτευσης σε δεσπολεώνα εφαρμόζονται τα συστήματα κατά τρίγωνα, κατά ορθογώνια παραλληλόγραμμα ή γραμμές, κατά ισόπλευρα τρίγωνα ή εξάγωνα και κατά ισοϋψείς καμπύλες.[1]
Καλλιέργεια εδάφους
Με την καλλιέργεια του εδάφους αποσκοπούμε να αυξήσουμε ή να διατηρήσουμε την ποσότητα του χούμου του εδάφους, να αποθηκεύσουμε υγρασία και να εμποδίσουμε τη διάβρωση του εδάφους, να διατηρήσουμε σε υψηλό επίπεδο τη γονιμότητα του εδάφους και να πετύχουμε τη μεγαλύτερη δυνατή ποσοτική και ποιοτική παραγωγή. Η μηχανική καλλιέργεια δε συνηθίζεται πια και έχει αντικατασταθεί από τη χρήση ζιζανιοκτόνων. Η μέθοδος της πλήρους κάλυψης του εδάφους είναι η πιο ενδεδειγμένη γιατί προκαλεί ολική καταστροφή των ζιζανίων της φυτείας των δενδρυλλίων και κατά συνέπεια εξοικονομεί υγρασία και θρεπτικά στοιχεία απαραίτητα για την ανάπτυξη των δένδρων και την αύξηση της ποσοτικής και ποιοτικής παραγωγής.[1]
Λίπανση δεσπολιάς
Σε αµιγής καλλιέργεια δεσπολιάς απαιτείται κανονική λίπανση όπως και στην περίπτωση των εσπεριδοειδών. Η οργανική λίπανση (κοπριά) είναι ιδιαίτερη ωφέλιµη για την δεσπολιά, προτιµάται να είναι καλά χωνεµένη κυρίως για τα µικρά δενδρύλλια, και ποτέ δεν θα πρέπει να προστίθεται µέσα στο λάκκο φύτευσης. Τα νεαρά δενδρύλλια λιπαίνονται µε βασικά φωσφορικά και καλιούχα λιπάσµατα στο λάκκο σε αναλογία 1/ 2 - 3/ 4 kg και 1/ 4 αντίστοιχα. Καλή είναι η ενίσχυση αυτών µε 300-400gr θειικής αµµωνίας ανά δέντρο σε 2-3 δόσεις την άνοιξη (Μάρτιο – Ιούνιο) η οποία στα παραγωγικά δέντρα αντικαθίσταται µε 500-750gr θειοφωσφορική αµµωνία. Τα δέντρα όταν µπουν σε πλήρη παραγωγή τροφοδοτούνται µα 1-1 ½ kgr λιπάσµατος τύπου 11-15-15 το φθινόπωρο και 300-500 gr θειική αµµωνία την άνοιξη σε δυο δόσεις.
Οι ανάγκες της καλλιέργειας της δεσπολιάς σε λιπαντικά στοιχεία θα πρέπει να καθορίζονται επακριβώς µόνο µε χηµική ανάλυση φύλλων(φυλλοδιαγνωστική) και εδάφους και γι’ αυτό συστήνεται πως να γίνονται περιοδικά τέτοιες αναλύσεις πάνω στις οποίες θα βασίζεται η ορθή λίπανση της καλλιέργειας. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η καλύτερη ανταποδοτικότητα της δεσπολιάς καθώς επίσης και η παραγωγή καρπών άριστης ποιότητας.[2]
Άρδευση
Οι συνολικές απαιτήσεις της δεσπολιάς σε νερό κυµαίνονται γύρω στα 600-700m3/στρέµµα το χρόνο. Είναι δέντρο πολύ ευαίσθητο στα άλατα, γι’ αυτό το νερό που θα χρησιµοποιηθεί πρέπει να είναι καλής ποιότητας, µε πολύ χαµηλή περιεκτικότητα βορίου, γιατί παρουσιάζει µεγάλη ευαισθησία στο στοιχείο αυτό. Καθ’ όλη την διάρκεια του χρόνου θα πρέπει να υπάρχουν καλές συνθήκες υγρασίας και αερισµού του εδάφους. Ιδιαίτερα όµως πρέπει να υπάρχει ικανοποιητική υγρασία στα