Ρύζι
Εδώ και ογδόντα αιώνες, το ρύζι [1] είναι το βασικό στοιχείο της καθημερινής διατροφής για το μισό πληθυσμό της γης, αλλά συγχρόνως ισχυρό σύμβολο ευτυχίας, ευημερίας και γονιμότητας. Η σοδειά του ρυζιού ξεπερνά τα 500.000.000 τόνους και αποτελεί την κυρίαρχη τροφή για 2,7 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Χάρη στη μεγάλη του προσαρμοστικότητα μπορεί να καλλιεργηθεί σε διάφορα μέρη του κόσμου όπως την Αυστραλία, την Αίγυπτο αλλά κυρίως σε περιοχές της Ασιατικής Ηπείρου.
Μέσα στα τελευταία 20 χρόνια, η παγκόσμια παραγωγή του ρυζιού αυξήθηκε κατά 60%. Από 165 εκατομµύρια τόνους το έτος 1948-49 σήμερα φθάνει τα 250 εκατοµµύρια. Παρά τούτο, οι ανάγκες σε ρύζι γίνονται κάθε μέρα και εντονότερες και αυτό γιατί η αύξηση του πληθυσμού στην πυκνοκατοικιµένη Ασία, όπου το ρύζι αποτελεί τη βάση της διατροφής του πληθυσμού, είναι εξίσου μεγάλη ή και μεγαλύτερη από όση είναι η αύξηση της παραγωγής ρυζιού.
Το ρύζι [2] χρησιμοποιείται ως μέσο διατροφής του ανθρώπου, όπως για πιλάφι, λαπά, σούπα ή ρυζόγαλο. Χρησιμοποιείται για την παρασκευή αμύλου, που είναι γνωστό ως "πούδρα". Με ζύμωση δίνει ένα οινοπνευματώδες ποτό, πολύ διαδεδομένο στην Άπω Ανατολή και γνωστό με το όνομα "σακέ". Είναι χρήσιμο επίσης στη φαρμακευτική και τη χαρτοποιία.
Ποικιλίες ρυζιού
Από τα 250.000 στρ. που καλλιεργούνται με ρύζι το 70% περιλαμβάνει τον τύπο ρυζιού indica. Είναι υψηλής ποιότητας ρύζι με εξαγωγές στην Ευρώπη. Η Ελλάδα παράγει ένα από τα καλύτερα ρύζια αυτού του τύπου επειδή τα ελληνικά εδάφη είναι αλατούχα και αυτό βοηθάει την υψηλή ποιότητα. Το υπόλοιπο 30% των καλλιεργούμενων εκτάσεων είναι τύπου Japonica. Τo ΕΘΙΑΓΕ διαθέτει μια σειρά ποικιλιών και από τους δύο τύπους, απόλυτα προσαρμοσμένων στις τοπικές συνθήκες. Οι ελληνικές ποικιλίες ρυζιού[3] είναι υψηλών και σταθερών αποδόσεων. Η χώρα μας κατατάσσεται στις τέσσερις χώρες με την υψηλότερη απόδοση στον κόσμο μετά την Αυστραλία, τις ΗΠΑ και την Αίγυπτο.
Εδαφοκλιματικές συνθήκες
Καλλιεργείται κυρίως στους νομούς Θεσσαλονίκης ,Σερρών και λιγότερο στους νομούς Καβάλας, Ημαθίας, Φθιώτιδας, Αιτωλοακαρνανίας, Πιερίας και σε άλλες σποραδικές περιοχές. Ο βιολογικός κύκλος του ρυζιού κυμαίνεται από 2-8 μήνες ανάλογα με την ποικιλία και τις συνθήκες του περιβάλλοντος. Οι ποικιλίες που καλλιεργούνται στη χώρα μας για να ωριμάσουν χρειάζονται 120-150 ημέρες. Πιο διαδεδομένοι τύποι ρυζιού είναι ο indica και ο japonica. Η μέση θερμοκρασία πρέπει να είναι πάνω από 20°C σε όλη τη διάρκεια του βιολογικού κύκλου. Άριστες θερμοκρασίες ανάπτυξης θεωρούνται από 30-32oC. Αναπτύσσεται ικανοποιητικά σε μεγάλη ποικιλία εδαφών και σε ευρέα όρια pH από 5-7,5 με τα ελαφρώς όξινα να είναι καλύτερα (pH 5,5-6,5). Στη χώρα μας το ρύζι καλλιεργείται κυρίως σε αλατούχα παθογενή εδάφη. Σε περιοχές με αφθονία νερού για άρδευση καλλιεργείται και σε μη παθογενή εδάφη. Το ρύζι έχει μεγάλες απαιτήσεις σε νερό. Ποσότητα 1100-1400 κυβικών μέτρων νερού ανά στρέμμα σε μια καλλιεργητική περίοδο είναι αρκετή για ικανοποιητική απόδοση. Στα αλατούχα εδάφη η ποσότητα νερού που καταναλώνεται είναι μεγαλύτερη από 1300-3600 κυβικά μέτρα ανά στρέμμα. Επίσης, η θερμοκρασία του νερού παίζει μεγάλο ρόλο στην ανάπτυξη του φυτού. Την περίοδο της σποράς πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 12oC και στα επόμενα στάδια μεταξύ 21oC και 30oC. Υψηλότερη θερμοκρασία από 30oC προκαλεί μείωση της απόδοσης. Μακροχρόνια πειράματα του Ινστιτούτου Σιτηρών έδειξαν ότι λίπανση με 14-16 κιλά/στρέμμα αζώτου, 4-8 κιλά/στρέμμα φωσφόρου και 6-10 κιλά/στρέμμα καλίου είναι ικανοποιητική για απόδοση 750-800 κιλά σπόρου/στρέμμα. Για υψηλοαποδοτικές ποικιλίες (πχ. Ολυμπιάδα) που δεν προσβάλλονται από κάποιες ασθένειες η ποσότητα αζώτου μπορεί να αυξηθεί στα 20 κιλά/στρέμμα. Το ρύζι δεν πρέπει να σπέρνεται μέχρι η θερμοκρασία να αγγίξει τους 15°C. Στην βόρεια Ελλάδα ευνοϊκές συνθήκες για σπορά δημιουργούνται από 1 ως 15 Μαΐου για τον τύπο japonica και από 5 ως 15 Μαΐου για τον τύπο indica. Ο χρόνος συγκομιδής για τις ποικιλίες τύπου indica είναι 35-40 ημέρες μετά την άνθηση και για τις ποικιλίες τύπου japonica είναι 40-45 ημέρες μετά την άνθηση. Η απόδοση την πενταετία 2001-2005 ήτανε στα 753 κιλά/στρέμμα με υψηλότερη απόδοση αυτή του νομού Θεσσαλονίκης στα 832 κιλά /στρέμμα.
Μορφολογικά χαρακτηριστικά
Το ρύζι ανήκει στο γένος Oreyzae της οικογένειας των Gramineae. Το επιστημονικό του όνομα είναι Oryza sativa.
Το ρύζι είναι ετήσιο ποώδες, αγροστώδες φυτό. Οι ρίζες του είναι θυσανώδεις, λεπτές, πολλές και επιπόλαιες. Φθάνουν μέχρι βάθους 10 εκατοστών και μόνο ένα μικρό ποσοστό (περίπου 20% των ριζών) φθάνουν σε βάθος 25-30 εκατοστών όταν καλλιεργείται υπό κατάκλυση. Αντίθετα, φυτά που καλλιεργούνται χωρίς κατάκλιση αναπτύσσουν ριζικό σύστημα μέχρι βάθους 100 εκατοστών. Μπορεί να σχηματίσει και εναέριες ρίζες.
Ο βλαστός του είναι όρθιος κοίλος (καλάμι), συμπαγής στο σημείο των κόμβων, με κοντά μεσογονάτια διαστήματα. Φθάνει σε ύψος τα 60-180 εκατοστά ανάλογα με την ποικιλία και τις συνθήκες ανάπτυξης. Το φυτό αδελφώνει εύκολα παράγωντας συνήθως 4-5 αδέλφια.