κρίσιµα στάδια που είναι: Τον Αύγουστο –Σεπτέµβριο δηλαδή πριν την άνθηση, τον Φεβρουάριο – Μάρτιο κατά την ανάπτυξη του καρπού, τον Ιούνιο – Ιούλιο που γίνεται η διαφοροποίηση των ανθοφόρων οφθαλµών. Η δεσπολιά έχει ευαισθησία στο σκληρό αλατούχο νερό και δεν αντέχει σε νερό άρδευσης µε νερό που περιέχει χλωριούχο νάτριο NaCl περισσότερο από 0,5 gr/lit. Η άρδευση µε νερό που περιέχει αυξηµένες ποσότητες αλάτων οδηγεί στην παραγωγή καρπών µε µειωµένα ποιοτικά χαρακτηριστικά.Οι καρποί που δεν στερούνται νερό γίνονται µεγαλύτεροι, εµφανίσιµοι και πιο σαρκώδεις. Σε αντίθετη περίπτωση η υπερβολική άρδευση κατά την περίοδο της πλήρους ωρίµανσης επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα. Επίσης τα ακανόνιστα και άτακτα ποτίσµατα κατά την περίοδο της ωριµάνσεως των καρπών προκαλούν σχίσιµο των καρπών.[2]
Κλάδεμα
Η δεσπολιά παίρνει ένα ηµισφαιρικό, οµπρελοειδές ωραίο σχήµα. Διαμορφώνεται σε σχήμα κυπελλοειδές. Το κλάδεμα καρποφοριάς της πρέπει να είναι ελαφρό και να αποσκοπεί στη διατήρηση του σχήματος του δέντρου, στην ανάπτυξη νέας βλάστησης, στην αφαίρεση των ξηρών και συμπλεκομένων κλάδων της κόμης και στην αύξηση του ηλιακού φωτός στο εσωτερικό μέρος της κόμης. Γενικά αποφεύγονται οι πολλές και µεγάλες τοµές ενώ µετά την συγκοµιδή των καρπών (Μάιο-Ιούνιο) θα πρέπει να αφαιρούνται οι κλάδοι που έφεραν την καρποταξία (ετήσιο κλάδεµα) µε σκοπό αφενός µεν να διατηρηθεί το σχήµα του δέντρου και αφετέρου να αναπτυχθεί η νέα ζωηρή βλάστηση, ικανή να θρέψει µεγάλους και καλής ποιότητας καρπούς. Η πραγµατοποίηση του σωστού ετήσιου κλαδέµατος καρποφορίας παίζει αποφασιστικό ρόλο για την παραγωγή καρπών καλής ποιότητας.[2]
Αραίωμα καρπών
Με τον όρο «αραίωµα καρπών» αναφερόµαστε στην αφαίρεση µέρους από το σύνολο των ανθέων της ανθοταξίας ή των καρπών της καρποταξίας,αρκετό χρόνο πριν την ωρίµανση τους, για την εξοικονόµηση ανόργανων ουσιών που θα χρησιµοποιηθούν για να αποκτήσουν οι εναποµείναντες καρποί εµπορεύσιµο µέγεθος, βάρος, καλό χρώµα, οργανοληπτικά χαρακτηριστικά και κατ’ επέκταση άριστη ποιότητα. Ανάλογα µε το οπωροφόρο είδος, η αποµάκρυνση των καρπών γίνεται χηµικά, µηχανικά ή µε το χέρι. Με τον όρο αραίωµα καρπών αναφερόµαστε στην αφαίρεση µέρους από το σύνολο των ανθέων της ανθοταξίας ή των καρπών της καρποταξίας,αρκετό χρόνο πριν την ωρίµανση τους, για την εξοικονόµηση ανόργανων ουσιών που θα χρησιµοποιηθούν για να αποκτήσουν οι εναποµείναντες καρποί εµπορεύσιµο µέγεθος, βάρος, καλό χρώµα, οργανοληπτικά χαρακτηριστικά και κατ’ επέκταση άριστη ποιότητα. Ανάλογα µε το οπωροφόρο είδος, η αποµάκρυνση των καρπών γίνεται χηµικά, µηχανικά ή µε το χέρι.