Τα φύλλα του (10-20 στον αριθμό) είναι επιμήκη, στενά και περιβάλλουν το στέλεχος με τα «ωτία». Γενικά όλα τα υπέργεια όργανα μπορεί να έχουν και ρόδινες αποχρώσεις λόγω παρουσίας ανθοκυανινών.
Η ταξιανθία του ρυζιού αναπτύσσεται στις άκρες των βλαστών με τη μορφή αραιής φόβης. Έχει συνήθως μήκος 10-25 εκατοστά και κάμπτεται όταν γεμίζουν οι καρποί. Απαρτίζεται από 75-150 σταχύδια. Τα σταχύδια είναι τριανθή με ένα μόνο γόνιμο άνθος, που περικλείεται από το χιτώνα και τη λεπίδα. Αυτά θα συνεχίσουν να περιβάλλουν στενά τον καρπό και δεν αποχωρίζονται κατά των αλωνισμό, αλλά μόνο με ειδικές αποφλοιωτικές μηχανές. Το άνθος του ρυζιού έχει έξι στήμονες, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα σιτηρά που διαθέτουν τρεις. Ο καρπός είναι καρύοψη, μήκους 3,5-8 χιλιοστών, πλάτους 1,7-3,0 χιλιοστών, πάχους 1,3-2,3 χιλιοστών. Λόγω του καστανού χρώματος των περιβλημάτων του, ο καρπός χωρίς τον χιτώνα και τη λεπιδα ονομάζεται «brown rice». Εσωτερικά παρατηρούνται το στρώμα της αλευρόνης, το αμυλώδες ενδοσπέρμιο και το έμβρυο.
Το φυτό του ρυζιού αναπαράγεται με αυτογονιμοποίηση. Ο κόκκος του χρειάζεται 40 με 60 ημέρες για να ωριμάσει, από τον καιρό της γονιμοποίησης. Από κάθε μικρό άνθος γίνεται ένας κόκκος και όλη μαζί η ταξιανθία σχηματίζει ένα στάχυ. Ο κόκκος του ρυζιού είναι ο καρπός του φυτού. Ένας κλώνος ρυζιού μπορεί να παράγει περισσότερους από 3.000 κόκκους.
Γονιμοποίηση ρυζιού
Το φυτό του ρυζιού αναπαράγεται με αυτογονιμοποίηση. Ο κόκκος του χρειάζεται 40-60 μέρες για να ωριμάσει, από τον καιρό της γονιμοποίησης. Από κάθε μικρό άνθος γίνεται ένας κόκκος κι όλη μαζί η ταξιανθία σχηματίζει ένα στάχυ. Ο κόκκος του ρυζιού είναι ο καρπός του φυτού. Ένας κλώνος ρυζιού μπορεί να παράγει περισσότερους από 3.000 κόκκους.
Ασθένειες ρυζιού
Οι κύριες ασθένειες [4] που προσβάλουν την καλλιέργεια του ρυζιού είναι οι:
- η Πυρικουλάρια (Pyricularia oryzae), η οποία είναι η πιο σημαντική ασθένεια της ορυζοκαλλιέργειας στην Ελλάδα όπως και στις περισσότερες χώρες παραγωγής ρυζιού σε ολόκληρο τον κόσμο. Η ασθένεια οφείλεται στο μύκητα Pyricularia oryzae (ανάμορφο), Magnoporthe grisea (τελειόμορφο), ο οποίος έχει τη δυνατότητα να δημιουργεί πολυάριθμες φυλές με διαφορετική παθογόνο ικανότητα.
- Και η φουζαρίωση (Fusarium moniliforme, Fusarium sp), η οποία είναι μια σημαντική ασθένεια διαδεδομένη στις περισσότερες ορυζοπαραγωγικές χώρες της Ασίας. Στην Ελλάδα έχει κάνει την εμφάνισή της χωρίς όμως να αποτελεί σοβαρό πρόβλημα, αφού οι περισσότερες ποικιλίες φαίνεται να παρουσιάζουν ικανοποιητικά επίπεδα ανθεκτικότητας.