Όσο αναφορά το χηµικό αραίωµα, εφαρµόζεται όταν το δέντρο πλησιάζει σε πλήρη ανθοφορία (όταν έχουν ανθίσει το 75% των ανθέων του) και µετά την καρπόδεση, µε ουσίες που προκαλούν έως και 50% καρπόπτωση, σε πολύ φορτωµένο δέντρό. Το µηχανικό αραίωµα γίνεται µε δονητές συγκοµιδής καρπών, οι οποίοι προσαρµόζονται στο κορµό του δέντρου ή στους βραχίονες και θέτουν τον κλάδο σε κίνηση. Με τη µέθοδο αυτή έχουµε την αποµάκρυνση των βαρύτερων καρπών µε συνέπεια ανοµοιόµορφη κατανοµή των εναποµείναντα καρπών. Η αποτελεσµατικότητα της µεθόδου εξαρτάται άµεσα από το είδος του οπωροφόρου που αραιώνεται. Στη δεσπολιά το µηχανικό αραίωµα δεν ενδείκνυται λόγω της φύσης του καρπού (το δέσπολο είναι ευαίσθητο σε µικροτραυµατισµούς καιµώλωπες). Το αραίωµα µε το χέρι είναι ο πιο συνηθισµένος τρόπος παρόλο που αποτελεί χρονοβόρα και ακριβή καλλιεργητική εργασία. Ιδιαίτερα όταν η καρπόδεση είναι µεγάλη. Αναφορικά µε το δέντρο της δεσπολιάς υπάρχουν στάδια αραιώµατος:
α)Κατά το πρώτο στάδιο (πλήρη άνθιση) έχουµε αποµάκρυνση ολόκληρων καρποταξιών που βρίσκονται εκτεθειµένες τόσο στην ηλιακή ακτινοβολία όσο και στο ότι εµποδίζουν τις καλλιεργητικές εργασίες. Επίσης πραγµατοποιείται αφαίρεση τµηµάτων από τις υπόλοιπες καρποταξίες σε ποσοστό που εξαρτάται από τον βαθµό αραιώµατος που θα εφαρµοστεί και το ποσοστό ύπαρξης καχεκτικών από εχθρούς και παθογόνα καρποταξιών.
β)Κατά το δεύτερο στάδιο, εφόσον έχει ολοκληρωθεί η καρπόδεση(Ιανουάριο – Φεβρουάριο) πραγµατοποιείται αραίωµα στην καρποταξία συνήθως 5-6 καρπούς ανά καρποταξία, ενώ αφαιρούνται και οι υποανάπτυκτοι, κακοσχηµατισµένοι καρποί. Η αποτελεσµατικότητα του αραιώµατος εξαρτάται άµεσα από τον χρόνο που πραγµατοποιείται αυτό καθώς ο παραγωγός έχει µεγαλύτερο οικονοµικό όφελος όταν γίνεται, όσο το δυνατόν, γρηγορότερα καθώς είναι ευνοϊκή η επίδρασή του στο τελικό µέγεθος και βάρος των καρπών. [2]
Ωρίμανση-Συγκομιδή
Τα δέσπολα είναι από την φύση τους σχετικώς υπόξινα, ακόµα και στην ωρίµανση τους. Όταν αρχίσει η υπερωρίµανση χάνουν τελείως την ελαφρά υπόξινη όσο και ευχάριστη γεύση. Γι’ αυτό µαζεύονται πάντα καλά ώριµα γιατί τότε έχουν τις καλύτερες οργανοληπτικές ιδιότητες, ο φλοιός τους έχει αποκτήσει το χαρακτηριστικό χρώµα της ποικιλίας, ενώ η σάρκα έχει χάσει την ελαφρά υπόξινη γεύση που την χαρακτηρίζει κατά την ωρίµανση και έχει µετατραπεί σε γλυκιά και αρωµατική.Όταν πρόκειται, οι καρποί να ταξιδέψουν σε µεγάλες αποστάσεις συγκοµίζονται λίγες µέρες νωρίτερα από το καθορισµένο.
Η συγκοµιδή γίνεται ανάλογα µε το τοπικό κλίµα και την ποικιλία από το πρώτο δεκαήµερο του Απριλίου, όλο το Μάιο και µέχρι τις πρώτες ηµέρες του Ιουνίου.Η συγκοµιδή των δέσπολων δεν είναι εύκολη και γίνεται προσεκτικά µε το χέρι γιατί εύκολα µπορεί να αποσπαστεί ο ποδίσκος από τον ώριµο καρπό και να αφήσει ανοικτή πληγή, πράγµα, που µειώνει την εµφάνιση και διατηρησιµότητα του, καθώς επίσης και να δηµιουργήσει θύρα εισόδου µικροοργανισµών. Λόγω του ότι το δέσπολο εύκολα µωλωπιάζει και τοπικά σκουραίνει η επιδερµίδα του, γεγονός που απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή τόσο στην συγκοµιδή όσο και στην συσκευασία – αποθήκευση, γι’ αυτό το λόγο τοποθετείται σε καλάθια µε ειδική επένδυση. [2]