Εχθροί και ζιζάνια ρυζιού
Από πλευράς εχθρών και ζιζανίων[4] αρκετά είναι εκείνα που προσβάλουν την καλλιέργεια ρυζιού. Αυτά διακρίνονται:
- σε έντομα και μαλάκια που προσβάλουν το ρύζι στα πρώτα στάδια της ανάπτυξής του,
- σε έντομα που προσβάλουν το ρύζι στα στάδια καλαμώματος και διόγκωσης της φόβης,
- σε έντομα που προσβάλουν το ρύζι μετά τη διόγκωση της φόβης και
- σε ζιζάνια.
Η διατροφική αξία του ρυζιού
Πολύ λίγα δημητριακά έχουν τη σημασία του ρυζιού στη διατροφή των ανθρώπων παγκοσμίως. Το ρύζι δίνει στο σύνολο των ανθρώπων το 20% ενέργειας, το 13% των πρωτεϊνών που χρειάζεται ο οργανισμός τους. Για το 50% έως το 66% του πληθυσμού της γης, το ρύζι αποτελεί μια πολύ σημαντική πηγή πρόσληψης διατροφικής ενέργειας. Η διατροφική αξία [5] του ρυζιού είναι πολύ σημαντική καθώς αυτί είναι πλούσιο σε σύνθετους υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, βιταμίνες και άλλα ανόργανα στοιχεία. Είναι εύπεπτο, δεν προκαλεί αλλεργία. Σε αντίθεση με το σιτάρι, δεν περιέχει γλουτένιο που είναι αιτία της ασθένειας κοιλιοκάκης. Το ρύζι δεν περιέχει χοληστερόλη και άλλα λίπη ούτε και νάτριο. Είναι πλούσιο σε φυτικές ίνες, κάλιο, μαγνήσιο, φωσφόρο, σίδηρο, βιταμίνες Β και Ε.
Πληροφοριακά στοιχεία
Ευδοκιμεί στις περιοχές
|
Σχετικές σελίδες
- Καλλιέργεια ρυζιού
- Ποικιλίες ρυζιού
- Εδαφοκλιματικές συνθήκες ρυζιού
- Μορφολογικά χαρακτηριστικά ρυζιού
- Ασθένειες ρυζιού
- Εχθροί και ζιζάνια ρυζιού
- Διατροφική αξία ρυζιού
Βιβλιογραφία
- ↑ "Η καλλιέργεια του ρυζιού στη Χαλάστρα και η δυνατότητα αξιοποίησης των υποπροϊόντων της." Πτυχιακή μελέτη Δημήτριου Ακριβόπουλου και Δημήτριου Διαμαντή, Θεσσαλονίκη 2013, Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης, Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας, Τμήμα Φυτικής Παραγωγής, Τομέας Γεωργίας.
- ↑ "Ανάλυση του κλάδου της ορυζοβιομηχανίας και στρατηγική διαφοροποίησης μέσω της διοίκησης ολικής ποιότητας." Διπλωματική εργασία Ευαγγελίας Ιωάννη Αρναουτέλη, Πειραιάς 2010, Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων.
- ↑ "Το ΕΘΙΑΓΕ στην παραγωγή σπόρων Σιτηρών.", ΕΘΙΑΓΕ
- ↑ 4,0 4,1 "Ιστοσελίδα ΕΛΓΟ Δήμητρα", Εχθροί κι ασθένειες ρυζιού.
- ↑ Η θρεπτική αξία του ρυζιού
- ↑ "Διάχυση μικροσυστατικών της διατροφής κατά την επεξεργασία των τροφίμων. Εφαρμογή κατά τον εμπλουτισμό των τροφίμων." Πτυχιακή μελέτη Ελένης Λέκκα, Αθήνα 2012.
- ↑ "Διάχυση μικροσυστατικών της διατροφής κατά την επεξεργασία των τροφίμων. Εφαρμογή κατά τον εμπλουτισμό των τροφίμων." Πτυχιακή μελέτη Αναστασίας Παπαδημητρίου.
